Διάφορα Μελετήματα του Οσίου Μακαρίου του Αιγυπτίου (β΄)

Mελέτημα 06

1. Ο θείος Απόστολος διδάσκει να προσευχόμαστε αδιαλείπτως και να επιμένουμε στην προσευχή.

Ο Κύριος επίσης μ’ εκείνο που είπε• «Πόσο περισσότερο ο Θεός θ’ αποδώσει το δίκαιο σ’ εκείνους που Τον παρακαλούν νύχτα—μέρα;». Καί με το: «Αγρυπνείτε και προσεύχεσθε». Πρέπει λοιπόν πάντοτε να προσευχόμαστε και να μη ραθυμούμε. Πρέπει να ξέρουμε όμως, ότι ο πονηρός φέρνει πολλά εμπόδια στην επίμονη προσευχή. Δηλαδή ύπνο, ακηδία, βάρος του σώματος, εκτροπή λογισμών, ακαταστασία νού, ατονία κ.λ.π. Έπειτα θλίψεις και εξεγέρσεις των πονηρών πνευμάτων, που πολεμούν σφοδρά εναντίον μας και εμποδίζουν να πλησιάσει το Θεό η θεοφιλής ψυχή, που τον ζητάει ακατάπαυστα…

2. Πολύ λίγο μπορεί να μας ώφελήσει η προσευχή, που δεν στολίζεται με την ταπεινοφροσύνη, την αγάπη, την απλότητα και την αγαθότητα. Το ίδιο ισχύει και για κάθε έργασία και κόπο, που κάνομε για χάρη της αρετής. Αν δεν δούμε• ότι έχομε μέσα μας τους καρπούς της αγάπης, της ειρήνης, της χαράς, της απλότητας, της ταπεινοφροσύνης, της πραότητας, της απουσίας προσποιήσεως, της ορθής πίστεως, της μακροθυμίας, της ευπροσηγορίας, δεν ωφεληθήκαμε διόλου από τους κόπους, που κάνομε για κάθε αρετή.

Ώστε αυτοί, που δεν βλέπουν μέσα τους αυτούς τους καρπούς, δεν διαφέρουν διόλου από τις πέντε μωρές παρθένες. Οι οποίες, επειδή δεν είχαν απ’ αυτόν τον κόσμο• μέσα στις καρδιές τους το πνευματικό λάδι, δηλαδή τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος, ονομάστηκαν μωρές και αποκλείσθηκαν με αξιοθρήνητο τρόπο απ’ τον βασιλικό νυμφώνα, χωρίς να ωφεληθούν καθόλου από τον κόπο της παρθενίας. Όπως όταν καλλιεργούμε το αμπέλι, όλη η επιμέλεια και ο κόπος γίνεται για να πάρουμε σταφύλια. Έτσι, αν με την ενέργεια του Πνεύματος δε δούμε μέσα μας καρπούς αγάπης, ειρήνης, χαράς κ.λ.π., τότε αποδεικνύεται περιττός ο κόπος της παρθενίας, της προσευχής, της ψαλμωδίας, της νηστείας και της αγρυπνίας. Αν τώρα κάποιος, από ελλειψη γνώσεως, την εργασία και τον κόπο του τα νομίζει καρπούς του Πνεύματος, ας ξέρει ότι εξαπατάει και παραπλανάει τον εαυτό του. Καί έτσι τον στερεί από τους μεγάλους πράγματι καρπούς του Αγίου Πνεύματος.

Mελέτημα 07

1. Ο παραδομένος στην αμαρτία θεωρεί φυσικά τα παρά φύση πάθη, δηλαδή την ασέλγεια, την πορνεία, την πλεονεξία, το μίσος, τη δολιότητα και τα κάνει μ’ απόλαυση και ηδονή. Ομοίως και ο αληθινός Χριστιανός πραγματοποιεί σαν φυσικές όλες τις αρετές δηλαδή την αγάπη, την ειρήνη, την υπομονή, την πίστη, την ταπείνωση με μεγάλη απόλαυση και ηδονή, άκοπα κι’ εύκολα. Καί δε μάχεται πλέον εναντίον των παθών της κακίας, γιατί λυτρώθηκε τελείως και δέχθηκε στην καρδιά το Άγιον Πνεύμα και την ειρήνη και αγαλλίαση του Χριστού μας, με τον Οποίον έγινε «ένα πνεύμα».

