Η Απιστία…

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου  –συγγραφέα

ΓΕΝΙΚΑ: Απιστία, είναι η έλλειψη πίστης στο Θεό και στις βασικές διδασκαλίες του Χριστιανισμού. Αυτή διακρίνεται από τη δυσπιστία ή ολιγοπιστία, όχι στην ουσία αλλά στο βαθμό απιστίας. Η απιστία ή η ολιγοπιστία έχει επιπτώσεις στις κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις του ανθρώπου και στον ηθικό βίο του. Αυτό ισχύει και αντίστροφα: ο τρόπος ζωής και τα βιώματα ενός ανθρώπου μπορούν να έχουν επιπτώσεις στην όλη προσωπικότητα, τη θρησκευτικότητα ή στο βαθμό της πίστης του. Τα αίτια της απιστίας είναι ποικίλα. Σε κάποιους το συναίσθημα της εξάρτησης από κάποια ανώτερη μεταφυσική δύναμη είναι χαλαρό και έτσι ρέπουν προς την απιστία. 
Σε άλλους πάλι αιτία της απιστίας μπορεί να είναι η χαλαρότητα των συναισθημάτων ενοχής ή αμαρτωλότητας. Μάλιστα για πολλoύς θρησκειολόγους αυτό το συναίσθημα αποτελεί τη βάση της θρησκευτικότητας. Όμως, για πολλούς, κύριος λόγος απιστίας είναι η έλλειψη ηθικής συνείδησης και η ροπή προς την αμαρτία.

ΑΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ “ΠΤΩΣΗ” ΤΩΝ ΠΡΩΤΟΠΛΑΣΤΩΝ: Ο Θεός, κατά τη δημιουργία, δεν έδωσε την απόλυτη ευτυχία, στον κατ’ εικόναν Του πλάσμα, αφ’ ενός για να μην υπερηφανευθεί για τα πολλά χαρίσματά του και χάσει εντελώς την θεία αγάπη και αφ’ ετέρου για να παρακινηθεί από την επιθυμία του τελειοτάτου αγαθού, επιδιώκοντας όλο και περισσότερο να το αποκτήσει.

“Αν είχε ο άνθρωπος πίστη σταθερή, θα χαιρόταν και την διαρκή ευτυχία, επειδή η πίστη γεννάει το μυαλό, όπως το λέγει σαφώς το σοφό ρητό της Αγίας Γραφής: «Εάν μή πιστεύσητε, ουδέ μή συνιήτε.” (Άγιος Μάξιμος Γραικός). Επομένως αιτία της Πτώσης υπήρξε η ατέλεια πίστης και αγάπης προς το Δημιουργό. Ο διάβολος, αφού υπέταξε την ανθρωπότητα, κατάφερε να μας απομακρύνει από την πίστη και την αγάπη προς τον Δημιουργό μας. Γράφει ο Άγιος Μαξιμος ο Γραικός: “Ο πονηρός κατάφερε, αντί να λατρεύουμε τον μόνο άκτιστο και άναρχο Θεό, την ουσία σε τρεις υποστάσεις, να καθιερώσει την λατρεία πλήθους ψεύτικων θεών.
Έτσι βρήκε τρόπους να διαφθείρει όσους τον ακούν: προσπαθεί να παρουσιάσει ως υπαίτιο κάθε κακού τον δημιουργό (…), απομακρύνει από τον εαυτό του την κατηγορία ότι είναι ο μόνος αίτιος κάθε κακού” Έτσι συνεχίζει ο ίδιος Άγιος Πατέρας “ο άνθρωπος, αφού ξέχασε την Χάρη, την ιερή αγάπη, την αλήθεια, (…) την πραότητα, την σωφροσύνη και την ταπεινοφροσύνη, ταυτίζει τηνορθή πίστη του μόνο με το να μην τρώει ορισμένα φαγητά και με το να ακούει την Αγία Γραφή. Έχουν τυφλωθεί τα μάτια της ψυχής του”.

ΑΙΤΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ Α. ΓΡΑΦΗ: Η απιστία προέρχεται από την ελεύθερη προαίρεση του ανθρώπου που αιχμαλωτίζεται ματαιοδοξώντας στα εφήμερα πράγματα του παρόντος αιώνος (Άγιος Εφραίμ Σύρος). Μπορεί να οφείλεται στην ασεβή καρδιά του (Εβρ.γ΄12), στην σκληροκαρδία του (Μάρκ. ιστ΄ 14), εξ αιτίας της απομάκρυνσης από την αλήθεια (Ιωάν. η΄ 44-46), του σκοτισμού του (Ιωάν. ιβ΄ 39- 40, Β’ Κοριν. δ΄4), καθώς επίσης και εξ αιτίας της ανθρωπινής δόξης (Ιωάν. ε΄14). Η απιστία είναι ένα ελεύθερο έργο του ανθρώπου με το οποίο δεν θέλει να πιστέψει στον Θεό (Ιωάν. ιθ΄ 9-10), στις υποσχέσεις Του και στα θαύματα του (Ιωάν. ιβ΄37, Ψαλμ. οζ΄36).

Η ΑΠΙΣΤΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ: Συχνά η απιστία εμφανίζεται στην εφηβία. Αυτή οφείλεται στο οικογενειακό περιβάλλον, όταν, δηλαδή, οι γονείς, κυρίως η μητέρα, είναι θρησκευτικώς αδιάφοροι ή τυπικοί στην θρησκευτική ανατροφή των παιδιών τους. Γράφει ο γέρων Σοφρώνιος του Έσσεξ: “το θέμα αυτό είναι πρωτίστως έργο των γονέων. Αν οι γονείς φέρονται προς την πράξη της γεννήσεως του νέου άνθρωπου με τη συνείδηση ότι το γεννώμενο βρέφος μπορεί να είναι αληθινά «υιός άνθρωπου» κατ’ εικόνα του Υιού του Ανθρώπου, δηλαδή του Χριστού, τότε προετοιμάζονται για την πράξη αυτή όχι όπως συνήθως γίνεται αυτό. Οι γυναίκες της εποχής μας έχασαν την υψηλή αυτή συνείδηση, άρχισαν να γεννούν προπαντός κατά σάρκα. Τα παιδιά μας έγιναν ανίκανα για την πίστη, αδυνατώντας να πιστέψουν ότι είναι εικόνα του Αιωνίου Θεού.” Για να καταλήξει ο σοφός Άγιος: “Αν οι πατέρες και οι μητέρες γεννούν παιδιά συναισθανόμενοι την άκρα σπουδαιότητα του έργου αυτού, τότε τα παιδιά τους θα γεμίζουν από Πνεύμα Άγιο, ήδη από την κοιλιά της μητέρας και η πίστη στον Θεό, τον Δημιουργό των απάντων, ως προς τον Πατέρα τους, θα γίνει γι’ αυτά φυσική, και καμία επιστήμη δεν θα μπορέσει να κλονίσει την πίστη αυτή, γιατί «το γεννώμενον εκ Πνεύματος πνεύμα έστιν».
Η ύπαρξη λοιπόν του Θεού και η εγγύτητά του σε μας είναι για μια τέτοια ψυχή οφθαλμοφανές γεγονός.” Στην ίδια ηλικία η εμφανιζόμενη απιστία μπορεί να οφείλεται στο κοινωνικό περιβάλλον του εφήβου (συναναστροφές, φίλοι), συχνότερα όμως από την ανάγνωση αντιθρησκευτικών ή άλλων ηθικώς επιβλαβών βιβλίων, την παρακολούθηση ασέμνων θεαμάτων,κ.ά.

ΤΟ “ΤΥΧΑΙΟ”: Συχνά η απιστία μπορεί να εμφανισθεί από τυχαία γεγονότα της ζωής μας, όπως η απώλεια περιουσίας, ο θάνατος, ιδιαίτερα ο άωρος, προσφιλούς προσώπου. Συχνά όμως τέτοια γεγονότα έχουν και θετικό αντίκτυπο στην πίστη. Ιδιαίτερα θέματα υγείας ή απειλούμενος θάνατος προσφιλούς, φέρνουν πλησιέστερα στο Θεό άτομα που μέχρι τότε ήταν θρησκευτικά αδιάφορα.

Η “ΛΟΓΙΚΗ”: Υπάρχει και η απιστία που οφείλεται στον ορθολογισμό ή την ψυχρή λογική. Αυτό αποτελεί φαινόμενο των τελευταίων αιώνων και παρατηρείται συνηθέστερα στην τάξη των επιστημόνων και κάποιων “διανοούμενων”. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις καλύτερος όρος περιγραφής της κατάστασή τους είναι η “αθεϊα”. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, οι άνθρωποι υπερτιμώντας της δυνατότητες του ανθρώπινου ορθού λόγου, επιζητούν να υποβληθούν τα πάντα στον έλεγχο των αισθήσεων ή της νόησης. Πρωτοπαρουσιάστηκε από ανθρώπους των γραμμάτων και των επιστημών την περίοδο του λεγόμενου “Διαφωτισμού”. Επειδή οι χριστιανικές αλήθειες, που πηγάζουν από τη θεία αποκάλυψη, υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια του επιστητού, απορρίπτονται apriori απ’ αυτούς. Σήμερα ο άπιστος αρνείται οτιδήποτε υπερβαίνει την ανθρώπινη κατανόηση, αποδεχόμενος μόνο την παρατήρηση και τον ορθό λόγο.

Όμως αυτή η άρνηση είναι μια μορφή στουθοκαμηλισμού, διότι η ανθρώπινη διάνοια έχει, από τη μια μεριά, περιορισμένες δυνατότητες, και από την άλλη η ίδια διάνοια δεν μπορεί μέσω της επιστήμης, την οποίαν ο άνθρωπος έχει ουσιαστικώς θεοποιήσει, να κατασκευάσει αποδείξεις που να στρέφοντα κατά των δογμάτων της χριστιανικής πίστης. Απόδειξη περί τούτου είναι ότι πλήθος επιστημόνων εξακολουθούν να έχουν πίστη, χωρίς να υποτιμάται από κανέναν η μεγάλη τους επιστημονική αξία. Η μεγαλύτερη όμως αστοχία στις ήμερες μας έγκειται στο ότι οι άνθρωποι βυθίστηκαν στην απόγνωση και δεν πιστεύουν πια στην Ανάσταση. Ο ανθρώπινος θάνατος εκλαμβάνεται ως τελειωτικός θάνατος, ως εκμηδένιση, ενώ είναι στιγμή αλλαγής της μορφής της υπάρξεώς μας, ως ημέρα γεννήσεώς μας στην ανώτερη ζωή, στο πλήρωμα της ζωής που ανήκει στο Θεό. Το Ευαγγέλιο λέει: «Ο πιστεύων εις τον Υιόν έχει ζωήν αιώνιον ο δε απειθών τω Υιώ ουκ όψεται ζωήν» (Ιωάν. γ΄36). Δεν είναι άραγε η νέα απιστία συνέπεια της ευρύτερης μορφώσεως, όταν αυτό που λέει η Γραφή γίνεται στα μάτια του “μορφωμένου” μύθος, και όνειρο;

ΑΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ: Η πίστη ελαττώθηκε ακόμη λόγω της αποξένωσης των Χριστιανών από την Εκκλησία και της έλλειψης ενάρετων ποιμένων. Οι άνθρωποι εγκαταλείπουν την Εκκλησία πέφτοντας στις αιρέσεις από την έλλειψη γνώσεως του λόγου του Θεού, της Ιεράς Παραδόσεως και της διδασκαλίας των Πατέρων, από την απάτη του διαβόλου, που ξεγελά πολλούς με πάθη, όπως υπερηφάνεια, η οποία δημιούργησε τις περισσότερες αιρέσεις και σχίσματα στην ιστορία της χριστιανικής Εκκλησίας, από την μέθη, την ακολασία, το διαζύγιο, τις εκτρώσεις, κ.λ.π.
Ακόμη “ψυχράνθηκε” η πίστη αρκετών από την έλλειψη πολλών αφοσιωμένων λειτουργών με υποδειγματική ζωή στην Εκκλησία του Χριστού, από την έλλειψη πνευματικής εμπειρίας, πραότητας, επιμονής, κ.λ.π. Ο πολλαπλασιασμός αιρέσεων και ψευδοπροφητών, ιδιαίτερα στον παρόντα καιρό, είναι και ένα αποκαλυπτικό σημείο των εσχάτων. Αυτήν την αλήθεια μας την φανερώνει ο ίδιος ο Κύριος, που διηγούμενος για την Δευτέρα Παρουσία Του στην γη, λέγει τα εξής: “Και πολλοί ψευδοπροφήται εγερθήσονται και πλανήσουσι πολλούς.. .”.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ: Η απιστία αποτελεί πραγματική κακοδαιμονία για τον άνθρωπο. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος, στερούμενος ελπίδας και εμπιστοσύνης στον Θεό είναι σαν ακυβέρνητο πλοίο που παρασύρεται από τα κύματα της ζωής, τις θλίψεις και τις συμφορές του βίου. Δεν βρίσκει πουθενά παρηγορία, συχνά χάνει το θάρρος του, βιώνει την κατάθλιψη, άγχεται ή οδηγείται στην αυτοκτονία. Έτσι η απιστία έχει πάντα θλιβερά αποτελέσματα στην ατομική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή.

ΕΠΑΝΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ: Ο ρόλος της Εκκλησίας, στους δύσκολους καιρούς που βιώνουμε ως έθνος και ποίμνιο, είναι το πώς να πείσει τους ανθρώπους ότι είναι αληθινά τέκνα του αιωνίου Πατρός, πώς να δείξει στον κόσμο τη δυνατότητα μιας άλλης ζωής, όμοιας προς τη ζωή του ιδίου του Χριστού, ή των αγίων. “Η Εκκλησία οφείλει να φέρει στον κόσμο όχι μόνο την πίστη στην ανάσταση, αλλά και τη βεβαιότητα γι’ αυτήν. Τότε περιττεύει η απαίτηση για οποιεσδήποτε άλλες ηθικιστικές διδασκαλίες.” (π. Σοφρώνιος Έσσεξ). Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε τι λέει ο λόγος του Θεού στους “χλιαρούς” ποιμένες. Στον επίσκοπο Λαοδικείας: “Οίδα σου τα έργα, ότι ούτε ψυχρός ει ούτε ζεστός. (…) μέλλω σε εμέσαι εκ του στόματός μου” (!) (Αποκ.γ΄16) και στον επίσκοπο Σάρδεων: “εάν ουν μη γρηγορήσης, ήξω επί σε ως κλέπτης” (Αποκ. γ΄3). Ο λόγος της Εκκλησίας, που οφείλει να επανευαγγελίσει το λαό πρέπει να οδηγεί στην ενδυνάμωση της πίστης ως δώρο Θεού (Εφεσ. Β΄8, Β’ Πέτρου α΄1), έργο Θεού (Πράξ. ια΄21 Α’ Κοριν. β΄5, Α’ Τιμ. α΄ 14), δώρο του Αγίου Πνεύματος (Α’ Κορ.ιβ΄9, Γαλ. ε΄22) και ότι εξαρτάται από την θέληση του ανθρώπου (Μάρκ. ε΄34 Λουκ. ιη΄42). Άλλωστε η πίστη αυξάνεται και αναπτύσσεται με την θέληση του ανθρώπου, είναι «συνεργασία και συνέργεια αυτού με τον Θεό».
Κατά τον Πατερικό Λόγο τα μέσα με τα οποία μπορεί να βοηθηθεί ο άπιστος στην προσέγγισή του με το Θεό είναι το κήρυγμα, η ανάγνωση των Αγίων Γραφών, τα θαύματα του Θεού και η θεωρία των κτισμάτων του Θεού, άλλωστε: «Ολόκληρη η δημιουργία του Θεού είναι σχολή των πνευματικών λόγων (των σκοπών της υπάρξεως των) και τόπος διδασκαλίας της γνώσεως του Θεού. Από τα ορώμενα και αισθητά αναγόμεθα με τον νου μας στην θεωρία των αοράτων» (Μ. Βασίλειος).
Κυριότερο όμως μέσο με το οποίο πείθεται κάποιος να πιστέψει στον Θεό είναι το κήρυγμα της υποδειγματικής ζωής, το προσωπικό παράδειγμα, δηλαδή η κατά Χριστόν ζωή, που θα είναι απόδειξη με έργα αυτών τα όποια θα διδάξει η Εκκλησία και τότε δικαίως οι Ποιμένες θα ακούσουν: “ιδού δέδωκα ενώπιόν σουθύραν ανεωγμένην ην ουδείς δύναται κλείσαι αυτήν (…) ότι ετήρησάς μου τον λόγον και ουκ ηρνήσω το όνομά μου” (Αποκ. Γ΄8)..

Βιβλιογραφία: Άπαντα Αγίου Μαξίμου Γραικού, Έκδοσις Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 2011.

Αρχιμ. Σωφρονίου, Έσσεξ «Το Μυστήριο της χριστιανικής ζωής», Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου,