Το πρωί του περασμένου Σαββάτου, 14 Δεκεμβρίου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. κ. Βαρθολομαίος τέλεσε μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του μεγάλου ιεράρχη της Μητρός Εκκλησίας αειμνήστου Μητροπολίτη Γέροντος Χαλκηδόνος κυρού Μελίτωνος.
Το μνημόσυνο τελέστηκε στον Κοιμητηριακό Ναό Αγίου Ιγνατίου της Επαρχίας Χαλκηδόνος, με την παρουσία Ιεραρχών του Θρόνου από την Πόλη και το εξωτερικό.
Αφορμή ήταν η επικείμενη συμπλήρωση τριακονταετίας από την κοίμηση του Ιεράρχη.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας πραγματοποιήθηκε στα Πατριαρχεία πνευματικό μνημόσυνο γιά τον μακαριστό διακεκριμένο Ιεράρχη του Θρόνου, με ομιλητές τον Πατριάρχη και τους Μητροπολίτες Γέροντα Χαλκηδόνος κ. Αθανάσιο, Γέροντα Περγάμου κ. Ιωάννη και Φιλαδελφείας κ. Μελίτωνα.
Η ομιλία του Μητροπολίτη Φιλαδελφείας:
ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΔΙΑ ΜΙΑΝ ΣΧΟΛΗΝ
Ἀναλογίζομαι, Παναγιώτατε Δἐσποτα, ἅγιοι ἀδελφοί καί προσφιλεῖς παρόντες, τί θά ἠδύνατο κανείς νά εἴπῃ, ἤ νά προσθέσῃ, μετά τριάκοντα ἔτη, διά τόν γίγαντα τοῦ πνεύματος, διά τόν ἀκάματον ἐργάτην τοῦ καλοῦ καί τοῦ ἀγαθοῦ, διά τόν ἐκκλησιαστικόν ἄνδρα περιωπῆς, τόν ἀνεπανάληπτον καί καταξιωμένον Πρόεδρον τῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων, τόν πρωτεργάτην τῆς προετοιμσίας τῆς Ἁγίας και Μεγάλης Συνόδου, τόν μέγαν ἐν πᾶσι, τόν Χαλκηδόνος Μελίτωνα τόν Χατζῆ, τόν μοναδικόν Γέροντα καί Πνευματικόν Πατέρα, τόν αὐστηρόν καί συγχρόνως πλήρη ἀγάπης καί κατανοήσεως, τόν ἱκανόν χειριστήν τοῦ λόγου, τόν πολύπειρον συζητητήν, τόν ὀξύνουν διαπραγματευτήν, τόν ἀκραιφνῆ Φαναριώτην κληρικόν, ὁ ὁποῖος κατέλιπε καί ἔγραψεν ἱστορίαν, διδακτικήν, διαφωτιστικήν, παραδοσιακήν, ἀνταξίαν ἀσφαλῶς τῶν ἀοιδίμων ἐκείνων Φαναριωτῶν Ἱεραρχῶν, τῶν ὁποίων μοναδικόν μέλημα ἦτο ἡ εὐστάθεια τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἡ προαγωγή τῆς διαχρονικῆς μαρτυρίας καί διακονίας του, ἡ ἑνότης τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ὑπό τήν στιβαράν ποδηγεσίαν τῆς Προκαθημένης τῆς ἀγάπης Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἡ ἄοκνος προσπάθεια πρός ἐπίτευξιν τοῦ Θελήματος τοῦ Κυρίου, “ἵνα πάντες ἕν ὦσιν” (Ἰωάν. 17, 21) διά τῆς καλλιεργείας πρωτοβούλως τοῦ διαλόγου τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀληθείας μετά τῶν καταλιπόντων καί εὑρισκομένων ἐκτός τῆς Ἁγίας Ὀρθοδόξου Παρεμβολῆς ἑτεροδόξων, ἡ μέριμνα ἐν γένει πασῶν τῶν Ἐκκλησιῶν, ἡ συνεχής μέριμνά του διά τήν ἐν ἀκμῇ πορείαν καί ζωήν τῆς ἐνταῦθα καί τῆς ἐν Ἴμβρῳ καί Τενέδῳ Ὁμογενείας, καί τέλος, ἡ ἀπό νεαρᾶς ἡλικίας προάσπισις ἐν παντί καί πάντοτε τῶν ἱερῶν συμφερόντων, τῶν ἀξιῶν καί τῶν τιμαλφῶν τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν Γένους ὑπό τήν εὐρυτέραν αὐτῶν ἔννοιαν.
Διά τόν Γέροντα, λοιπόν, ὁ λόγος τοῦ φέροντος τό ὄνομά του, -τό ὁποῖον μοῦ ἐχαρίσατε Σεῖς, Παναγιώτατε, τῇ παρακλήσει του κατά τήν εἰς διάκονον χειροτονίαν μου-. Ὁ εὐγνώμων λόγος, ἐπαναλαμβάνω, τοῦ εὐλαβῶς ἐνώπιον τῆς μνήμης καί τῆς προσωπικότητός του ὑποκλινομένου καί σεβαστικῶς ἐνώπιον σας, Παναγιώτατε και ἀδελφοί, ἱσταμένου καί ὁμιλοῦντος.
Ἀναλογίζομαι τό μέγεθος τῆς εὐθύνης, ἀλλά καί τῆς τιμῆς, καί ἐστροβίλιζεν, ἀπό τῆς ἀνακοινώσεως τῆς Πατριαρχικῆς ἐπιλογῆς μου ὡς ὁμιλητοῦ κατά τήν παροῦσαν ἐπετειακήν ἡμερίδα, εἰς τόν νοῦν μου τί θά ἠδυνάμην νά εἴπω ὁ ἐλάχιστος, παρά μόνον νά ἀναφέρω προσωπικάς ἐμπειρίας ἐκ τῆς μακροχρονίου διακονίας μου παρ’ αὐτῷ, ἰδιαιτέρως ὡς προσωπικοῦ του ἐπί δεκαετίαν ὅλην γραμματέως (1974-1984). Εὐλογήσατε, λοιπόν, Παναγιώτατε καί ἅγιοι ἀδελφοί, τήν προσπάθειαν καί συγχωρήσατε ἐκ προοιμίου τάς τυχόν ἐλλείψεις ἤ καί παραλείψεις μου.
***
Ὁ Γέροντας εἶχεν ὑπογραμμίσει, κυριολεκτῶν εἰς ὁμιλίαν του, ὅτι “τό Φανάριον εἶναι μία σχολή”. Καί διά τόν Φαναριώτην κληρικόν, ὅτι “ἐνῷ εἶναι γέννημα τῆς ἀναγκαιότητος μιᾶς στιγμῆς τῆς ἱστορίας, ἀποβαίνει…ἔννοια, ἡ ὁποία διαπορεύεται τάς ἐποχάς, ἐπίκαιρος εἰς μίαν ἑκάστην ὡς πρός τά κύρια χαρακτηριστικά” (Χαλκηδόνια, σελ. 75).
Ὁ Φαναριώτης, λοιπόν, Μελίτων Χατζῆς, διά τῆς ἀγλαοκάρπου καί καταξιωμένης κατά πάντα διακονίας καί τῆς καταλυτικῆς εἰς πολλούς τομεῖς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ στίβου προσφορᾶς του, ὑπερέβη ἑαυτόν, κατέστη καί αὐτός μία ἔννοια καί ἐδημιούργησε μίαν σχολήν, εἰς τήν ὁποίαν καλούμεθα πάντες οἱ εὐσεβῶς θέλοντες ζῆν καί τιμίως διακονεῖν καί θεολογεῖν τό μυστήριον τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, νά ἐντρυφῶμεν καθ’ ἑκάστην, διά νά ἀνακαλύπτωμεν τό μέγεθος τῆς εὐθύνης μας καί διά νά μή “συσχηματιζώμεθα τῷ αἰῶνι τούτῳ” (Ρωμ. 12, 2), “διαπορευόμενοι τάς ἐποχάς ἐπικαίρως….ὡς φύλακες τοῦ θησαυροῦ τῆς ἀμωμήτου ἡμῶν πίστεως καί τῆς ἱερᾶς παραδόσεως τῆς Ἀνατολῆς, ἐπενδεδυμένης τάς ἄλλας παραδόσεις τοῦ Γένους, ὅμως φύλακες ἐνεργοί καί δυναμικοί…ἐκπροσωποῦντες τόν φορέα μιᾶς μεγάλης κληρονομίας”, τήν ὁποίαν καλούμεθα “νά διασώζωμεν ὄχι διά τῆς ταφῆς, ἀλλά διά τῆς ἀξιοποιήσεως ὑπέρ τῶν πολλῶν”, ὡς θά προέτρεπε καί σήμερα ὁ Γέροντας (πρβλ. Χαλκηδόνια, σσ.75-76).
Ἐν αὐτῇ τῇ Σχολῇ, τῇ ἰδικῆ του, τήν ὁποίαν ἐδημιούργησε καί ἐδίδαξε μέ τό διαχρονικῶς φωτεινόν παράδειγμά του, ὡς ὁ κυριώτερος, ἄν ὄχι ὁ μοναδικός, μέντωρ τῶν τελευταίων δεκαετιῶν Χαλκηδόνος, ὁ “Γερο-Μελίτων”, κατά τόν προσφυᾶ χαρακτηρισμόν τοῦ ἐκ τῶν διαδόχων του Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος κ. Ἀθανασίου, ὑπάρχομεν καί κινούμεθα καί ἐσμέν. Ἐν τῇ σχολῇ ταύτῃ, λοιπόν καλούμεθα νά φοιτῶμεν πάντες ἡμεῖς οἱ περιλειπόμενοι καί ἡ ἐρχομένη γενεά καί αἱ γεναιαί πᾶσαι, – καί ἀντί νά κρίνουν ὡρισμένοι νεήλυδες καί ἄπειροι κληρικοί τῆς ἐν ἐνεργείᾳ Πατριαρχικῆς Αὐλῆς, μήτε γνωρίσαντες, πολύ δέ περισσότερον μήτε βιώσαντες οὔτε κατά διάνοιαν τόν Γέροντα, μήτε ἄκρῳ δακτύλῳ ἐντρυφήσαντες εἰς τήν σχολήν του, καλούμεθα, λέγω, να λαμβάνωμεν οἱ πάντες ἐκ τῆς σχολῆς ταύτης τό μέλι, ὡς ἄλλαι μέλισσαι, καί ὡς γενναῖοι, “ὑποφέροντες ἀπό μιά περίεργη μοναξιά, τήν μοναξιά τῆς ἀληθείας”, ὡς ἔγραφε πρός τόν ὁμιλοῦντα διά τόν Γέροντα ὁ μακαριστός Αὐστραλίας Στυλιανός, συλλυπούμενος ἐπί τῇ κοιμήσει του (ἀπό 27ης Ἰανουαρίου 1990), προσθέτων ὅτι “εἶναι κατώτεροι τῆς άληθείας οἱ πολλοί, ὄχι γιατί δέν τήν καταλαβαίνουν, ἀλλά γιατί δέν ἀντέχουν τίς θυσίες πού σχεδόν πάντα ἀπαιτεῖ γιά νά ἐπιβιώσῃ. Καθώς οἱ πολλοί τήν ἀρνοῦνται σέ ὥρες δύσκολες. Κι’ εἶναι πολλές δυστυχῶς οἱ δύσκολες ὧρες τῶν ἀνθρώπων” καί προτρέπων “ἄν δέν μποροῦμε (οἱ νεώτεροι) νά μιμηθοῦμε τόν γενναῖο (τόν Γέροντα), ἀκολουθῶντας τον στήν ἔνδοξη μοναξιά, τοὐλάχιστον νά μή συνεργοῦμε ἐναντίον του, ἀπό μικροψυχία, φθόνο ἤ ντροπή”, διότι “θἆναι κι’ αὐτό μιά σπονδή στήν ἀλήθεια….”. Ἀκουέτωσαν ταῦτα, τά περί ἀληθείας καί δικαιοσύνης, οἱ πάντες, ὡς θά ἔλεγε καί ὁ τιμώμενος Ἱεράρχης.
Ἡ πορεία του ὡς Ἀχιδιακόνου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Χαλκηδόνος, ἐν συνεχείᾳ ὡς Ὑπογραμματέως τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου εἰς τά Συνοδικά σέκρετα, ὡς ἱερέως εἰς τό Μάντσεστερ τῆς Ἀγγλίας, καί μάλιστα εἰς τήν ἔρημον τῆς Αἰγύπτου ἐν καιρῷ στεναγμῶν καί περιπετειῶν, ὡς Μεγάλου Πρωτοσυγκέλλου καί, τέλος, ὡς Μητροπολίτου Ἴμβρου καί Τενέδου, Ἡλιουπόλεως καί Θείρων καί Χαλκηδόνος, ὑπῆρξε μία τρίβος διαρκοῦς πάλης, ἀγωνίας, προσπαθειῶν, πόνων, διά νά ἀνταπεξέλθῃ εἰς τάς ἀπαιτήσεις τῶν καιρῶν ὅσον ἀφορᾷ εἰς τόν θεσμόν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας καί εἰς τήν θεόθεν κλῆσιν αὐτῆς, νά εἶναι διάκονος καί ὑπερασπιστἠς καί προασπιστής ἀξιῶν καί τιμαλφῶν, κληροδοτηθέντων ὡς θησαυροῦ καί ὡς κειμηλίου, καί μάλιστα καί κυρίως ὡς ἄλλης ἱερᾶς παρακαταθήκης.
Ἡ ὁδός ἀσφαλῶς δέν ἦτο λεία, οὔτε εἰς τήν Ἴμβρον καί εἰς τήν Τένεδον, οὔτε εἰς τάς ποικίλας ἀποστολάς, οὔτε βεβαίως εἰς τήν κλεινήν Χαλκηδόνα, καί πολύ περισσότερον ὅταν ἐκλήθη ἀπό Θεοῦ νά ἀσκῇ ἐκ τῆς ἀφανείας καί ἐκ τῆς κόγχης του εἰς τό Μόδι εὐθύνας καί νά ἀντιμετωπίζῃ ζητήματα καιρίας σπουδαιότητος καί παραμέτρων, οὐχὶ ὡς πρωτεύθυνος, ἀλλά κυριολεκτικῶς ὡς διάκονος καί γραφεύς καί διεκπεραιωτής, κατά τά τελευταῖα ἔτη τῆς Πατριαρχίας Ἀθηναγόρου, καί κατά τά 12 ἔτη τῆς διακονίας Δημητρίου, τοῦ σεμνοῦ καί ταπεινοῦ Πατριάρχου τῆς ἀγάπης, τόν ὁποῖον διά τῆς ρηξικελεύθου καί ἐμπνευσμένης γνώμης του, ἀνέδειξε, κατά τό μέτρον τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ, ἡ Χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος, Ποιμένα καί Διδάσκαλον καί Πρωτεύθυνον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
Ἡ ὁδός, ἐπαναλαμβάνω, δέν ἦτο λεία. Κατώρθωσεν ὅμως ὁ τιμώμενος Ἱεράρχης νά τήν λειαίνῃ συνεχῶς, μέχρι τοῦ σημείου σήμερον, μετά τριάκοντα ἔτη ἀπό τῆς κοιμήσεώς του, οἱ πάντες, οἱ κατ’ ἀξίαν τιμῶντες, ἀλλά καί οἱ μυωπάζοντες καί κρίνοντες ἀδίκως πράξεις καί ἔργα τῆς περιόδου ἐκείνης, νά ὑποκλινώμεθα ἐνώπιον τοῦ μεγαλείου Μελίτωνος τοῦ Χατζῆ, καί νά ὁμολογῶμεν ὅτι ἡ ἱστορική διάβασίς του ὑπῆρξε μία σχολή, εἷς σταθμός, καί μία πορεία ἐπιτυχίας καί μοναδικῶν ἐπιτευγμάτων ἀπό τῆς σκηνῆς, κυρίως ὅμως ἀπό τοῦ παρασκηνίου τοῦ ὑποβολέως, ἐκ τῆς σιωπῆς καί ἐκ τῆς σιγῆς, ὡς τήν διεκήρυξεν ὁ ἴδιος διά τοῦ περιφήμου λόγου του πρός τούς Κρῆτας τό ἐσπέρας τῆς 14ης Ἀπριλίου 1967, ἀπό τοῦ Θρόνου τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ Κρήτης.
Ἀλλά “ὁ καιρός συνεσταλμένος ἐστίν” (Α΄ Κορ. 7, 29) καί δέν εἶναι δυνατόν εἰς τά πλαίσια μιᾶς ἁπλῆς παρουσιάσεως νἀ ἐκτεθῇ εἰς μῆκος καί πλάτος, εἰς ὕψος καί βάθος τό περιεχόμενον καί ἡ σημασία τῆς καταληφθείσης εἰς ἡμᾶς τούς ἐπιγενομένους μεγάλης, ἀληθῶς, σχολῆς τοῦ Μελίτωνος, εἰς τήν ὁποίαν καλούμεθα, ἐπαναλαμβάνω, ἅπαντες ἀνεξαιρέτως οἱ διακονοῦντες τόν πολύπλαγκτον τοῦτον Θεσμόν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, καθ’ ἡμέραν νά ἐντρυφῶμεν.
Διά τό συνεσταλμένον, λοιπόν, καί μόνον τοῦ χρόνου, ἄς ἐπιτραπῇ εἰς τόν ὁμιλοῦντα νά ἀναφερθῇ εἰς δύο μόνον πτυχάς, ἁπλῶς ἐνδεικτικάς τῆς διορατικότητος καί τοῦ ἐνδιαφέροντος τοῦ ἀνδρός, μέ ἰδιαιτέραν ἐκτενῆ ἀναφοράν εἰς τήν προσφοράν του πρός τήν γενέτειράν μας, Παναγιώτατε, τήν πονεμένην καί μαρτυρικήν Ἴμβρον.
***
Τόν Νοέμβριον τοῦ ἔτους 1950 ἐκλέγεται Μητροπολίτης Ἴμβρου καί Τενέδου καί ἀναλαμβάνει τήν ποιμαντικήν καί εὐρυτέραν μέριμναν τῆς διακονίας τοῦ πτωχοῦ μέν, πιστοῦ δέ καί στερρῶς ἐχομένου τῶν πατρώων παραδόσεων, λαοῦ τῶν δύο ἀκριτικῶν νήσων τοῦ Αἰγαίου. Τό στίγμα τῆς διακονίας του, τό δίδει εἰς τόν ἐνθρονιστήριον λόγον του τήν 31ην Δεκεμβρίου 1950, ἐπιγραμματικῶς ὑποσχόμενος ὅτι “κατά πρῶτον καί κυριώτερον λόγον ἔρχεται ταπεινός λειτουργός τῆς ζώσης παραδόσεως τῆς εὐλαβείας (τῶν Ἰμβρίων καί Τενεδίων), τῆς ἁγίας ἡμῶν πίστεως, καί τῶν μετ’ αὐτῆς συνυφασμένων ἀρρήκτως τιμαλφῶν παραδόσεων”, καταλήγων, ὅτι “οὐ ζητῶ τά ὑμῶν, ἀλλ’ ὑμᾶς”: τούς Ἰμβρίους καί Τενεδίους.
Ἕν τῶν τιμαλφῶν τῶν Ἰμβρίων καί τῶν Τενεδίων ἦτο ἡ ἡμετέρα παιδεία, τήν ὁποίαν ἐστερήθησαν οὗτοι διά τοῦ περιφήμου ὑπ’ ἀριθμ. 1151/1927 νόμου “περί αὐτοδιοικήσεως Ἴμβρου καί Τενέδου”, ἕνεκα μηδαμῶς σχέσιν πρός τἀς νήσους καί τούς ὁμογενεῖς καθ’ ὁλοκληρίαν τότε νησιώτας κατοίκους αὐτῶν ἐχουσῶν γνωστῶν καί εὐκόλως ἐννοουμένων περιστασιακῶν συνθηκῶν, μέ ἀποτέλεσμα ἡ νεολαία τῶν δύο νήσων νά μένῃ ἀγράμματος, ἤ με πολλάς θυσίας νά ξενιτεύεται καί κατά πλειονότητα νά μή ἐπανέρχεται εἰς τά νησιά μας.
Ὁμιλοῦντες περί σχολῆς τοῦ Μελίτωνος, θά ἔδει νά ἀναφερθῇ, ὅτι πρώτιστον μέλημα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἀνδρός ὑπῆρξεν ἡ ἀνύστακτος μέριμνά του διά τήν ἐπαναφοράν εἰς ἀμφοτέρας τάς νήσους τῆς ὁμαίμονος παιδείας. Ἐκμεταλλευόμενος, ἄς ἐπιτραπῇ ἡ ἔκφρασις, τήν φιλίαν του μετά τοῦ τότε Νομάρχου τῶν Δαρδανελλίων Ihsan Sabri Çağlayangil, ἐπιτυγχάνει τήν ἐπαναφοράν τῆς ἑλληνικῆς παιδείας εἰς τήν Ἴμβρον καί εἰς τήν Τένεδον τό ἔτος 1952. Τότε, ὁ εἰρημένος Νομάρχης τῶν Δαρδανελλίων, πεισθείς ἀπό τά ἀκλόνητα ἐπιχειρήματα τοῦ Γέροντος, διενεργεῖ τό δέον πρός τήν Μεγάλην Τουρκικήν Ἐθνοσυνέλευσιν καί διά τοῦ νόμου 5713 καταργεῖται τό ἀπαγορεῦον τήν ὁμογενειακήν παιδείαν εἰς τάς νήσους 14ον ἄρθρον τοῦ νόμου τοῦ 1927 καί ἐπαναλειτουργοῦν πᾶσαι αἱ ἀστικαί σχολαί τῶν χωρίων τῆς Ἴμβρου καί ἐκείνη τῆς Τενέδου, καθώς καί ἡ ἱστορική Κεντρική Σχολή τῆς Ἴμβρου. Ἔκτοτε, ὁ ὀργασμός ὑπῆρξε μέχρι τέλους τῆς ποιμαντορίας του συνεχής. Μεριμνᾶ διά τήν ἐπάνοδον τῶν φοιτώντων εἰς τά σχολεῖα τῆς Πόλεως Ἰμβρίων καί Τενεδίων μαθητῶν, διά τήν ἀνέγερσιν μεγαλοπρεπῶν κτηρίων σχολείων καί νηπιαγωγείων, μέ δεσπόζον τό ἐν τῷ κέντρῳ τῆς πρωτευούσης Παναγίας κτήριον τῆς Κεντρικῆς Σχολῆς, τό ἀτυχῶς σήμερον κατεσχημένον, ὡς καί ἄλλων σχολικῶν κτηρίων, χρησιμοποιουμένων σήμερον, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, δι’ ἀλλοτρίους, τῆς παιδείας σκοπούς.
Ὁ καιρός συνεσταλμένος διά νά ἀναφερθοῦν λεπτομέρειαι. Ἄλλωστε, ἐκτίθενται εἰς τήν εἰδικήν ἔκδοσιν τῆς τότε ἐν τῇ Πόλει ἐκδιδομένης “Φωνῆς τῆς Ἴμβρου” (βλ. ὑπ’ ἀριθμ. 28-29, Μαϊου-Ἰουνίου 1963 τεῦχος), φέρουσαν τόν χαρακτηριστικόν τίτλον “ἡ ἀποχαιρετιστήριος περιοδεία τοῦ Μητροπολίτου κ. Μελίτωνος εἰς Ἴμβρον καί Τένεδον”.
Ἄς ἐπιτραπῇ, ὅμως, ἡ κατάχρησις τοῦ πολυτίμου χρόνου Σας καί ἡ σταχυολόγησις πέντε χαρακτηριστικῶν ἀποσπασμάτων, ἐκ τῶν ἀπευθυνθεισῶν εἰς τόν μακαριστόν μέγαν ἐν ἔργοις καί λόγοις Ἱεράρχην ὁμιλιῶν, δεικτικῶν τῆς ἐν προκειμένῳ προσφορᾶς του.
α) “…..Θρηνεῖ καί δάκρυα ἀπογνώσεως χύνει ὅ τε Ἱερός Κλῆρος καί ὁ Ἐκπαιδευτικός κόσμος, διότι ἐν τῷ προσώπῳ” τοῦ Μελίτωνος “εὗρε τόν ἐμψυχωτήν τόν καθοδηγητήν, τόν ἐμπνευστήν…γόος καί κοπετός συνταρἀσσει τήν ψυχήν τῆς δυάδος τῶν Νήσων…. τίς θά σπογγίσῃ τό δάκρυ ἀπό τό ροδαλόν πρόσωπον τῆς νεότητος, τῆς ὀρεγομένης μόρφωσιν….οἱ πάντες καί τά πάντα αἰσθάνονται νά ἀνέρχεται τό δάκρυ εἰς τούς ὀφθαλμούς…..(διότι φεύγει ὁ ταχθείς) πνευματικός πατήρ, καθοδηγητής, ἐμπνευστής, ἀντιλήπτωρ, θεματοφύλαξ….”, ἔλεγεν ὁ δεξιός παραστάτης τῆς διελεύσεως τοῦ Γέροντος ἐκ τῶν νήσων μακαριστός Πρωτοπρεσβύτερος Σπυρίδων Δαμδᾶς.