2. Όσοι δεν μπορούν να επιδοθούν στο έργο της προσευχής, αυτοί ας αναλαμβάνουν διάφορα διακονήματα της μονής μ’ ευλάβεια και χαρά, οπότε το έργο τους θα γίνεται ευσπρόσδεκτο από το Θεό και δεν θα χάσουν το μισθό τους.

3. Ο ίδιος ο Κύριος είπε: «Όποιος δώσει σε κάποιον ένα ποτήρι κρύο νερό, μόνον επειδή είναι μαθητής μου, σας βεβαιώνω, ότι δεν θα χάσει το μισθό του». Καί πάλι• «Εφόσον το κάνετε σ’ έναν απ’ αυτούς, σ’ εμένα το κάνετε». Μόνον ο,τι γίνεται, να γίνεται γιατί το θέλει ο Θεός και όχι γι’ ανθρώπινη δόξα. Καί κατηγορώντας εκείνους που κάνουν το καλό επιδεικτικά, κατέληξε: «Σας βεβαιώνω, ότι δεν θα πάρουν άλλη ανταμοιβή…».

4. Η απλότητα πριν απ’ όλα και η αγάπη του ενός προς τον άλλο, η χαρά και η ταπείνωση να είναι σαν θεμέλιο στην αδελφότητα, για να μην υπερηφανευόμαστε και γογγύζουμε ο ένας κατά του άλλου. Ο προσευχόμενος αδιαλείπτως να μην υπερηφανεύεται και ο διακονών να μη γογγύζει κατά του σχολάζοντας στην προσευχή.

5. Τότε γίνεται το θέλημα του Θεού πάνω στη γη όπως στον Ουρανό, όταν -όπως είπαμε- δεν υπερηφανευόμαστε ο ένας κατά του άλλου. Καί όταν χωρίς ζηλοτυπία, με απλότητα, αγάπη, ειρήνη και χαρά είμαστε ενωμένοι μεταξύ μας και θεωρούμε την προκοπή του πλησίον σαν δική μας, και τις ελλείψεις του σαν δική μας ζημία.

Mελέτημα 08

1. Εκείνος που και στην προσευχή είναι οκνηρός, και στην διακονία των αδελφών νωθρός και αμελής, ονομάζεται από τον Απόστολο άργός και κρίνεται άνάξιος και γι’ αυτό το ψωμί του. «Ο αργός» είπε «ούτε να τρώει». Καί αλλού• «Τούς αργούς τους μισεί και ο Θεός»• και «Ο αργός ούτε πιστός μπορεί να είναι». Πρέπει λοιπόν ο καθένας μας να μη μένει αργός, για να μη βρεθεί άκαρπος σαν τη συκή και στερηθεί τελείως των αιωνίων αγαθών.

2. Σ’ εκείνους που λένε, ότι είναι αδύνατο να φτάσουμε την τελειότητα και ν’ απαλλαγούμε ολότελα από τα πάθη μας, τους λέμε ότι μιλάνε αντίθετα προς την Αγία Γραφή. Έτσι ο Κύριος λέει• «Να γίνετε τέλειοι, όπως ο Ουράνιος Πατέρας σας είναι τέλειος». Ίδιο νόημα έχουν και τα λόγια του Αποστόλου• «Γιά να παρουσιάσομε κάθε άνθρωπο τέλειο, σύμφωνο με το πρότυπο του Χριστού». Έτσι δεν μας κυριεύει η υπερηφάνεια, διότι τρέχομε προς το τέρμα της τελειότητας, συνεχίζοντας σ’ όλη μας τη ζωή αδιάκοπο και εντατικό αγώνα.

3. Εκείνους που νομίζουν αδύνατη αυτήν την τελειότητα, που συντελείται με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, και που είναι «η καινή κτίσις» της καθαρής καρδιάς, ο Απόστολος τους παρομοιάζει μ’ εκείνους τους Εβραίους που δεν αξιώθηκαν να μπούνε στη γη της επαγγελίας, λόγω της απιστίας τους, και γι’ αυτό άφησαν τα κόκκαλά τους στην έρημο. Η απαλλαγή μας από τα πάθη είναι η αληθινή γη της επαγγελίας. Γι’ αυτό και ο Απόστολος μας συνιστά• «Προσέχετε, αδελφοί μου, μήπως κανείς από σας έχει πονηρή καρδιά, γεμάτη απιστία, και απομακρυνθεί από τον αληθινό Θεό».
Με τη λέξη «απομακρυνθεί» δεν εννοεί την άρνηση του Θεού, αλλά την απιστία στις υποσχέσεις Του. Μ’ αυτή την απιστία κυριεύτηκαν οι Εβραίοι και δεν μπήκαν στη γη της Επαγγελίας. Ας φροντίσουμε λοιπόν να μπούμε σ’ εκείνη την ανάπαυση. Καί ποιά είναι η αληθινή ανάπαυση των Χριστιανών, παρά η απολύτρωση από τ’ αμαρτωλά πάθη και η ενεργός κατοίκηση του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καθαρή καρδιά μας; Ο Απόστολος λέει• «Πόσο περισσότερο το αίμα του Ιησού θα καθαρίσει τη συνείδησή μας από τα έργα, που οδηγούν στο θάνατο…».

Mελέτημα 09

1. Το έργο της προσευχής, όταν γίνεται όπως πρέπει, είναι άνώτερο από κάθε αρετή και εντολή. Μαρτυρεί γι’ αυτό ο ίδιος ο Κύριος• «Μάρθα, Μάρθα, μεριμνάς και αγωνιάς για τόσα πολλά, ενώ ένα μόνο χρειάζεται (=η συνομιλία με τον Θεό). Η Μαρία έκανε την καλή εκλογή, που δεν θα της αφαιρεθεί ποτέ». Αυτό το είπε για να προτάξει το μεγαλύτερο από το μικρότερο. Το ίδιο και oι Απόστολοι, ενώ στην αρχή υπηρετούσαν στα Τραπέζια των πιστών, κατόπιν προέκριναν ν’ αφιερωθούν στην προσευχή και το κήρυγμα του Θείου Λόγου.

2. Εκείνους που πειθαρχούν στο λόγο του Θεού, τους συνοδεύουν τα εξής σημάδια: στεναγμοί, σκυθρωπότητα, ήσυχία, προσευχή, σιωπή, επιμονή, αγρυπνία, νηστεία, εγκράτεια, πραότητα, μακροθυμία, αδιάλειπτη προσευχή, μελέτη των Θ. Γραφών, πίστη, ταπείνωση, φιλαδελφία, υποταγή, κόπος, κακοπάθεια, αγάπη, καλωσύνη, κοσμιότητα, φως, που είναι ο Κύριος. Εκείνων που δεν παράγουν καρπό ζωής σημάδια είναι: αφροντισιά, μετεωρισμός, περίεργο βλέμμα, απροσεξία, γογγυσμός, κουφότητα, πολυφαγία, οργή, θυμός, καταλαλιά, έπαρση, ακαιρολογία, απιστία, ακαταστασία, λησμοσύνη, ταραχή, αισχροκέρδεια, φιλαργυρία, άκαιρο γέλιο, επιδίωξη δόξας και σκότος, που είναι ο σατανάς.

3. Κατά Θεία Οικονομία, δεν παραπέμφθηκε ευθύς ο πονηρός στη γέεννα, που μόνος του διάλεξε, αλλά αφέθηκε για δοκιμασία και έλεγχο του ανθρώπου και του αυτεξουσίου του. Καί αυτό για να κάνει χωρίς να το θέλει πιο άξιους με την υπομονή τους τους Αγίους και να γίνει γι’ αυτούς αίτιος μεγαλύτερης δόξας, τον εαυτό του δε να κάνει αξιώτερο της κολάσεως.

