Λένε πως τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής, αλλά ταυτοχρόνως είναι και ο καθρέφτης πολυάριθμων προβλημάτων υγείας
Ο Αναστάσιος-Ιωάννης Κανελλόπουλος, καθηγητής Κλινικής Οφθαλμολογίας στο Ιατρικό Κέντρο Langone του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και πρόεδρος του Ελληνικού Κολεγίου Οφθαλμολογίας, εξηγεί ποια νοσήματα «αποτυπώνονται» στα μάτια και ποια συμπτώματα πρέπει να μας οδηγούν αμέσως στον γιατρό.
Γιατί είναι συχνά τα συμπτώματα στα μάτια;
Η όραση είναι η πιο ευαίσθητη και εξελιγμένη αίσθηση. Ετσι λειτουργεί και ως ένα εξαιρετικά ευαίσθητο σύστημα αντίληψης ασθενειών, κάποιων σοβαρών και άλλων λιγότερο σοβαρών.
Ποια είναι τα συνηθέστερα;
Τα συνηθέστερα είναι η θολή όραση, ο πόνος στα μάτια και το να βλέπει κάποιος διπλά ή πολλαπλά είδωλα, φωτοστέφανο γύρω από φώτα, μαύρα στίγματα, τελίτσες, γραμμούλες ή αστεράκια που κινούνται σαν να επιπλέουν, λάμψεις ή/και αστραπές.
Καθένα από αυτά έχει τη δική του αιτιολογία. Τα σημάδια, λ.χ., που μοιάζουν να επιπλέουν είναι στην πραγματικότητα μικροσκοπικά συνονθυλεύματα κυττάρων ή υλικού που «κολυμπάνε» μέσα στο υαλώδες σώμα – το υγρό που γεμίζει το εσωτερικό των ματιών.
Αν και αυτά τα σημάδια μοιάζουν να περνάνε μπροστά από τα μάτια, βρίσκονται στο εσωτερικό τους και αυτό που βλέπουμε είναι η σκίαση που κάνουν στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, ο οποίος βρίσκεται στο οπίσθιο τμήμα του ματιού και διαθέτει τους υποδοχείς της όρασης.
Παίζει ρόλο η διάρκειά τους;
Σίγουρα παίζει. Αν ένα σύμπτωμα είναι στιγμιαίο ή έστω ολιγόλεπτο, συνήθως δεν υποδηλώνει κάτι σοβαρό, αλλά αν επιμένει επί ώρες, αυτονόητο είναι ότι απαιτεί έλεγχο από τον πλησιέστερο οφθαλμίατρο.
Ωστόσο, έχει σημασία και για τι είδους σύμπτωμα μιλάμε – άλλο είναι λ.χ. να βλέπει κάποιος αστεράκια και άλλο να θολώσει η όρασή του ή να αρχίσει να βλέπει διπλά.
Ποια νοσήματα προκαλούν συχνότερα προβλήματα στα μάτια;
Εκτός από τις οφθαλμοπάθειες, υπολογίζεται ότι περισσότερα από 185 συστηματικά (του οργανισμού) νοσήματα επίσης προκαλούν συμπτώματα στα μάτια, ενώ ο πλήρης έλεγχος των ματιών μπορεί να οδηγήσει στη διάγνωση ακόμα και πρώιμων προβλημάτων υγείας.
Η διαφανής κατασκευή τους, λ.χ., επιτρέπει στον οφθαλμίατρο να εξετάσει πολύ εύκολα την αγγειακή κατάσταση του αμφιβληστροειδούς.
Ο αμφιβληστροειδής αποτελεί εμβρυογενετικά αλλά και λειτουργικά τμήμα του εγκεφάλου, παρότι βρίσκεται μέσα στον οφθαλμό. Ετσι, η εξέτασή του μπορεί να επιτρέψει την άμεση διάγνωση αγγειακών αλλαγών που προκαλούνται λ.χ. από τον σακχαρώδη διαβήτη, την υπέρταση, τη θραύση πλακών στις καρωτίδες (είναι οι αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα τον εγκέφαλο) και πολλά αιματολογικά σύνδρομα.
Στα μάτια μπορεί επίσης να γίνουν αντιληπτές η αναιμία, η ιδιαίτερα αυξημένη χοληστερόλη, οι παθήσεις του θυρεοειδούς, η μυασθένεια, η σκλήρυνση κατά πλάκας και πολλά άλλα νοσήματα. Ακόμα και η κακοποίηση των βρεφών μπορεί να φανεί (shaken baby syndrome).
Πότε πρέπει να πάει κάποιος στον οφθαλμίατρο;
Ολοι πρέπει να εξετάζουν προληπτικά μία φορά τον χρόνο τα μάτια τους. Από κει και πέρα, η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας και το Ελληνικό Κολέγιο Οφθαλμολογίας συνιστούν άμεσο έλεγχο από έναν οφθαλμίατρο όταν κάποιος παρουσιάζει μερική ή πλήρη τύφλωση σε ένα ή και στα δύο μάτια (ακόμα κι αν είναι παροδική), βλέπει διπλά (ακόμα κι αν είναι παροδικό) ή έχει την αίσθηση ότι έχει τραβηχτεί μια κουρτίνα στα μάτια του.