β) “…ἡ Σχολή μας (ἡ Κεντρική), τό πρῶτον καί τό κατ’ ἐξοχήν έπίτευγμα τῆς ένταῦθα πολυμεροῦς καί κατά πάντα καρποφόρου ποιμαντορικῆς δράσεώς Σας…ὑπῆρξεν ἀπό τῆς πρώτης ἀκόμη στιγμῆς τῆς ἀναλήψεως τῶν εὐθυνῶν τῆς διαποιμάνσεως τοῦ τόπου μας, ὡς ὄνειρον καί ἐπιδίωξις άκόμη, ὁ ἄξων καί ἡ συνισταμένη τῶν ἐνεργειῶν Σας….καί μόνον ἡ προσφορά αὕτη θά ἦτο ἀρκετή νά δικαιολογῇ τήν βαθυτάτην εὐγνωμοσύνην τῆς Ἐπαρχίας καί τήν συναίσθησιν τῆς ὀφειλῆς… Πρό δεκαετίας ἀκόμη οἱ ἀπόφοιτοι τῶν γυμνασίων ἠριθμοῦντο εἰς τά δάκτυλα τῶν χειρῶν μας, τοῦ ἡμιγυμνασίου ἀκόμη τά διπλώματα ἦσαν ἐλάχιστα. Ἐνταῦθα μάλστα (ἐν Ἴμβρῳ) καί ἡ γραφή καί ἡ ἀνάγνωσις τῆς μητρικῆς σχεδόν ἄγνωστος. Καί σήμερον….. Ἀρκεῖ ἕν βλέμμα….διά τήν διαπίστωσιν τῆς διαφορᾶς, ὀφειλομένης ἐξ ὁλοκλήρου εἰς τήν ἰδικήν Σας (τοῦ Γέροντος) πρός τήν πατρίδα μεγάλην προσφοράν….”, ὁμολογεῖ “ἀπό μέρους τῶν ἐκπαιδευτικῶν λειτουργῶν τῆς Κεντρικῆς Σχολῆς Ἴμβρου” ὁ πολύς ἐν διδασκάλοις ἀείμνηστος Λάζαρος Λαζαρίδης.
γ) “…ὥστε καί ἄν ἡμεῖς σιωπήσωμεν, οἱ λίθοι κεκράξονται, ὄχι μεταφορικῶς πλέον, ἀλλ’ εἰς τήν πραγματικότητα. Οἱ λίθοι αὐτοί, οἱ ὁποῖοι ὡς ἄμορφοι βράχοι ἀπό καταβολῆς κόσμου ἐκόσμουν τάς παρειάς τῶν ὀρέων μας, ἤδη λαξευθέντες καί πειθαρχήσαντες εἰς τήν θαυματουργόν σμίλην Σας, μετεβλήθησαν εἰς περικαλλῆ ἐνδιαιτήματα τῆς παιδείας….”¸ διακηρύττει ὁ Θεόδωρος Ὀκουμούσης, Διευθυντής τότε τῆς Σχολῆς Ἁγίων Θεοδώρων.
δ) “…εἶχα τότε τό συναίσθημα ὅτι συνετελεῖτο κάποια Ἀνατολή καί ἔχω τώρα τό συναίσθημα ὅτι τώρα συντελεῖται κάποια Δύσις…σχετικά μέ μίαν ὡρισμένην περίοδον τῆς Ἴμβρου… Τά πολύτιμα ἔργα Σας, τά ὁποῖα εἶναι κυρίως ἔργα παιδείας, θά ἀντικατοπτρίζουν τό μέγα ὄνομά Σας…. Τό ἀμείωτον ἐνδιαφέρον καί ἡ ἀγάπη Σας, τό ἀποφασιστικόν καί δημιουργικόν πνεῦμα Σας, θά ἀποτελοῦν διά τήν σημερινήν γενεάν, δι’ ὅλους ἡμᾶς τό μνημόσυνον τῆς ψυχῆς μας. Πολλά ἔχομεν νά εἴπωμεν, ἀλλά σιωπήσωμεν. Ὁ κόσμος τῆς ψυχῆς μας ὑπερβάλλει τήν δύναμιν τῆς σκέψεώς μας…” διαλαλοῦν στεντορείᾳ τῇ φωνῇ οἱ μακαριστοί Διδάσκαλοι Ἀθανάσιος Σπόρος καί Γεώργιος Μουχάλης.
[irp posts=”538023″ name=”Ο Βαρουφάκης στον Οικουμενικό Πατριάρχη (ΦΩΤΟ)”]
ε) Σύμπαν δέ τό “Ὀρθόδοξον πλήρωμα τῆς Ἐπαρχίας Ἴμβρου καί Τενέδου” ἀποφασίζει τήν 29ην Ἀπριλίου 1963 τήν “ἀπότισιν ὀφειλῆς τιμῆς καί εὐγνωμοσύνης…δι’ ὅσα ἐπί δώδεκα συναπτά ἔτη καρποφόρου ποιμαντορίας ἐπ’ ἀγαθῷ τῆς Ἐπαρχίας ἔπραξε” καί ἀποφασίζει, ὅπως τό “σεπτόν ὄνομα” τοῦ Μητροπολίτου Μελίτωνος “καταχωρηθῇ μεταξύ τῶν Μεγάλων Εὐεργετῶν τῆς Ἐπαρχίας, ὑπό τήν διάκρισιν τοῦ Προστάτου τῆς Παιδείας….”.
ς) Ὅμως, πάντα καί πάντας ὑπερβαίνει, ἡ ὄντως γοερά ἄδολος παιδική κραυγή τῆς μαθητρίας τῆς Δ΄ τάξεως τῆς Κεντρικῆς Σχολῆς Ἴμβρου ἀειμνήστου Νίκης Καμπουρέλλη, ὁμιλούσης ἀλληγορικῶς, ὅμως ἀληθινῶς: “…Μιά φορά καί ἕνα καιρό ἦταν….καί τί δέν ἦταν…. Ὅμως ἕνα τό μεγάλο παραμύθι, τό παντοτεινό: Ἐδῶ, ἐδῶ στήν Ἐκκλησιά κοντά, ἦταν ἕνας χέρσος τόπος. Τάφοι ἦταν μιά φορά καί ἕναν καιρό….Ὕστερα χαμόδεντρα καί ἀγριόχορτα τόν σκέπασαν…μελόχες, χαμομήλια καί ἀγκάθια… Κι’ ἦρτε -μιά φορά καί ἕναν καιρό- ἕνας ἄνθρωπος. Ἀπό ἄλλο τόπο. Ἀπό ξένο. Πού δέν μᾶς ἤξερε. Μά ἔγινε δικός μας ὁ ἄνθρωπος αὐτός καί δικός του ἔγινε ὁ τόπος. Καί μᾶς γνώρισε καλά καί μᾶς ἀγάπησε. Κι’ ἦταν φωτισμένος αὐτός ὁ ἄνθρωπος καί μᾶς ἔμαθε τήν ἀγάπη καί τήν καλωσύνη …τό μαλακό του χέρι ἔχωσε στ’ ἀγριόχορτα μέσα καί στ’ ἀγκάθια. Δέν δίστασε καί δέν πόνεσε. Καί τά ξερρίζωσε. Καί ἔσκαψε μέ τά χέρια καί μέ τήν καρδιά, μέ μόχθο, μέ ἱδρῶτα καί μέ ἀγωνία καί θεμελίωσε τοῦ κακοῦ καί τῆς φυλακῆς ἀντίμαχο ἕνα σχολειό: Τό δικό μας…. Ἔτσι ἀρχινᾶ τό παραμύθι… Μιά φορά καί ἕναν καιρό. Ὅμως ὅσοι τό ἀνιστοροῦν τήν ἀρχή του μόνο λένε. Τέλος δέν ἔχει. Τ’ ἀκοῦν οἱ μέρες, τ’ ἀκοῦν οἱ μῆνες, τ’ ἀκοῦν τά χρόνια. Αὐτά περνοῦν, ἐκεῖνο μένει προσμένοντας τούς αἰῶνες. Κι’ ἤσουν Ἐσὐ, Γέροντα, ὁ ξένος πού ἔγινες δικός μας, καί γίναμε δικοί του. Λυποῦνται ὅλοι πού σέ χάνουν. Λυπούμαστε καί μεῖς τά παιδιά. Τήν καρδιά μας φύτεψε ὁ Θεός στό στῆθος. Μέ ἀγάπη μᾶς τήν γέμισε τό σχολειό. Ἀπ’ αὐτή δέν ἔχουμε τίποτε ἄλλο πιό ἀκριβό. Τήν ἀγάπη μας αὐτή σοῦ τήν προσφέρουμε τώρα πού φεύγεις. Δέξου την καί δῶσ’ μας δῶρο καί φυλαχτό πολύτιμο τήν εὐλογία Σου. Τήν εὐλογία Σου σ’ ἐμᾶς, στό σχολειό, στόν τόπο ὁλάκαιρο. Παρακάλεσε τόν Θεό ἔτσι ὄμορφο νά παραμένῃ τό παραμύθι. Ἔτσι ὄμορφα νά λέγεται, μέ τήν ἴδια λαχτάρα ν’ ἀκούγεται…Ν’ ἀρχινᾷ καί νά μή τελειώνῃ ποτέ….”. Τά δάκρυα καί οἱ λυγμοί πλημμύρισαν τήν Νίκη καί ὅλους τούς μαθητάς καί διδασκάλους τῆς Κεντρικῆς Σχολῆς τό ἀπόγευμα ἐκεῖνο τῆς 1ης Μαΐου τοῦ 1963.
Καί ὅμως, τό Παραμύθι τῆς Νίκης, ἕν ἔτος μετά τήν ἀναχώρησι τοῦ Γέροντος ἀπό τήν Ἴμβρο, ἔμελλε νά συμπεριληφθῇ μεταξύ τῶν “ἀπατηλῶν ὀνείρων”… Ἡ δύσις τήν ὁποίαν προφητικά προέβλεψεν ὁ Ἀθανάσιος Σπόρος ἔμελλε νἀ ἔλθῃ ἀμέσως.
Τά περί τήν Ἴμβρον καί τήν Τένεδον νέφη ἤρχισαν νά γίνωνται ζοφερά. Καί δέν ἄργησε νά ἔλθῃ “νύξ ζοφώδης καί ἀσέληνος” καί διά τήν παιδείαν τῆς Ἴμβρου. Ὑπό τῆς Τουρκικῆς Ἐθνοσυνελεύσεως ψηφίζεται ὁ ὑπ’ ἀριθμ. 502/1964 νόμος καί ἐπανέρχεται ἐν ἰσχύϊ τό ἄρθρον 14 τοῦ νόμου τοῦ 1927 καί καταργεῖται καί ἀπαγορεύεται παντελῶς ἡ διδασκαλία τῆς μητρικῆς γλώσσης. Τά μετά τόσων κόπων καί θυσιῶν ἀνεγερθέντα ὑπό τοῦ Γέροντος σχολικά κτήρια μεταφέρονται ὡς ἰδιοκτησία εἰς τήν τοπικήν αὐτοδιοίκησιν. Ἡ Ἴμβρος μετατρέπεται εἰς μίαν ἀτέρμονα φυλακήν, εἰς τήν ὁποίαν κινοῦνται ἐλευθέρως βαρυποινῖται, σπείροντες τόν φόβον καί τόν τρόμον. Περιουσίαι Ἰμβρίων ἀπαλλοτριοῦνται ἔναντι πινακίου φακῆς. Ἐξωκκλήσια γκρεμίζονται καί λεηλατοῦνται…. Ἐν ἑνί λόγῳ, τά πάντα ἐν Ἴμβρῳ “σκιάζει φοβέρα”. Τό ἐκκλησίδιον τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ Κάστρου φιλοξενεῖ τά δάκρυα καί τόν πόνον καί τήν ἀπόγνωσιν, καθώς καί τήν γοεράν προσευχήν, ὡς ἄλλην τοῦ Ἰησοῦ ἐν τῷ κήπῳ τῆς Γεθσημανῆ, τῶν ξενητευομένων καί τῶν παραμενόντων εἰς τήν Ἴμβρον γονέων καί οἰκείων.
Τό Παραμύθι τῆς Νίκης Καμπουρέλλη παραμένει ὄνειρον ἀπατηλόν….. Μῦθος, ὡς ἄλλος αἰσώπειος, πραγματικός, διδακτικός καί ἐμπνέων καί ἐνισχύων τήν προσδοκίαν….
Τό Παραμύθι ἀρχίζει νά λαμβάνῃ σάρκα καί ὀστᾶ πραγματικότητος, ὅταν ὁ νῦν θεοφιλῶς καί ἀκαμάτως ποιμαίνων τήν Ἐπαρχίαν Ἴμβρου καί Τενέδου ἀδελφός Μητροπολίτης κ. Κύριλλος, δεχθείς εἰς τήν ἕδραν τῆς κατ’ αὐτόν Ἱερᾶς Μητροπόλεως περί τά τέλη τοῦ ἔτους 2013 τήν ἐπίσκεψιν τοῦ τότε Νομάρχου Δαρδανελλίων Ahmet Çınar, τῇ παρουσίᾳ καί τοῦ Ἐπάρχου καί τῶν λοιπῶν διοικητικῶν, δικαστικῶν καί στρατιωτικῶν παραγόντων τῆς Ἴμβρου, τῇ προτροπῇ τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος, τίθησι καί συζητᾷ τό θέμα τῆς παροχῆς ἀδείας πρός λειτουργίαν ὁμογενειακῆς Σχολῆς ἐν Ἴμβρῳ. Ὁ Νομάρχης συγκινεῖται μέ τά ἐπιχειρήματα τῆς αὐτοῦ Σεβασμιότητος, δηλώνει δικαίαν τήν ἱκανοποίησιν τοῦ αἰτήματος, καί συνιστᾷ καί ὑποδεικνύει τήν ὁδόν. Ὁ Ἴμβρου καί Τενέδου Κύριλλος καταθέτει διά τήν λειτουργίαν ἀστικῆς ὁμογενειακῆς Σχολῆς, τό ἔτος 2013, καί ἡμιγυμνασίου τήν 25ην Ἰανουαρίου 2014, σχετικάς αἰτήσεις πρός τόν τότε Ἔπαρχον Ἴμβρου καί πρός τήν Διεύθυνσιν Παιδείας τῆς Νήσου, καί λαμβάνει τήν ἔγγραφον ἀπάντησιν ὑπό ἡμερ. 4ης Φεβρουαρίου 2014, ὑπ’ ἀριθμ. 46092603-522/151, διά τῆς ὁποίας γνωρίζεται ἐπισήμως εἰς τήν αὐτοῦ Σεβασμιότητα, ὅτι “συμφώνως πρός τάς διατάξεις τοῦ νόμου 5580 περί Ἰδιωτικῶν ἐκπαιδευτικῶν ἱδρυμάτων, παρέχεται ἄδεια λειτουργίας” μειονοτικῆς ἐν Ἴμβρῳ Σχολῆς.
Τό Παραμύθι καί τό Ὄνειρο ἀρχίζει δειλά-δειλά νά λαμβάνῃ σάρκα καί ὀστᾶ. Ἀρχίζει εἷς τιτάνιος ἀγών τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος πρωτίστως καί κυρίως. Τήν 12ην Μαϊου 2015 τελοῦνται τά ἐγκαίνια. Τό Παραμύθι τῆς Νίκης “δέν τελειώνει ποτέ…”. Ἡ ἀνατολή τοῦ Θανάση Σπόρου ἀνατέλλει εὐοίωνος. Καί ἡ Ὑμετέρα Σεπτή Κορυφή, κατά τήν ἱεράν ἐκείνην στιγμήν τῶν ἐγκαινίων, ἐκφράζει τήν χαράν καί τήν συγκίνησίν Της, διά τό ἴδιον Αὐτῆς ἐπίτευγμα, ἐκφράζει ὕμνον εὐχαριστίας διά τό Θαῦμα, ἐνώπιον τοῦ ὁποίου ἱλιγγιᾶ ὁ νοῦς τῶν ἁπανταχοῦ Ἰμβρίων, καί ἐπιλέγει: “πανηγυρίζει σήμερα ἡ Ἴμβρος, συναγάλλονται οἱ ἐδῶ καὶ οἱ ἁπανταχοῦ Ἴμβριοι. Οἱ ἐπίπονες καὶ συντονισμένες προσπάθειές μας καρποφόρησαν…..”. Μνείαν δέ εὔφημον ποιεῖται τοῦ Γέροντος: “Ἐνθυμούμεθα σήμερα, μὲ σεβασμόν, τὸν μακαριστὸν Μητροπολίτην Ἴμβρου καὶ Τενέδου κυρὸν Μελίτωνα, ὁ ὁποῖος συνέβαλε, ἴσως ὅσο κανεὶς ἄλλος, εἰς τὴν δημιουργίαν τῆς χρυσῆς δωδεκαετίας τῆς ἐκπαιδεύσεως εἰς τὴν Ἴμβρον. Τιμοῦμε καὶ εὐγνωμονοῦμε καὶ ὅλους ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι μὲ τὸν ὀβολό τους, μὲ τὴν ἐθελοντικὴ καὶ χειρωνακτικὴ ἐργασία τους, μὲ τὴν ζωτικὴ συμπαράστασί τους βοήθησαν νὰ κτισθοῦν καὶ νὰ λειτουργήσουν τὰ σχολεῖα μας μὲ ὑποδειγματικὸ τρόπο κατὰ τὴν λαμπρὰν ἐκείνην περίοδον. Οἱ φιλειρηνικοὶ καὶ φιλοπρόοδοι Ἴμβριοι ἐβίωσαν ἀνείπωτα δεινὰ ἀπὸ τὸ 1964 καὶ ἑξῆς, χωρὶς νὰ ἔχουν φταίξει σὲ κάτι δι’ ὅσα τοὺς συνέβησαν. Αὐτὸ ποὺ ζοῦμε σήμερα, εἶναι τὸ πρῶτο βῆμα γιὰ τὴν ἀποκατάστασι τοῦ Δικαίου. Εἶναι ἀπόδοσις ὀφειλῆς…..”
