του Аndrey Rogoziansky
Εάν πιστεύει κανείς ότι οι διώξεις είναι χαρακτηριστικό του παρελθόντος και φαντάζεται ότι είναι μόνο για τα μπουντρούμια των θεομάχων-σαδιστών από την Έκτακτη Επιτροπή (Τσεκά) ή για την ειδωλολατρική Ρώμη, η παρηγοριά του είναι ψεύτικη.
Ο ομολογιακός αγώνας είναι το μέλλον της Εκκλησίας, αλλά πιθανώς είναι σχεδόν ήδη το παρόν. Διότι στις αρχές του 21 αιώνα, σε μια χώρα στην καρδιά της Ευρώπης με τα ΜΜΕ και τα γραφεία Οργανισμών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με τεράστια εμπορικά κέντρα και τις λιμουζίνες που γυαλίζουν στους δρόμους, γίνεται κάτι το αφάνταστο.
Δεν είναι δύσκολη η μετάβαση από την ειρήνη στις διώξεις. Η πρώτη πράξη της παραστάσεως έχει να κάνει με γεμάτους πάθος μονολόγους, συνελεύσεις και εκκλήσεις προς τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, όπου εκφράζεται η ομόφωνη ελπίδα για την απελευθέρωση της Ουκρανικής Ορθοδοξίας από τον ζυγό της Μόσχας. Διενεργούνται δημοσκοπήσεις σύμφωνα με τις οποίες η πλειοψηφία των πολιτών της Ουκρανίας επιθυμεί μια «εθνική Ορθοδοξία». Και τελικά, ανταποκρινόμενη στις εκκλήσεις των πολιτών και ομάδων εργαζομένων η Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως πανηγυρικώς κηρύσσει τη σύσταση της Εξαρχίας της με έδρα το Κίεβο, από την οποία θα ξεκινήσει τις ενωτικές προσπάθειες. Το ποτήριο των μελλοντικών παθών έρχεται στο προσκήνιο με το ρολόι να είναι ρυθμισμένο στα «πέντε» παρά τα μεσάνυχτα.
Η πράξη δευτέρα, όπου για να ενωθούν καλά-καλά, χρειάζεται πρώτα να διχασθούν. Ολιγάριθμοι κληρικοί και Ιεράρχοι, οι αποκαλούμενοι «αυτοκεφαλιστές», παρόλο που ως επί το πλείστον διακατέχονται από αντιμοσχοβιτικές τάσεις, οι οποίοι ποτέ δεν θα έχουν το αυτοκέφαλο, συνέρχονται σε μια εκδήλωση «Πανουκρανικής Συνόδου», όπου δημιουργούν όχι μια Ανώτατη Εκκλησιαστική Διεύθυνση, αλλά ούτε λίγο ούτε πολύ Ιερά Σύνοδο της Τοπικής Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας ή Ενωμένης Τοπικής Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας (ΕΤΟΕΟΥ), δηλαδή κατ΄ουσίαν μια νέα, τέταρτη κατά σειρά εκκλησιαστική δικαιοδοσία με επικεφαλής τον Έξαρχο της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητος Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Οι επαρχίες, ενορίες και μονές καλούνται εσπευσμένα να ενταχθούν στην ΕΤΟΕΟΥ, και έτσι αρχίζει να διαμορφώνεται το έδαφος της μελλούσης Ενωμένης Τοπικής Εκκλησίας. Το ρολόι δείχνει μεσάνυχτα παρά τέσσερα.
