Τα είδη της κατανύξεως

Η κατάνυξη, είναι καθ΄ εαυτό δώρο του Κυρίου. Και στην ψυχή που κατανύσσεται, υπάρχει μία αληθινή ηδονή, διότι ο ίδιος ο Θεός, με μυστικό τρόπο παρηγορεί τους «συντετριμμένους τη καρδία». Τα είδη της κατανύξεως.

Η κατάνυξη γεννά την ταπεινοφροσύνη και η ταπεινοφροσύνη γεννά την κατάνυξη. (Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος)

Η κατάνυξη εμφανίζεται με πολλές μορφές (πνευματικής) ωραιότητας. Γι’ αυτό και ο Ιερεμίας λέει: «Διαμερισμός υδάτων κατήγαγεν ο οφθαλμός μου» (Ιερ. 3,47). Δύο είναι τα σπουδαιότερα είδη της κατανύξεως: Όταν η ψυχή διψάσει το Θεό, αισθάνεται κατάνυξη πρώτα από το φόβο και έπειτα (κατάνυξη) από τον πόθο. Πρώτα δηλαδή λιώνει τον εαυτό της με τα δάκρυα, καθώς θυμάται τις αμαρτίες της, και νιώθει φόβο, μήπως εξαιτίας τους ριχθεί στην αιώνια κόλαση. Και αφού ταλαιπωρηθεί πολύ από τη λύπη, τότε η δειλία παύει και μέσα στην ψυχή γεννιέται θάρρος και κάποια βεβαιότητα για τη συγχώρηση. Στο έξης η ψυχή θερμαίνεται από τον πόθο της ουράνιας χαράς και αυτή που πρώτα έκλαιγε από το φόβο της καταδίκης, αρχίζει ύστερα να κλαίει πάλι πικρά, επειδή βρίσκεται ακόμα μακριά από τη Βασιλεία των Ουρανών. Γιατί, αφού καθαρθεί ο νους, βλέπει πια καθαρά ποιοί είναι οι χοροί των αγγέλων και ποια η κοινωνία τους, ποια είναι η λαμπρότητα και η μεγαλοσύνη των μακαρίων πνευμάτων και ποια η θεωρία αυτού του ίδιου του Θεού. (Άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος)

Δεν αισθανθήκαμε κατάνυξη στην ψυχή μας, διότι ούτε τα αμαρτήματά μας αναλογιζόμαστε μετ’ ακριβείας, ούτε εξετάζουμε τις ευεργεσίες του Θεού, αλλά και ούτε στρέφουμε το νου μας προς εκείνους που έχουν πετύχει μεγάλα πράγματα. (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος)

Κατάνυξη είναι η εσωτερική πνευματική αλλοίωση κατά την ώρα της προσευχής. Πρέπει να ζει κανείς την παρουσία του Θεού. Τότε κατακλύζεται από ευγνωμοσύνη, διότι όλα τα βλέπει ευλογία του Θεού. (Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης)

Όπως είναι αδύνατον να αναμείξει κανείς στο νερό τη φωτιά, έτσι είναι και αδύνατον να συνυπάρξουν η τρυφή και η κατάνυξη. Διότι η μεν κατάνυξη είναι μητέρα των δακρύων και της νήψεως, ενώ η τρυφή είναι η μητέρα του γέλιου και της απερίσκεπτης διαγωγής. Και με την κατάνυξη η ψυχή αναπτερώνεται, ενώ με την τρυφή, γίνεται βαρύτερη και από τον μόλυβδο. (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος)

Όταν κατανυχθεί η ψυχή μας, αυτό σημαίνει ότι ο Κύριος μας επισκέφτηκε απρόσκλητος και μας έδωσε το σφουγγάρι της Θεαρέστου λύπης και το δροσιστικό ύδωρ των ευλαβικών δακρύων, για να εξαλείψουμε το χειρόγραφο των αμαρτιών μας. Αυτήν την κατάσταση, φύλαξε την σαν κόρη οφθαλμού. (Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος)

Κατάνυξη είναι ο συνεχής βασανισμός της συνειδήσεως, ο οποίος με την νοερά εξομολόγηση, κατορθώνει να δροσίζει (και να παρηγορεί) την φλογισμένη καρδιά. Η κατάνυξη, είναι καθ΄ εαυτό δώρο του Κυρίου. Και στην ψυχή που κατανύσσεται, υπάρχει μία αληθινή ηδονή, διότι ο ίδιος ο Θεός, με μυστικό τρόπο παρηγορεί τους «συντετριμμένους τη καρδία». (Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος)