Η πολυλογία, η αμετροέπεια («βερμπαλισμός») και η κενολογία είναι δυστυχώς το πάθος των πολλών.
Σήμερα οι άνθρωποι μιλούν ακατάπαυστα και σιωπούν σπανίως. Μιλούν για όλους και για όλα. Ανοίγουν το στόμα τους και λησμονούν να το κλείσουν, σαν εκείνον, που ξέχασε την βρύσι ανοικτή. Ενδιαφέρονται για την ποσότητα και όχι για την ποιότητα των λόγων τους. Είπε κάποιος ότι η καρδιά και η γλώσσα του ανθρώπου (και μάλιστα των γυναικών) είναι τα δύο όργανα που κινούνται με την μεγαλύτερη ταχύτητα, αμιλλώμενα κάποτε να ξεπεράση το ένα το άλλο!…
Όμως δεν φταίνε τα όργανα, αλλά εκείνος που τα κινεί. Προκειμένου για την γλώσσα, δεν φταίει αυτή καθ΄ εαυτήν, αλλά το πάθος που την ενεργοποιεί. Η γλώσσα (δηλ. η ομιλία) δεν παύει να είναι δώρο του Θεού στον άνθρωπο μοναδικό. Αλλά η κακή χρήσις της, που την προκαλούν τα πάθη του ανθρώπου, είναι το κακό. Στους μύθους του Αισώπου αναφέρεται το εξής χαριτωμένο περιστατικό:
Κάποτε ο κύριός του εδέχθη την επίσκεψι ενός επισήμου προσώπου. Εκάλεσε λοιπόν τον Αίσωπο και του είπε: «Πήγαινε στην αγορά και αγόρασε γλώσσες (ψάρια), που ήταν ο,τι καλύτερο μπορούσε να βρεθή». Άλλη φορά επεσκέφθη τον κύριό του ένα πρόσωπο, όχι σπουδαίο. «Πήγαινε στην αγορά και βρες κανένα φθηνό ψάρι για να του δώσουμε να φάη και να φύγη», του είπε πάλι ο κύριος. Ο δούλος και αυτή τη φορά του έφερε γλώσσες. «Καλά, τρελάθηκες – του είπε θυμωμένο το αφεντικό – την πρώτη φορά έφερες γλώσσες, ως το καλύτερο, τώρα πάλι γλώσσες;». Ο θυμόσοφος Αίσωπος όμως του απήντησε: «Ναι, γιατί η γλώσσα είναι ό,τι καλύτερο, αλλά και ό,τι χειρότερο υπάρχει στον κόσμο!». Αλλά και ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος θα επικυρώση αυτό και θα γράψη: «εν αυτή γαρ (τη γλώσση) ευλογούμεν τον Θεόν και Πατέρα και εν αυτή καταρώμεθα τους ανθρώπους, τους καθ΄ ομοίωσιν Θεού γεγονότας» (Ιακ. 3,9).
Η πολυλογία και η φλυαρία είναι πάθος που δεν δικαιώνεται ούτε από τον Θεό, ούτε από τους ανθρώπους. Τον φλύαρο και πολυλογά γρήγορα οι άνθρωποι τον βαριούνται, τον κατακρίνουν και προσπαθούν να τον αποφύγουν? «ο πλεονάζων λόγω βδελυχθήσεται» ( Σ. Σειράχ 20,8 ). Κυρίως όμως ο Λόγος του Θεού και οι άγιοι Πατέρες είναι αυτοί, που καταδικάζουν την πολυλογία, ως ολέθριο και θεομίσητο κακό, αλλά και πολλών άλλων παθών γεννητικό! Διότι είναι αλήθεια ότι «εκ πολυλογίας ουκ εκφεύξη αμαρτίαν» (Παροιμ. 10,19).
Όταν κανείς αφήνει απύλωτο το στόμα και αχαλίνωτη την γλώσσα, είναι αδύνατον να αποφύγη την παρεκτροπή. Γι΄ αυτό και ο Δαβίδ παρακαλούσε τον Θεό και έλεγε: «Θου, Κύριε, φυλακήν τω στόματί μου και θύραν περιοχής περί τα χείλη μου» (Ψαλ. 140,3).
Όμως ο Κύριος μας διαβεβαίωσε ότι «εκ του περισσεύματος της καρδίας το στόμα λαλεί» (Ματθ. 12,34). Επομένως η πολυλογία δεν είναι κάτι που κακοχαρακτηρίζει μόνον την γλώσσα μας. Έχει βαθύτερες ρίζες! Ίσως βέβαια να οφείλεται – σε κάποιο μέτρο – στον χαρακτήρα του ανθρώπου και σε ψυχολογικά αίτια, κατά πως διαβάζουμε και στην Σοφία Σειράχ: «η δοκιμασία και η εξωτερίκευσις του χαρακτήρος του ανθρώπου, γίνεται με τους συλλογισμούς και τις συζητήσεις του».
Σίγουρα όμως πηγάζει και από την «βαθείαν καρδίαν», ήτοι από τα σκοτεινά πάθη της κενοδοξίας, της αυτοπροβολής και της δι΄ αυτού του τρόπου επιβολής μας στους άλλους. Η πολυλογία είναι κατάστασις περισσότερο εσωτερική, που όμως παγιδεύει και την γλώσσα μας στο κακό. «Παγίς γαρ ισχυρά ανδρί τα ίδια χείλη και αλίσκεται χείλεσιν ιδίου στόματος» (Παροιμ. 6,2). Ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος στην επιστολή του παρατηρεί επίσης: «είτις εν λόγω ου πταίει, ούτος τέλειος ανήρ» (Ιακ. 3,2). Όμως ο ίδιος βεβαιώνει ότι: «πολλά πταίομεν άπαντες».
Ποιά είναι αυτά τα «πολλά»; Θα τα ανακαλύψουμε αν αναλύσουμε και το πάθος της πολυλογίας. Εκεί ίσως βρούμε όλα όσα απαριθμεί και ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος: «Η πολυλογία – λέγει – είναι η καθέδρα της κενοδοξίας. Είναι σημάδι αγνωσίας. Θύρα της καταλαλιάς, οδηγός στα ευτράπελα, πρόξενος της ψευδολογίας, σκορπισμός της κατανύξεως, δημιουργός της ακηδίας, αφανισμός της φυλακής του νοός, απόψυξις της πνευματικής θερμότητος, αμαύρωσις της προσευχής» (Κλίμαξ σελ. 175).
Αυτά, κατά τον Άγιο, είναι τα θλιβερά αποτελέσματα της πολυλογίας, τα οποία, ως άλλος «ιός θανατηφόρος» ( Ιακ. 3,8 ), μπορούν να δηλητηριάσουν τις προσωπικές σχέσεις μας με τους ανθρώπους, αλλά κυρίως να καταστρέψουν κάθε καλή μας προσπάθεια για πνευματική ζωή. Ο άγιος Φιλόθεος ο Σιναΐτης, διεκτραγωδώντας την κατάστασι, να τι λέγει: «Ουδέν πολυλογίας συγχυτικώτερον και γλώσσης ακρατούς φαυλότερον και κατάστασιν ψυχής αφα νίσαι δυνάμενον. Α γαρ καθ΄ ημέραν οικοδομούμεν, καταλύει. Και α κόπω συνάγομεν, δια γλωσσαλγίας (πολυλογίας) η ψυχή σκορπίζει. Τι γαρ αυτής χείρον;».
Αγωνιούμε στην εποχή μας για την μόλυνσι του φυσικού περιβάλλοντος, που αποτελεί μεγίστη απειλή για τον πλανήτη μας. Τι να πει όμως κανείς για τα «καυσαέρια» που εκπέμπονται από τα απύλωτα στόματά μας, τις βρόμικες συζητήσεις, τις μεγάλαυχες κουβέντες, τους βερμπαλισμούς, τις κούφιες «συνεντεύξεις» μας; Για την καταστροφή του περιβάλλοντος τόσα λέγονται και τόσα για την πρόληψι γίνονται. Θα θελήσουμε άραγε να λάβουμε μέτρα και γι΄ αυτήν την ανύποπτη καταστροφή; Είναι θέμα του καθενός μας.
Αρχιμ. ΑΘΗΝ. ΚΑΡΑΜΑΝΤΖΑΝΗΣ