Η πράξη τρίτη. Επειδή δεν προχωρά πολύ όλη η διαδικασία λαμβάνεται η απόφαση να προωθηθεί έξωθεν. Οι αυτόμολοι παραμένουν ελάχιστοι, ενώ ο Μητροπολίτης κ. Ονούφριος απολαμβάνει το μεγαλύτερο κύρος. Ξινίλα προκαλεί η προπαγάνδα του νέου σχίσματος από τις επίσημες αρχές του Κιέβου. Στη σκηνή εμφανίζονται ερασιτεχνικές ομάδες μελών των εθνικιστικών μορφωμάτων, που αυτή τη φορά παριστάνουν τους δικαίους του Ευαγγελίου και θερμούς χριστιανούς. Οι βουλευτές του Κοινοβουλίου της Ουκρανίας ψηφίζουν νόμο περί «αυτοπροσδιορισμού», διάβασε περί ανακατανομής των εκκλησιαστικών ακινήτων. Παντού οργανώνονται συνελεύσεις, όπου κληρικοί και λαϊκοί αντιμετωπίζουν τους αγνώστου προελεύσεως ανθρώπους, οι οποίοι κατά τρόπον επιθετικό προωθούν την ένταξη στην ΕΤΟΕΟΥ. Κατά τις απόπειρες καταλήψεων των εκκλησιαστικών κτιρίων σημειώνονται συγκρούσεις και χύνεται αίμα. Στη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου και στη Λαύρα του Ποτσάγιεφ εισέρχονται τμήματα της Εθνικής Φρουράς με επίσημη δικαιολογία να προστατεύσουν την τάξη προς αποφυγή ταραχών και βίας, ενώ ανεπίσημα προκειμένου να προετοιμάσουν την παραχώρηση των αρχιτεκτονικών συγκροτημάτων αυτών στους σχισμαστικούς. Δεν μιλάμε ακόμα για τις διώξεις, είναι μέτρηση δυνάμεων και από τις δύο πλευρές, αλλά η έκβαση του αγώνα είναι προκαταδικασμένη: η κανονική Ορθόδοξη κοινότητα περιέρχεται σταδιακά σε κατάσταση της καταπιεζομένης μειονότητος. Τα ΜΜΕ αποσιωπούν τις διαστάσεις των παραβιάσεων των δικαιωμάτων, καλλιεργώντας κλίμα αδιαλλαξίας έναντι της «μοσχοβίτικης πίστεως» και των «μοσχιβιτικών παπάδων». Η Διεθνείς κοινότητα ευθημεί, επειδή ασχολείται κυρίως με τα προβλήματα των τατάρων της Κριμαίας. Έτσι ο λεπτοδείκτης έφθασε στα μεσάνυχτα «παρά τρία».
Στην πράξη τέταρτη η συντριβή των οργανωτικών δομών της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας αποτελεί πλέον τετελεσμένο γεγονός με τις αρχές, μέσω νομοθεσίας, να καταδικάζουν τους κληρικούς και τις κοινότητες των Ορθοδόξων, οι οποίοι παραμένουν πιστοί στον Μητροπολίτη Ονούφριο, σε ημινόμιμη κατάσταση. Κάτω από την πίεση εγκαταλείπουν τις Εκκλησίες, τις Μονές και τα Γραφεία Ιερών Μητροπόλεων, όπου μετά φανών και λαμπάδων εισέρχονται και εγκαθίστανται οι εκπρόσωποι της ΕΤΟΕΟΥ. Μη δυναμένη να αντέξει την πίεση μεγάλη μερίδα Ιεραρχών, κληρικών και πιστών αποδέχονται να υπαχθούν στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά πολλοί δυναμικοί λαϊκοί και κληρικοί επιλέγουν μια ανυποχώρητη στάση με τα Ιερά Μυστήρια, την ποιμαντική φροντίδα και το κοινωνικό έργο να επιτελούνται ανεπισήμως, στις οικίες και σε ελάχιστα εκείνα τα κτίρια, των οποίων πέτυχε η καταχώρησή τους ως ιδιοκτησίας των μη κερδοσκοπικών και φιλανθρωπικών οργανισμών, συλλογικών επιχειρήσεων κλπ. Η Ιερά Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας προσαρμόζεται στο έργο κάτω από τις άκρως περίπλοκες προϋποθέσεις, ασκούσα την γενική διεύθυνση του διάσπαρτου δικτύου κοινοτήτων. Άμεσος παραλληλισμός με την κατάσταση του δεύτερου ημίσεως και του τέλους της δεκαετίας 1920. Στα ρολόι μόνο δύο λεπτά έχουν μείνει μέχρι την καταστροφή.
Κατά την πράξη πέμπτη της τραγωδίας η ένταση περιέρχεται σε υπαρξιακή φάση. Αγεφύρωτο χάσμα διευρύνεται μεταξύ των δύο μερίδων του κάποτε ενιαίου εκκλησιαστικού συνόλου. Η υπό την Κωνσταντινούπολη «Ενωμένη Πανουκρανική» Εξαρχία ραγδαίως μεταρρυθμίζεται με τον εκτοπισμό από τη λειτουργική χρήση της Εκκλησιαστικής Σλαβονικής και την εισαγωγή του νέου ημερολογίου. Και πάλι προτάσσεται η αντίθεση «εκσυγχρονισμός-παράδοση». Το επαναστατικό κύμα φέρνει στην επιφάνεια «χορεία» απειχθών προσωπικοτήτων. Με το παράξενο πάντρεμα εθνικιστικών και φιλελεύθερων ευρωπαϊκών κλισέ το σχίσμα όλο και περισσότερα απομακρύνεται από την παραδοσιακή Ορθόδοξη εικόνα για να καταλήξει σε απόκλιση από τη δογματική διδασκαλία.
Οι ουνίτες στα ΜΜΕ και τους διαδρόμους της εξουσίας προωθούν ιδέα μιας διευρυμένης ενώσεως με τη συμμετοχή της Ελληνόρυθμης Καθολικής Εκκλησίας της Ουκρανίας και αυτή τη φορά με την αλλοίωση της δογματικής βάσεως. Η καταπολέμηση του σχίσματος αποτελεί πλέον υπόθεση συνειδήσεως και σχετίζεται με τη διατήρηση της αμώμου πίστεως. Κοινότητες της κανονικής διακιοδοσίας, οι οποίες έχουν περιέλθει σε κατάσταση πολιορκίας, υφίστανται τεράστια ταλαιπωρία και εξευτελισμό. Έτσι αρχίζει ο ομολογιακός αγώνας της Εκκλησίας της Ουκρανίας. Σε ένα λεπτό το ρολόι θα χτυπήσει πένθμια τα μεσάνυχτα.
Στην τελική, έκτη πράξη της παραστάσεως η Εκκλησία της Ουκρανία θα αναδείξει τους νεομάρτυρές τους. Καταγγελίες της πολιτικής αναξιοπιστίας ωθούν τις επίσημες αρχές να προβούν σε ποινικές διώξεις και δίκες σε βάρος αυτών των ανθρώπων. Η Ιεραρχία της εκτός νόμου Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας απομονώνεται και περιορίζεται κατ’οίκον. Οι συνεργάτες της Υπηρεσίας Ασφάλειας της Ουκρανίας (SBU) με χρήση βίας επιθυμούν να πετύχουν εκείνο, το οποίο απέτυχαν με την προπαγάνδα και τις καταπιέσεις. Αγριεύουν οι διώκτες προσπαθώντας με ξυλοδαρμό και βάσανα να αρπάξουν ομολογία ενοχής, κακολογούν και συκοφαντούν. Τα πτώματα των εκτελεσθέντων κρύβονται, απομακρύνονται και ενταφιάζονται σε αγνώστους τάφους. Ενίοτε πραγματοποιούνται ανακομιδές λειψάνων, τα οποία θαυματουργούν. Όσοι έμειναν ελεύθεροι, άρχισαν να δρούσαν κρυφά και περιήλθαν σε καθεστώς της Εκκλησίας των Κατακομβών. Απλώνεται όλο και περισότερο η τιμή των μαρτύρων αυτών. Η Ρωσία και όλη η Ορθοδοξία τιμά τη μνήμη των «πατέρων και αδελφών, των υπέρ πίστεως υπό της μπαντερικής εξουσίας μαρτυρησάντων».