Σήμερον, εἰς τήν Ἴμβρον, ἡ ὁμογενειακή παιδεία ἀνθεῖ καί ἀποδίδει καρπόν πολύν, ἑκατονταπλασιαζόμενον καθ’ ἡμέραν. Ἀρκεῖ νά ὑπογραμμισθῇ, ὅτι σήμερον εἰς ὅλας τάς βαθμίδας τῆς ὁμογενειακῆς παιδείας ἐν Ἴμβρῳ φοιτοῦν ἐν συνόλῳ 53 μαθηταί καί μαθήτριαι, ἐνῷ διδάσκουν συνολικῶς 18 Καθηγηταί καί διδάσκαλοι, ἐκ τῶν ὁποίων οἱ ἕξ τῶν τουρκιστί διδασκομένων, κατά τό πρόγραμμα τοῦ Ὑπουργεἰου Παιδείας, μαθημάτων.
Ὄντως, ἐλέει καί οἰκτιρμοῖς καί φιλανθρωπίᾳ καί Χάριτι κυρίως τοῦ κρατοῦντος τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου Κυρίου, τό «Παραμύθι ἀρχινᾶ καί δέν τελειώνει ποτέ…»
***
Ὅμως, παρεσύρθην μέ τήν Ἴμβρον καί δέν ὑπάρχει ἱκανός χρόνος διά τήν δευτέραν πτυχήν τῆς τόσον διδακτικῆς Σχολῆς τοῦ Μελίτωνος Χατζῆ , ἤτοι ἐκείνην τῆς καταλυτικῆς διακονίας καί προσφορᾶς του εἰς τήν Μητέρα Ἐκκλησίαν ἀπό καιρίων ἐκκλησιαστικῶν ἐπάλξεων καί ἀποστολῶν, τάς ὁποίας πάσας ἐπετέλεσεν ἀξίως τῆς κλήσεως, ἐν συνεπείᾳ πάντοτε καί ἐν πιστῇ συνεχείᾳ πρός ὅσα ἐνεπιστεύθησαν εἰς τόν Ἁγιώτατον Ἀποστολικόν καί Πατριαρχικόν Οἰκουμενικόν Θρόνον αἱ Οἰκουμενικαί καί Τοπικαί Σύνοδοι καί ἡ ἀτέρμων ἐκκλησιαστική κανονική τάξις καί παράδοσις.
Ἀληθῶς ὁ χρόνος συνεσταλμένος…., διό καί παρακαλῶ δι’ὀλίγον ἀκόμη τήν προσοχήν σας.
Μόνον τά ὑπαγορευθέντα εἰς τόν ὁμιλοῦντα ὑπό τοῦ τιμωμένου Ἱεράρχου κείμενα, ὁμιλίαι, Πατριαρχικαί ἐγκύκλιοι καί ἀποδείξεις, Πατριαρχικά Γράμματα, ἐκθέσεις Συνοδικῶν Ἐπιτροπῶν, κλπ. θά ἐκάλυπτον τόμους ὁλοκλήρους. Ἀνάλογον καί μείζονα ἐμπειρίαν τοῦ ἀληθοῦς τοῦ λόγου ἔχει ἀσφαλῶς καί ἡ Ὑμετέρα Σεπτή Κορυφή, ἡ παρά τούς πόδας τοῦ Γέροντος, ὡς ἄλλου Βιβλικοῦ Γαμαλιήλ, παιδιόθεν φοιτήσασα καί ἀνδρωθεῖσα ἐκκλησιαστικῶς.
Ἄξιον ἰδιαιτέρας μνείας γεγονός, εἶναι ἡ μέριμνα καί ἡ ἐπιτυχία τοῦ Γέροντος διά τήν ἐξασφάλισιν τῶν ἐνταῦθα διακονούντων ὁμογενῶν ἐκπαιδευτικῶν, καί διά τοῦ τρόπου τούτου ἡ συνέχισις ἀπροσκόπτως τῆς ἡμετέρας ἐνταῦθα παιδείας.
Διά τό περιορισμένον, ὅμως, τοῦ χρόνου, θά ἀναφερθῶ μόνον εἰς τά τῆς, τῇ πρωτοβούλῳ μερίμνῃ τοῦ Γέροντος, ἐκλογῆς τοῦ ἀοιδίμου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Δημητρίου τοῦ σεμνοῦ, τόν ὁποῖον ἀνέδειξεν ἡ Χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος διά τῆς καθοριστικῆς ἀνθρωπίνως συμβολῆς τοῦ Μελίτωνος, ἀπαιτήσαντος ἐν ὥρᾳ κρίσεως τῶν ἀξιῶν καί τῶν τιμαλφῶν τοῦ Θρόνου, διά νά διασκεδάσῃ τήν δειλίαν ἐνώπιον τῆς εὐθύνης καί τοῦ ἀξιώματος, “αὐτήν ταύτην τήν ζωήν” τοῦ ἀπό Ἴμβρου καί Τενέδου Πατριάρχου Δημητρίου, ὁ ὁποῖος ἐδήλωσεν εἰς τόν χειροτονήσαντα αὐτόν εἰς Ἐπίσκοπον Ἐλαίας τότε Μητροπολίτην Ἡλιουπόλεως καί Θείρων Μελίτωνα τήν 8ην Αὐγούστου 1964, ἐντός τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου Ταταούλων, ὅτι “ἡ ζωή μου, Γέροντα, Σᾶς ἀνήκει”. Αὐτήν τήν ζωήν τοῦ ἐζήτησε, τήν ὁποίαν ἐκεῖνος ὁ μέγας ἐν τῇ σιωπηλῇ ἁπλότητί του Πατριάρχης, κλείνας ἐν ὑπακοῇ τόν αὐχένα, τἠν ἔδωκεν ὑπέρ τοῦ Θρόνου, καίτοι “ὁ Θρόνος ἀνῆκεν εἰς τόν Μελίτωνα”, ὡς συχνάκις ἐπανελάμβανε πρός τόν ὁμιλοῦντα ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Σάρδεων Μάξιμος.
Ἀντί πάσης ἄλλης ὅμως προσωπικῆς καί ἐκ χειλέων τοῦ Γέροντος ἐμπειρικῆς περιγραφῆς, κρίνω ἰδιαιτέρως ἐπίκαιρον νά ὁμιλήσῃ ἐκλεκτός σύγχρονος Ἱεράρχης τοῦ Θρόνου, ἐξιστορῶν ἐν ἀδραῖς γραμμαῖς τά γεγονότα τῶν ἡμερῶν ἐκείνων καί περιγράφων τόν Γέροντα Μελίτωνα ὡς ἑξῆς: “Ἡ δική μας γενιά τόν γνώρισε Μητροπολίτη Χαλκηδόνος. Καί ὄχι μόνον … Τό «ὄχι μόνον» παραπέμπει ἀπό τήν μιά στήν κοινή τότε συνείδησι κλήρου καί λαοῦ, ὅτι ἀνθρωπίνως βέβαια, αὐτός ἐπρόκειτο νά διαδεχθῇ τόν γηραιό πλέον Πατριάρχη Ἀθηναγόρα, καί ἀπό τήν ἄλλη, ὅτι αὐτός καί πάλι, τόν σταυρόν τοῦ Πατριαρχικοῦ μαρτυρίου μετ’ αὐτόν. Ὅτι, δηλαδή, μετά τίς ἀλγεινές προεκλογικές ἐξελίξεις τῆς Πατριαρχικῆς διαδοχῆς (1972), «δέν ἀπηρνήθη τόν Κρανίου τόπον· δέν διέφυγε τῆς συσταυρώσεως», κατά τόν χαρακτηρισμόν τοῦ ἰδίου. Ἀλλ’ ἀντιθέτως, ἀσμένως ἀπεδέχθη νά δάκνουν, αὐτόν κυρίως, οἱ ὄφεις τῆς Πατριαρχικῆς ράβδου! Εἶναι τιμή, λοιπόν, γιἀ μᾶς πού παρατηρήσαμε καί παρακολουθήσαμε, ἕκαστος κατά τό αἰσθητήριο τῆς δικῆς του ψυχῆς, τόν περίβλεπτο αὐτόν Ἱεράρχη νά διακονῇ εὐστόχως τά ὅσια καί τά ἱερά τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Γένους, κινούμενος ἐντός τῶν ἀνωτέρω πλαισίων μιᾶς ἀτμοσφαίρας κυμαινομένου ἄλγους…οἱ συνθῆκες ἄλγους γιά τήν ἕδρα τῆς Μητρός Ἐκκλησίας παρέμειναν ἀναλλοίωτες μέχρι τέλους τῆς πλήρους συνέσεως καἰ εὐθυκρισίας χαρισματικῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς του……”.
***
Παναγιώτατε,
Ὁ «Γερο-Μελίτων», ὁ ἄρχων καί ἁπλοῦς, ὁ δυναμικός καί εὐαίσθητος, ὁ Πολίτης καί κοσμοπολίτης, ἐδημιούργησε καί κατέλιπε, λοιπόν, εἰς ἡμᾶς μίαν ἰδιαιτέραν Σχολήν, ἡ ὁποία δέν ἦτο μία προσωπική του δημιουργία, ἀλλά ἡ ἀεννάως διδάσκουσα Φαναριώτικη Οἰκουμενική Θεολογική Σχολή, ἀρχομένη ἐκ τοῦ παρελθόντος, ἐνεργουμένη ἐν τῷ παρόντι καί ἀτενίζουσα πρός τό μέλλον, ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς καί τῆς ἱστορίας. Ἡ ἱστορία γράφεται ἐν στιγμῇ χρόνου καί βιώνεται διαχρονικά. Δέν ἐξαντλεῖται δέ εἰς τήν συντέλειαν τῶν αἰώνων, ἀλλά ἐπεκτείνεται καί ἐπέκεινα αὐτῆς, διότι τό Ἔσχατον, ὁ Χριστός, εἰσῆλθεν ἐν τῇ ἱστορίᾳ καί βιοῦται ἐν τῷ παρόντι. Ὁ χρόνος ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ περιχωρεῖται ὑπό τῆς αἰωνιότητος, ὡς ἐμπειρικά βιώνουν οἱ τό Ἅγιον Ὄρος τῆς Κυρίας Θεοτόκου πλουτοῦντες μονασταί καί μιγάδες.
Ἡ Σχολή Μελίτωνος Χατζῆ εἶναι Σχολή ἔχουσα δύο ὀφθαλμούς καί ἕνα διορατικόν νοῦν, τόν ἐλέγχοντα τά προϊόντα τῆς αἰσθήσεως τῆς ὁράσεως. Ὁ εἷς ὀφθαλμός ὁρᾶ τήν δύναμιν τοῦ παρελθόντος, δηλαδή τῶν παραδόσεων, ἔχουσαν «δύναμιν ζωῆς ἀκαταλύτου» (Ἑβρ. 7, 16), καί ὁ ἕτερος ὀφθαλμός κρίνει τήν ζωήν τοῦ νῦν αἰῶνος.
Ἐπί πλέον, ὁ ἰσχυρότατος διορατικός νοῦς τοῦ τιμωμένου Ἱεράρχου, κατά τό φιλοσοφικόν λόγιον τοῦ Ἐπιχάρμου «νοῦς ὁρᾷ καί νοῦς ἀκούει», ἐβουλεύετο καί ἔκρινε τάς γνώσεις τάς προσποριζομένας ἐκ τῶν δύο ὀφθαλμῶν, ἤτοι τοῦ παρελθόντος καί τοῦ μέλλοντος.
Αὐτῆς τῆς Φαναριώτικης Ἐκκλησιαστικῆς καί Θεολογικῆς Σχολῆς ζῶν ἐκφραστής καί διαμορφωτής ἦτο ὁ πολύς Μελίτων Χατζῆς.
Ἄς ἐπιτραπῇ, ἐν προκειμένῳ, ἡ ἀναφορά εἰς χαρακτηριστικήν πτυχήν τῆς Σχολῆς Μελίτωνος. Εἰς τόν περίφημον λόγον του τῆς 8ης Μαρτίου τοῦ ἔτους 1970, τήν Κυριακή τῆς Τυρινῆς ἐν τῷ Μητροπολιτικῷ Ναῷ τῶν Ἀθηνῶν. Διά τῆς ὁμιλίας ταύτης ἔδειξεν ὁ μακαριστός εἰς τήν ἠλλοιωμένην πολιτικήν καί ἐκκλησιαστικήν ἡγεσίαν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ὅτι ἡ Σχολή τοῦ Φαναρίου εἶναι ζῶσα καί ἀνύστακτος, κρίνουσα τά γεγονότα τῆς ἐποχῆς ὑπό τῶν διαχρονικῶν δεδομένων τῆς παραδόσεως.
Εἰς τήν ὁμιλίαν ἐκείνην κατεκρίνετο «τό ἑωσφορικόν ἀγγελοφανές φῶς» τῆς ὑποκρισίας, ἡ ὁποία εἶναι «ὁ μεγαλύτερος παραπλανητικός κίνδυνος», διότι μέ τήν ὑποκρισίαν ὁ ἄνθρωπος κρύπτει τόν ἑαυτόν του, ἐπιθυμεῖ «νά φανῇ αὐτός πού δέν εἶναι». Διά τοῦ τρόπου αὐτοῦ «ξεφεύγει ἀπό τήν ἀλήθειαν -πού ἐπικαίρως ἐπεσήμανε καί ὁ Αὐστραλίας Στυλιανός- καί τήν ἁπλότητα καί φυσικά ἀπό τήν μετάνοιαν καί τήν σωτηρίαν». Ἡ δέ προσφυγή εἰς «ποικίλας προσωπίδας», καί δή τοῦ Καρναβάλου, εἶναι ἔκφρασις «ἀνωνύμου, διονυσιακῆς νέας ὑποκρισίας», ἡ ὁποία δέν σώζει τόν ἄνθρωπον, διότι μέ τόν τρόπον αὐτόν «ζητεῖ νά λυτρωθῆ ἀπό τήν ὑποκρισίαν ὑποκρινόμενος». Τοιουτοτρόπως, ὁ διορατικός νοῦς δύναται «καί κάτω ἀπό τήν προσωπίδα του» νά ἀκούσῃ «τήν ἀγωνίαν (τοῦ ἀνθρώπου), τήν ἔκκλησίν του καί τό δάκρυ του».
Οὕτω, τό κήρυγμα τῆς Ὀρθοδοξίας ὅπως διακηρύσσεται ὑπό τῆς Σχολῆς τοῦ Φαναρίου, τῆς Σχολῆς τοῦ Μελίτωνος Χατζῆ, ἐν προκειμένῳ, εἶναι ἡ «μεταμόρφωσις» τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν καθημερινόν Καρνάβαλον, ὁ ὁποῖος εἶναι «ὁ εἰλικρινέστερος καί ἐντιμότερος τῶν ὑποκριτῶν», κατά τήν εὔστοχον παρατήρησιν τοῦ ἰδίου.
Τοιουτοτρόπως, ὁ Χαλκηδόνος Μελίτων ἐξεφράζετο μετά τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ὁ ὁποῖος ἔκανε λόγον διά «τό προσγεγενημένον εἰδεχθές προσωπεῖον ἐκ τῆς κάτω περιπλανήσεως», τό ὁποῖον ὁρᾷ ὁ νοῦς «ὅταν αἰσθητοῦ παντός ἐπαναστατῇ» καί «ἐποπτεύσῃ τόν ἐντός ἄνθρωπον» (Γρηγορίου Παλαμᾶ, ἔργα 6, ΕΠΕ Θεσσαλονίκη 1978, σελ. 544).
Εἶναι πασιφανές, ὅτι εἰς ἐκείνην τήν ὁμιλίαν του, ὁ μέντωρ καί ἐκφραστής τῆς Σχολῆς τοῦ ἐνδόξου Φαναρίου Χαλκηδόνος Μελίτων ἐτόνιζεν, ὅτι ἡ Ἐκκλησία «ὡς Σῶμα Χριστοῦ, ζῶντος ἐν τῇ ἀναστάσει» καί μή ἐκφραζομένη «μέ νομοκρατικήν φαρμακίδειον, φέρ’ εἰπεῖν, σωματειακήν ἀντίληψιν τῆς Ἐκκλησίας» ἔχει ὑψίστην διακονίαν ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ. Μέ τόν λόγον τοῦτον κατέκρινε, ὡς ἐλέχθη, καί ἤλεγχεν μέ εὔστοχον καί ἀλληγορικόν τρόπον τήν ἐκκλησιαστικήν ἐκτροπήν τῆς τότε ἐν Ἑλλάδι ἡγεσίας.
Ἐπί πλέον, ἔλεγεν ὅτι «οἱ μικρόνοες», «οἱ ἐθελοτυφλοῦντες», οἱ «παρελθοντολόγοι» καί οἱ «ἐγκαυχώμενοι διά τήν ἀρετήν τῆς ἐποχῆς των», ἀγνοοῦν ὅτι «εἴμεθα Ἐκκλησία Χριστοῦ συνεχῶς ἐνανθρωπιζομένη καί συνεχῶς μεταμορφώνουσα». Τοῦτο εἶναι ἀναγκαῖον, διότι πλεῖστοι ὅσοι καί τήν σήμερον ἡμέραν διακατέχονται «ἐκ τῆς ἀντιπατερικῆς ἰδέας, ὅτι ἡ Ἐκκλησία μόνον μέχρις ἑνός ὡρισμένου σημείου τῆς Ἱστορίας ἦτο δυνατόν νά ἑρμηνεύση τήν θείαν Ἀποκάλυψιν». Ἐπιπροσθέτως δέ, ἐτόνιζεν ὅτι «πρέπει, ἐπί πλέον τοῦ Πατερικοῦ πνεύματος νά ἀναλάβωμεν ὡς Ἐκκλησία τήν θείαν ὑπευθυνότητα καί τόλμην καί γενναιότητα τῶν Πατέρων καί νά θεολογήσωμεν τόν Χριστόν, τό Εὐαγγέλιον καί τήν Ἐκκλησίαν», ἐντός τῆς ἀληθείας, ὅτι εἶναι Σῶμα Χριστοῦ «ζῶν ἐν τῇ ἀναστάσει».
Ἔχων ταῦτα ὑπ’ ὄψει, ὁ ἀοίδιμος Ἱεράρχης ἐκήρυττε ἀπό τοῦ ἄμβωνος ἐν μέσαις Ἀθήναις, ἐν δυσχειμέροις καιροῖς, στεντορείᾳ τῇ φωνῇ, ὅτι «ὑποκρινόμενοι τήν χθές, ἀπουσιάζομεν ἀπό τήν σήμερον καί ἡ αὔριον ἔρχεται ἄνευ ἡμῶν». Προφητικός λόγος μεγίστων διαστάσεων, ὅπως ἀποδεικνύουν καί σύγχρονα γεγονότα….
Καί ταῦτα λέγων ἤλεγχε τήν ὑποκρισίαν μικρονόων, τήν παρελθοντολογίαν πολλῶν, καθώς καί τήν ἀλλοίωσιν τοῦ Πατερικοῦ λόγου ὑπό τῆς φιλοσοφιζούσης Δυτικῆς θεολογίας, τῆς οὑμανιστικῆς φαινομενολογίας καί τῆς ὑπαρξιστικῆς φιλοσοφίας, ὅπως ἐξεφράζετο εἰς τό παρελθόν, ἀλλά, ἀτυχῶς, καί εἰς τό παρόν ὑπό τῆς σλαβικῆς θεολογίας, ἐν τῇ προσπαθείᾳ αὐτῆς νά ὑπερβῇ τήν ζῶσαν Πατερικήν καί Ἐκκλησιαστικήν παράδοσιν, ὅπως ὑπεγράμμιζεν μέ προφητικήν εὐτολμίαν ὁ ἀείμνηστος Γεώργιος Φλωρόφσκυ -ὡς ἐτονίσθη μάλιστα καί κατά τό προσφάτως ὀργανωθέν ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου συνέδριον ἐπί τῇ συμπληρώσει 40 ἐτῶν ἀπό τῆς κοιμήσεως αὐτοῦ.
Αὐτή ἦτο καί εἶναι ἡ Σχολή τοῦ Φαναρίου, τῆς ὁποίας ἐκφραστής καί μέντωρ πολλῶν ἐξ ἡμῶν ἀνεδείχθη ὁ μέγας ἐν Ἱεράρχαις ἀοίδιμος Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων, οὗτινος μαθηταί ἐσμέν καί σεμνυνώμεθα ὡς συνεχισταί τῆς μαρτυρίας του, εἰ καί εὐτελεῖς ἐνὠπιον τοῦ ἀναστήματός του, ὡς ἔγραφε καί πάλιν ὁ ἀλήστου μνήμης Αὐστραλίας Στυλιανός.
***
Γέροντα,
Μᾶς ἐδίδαξες νά ἀγαπῶμεν τό Πατριαρχεῖον, τήν Μητέρα Ἐκκλησίαν. Νά θυσιαζώμεθα διά τόν Θεσμόν της. Μᾶς ὠδήγησες καί μᾶς προέτρεπες νά βλέπωμεν εἰς τό παρελθόν, νά παρατηρῶμεν τό παρόν καί νά ἀτενίζωμεν εἰς τό μέλλον, ἔχοντες δύο ἀνοικτούς ὀφθαλμούς καί ἐπιδιώκοντες νά ἔχωμεν καί διορατικόν καί νηφάλιον νοῦν, κρίνοντα τόν κόσμον τοῦτον καί τόν ἄρχοντα αὐτοῦ, γρηγοροῦντες καί φυλλάσσοντες φυλακάς ἡμέρας καί νυκτός, κατά τό ἰδικόν Σου πρότυπον καί φωτεινόν παράδειγμα, πορευόμενοι μέ τόλμην καί δυναμικότητα πρός τό μέλλον.
***
Καί ἡ κατακλείς τῆς παρούσης σεβαστικῆς, εὐγνωμόνου καί ἀγαπητικῆς ἀναφορᾶς τοῦ ὁμιλοῦντος πρός τόν ἀνεπανάληπτον Γερο-Μελίτωνα δανείζεται ἀπό τόν φίλον καί ἀδελφόν Μητροπολίτην Γέροντα Πριγκηποννήσων κ. Δημήτριον, ἀποφανθέντα διά τόν πιστῶς, θεοπρεπῶς, θεοφιλῶς, θεοτερπῶς, θυσιαστικῶς καί κενωτικῶς, ἄνευ τινος ὑπερβολῆς, διακονήσαντα τόν δίδυμον ἱερόν Θεσμόν Μητρός Ἐκκλησίας καί Γένους μακαριστόν Γέροντα: “Ἦταν ἐπί χρόνια ὁ Γέροντας γιά τό Φανάρι «καί ὁ τιμονιέρης καί ὁ ἄνεμος»! Τοῦ ἔδινε σωστή κατεύθυνσι καί φτερά. Μέχρι τόν Ἰούλιο τοῦ 1984 πού «τό λάδι τῆς κανδήλας του» σχεδόν στέρεψε….μιά δυσεύρετη λάμπα ἀσφαλείας ἔλειψε διά παντός…”
Καί, τέλος, ἔμελλε μετά τἠν κοίμησι τοῦ μακαρίου ανδρός νά ἐπαληθευθῇ ἡ συχνή ἐν ζωῇ ρῆσίς του: «Θά μέ γυρεύετε….».
Ναί, Γέροντα, σέ γυρεύουμε: εἰς τήν Ἴμβρο ὅπου, κατά τό πρό ἡμερῶν προσκύνημά μου, διεπίστωσα, γιά μιά ἀκόμη φορά, νωπά τά ἴχνη καί τά στίγματα τῆς διαβάσεώς Σου ἐκεῖθεν. Εἰς τήν Χαλκηδόνα, ὅπου, μεταξύ ἄλλων πολλῶν, ἀνέστησες ἐκ βάθρων – τό θαυματουργόν Ἀγίασμα τῆς Παναγίας τοῦ Γκιοκσούγιου καί ἐφώτισες τόν ἱστορικό Ἱερό Ναό τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς τοῦ Βέϊκοζ, καί ὅπου ἔγραψες τό θεοφιλές “κύκνειον ἆσμα” Σου “Ὁ ὅρος τῆς Χαλκηδόνος καί τό μήνυμά του σήμερον”. Εἰς τό Φανάρι, ὅπου ἀκούεται καί σήμερα εἰς τούς χώρους αὐτούς τούς ἀπεράντους καί ὑπό τούς θόλους τοῦ Πανσέπτου Πατριαρχικοῦ Ναοῦ τοῦ μεγαλομάρτυρος Γεωργίου ἡ διδακτική, ὡς ἄλλου μεγαλομάρτυρος, κατ’ ἀνθρωπίνην ἀναλογίαν, κρυσταλλίνη φωνή σου: ὅτι ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία Χριστῷ συνεσταύρωται, ζῇ δέ οὐκέτι αὐτή, ἀλλ’ ἐν αὐτῇ ὁ Χριστός. Ὅτι Φῶς καί Ἀνάστασις εἶναι ἡ προσφορά πρός τήν Ὀρθοδοξίαν, πρός τόν Χριστιανισμόν καί πρός τόν κόσμον ὅλον τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου. Καί, τέλος, ὅτι “τό Φανάριον εἶναι μία Σχολή…εἶναι ἡ τέχνη τοῦ νά ἐξάγῃ τις ἐκ τῶν χειρίστων δεδομένων τό ἄριστον δυνατόν”.
Αὐτῆς τῆς Σχολῆς μύστης καί μέντωρ καί συνδημιουργός και μεταδότης, ὑπῆρξες, ἀοίδιμε Γέροντα!. Ἀναπαύου ἐν εἰρήνῃ εἰς τόν Θεοφόρον Ἰγνάτιον τῆς Χαλκηδόνος. Ἡ δέ ψυχή σου, δεόμεθα οἱ πάντες νά ἀναπαύεται ἐν κόλποις Ἀβράαμ, ὅπου ἀλήθεια καί δικαιοσύνη κατοικεῖ. Ἀμήν.
