Οικουμενικό Πατριαρχείο: Πριν από μερικά χρόνια, σε ιερατική σύναξη των εφημερίων της Ιεράς Μητροπόλεως Ιεραπύτνης και Σητείας, που πραγματοποιήθηκε στον Ιερό Καθεδρικό Ναό Αγίας Φωτεινής Ιεράπετρας, είχε προσκληθεί να μιλήσει ο Αρχιμανδρίτης Δοσίθεος, Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Παναγίας Τατάρνης Ευρυτανίας.
Από τον ΓΙΑΝΝΗ ΖΑΝΝΗ
Ενας άνθρωπος που αγάπησε βαθιά την Πόλη, τη Ρωμιοσύνη και το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο. Μεταξύ άλλων, ανέφερε το εξής περιστατικό, το οποίο παραθέτουμε αυτούσιο:
«Στα Σεπτεμβριανά όλες οι εκκλησίες της Πόλεως και των όμορων μητροπόλεων υπέστησαν διώξεις, καταστροφές και ιεροσυλίες αφάνταστες. Μία, όμως, εγλύτωσε. Ποια; Οι Αγιοι Απόστολοι στο Φερίκιοϊ. Το τι θα συνέβαινε εκείνη τη φοβερή αποφράδα νύχτα στους λεγάμενους (στους Τούρκους, δηλαδή) ήταν γνωστό από ημερών πολλών. Εγινε θέμα συζητήσεως στους θαμώνες τού απέναντι τού ιερού ναού καφενείου.
Ψιλοκουβεντιάζουν οι Τούρκοι μεταξύ τους. Αλλοι υπέρ, άλλοι κατά. Κάποιος επεμβαίνει.
– Πρέπει να προστατέψουμε τη ρωμαίικη εκκλησία, διότι σ’ αυτήν, το ξέρετε όλοι, είναι ένας παπάς που μας βοηθάει στις ανάγκες μας, στις αρρώστιες μας, στην ανέχειά μας.
– Πάψε, ρε! Παραμύθια!
– Θα σας το αποδείξω! Αμέσως κιόλας. Δεν έχω ούτε μια λίρα πάνω μου, ψάξτε με. Θα πάω στο σπίτι του παπά και θα σας φέρω 500 λίρες!
Πάει, λοιπόν, και χτυπάει την πόρτα. Ζητάει τα χρήματα παρακαλώντας, λέγοντας πως έχει μεγάλη ανάγκη, άρρωστη γυναίκα και άλλα τέτοια. Ο παπάς απαντά:
– Βρε παιδί μου, δεν έχω τόσα χρήματα πάνω μου και, μάλιστα, τέτοια ώρα. Θα ζητήσω και από τις αδελφές μου, όμως. Περίμενε!
Συγκεντρώνει το ποσόν και του το δίδει. Τότε ο Τούρκος τρέχει στο καφενείο και, κρατώντας τα χρήματα στα χέρια του ψηλά και δείχνοντάς τα, φωνάζει στους ομοφύλους του:
– Βλέπετε όλοι; Αυτός είναι ο παπάς!
Ετσι, λοιπόν, εκείνο το φρικτό βράδυ του 1955 όλοι οι Τούρκοι γείτονες περικύκλωσαν την Εκκλησία των Αγίων Αποστόλων και, όταν άρχισαν να έρχονται οι παρακρατικοί τραμπούκοι και ο μαινόμενος όχλος με ρόπαλα και μαχαίρια, βρήκαν τους ομοθρήσκους τους να προασπίζονται αποφασισμένοι τον ιερό ναό: “θα περάσετε πάνω απ’ τα πτώματά μας και ύστερα θα πειράξετε τον ναό και τον παπά”!
Το όνομα του εφημερίου; Δημήτριος Παπαδόπουλος. “Ανους”, κατά τον Πατριάρχη Αθηναγόρα. Ταπεινός και απέριττος, ευλαβής και αφανής. Ποιος Δημήτριος; Ο κατόπιν Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος! Από τους καλύτερους Πατριάρχες του 20ού αιώνος!»
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, που είχε κατακτήσει με την ταπείνωση, την απλότητα και την αγάπη του, γεννήθηκε στα Θεραπειά της Πόλης το 1914 στις 8 Σεπτεμβρίου, εορτή του Γενεσίου της Θεοτόκου. Γονείς του ήταν ο Παναγιώτης και η Ειρήνη Παπαδοπούλου. Αφού αποφοίτησε από τη δημοτική σχολή της κοινότητας Θεραπειών και κατόπιν από το Ελληνογαλλικό Λύκειο του Γαλατά, το έτος 1931 φοίτησε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, απ’ όπου αποφοίτησε το 1937, υποβάλλοντας διατριβή επί πτυχίω με θέμα «Η Ανάστασις του Κυρίου και αι κατ’ αυτής ενστάσεις».