4. Αφού εξαπάτησε ο διάβολος τον Αδάμ και κυριάρχησε πάνω του, του αφαίρεσε την εξουσία και ονομάστηκε ο ίδιος «άρχοντας του κόσμου τούτου»… Άρχοντας όμως του κόσμου τούτου και κύριος των ορατών αρχικά ήταν ο άνθρωπος, ορισμένος από τον Κύριο. Γιατί ούτε η φωτιά τον έκαιγε, ούτε το νερό τον έπνιγε, ούτε τα θηρία τον έτρωγαν, ούτε και το φίδι τον εφόβιζε. Αφού όμως υποχώρησε στην απάτη του διαβόλου, παρέδωσε σ’ αυτόν την αρχή που είχε. Απ’ αυτή την αιτία μάγοι και αγύρτες με διαβολική ενέργεια και κατά παραχώρηση του Θεού γίνονται θαυματοποιοί. Δηλαδή εξουσιάζουν φαρμακερά φίδια και αψηφούν το νερό και τη φωτιά (πυροβάτες), όπως οι σύντροφοι του Ιαννή και Ιαμβρή, που αντιτάχθηκαν στον Μωϋσή, και όπως ο μάγος Σίμων, που αντιτάχθηκε στον Απόστολο Πέτρο…

Mελέτημα 10

1. Νομίζω ότι, όταν ο διάβολος είδε την προπτωτική δόξα του Αδάμ να λάμπει εξ ίσου στο πρόσωπο του Μωϋσή, θα πληγώθηκε πολύ, βλέποντας σ’ αυτό την απόδειξη για την κατάργηση της βασιλείας του.
«Ο θάνατος βασίλεψε από τον Αδάμ μέχρι τον Μωϋσή, ακόμη και σ’ αυτούς, που δεν αμάρτησαν», γράφει ο Απόστολος. Γιατί μου φαίνεται ότι το λαμπρό πρόσωπο του Μωϋσή ήταν τύπος και υπόδειγμα του πρώτου ανθρώπου, που έπλασε ο Θεός. Αυτή λοιπόν τη λαμπρότητα τη φορούν από τώρα οι αληθινοί Χριστιανοί. Οπότε καταργείται μέσα τους ο θάνατος, δηλ. τα πάθη ατιμίας, επειδή καθίστανται ανενέργητα, καθώς οι ψυχές τους ελλάμπονται (=φωτίζονται) από τη λαμπρότητα του Αγίου Πνεύματος μ’ αίσθηση και πληρότητα. Κατά δε την ανάσταση θα καταργηθεί τελείως ο θάνατος!!!

2. Ο διάβολος εξαπάτησε τον Αδάμ με τη γυναίκα, δηλ. με κάτι όμοιό του, και του αφαίρεσε τη λαμπρότητα με την οποία τον είχε ντύσει ο Θεός. Κι’ έτσι βρέθηκε γυμνός και είδε την ασχημοσύνη του, την οποία προτύτερα δεν έβλεπε, επειδή δεν είχε το φρόνημα να εντρυφά στα ουράνια κάλλη. Γιατί μετά την παράβαση τα νοήματά του έγιναν γήινα και χαμηλά… Γι’ αυτό και του κλείστηκε ο Παράδεισος. Είναι κάτι που συμβαίνει σε κάθε ψυχή. Τι; Γύρω από την καρδιά απλώνεται το κάλυμμα του σκότους —το κοσμικό πνεύμα— που δεν αφήνει ούτε το νού να πλησιάσει το Θεό, ούτε την ψυχή να προσευχηθεί ή να πιστέψει ή ν’ αγαπήσει τον Κύριο, όπως πρέπει. Έτσι η πείρα μας δίδαξε ότι, όπου υπάρχει επίμονη προσευχή, εκεί υπάρχει και ορμητική επίθεση των οργάνων του σκότους.