Άραγε αντιλαμβανόμαστε ότι τα όσα περιγράφηκαν πάνω δεν αποτελούν καρπό φαντασίας, αλλά δύναται να εξελιχθούν μπροστά στα μάτια μας και μάλιστα πολύ σύντομα, τα επόμενα 1,5 με 2 χρόνια, αφού έχει προετοιμασθεί επαρκώς το έδαφος; Αντιλαμβάνονται οι Ουκρανοί, όσοι υπογράφουν τις εκκλησίες στην Κωνσταντινούπολη, ότι δρουν ως προβοκάτορες; Αντιλαμβάνεται ο Μητροπολίτης Αλέξανδρος Drabinka, όταν ομιλεί για την ανύπαρκτη ελευθερία να συνταχθεί με τους σχισματικούς ή να μείνει με τη Μόσχα, ότι δεν έχει απολύτως καμία επιρροή στους μαχητές του «Αζώφ» και «Δεξιού Τομέα»; Έχει επίγνωση ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ότι μια φορά εμπλακείς στο Ουκρανικό αφήνει το ελατήριο των δεινών να αναπτύσσεται και επομένως επιφέρει κατάρα στο ονομά του και έτσι θα περάσει στην ιστορία;
Οι διαδικτυακές πύλες των «αυτοκεφαλιστών» είναι γεμάτες καταγγελίες και αναφορές κρυφού χαρακτήρος, τα πρόδρομα των μελλοντικών καταπιέσεων. «Οι κάτοικοι των οικίων πλησίων του Ιερού Ναού Αγίων Πέτρου και Παύλου τη Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας, παραπονιούνται κατά της διανομής στο Ναό ἐντυπου υλικού αμφίβολου περιεχομένου. «Διανέμονται αυτά τα περιοδικά, τα οποία παρουσιάζονται ως περιοδικά για τα παιδιά, σημειώνει μια ντόπια κάτοικος και αναρτά μια φωτογραφία του περιοδικού «Vverh» («Προς τα πάνω») με τίτλο ενός άρθρου στο εξώφυλλο «Δεν θα λυγίσει η χώρα μας»…
«Ένας blogger κατόπιν επιστροφής του από τη Μόσχα, όπου ταξίδευσε για να συμμετάσχει στις Χριστουγεννιατικές αναγνώσεις, συνελήφθη στο αεροδρόμιο Μπορίσπολ λόγῳ απόπειρας εισαγωγής έντυπου υλικού αυτονομιστικού περιεχομένου» (σσ. ένα βιβλίο με υπογραφή του συγγραφέα)… «Ιεράρχης του Πατριαρχείου Κιέβου ανάρτησε στο Facebook γράμμα κατοίκων ενός χωριού με παράπονα κατά του Προϊσταμένου Ιερού Ναού της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας του χωριού τους…»
Τι σκέψεις εγείρονται στο μυαλό ενός μέσου Ουκρανού πιστού καθώς διαβάζει όλα αυτά; Μπροστά στα μάτια του βλέπει ένα μαύρο αυτοκίνητο των μυστικών υπηρεσιών στην αυλή της οικίας του, τους ανακριτές, οι οποίοι εξετάζουν το περιεχόμενο των ραφιών του…Με αυτή την κατάσταση ποιός θα είναι ελεύθερος από τις καταγγελίες; Ποιός δεν έχει σχέσεις στη Ρωσία και στις κοινωνικές δικτυώσεις έστω και μία φορά δεν άσκησε κριτική κατά της ουκρανικής ηγεσίας και της ιδεολογίας του ουκρανισμού, και όλες οι εκδόσεις στην οικία του είναι αποκλειστικά «γαλαζοκίτρινης» αποχρώσεως του ευσυνείδητου Ουκρανού;
Θέλουν δεν θέλουν, αλλά οι υπερασπιστές της εκκλησιαστικής αυτονομίας από τη Μόσχα οδηγούνται εκεί, όπου τα περιθώρια εξελίξεων μειώνονται όλο και περισσότερο. Σύντομα έρχεται η συνειδητοποίηση ότι η κατάσταση είναι ανεπανόρθωτη, αλλά η αποκατάσταση έστω και εύθραυστης ισορροπίας θα είναι πλέον ανεπίτευκτη. Και όμως υπάρχει ακόμα χρόνος να συνέλθουμε, να απομακρυνθούμε από τα χείλη της αβύσσου, αλλιώς το κεφάλαιο των βιβλίων εκκλησιαστικής ιστορίας σχετικά με τις διώξεις θα αποτελεί πλέον μια φοβερή πραγματικότητα γύρω μας.
