ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ – Η ιδανική φιλία ανθεί σε περιβάλλοντα αμόλυντα από την αμαρτία και την συναναστροφή των κακών και των πονηρών.
Η γοητεία του κακού και η φαυλότητα της ζωής έχουν αμαυρώσει όλα τα καλά του βίου μας. Και μεταξύ αυτών των καλών συμπεριλαμβάνονται και οι φιλίες. Κάτω από το γενικό ξεπεσμό και εξευτελισμό της ζωής χάθηκαν η αλλοτριώθηκαν κι αυτές. Κι όμως, όλοι έχουμε ανάγκη μιάς γνήσιας, αληθινής, δυνατής και πραγματικής φιλίας. Δύσκολα κτίζονται τέτοιες φιλίες. Εύκολα καταστρέφονται. Κι όσοι απέκτησαν τέτοιες ζηλευτές φιλίες έζησαν ευτυχισμένοι. Γι᾽ αυτό θα σας δώσω την συνταγή της ιδανικής φιλίας. Όχι εγώ. Εσείς το ξέρετε, ότι πάντα αφήνω εκείνους που ξέρουν τα θέματα της ζωής μας καλύτερα από μας να μας πούν την σοφή συμβουλή τους. Έτσι ανεκάλυψα στον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο τις προϋποθέσεις μιάς μεγάλης φιλίας, σαν αυτή, που είχε ο ίδιος με τον Μέγα Βασίλειο. Ο ίδιος έλεγε, ότι «εφαίνετο να έχωμεν οι δύο μας μίαν ψυχήν που εκατοικούσεν εις δύο σώματα. Τότε πλέον εγίναμεν τα πάντα ο ένας διά τον άλλον, ομόστεγοι, ομοτράπεζοι, συμφυείς, αποβλέποντες εις το ίδιο και πάντοτε αυξάνοντες ο ένας τον πόθο του άλλου, ώστε να γίνη θερμότερος και μόνιμος».
Ας δούμε λοιπόν πως εκτίσθη αυτή η ζηλευτή, ευλογημένη και πασίγνωστη φιλία των δύο μεγάλων ανδρών και αγίων πατέρων μας. Έτσι θα διδαχθούμε κι εμείς τα μεγάλα μυστικά της ευτυχισμένης ζωής.
Η αληθινή φιλία πρέπει να είναι «θείος και φρόνιμος έρως» απηλλαγμένος αμαρτίας. Γράφει ο άγιος Γρηγόριος: «Οι σωματικοί έρωτες, καθώς αφορούν τα πράγματα που περνούν, περνούν κι εκείνοι όπως τα εαρινά λουλούδια. Ούτε η φλόγα μένει, όταν τα ξύλα τελειώσουν, αλλά χάνεται μαζί με αυτά που την τρέφουν, ούτε ο πόθος υπάρχει, όταν το προσάναμμα σβήση. Οι θείοι όμως και φρόνιμοι έρωτες, επειδή αναφέρονται εις κάτι σταθερόν, διά τούτο ακριβώς είναι μονιμώτεροι και όσον περισσότερον παρουσιάζεται το κάλλος των τόσον περισσότερον συνδέουν τους εραστές με αυτό και μεταξύ των. Αυτός είναι ο νόμος του ιδικού μας έρωτος».
Μια δυνατή φιλία γεννάται, όταν οι φίλοι διεξάγουν κοινό αγώνα και αμιλλώνται εις την κατάκτησιν των υψηλών κορυφών της αρετής. Γράφει γι᾽ αυτή την κοινή επιδίωξιν του ιδίου και του Μεγάλου Βασιλείου ο άγιος Γρηγόριος: «Κοινή επιδίωξις και των δύο η αρετή και η συμμόρφωσις της ζωής μας προς τις μελλοντικές ελπίδες». Εξομολογείται διά τον θείον πόθον των: «Την επιδίωξιν αυτήν έχοντες εμπρός μας κατευθήναμεν την ζωήν μας ολόκληρον και κάθε ενέργειάν μας· μας ωδηγούσεν η εντολή και ηκονίζαμεν ο ένας εις τον άλλον την αρετήν μας και είμεθα, εάν δεν είναι υπερβολικόν τούτο να είπω, ο ένας διά τον άλλον κανών και μέτρον, με τα οποία διακρίνεται το ορθόν και το μη ορθόν».
Η ιδανική φιλία ανθεί σε περιβάλλοντα αμόλυντα από την αμαρτία και την συναναστροφή των κακών και των πονηρών. Προσέξτε ιδιαίτερα τις συνετές παρατηρήσεις του αγίου Πατέρα μας Γρηγορίου του Θεολόγου: «Από τους σπουδαστές μας συναναστρεφόμεθα, όχι βέβαια τους πιο ανήθικους αλλά τους πιο φρόνιμους· ούτε τους πιο εριστικούς αλλά τους πιο ειρηνικούς και εκείνους που η συναναστροφή των είναι ωφελιμωτέρα. Διότι εγνωρίζαμεν ότι είναι ευκολώτερον να λάβης την ασθένειαν παρά να χαρίσης την υγείαν. Και εις τα μαθήματα εφθάσαμεν να χαιρώμεθα όχι με τα πιο ευχάριστα αλλά με τα πιο ωφέλιμα. Επειδή και από αυτά οι νέοι συμμορφώνονται προς την αρετήν η την κακίαν». Μακάρι όλοι μας να μπορέσουμε να κάνουμε αυτές τις αθάνατες συμβουλές κανόνες και νόμους ζωής.
Η αληθινή φιλία στηρίζεται στους αποστολικούς λόγους και νόμους: «όποιος αγαπά δεν ζητεί τίποτε διά τον εαυτόν του». Και «Διά της φιλαδελφίας να γίνεσθε φιλόστοργοι μεταξύ σας. Να προλαμβάνη ο καθένας τους άλλους εις το να τους αποδίδη τιμήν». Αυτά εφήρμοζαν οι θεικοί πατέρες, όπως αναφέρει ο ίδιος σεβαστός πατέρας μας Γρηγόριος: «Αγωνιζόμεθα και οι δυό, όχι ποιος να έχη ο ίδιος το πρωτείον, αλλά πως να το παραχωρήση εις τον άλλον· την ευδοκίμησιν ο ένας του άλλου την εθεωρούσαμεν ιδικήν μας… πρέπει να πεισθήτε ότι εζούσαμεν ο ένας μέσα εις το είναι του άλλου και δίπλα εις τον άλλον». Η αγάπη και ο σεβασμός που είχε ο άγιος Γρηγόριος εις τον Μέγα Βασίλειον φαίνεται στα πιο κάτω λόγια με τα οποία συγκρίνεται ο ίδιος με τον φίλο του. Γράφει: «Το ωραιότερον είναι ότι εσχηματίσθη από εμάς μία αδελφότης που εκείνος διεμόρφωνε και κατηύθυνεν ως αρχηγός με κοινές ικανοποήσεις, μολονότι εγώ έτρεχα πεζός δίπλα εις άρμα Λυδικόν (ταχυδρόμον δηλαδή), όπου και όπως επήγαινεν εκείνος».
Την αληθινή φιλία συνδέει και ο κοινός σκοπός της ζωής. Έτσι άρχισε η φιλία μας, αποκαλύπτει ο θείος πατέρας «καθώς με το πέρασμα του καιρού ωμολογήσαμεν τον πόθον μας ο ένας εις τον άλλον και ότι αυτό που μας ενδιέφερε ήταν η φιλοσοφία, τότε πλέον εγίναμεν τα πάντα ο ένας διά τον άλλον».
Την γνήσια φιλίαν συνδέουν οι κοινές αρχές και οι κοινές αντιλήψεις. Γι᾽ αυτό το θέμα γράφει ο άγιος Γρηγόριος: «Τίποτε, νομίζω δεν αξίζει, εάν δεν οδηγεί εις την αρετήν και δεν κάνει καλυτέρους όσους ασχολούνται με αυτό. Διά τους άλλους υπάρχουν διάφορες ονομασίες η από τον πατέρα η από την οικογένειαν η από το επάγγελμα και τις πράξεις των. Εμείς όμως έχομεν το μέγα προσόν και όνομα να είμεθα και να λεγώμεθα χριστιανοί. Αυτό ήτο η μεγαλυτέρα καύχησις για μας».