3. Ραβδί παιδαγωγικό είναι ο άρχοντας του κόσμου τούτου σ’ εκείνους που είναι πνευματικά νήπια. Σ’ αυτούς προξενεί μεγάλη δόξα και περισσότερη τιμή με τις θλίψεις και τους πειρασμούς. Απ’ αυτά δηλαδή αποκτούν αυτοί και την τελειότητα. Στον εαυτό του όμως ετοιμάζει περισσότερη και σκληρότερη κόλαση. Μέσω του διαβόλου οικονομείται ένα πολύ μεγάλο Θείο σχέδιο και όπως είπε κάποιος, το κακό συνεργεί στο αγαθό, με όχι βέβαια καλή προαίρεση. «Σ’ αυτούς που αγαπούν το Θεό, όλα συνεργούν στο αγαθό», λέει και ο Απόστολος.
4. Επειδή και ο διάβολος είναι δούλος και κτίσμα του Θεού, δεν πειράζει κατά την κρίση του, ούτε επιφέρει θλίψεις όσο θέλει, αλλ’ όσο του επιτρέψει ο Θεός να παραχωρήσει. Γιατί ο Κύριος γνωρίζει τις δυνάμεις του καθένα μας και ανάλογα παραχωρεί τη δοκιμασία. Τούτο μας βεβαιώνει και ο Απόστολος, λέγοντας «Ο Θεός κρατάει τις υποσχέσεις του και δεν θ’ αφήσει να δοκιμάσετε πειρασμό, που να ξεπερνάει τις δυνάμεις σας, αλλά, όταν έρθει ο πειρασμός, θα δώσει μαζί και τη διέξοδο, ώστε να μπορέσετε να τον υπομείνετε».

Mελέτημα 11

1. Εκείνος που ζητάει και χτυπάει τη θύρα και ζητάει μέχρι τέλους, σύμφωνα με το λόγο του Κυρίου, επιτυγχάνει τα αιτήματά του. Γιατί είναι αψευδής Εκείνος, που είπε• «Κάθε τι που θα μου ζητήσετε στην προσευχή με πίστη, θα το λάβετε». Αν, ακόμη και ένα ποτήρι νερό κρύο που δίνουμε, δεν μένει χωρίς μισθό, πόσο περισσότερο δεν θα δώσει ο Θεός ο,τι υποσχέθηκε σ’ εκείνους, που είναι προσηλωμένοι σ’ Αυτόν μέρα και νύκτα και Τον παρακαλούν;

2. Σ’ εκείνους που λένε ότι “έρχεται μέρα που και μίσος έχω κατά του αδελφού μου κ.α.π. χωρίς να το θέλω”, πρέπει να ειπωθούν τα εξής: Όλος ο αγώνας και η επιμέλεια του ανθρώπου ας είναι ν’ αντιστέκεται στον πονηρό και στους πονηρούς λογισμούς. Καί όπως το σίδερο καθαρίζεται όταν πυρώνεται και σφυροκοπιέται, έτσι και η ψυχή καθαρίζεται από κάθε πάθος και κάθε αμαρτία όταν πυρώνεται και χτυπιέται από το αγαθό Πνεύμα με τ’ Άχραντα Μυστήρια.

3. Όπως το σιτάρι, που είναι σπαρμένο στο ίδιο χωράφι, δίνει διαφορετικού μεγέθους στάχυα. Μαζεύεται όμως κι’ αποθηκεύεται στην ίδια αποθήκη. Έτσι και στην ανάσταση των νεκρών θα υπάρχει διαφορά στη δόξα εκείνων που θ’ αναστηθούν, ανάλογα με τη μέθεξη του Αγίου Πνεύματος, που θα έχει κατοικήσει σ’ αυτούς από τούτη τη ζωή. Αυτό φανερώνει και το «Αστέρι από αστέρι διαφέρει στη λάμψη», που γράφει ο Απόστολος.

4. Τούτο μόνο να φροντίζει ο καθένας μας, αφού γεννηθεί από το Άγιο Πνεύμα, να ξεπλυθεί από την αμαρτία, που βρίσκεται μέσα του. Καί εν συνεχεία να προχωρεί προς την τελειότητα με συνεργό πάντοτε τη χάρη του Κυρίου.

5. Ο Κύριος δεν δίνει το Άγιο Πνεύμα και τη χάρη του για να περιπέσει κανείς σε αμαρτίες. Οι άνθρωποι μόνοι τους γίνονται αίτιοι των κακών στους εαυτούς τους, γιατί δεν ακολουθούν τη Χάρη και κυριεύονται από τον σατανά. Εξ άλλου, αν δε δώσει ο άνθρωπος αφορμή στο σατανά, δεν μπορεί αυτός να κυριαρχήσει πάνω του με τη βία. Γι’ αυτό το λόγο κανείς δεν είναι με βεβαιότητα του Χριστού ή του σατανά. Αλλά, αν παραμείνει με τη χάρη ως το τέλος, πηγαίνει με το μέρος του Χριστού, διαφορετικά πηγαίνει με το σατανά. Γιατί, αν είτε ο Κύριος είτε ο σατανάς επαίρναν μαζί τους τον άνθρωπο με τη βία, αυτός δε θα ήταν αίτιος ούτε στην κόλαση να ριχτεί, ούτε τον Παράδεισο να κερδίσει.

Mελέτημα 12

1. Όπως κάποιος, που θέλει να βεβαιωθεί για τη σωφροσύνη της γυναίκας του, πηγαίνει σ’ αυτήν νύχτα σαν ξένος, και αν δεί ότι τον διώχνει, χαίρεται που είναι απλησίαστη και την επιδοκιμάζει. Έτσι πρέπει κι’ εμείς να είμαστε επιφυλακτικοί κατά τις επισκέψεις των νοερών δυνάμεων. Γιατί, όπως λέει ο Απόστολος, γνωρίζει ο σατανάς να μετασχηματίζεται σε φωτεινό άγγελο για να εξαπατήσει. Αλλά, κι’ αν παρουσιασθεί με λαμπρή εμφάνιση, δεν μπορεί να δώσει αγαθή ενέργεια, αλλά ταραχή, και από αυτό φανερώνεται το ψεύτικο προσωπείο του. Ούτε δηλαδή αγάπη στο Θεό ή στον πλησίον, ούτε πραότητα, ούτε ταπείνωση, ούτε χαρά, ούτε ειρήνη, ούτε καθαρότητα λογισμών, ούτε μίσος του κόσμου, ούτε ανάπαυση πνευματική, ούτε επιθυμία των ουρανίων, ούτε και να καταστείλει τις ηδονές και τα πάθη. Όλα αυτά είναι φανερά ενεργήματα της Θείας Χάρης. Αντίθετα η έπαρση και η υψηλοφροσύνη είναι τα χαρίσματα του σατανά. Από την ενέργεια λοιπόν θα καταλάβεις αν το φως που έλαμψε στην ψυχή σου είναι από το Θεό ή από τον σατανά. Έτσι και η ψυχή μπορεί να διακρίνει τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος και τα φαντάσματα του σατανά, αν έχει δυνατή διάκριση.

2. Εκείνος που θέλει να μπεί από τη στενή πύλη στο σπίτι του ισχυρού διαβόλου και ν’ αρπάξει τα σκεύη του, δεν πρέπει να επιθυμεί τη μαλθακότητα, αλλά να θυμάται πάντοτε Εκείνον, που είπε ότι• «σάρκα και αίμα δε θα κληρονομήσουν τη Βασιλεία του Θεού.» Πως πρέπει να ενδυναμωθούμε από το Πνεύμα; Ο Απόστολος λέει «ότι η Σοφία του Θεού θεωρείται μωρία από τους ανθρώπους»· Επίσης και ο Προφήτης λέει• «Είδα τον Υιό του ανθρώπου και η μορφή του ήταν χωρίς καμμιά τιμή, καταφρονεμένη όσο κανενός άλλου ανθρώπου». Πρέπει λοιπόν εκείνος που θέλει να γίνει υιός του Θεού, να υποστεί πρώτα την ίδια ταπείνωση, να θεωρηθεί μωρός και άτιμος, να μη αποστρέφει το πρόσωπό του από φτυσίματα, να μη κυνηγάει ούτε δόξα, ούτε ομορφιά ή κάτι παρόμοιο αυτού του κόσμου, να μη έχει που να γείρει το κεφάλι του, να ονειδίζεται και να εξουθενώνεται, να τον έχουν όλοι στην περιφρόνηση και τον παραγκωνισμό, ν’ αντιμετωπίζει κρυφό και φανερό πόλεμο. Καί τότε ο ίδιος ο Υιός του Θεού, Εκείνος που είπε• «Θα κατοικήσω μέσα σας και θα βαδίσω μαζί σας», θα φανερωθεί στην καρδιά του και θα του δώσει δύναμη και ισχύ, ώστε να δέσει τον ισχυρό και ν’ αρπάξει τα σκεύη του, και να πατήσει πάνω στην ασπίδα και στο βασιλίσκο, και πάνω σε σκορπιούς και φίδια.