Αμεσος έλεγχος απαιτείται και όταν κάποιος ξαφνικά έχει τυφλά σημεία, βλέπει φωτοστέφανο γύρω από τα φώτα ή έχει διαταραγμένη όραση σε κάποια σημεία του οπτικού του πεδίου.
Επείγον περιστατικό είναι επίσης το να παρουσιάσει κάποιος θόλωμα της όρασης και ταυτοχρόνως πόνο στο μάτι, ιδίως εάν το μάτι του ξαφνικά κοκκινίσει.
Συμπτώματα και πιθανές αιτίες
* Διπλωπία: Θυρεοειδοπάθεια, μυασθένεια, μικρό αγγειακό επεισόδιο λόγω υπέρτασης, απλός στραβισμός
* Θολή όραση: Διαθλαστική ανωμαλία (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός, πρεσβυωπία,) καταρράκτης, εκφύλιση ωχράς κηλίδας, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, αιμορραγία, νευρολογικά προβλήματα
* Παραμορφωμένη όραση: Προβλήματα ωχράς κηλίδας
* Κίτρινη όραση: Προβλήματα ωχράς κηλίδας, καταρράκτης
* Φωτεινό πλαίσιο που τρεμοσβήνει: Οπτική ημικρανία
* Λάμψεις, αστραπές, μαύρα σημαδάκια που μετακινούνται: Αποκόλληση υαλοειδούς (υαλώδους σώματος) ή αμφιβληστροειδούς
* Όραση με σμίκρυνση: Προβλήματα ωχράς κηλίδας, σακχαρώδης διαβήτης
* Όραση με επίπεδα (ο πάσχων βλέπει από τη μέση και πάνω και όχι από τη μέση και κάτω): Αγγειακό επεισόδιο, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, αιμορραγία στο υαλώδες σώμα
* Κλείσιμο βλεφάρων: Μυασθένεια, πτώση βλεφάρων
* Όραση σαν μέσα από σωλήνα: Γλαύκωμα
* Γκρι όραση για μερικά δευτερόλεπτα: Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο από θρόμβο στην καρωτίδα (αρτηρία εγκεφάλου)
* Φωτοστέφανο (ύπαρξη θολού κύκλου γύρω από τα φώτα): Μυωπία, οξύ γλαύκωμα
* Τυφλά σημεία (ή σκότωμα, είναι σημείο του οπτικού πεδίου στο οποίο δεν βλέπει ο ασθενής): Πολλαπλές αιτίες (λ.χ. γλαύκωμα, τραύμα του αμφιβληστροειδούς, προβλήματα ωχράς κηλίδας, επιπλοκες σακχαρώδους διαβήτη)
* Νυκταλωπία (μειωμένη όραση το βράδυ): Μπορεί να έχει πολλές αιτίες, όπως μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια (συνήθως κληρονομούμενη), σιδήρωση αμφιβληστροειδούς, μη διορθωμένη μυωπία, καταρράκτη, κίρρωση ήπατος.
* Σκοτεινή «κουρτίνα» (από το πλάι προς το κέντρο): Αιμορραγία, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς
* Πόνος κατά την κίνηση του ματιού: Σκλήρυνση κατά πλάκας, θυρεοειδοπάθεια
* Εξόφθαλμος (προεξοχή των ματιών): Υπερθυρεοειδισμός
Οι αιτίες που αναφέρονται είναι ενδεικτικές.
Tip
Να πηγαίνετε προληπτικά στον οφθαλμίατρο μία φορά τον χρόνο. Ο προληπτικός έλεγχος πρέπει να αρχίζει από την παιδική ηλικία και να συνεχίζεται δια βίου.
Πρόληψη
* Να φοράτε πάντοτε γυαλιά ηλίου
* Να φοράτε γυαλιά ασφαλείας όταν χρησιμοποιείτε σφυρί, τροχό ή οποιοδήποτε εργαλείο συγκόλλησης
* Αν φοράτε διορθωτικά γυαλιά ή φακούς επαφής, να επισκέπτεστε συχνά τον γιατρό για επανέλεγχο
* Μην καπνίζετε
* Μην υπερκαταναλώνετε αλκοόλ
* Διατηρήστε ένα υγιές βάρος
* Να ελέγχετε την αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα σας
* Να ρυθμίσετε τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα σας, αν είναι αυξημένα
* Να τρώτε τρόφιμα πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά
Αριθμοί
246 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από ήπια έως σοβαρή διαταραχή της όρασης
39 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από τύφλωση (το 51% εξαιτίας καταρράκτη)
40% του γενικού πληθυσμού έχει μυωπία
40% του γενικού πληθυσμού έχει υπερμετρωπία
20% του γενικού πληθυσμού έχουν τέλεια όραση
0,5% των ενηλίκων πάσχουν από γλαύκωμα
1 στους 10 στις ηλικίες άνω των 65 ετών πάσχουν από εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
Αυτό το ξέρατε;
Ο καταρράκτης (θόλωμα φακού του ματιού) είναι εξαιρετικά συνηθισμένος. Προσβάλλει το 42% των ατόμων ηλικίας 52-64 ετών, το 60% στις ηλικίες 65-74 ετών και το 91% στις ηλικίες 75-85 ετών.