Η μεγάλη φιλία εκδηλώνεται με τρυφερότηττα, ευαισθησία, στοργή και φιλαδελφία. Ο άγιος Γρηγόριος αναφέρεται εις τον φίλον του και τον αποκαλεί «ο εμός Βασίλειος». Δηλαδή «ο δικός μου Βασίλειος». Έτσι γίνεται, όταν η φιλία είναι ανιδιοτελής, καθαρή και λουσμένη στο φως της χριστιανικής αγάπης και αρετής. Τι λέτε; Πως σας φαίνονται αυτά; Δοκιμάστε τα και θα βεβαιωθήτε, ότι θα σας βοηθήσουν να δημιουργήσετε γερές και ισχυρές φιλίες, που θα αντέξουν στον χρόνο και στην τρικυμία της ζωής σας.
Αυτή η φιλία των αγίων ανδρών διεφημίσθη παντού εις τον τότε κόσμον και έμεινεν εις την ιστορίαν. Το ομολογεί ο ίδιος ο άγιος Γρηγόριος. Γράφει: «Αυτά έκαμαν να γίνωμεν γνωστοί εις τους διδασκάλους και τους συναδέλφους μας, γνωστοί εις όλην την Ελλάδα, και μάλιστα εις τους πιο επιφανείς Έλληνες. Είχαμεν πλέον ξεπεράσει τα σύνορα της Ελλάδος, όπως έγινε σαφές από διηγήσεις πολλών. Ηκούοντο οι διδάσκαλοί μας εις όσους ηκούοντο αι Αθήναι, συνακουόμεθα και εμείς οι δύο και συναναστρεφόμεθα εις τόσους ανθρώπους, εις όσους και οι δάσκαλοί μας και δεν ήμεθα ένα ζεύγος άσημον και κοντά και μακράν των διδασκάλων μας».
Ο ίδιος θεοφόρος και αγιοπνευματοκίνητος Πατέρας έγραψε και το ωραιότατον εγκώμιον της φιλίας:
«Με τίποτε από ο,τι υπάρχει εις τον κόσμον δεν μπορεί κανείς να συγκρίνη ένα πιστόν φίλον, και το κάλλος του δεν έχει όρια». «Ο πιστός φίλος είναι ισχυρά προστασία» (Σοφ. Σολ. ς´ 14-15) και βασίλειον οχυρωμένον. Ο πιστός φίλος είναι έμψυχος θησαυρός. Ο πιστός φίλος είναι πολυτιμότερος από χρυσάφι και από πολλούς πολυτίμους λίθους. Ο πιστός φίλος είναι κήπος περιφραγμένος και πηγή σφραγισμένη, τα οποία ανοίγουν πότε-πότε διά να τα επισκεφθή και να τα απολαύση κανείς. Ο πιστός φίλος είναι λιμάνι αναψυχής. Αν δε είναι και πιο συνετός, πόσον καλύτερον είναι τούτο; Εάν δε είναι και πολύ μορφωμένος και διαθέτη παντοειδή μόρφωσιν, την ιδικήν μας λέγω και εκείνην η οποία ήτο κάποτε ιδική μας, πόσον καλύτερον είναι αυτό; Εάν δε και υιός του φωτός (Ιωάν. ιβ´ 36, Εφεσ. ε´ 8), η άνθρωπος του Θεού (Δ´ Βασιλ. α´ 9), η άνθρωπος ο οποίος προσεγγίζει τον Θεόν (Ιεζεκιήλ μγ´ 19), η έχει ανωτέρας, πνευματικάς επιθυμίας (Δαν. θ´ 23), η είναι άξιος να φέρη ένα χαρακτηρισμόν από εκείνους με τους οποίους τιμά η Γραφή τους ενθέους και υψηλούς, οι οποίοι ανήκουν εις ανωτέραν τάξιν, γεγονός το οποίον αποτελεί ήδη δώρον του Θεού και είναι σαφώς ανώτερον από την ιδικήν μας αξίαν».
Ταύτα εκ των έργων του ιερού Πατρός Γρηγορίου του Θεολόγου:
α) Λόγος μγ´ «Εις τον Μέγαν Βασίλειον» παρ. 19, 20, 21. Ε.Π.Ε. τ. 6 σελ. 161 και εξής.
β) Λόγος ια´ «Εις Γρηγόριον Νύσσης επιστάντα μετά την χειροτονίαν» παρ. 1. Ε.Π.Ε. τ. 1 σελ. 285.