Εισήλθε στις τάξεις του Ιερού Κλήρου το 1937, χειροτονηθείς εις διάκονον στον Ιερό Ναό των Ταξιαρχών στο Μέγα Ρεύμα. Αφού υπηρέτησε ως διάκονος σε διάφορες ενορίες της Κωνσταντινουπόλεως, το 1942 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στον Ναό των Δώδεκα Αποστόλων στο Φερίκιοϊ. Κατά το διάστημα 1945-1950 διορίστηκε προϊστάμενος της ελληνικής ορθόδοξης κοινότητας στην Τεχεράνη, στο πανεπιστήμιο της οποίας δίδασκε παράλληλα την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα επί ένα έτος.
Το 1950 επανέρχεται στην Κωνσταντινούπολη, στην κοινότητα των Δώδεκα Αποστόλων, στο Φερίκιοϊ, μέχρι το 1964. Κατά την περίοδο των 14 αυτών χρόνων δίδασκε και το μάθημα των Θρησκευτικών στην αστική σχολή της κοινότητας. Στις 23 Ιουλίου 1964 εξελέγη από την Ιερά Σύνοδο τον Οικουμενικού Πατριαρχείου βοηθός Επίσκοπος της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως για την περιοχή Ταταούλων – Πικριδίου, υπό τον τίτλο του Επισκόπου Ελαίας. Στις 15 Φεβρουαρίου 1972 εξελέγη Μητροπολίτης Ιμβρου και Τενέδου.
Στις 7 Ιουλίου 1972 ο Πατριάρχης Αθηναγόρας έφυγε από τη ζωή. Στις 16 του ιδίου μηνός η Σύνοδος του Πατριαρχείου εξέλεξε νέο Οικουμενικό Πατριάρχη τον Ιμβρου και Τενέδου Δημήτριο. Οπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Συλλόγου Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως, αλλά όπως είναι γνωστό και από πολλές άλλες πηγές, ο Δημήτριος ούτε επεδίωξε, ούτε σκέφτηκε, αλλά ούτε καν γνώριζε εκ των προτέρων την εξέλιξη αυτή. Εξαιτίας των παρεμβάσεων των τουρκικών Αρχών, η εξέλιξη της εκλογής οδηγείτο σε αδιέξοδο, αλλά οι συνετοί Ιεράρχες τής εν αιχμαλωσία Μεγάλης Εκκλησίας αποφάσισαν, Θείω Πνεύματι κινούμενοι, να εκλέξουν τον ταπεινό και πράο Μητροπολίτη Ιμβρου και Τενέδου στον πατριαρχικό θρόνο.
Η εκλογή του αποτέλεσε έκπληξη. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως ούτε η αδελφή του το πίστευε, όταν τον ρώτησε μετά τη Σύνοδο ποιος εξελέγη Πατριάρχης. Ο ίδιος αποποιήθηκε με δάκρυα τη μεγάλη τιμή, που συνεπαγόταν, φυσικά, και βαρύτατο σταυρό. Εν τέλει, όπως αναφέρεται στο κείμενο του Συλλόγου Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως, η ευσεβής υπακοή, η ταπείνωση και ο φόβος του προς τον Θεό έκαμψαν την αντίστασή του και, τελικά, δέχθηκε το μαρτυρικό αξίωμα του προκαθημένου του οικουμενικού θρόνου.
Με αποφασιστικότητα φύλαξε την παρακαταθήκη του γένους. Ο θάνατός του έκανε τη μητέρα πασών των Εκκλησιών πόλο έλξης όλου του κόσμου
Ενθρονίστηκε την Τρίτη 18 Ιουλίου 1972 στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό. Ο ενθρονιστήριος λόγος του αποκαλύπτει τη μεγάλη ταπείνωση και το ήθος του νέου Οικουμενικού Πατριάρχη, αλλά και όλες τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετωπίζει το Πατριαρχείο και οι Ρωμιοί της Πόλης, οι λιγοστοί που απέμειναν, αποφασισμένοι να μην ενδώσουν, να συνεχίσουν να φυλάσσουν την ιερή παρακαταθήκη του γένους, «ποτέ από το χρέος μη κινούντες».
Ο Πατριάρχης Δημήτριος με την ανεπιτήδευτη αγάπη και πραότητα που τον διέκριναν έγινε σύντομα αγαπητός από όλους. Δέχεται στο Φανάρι επισκέψεις των προκαθημένων όλων των ορθοδόξων Εκκλησιών, οι οποίοι φεύγουν σαγηνευμένοι από την απλότητά του. Πίστευε στον θεολογικό διάλογο, θέλοντας όμως να λαμβάνονται βιώσιμες αποφάσεις και η Εκκλησία του Χριστού να είναι χτισμένη στην πέτρα και όχι στην άμμο. Κατά την διάρκεια της Πατριαρχίας του επισκέφτηκε πολλές ορθόδοξες χώρες, μεταξύ των οποίων, φυσικά, και η Ελλάδα, το 1987, και συλλειτούργησε με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Σεραφείμ.
Ηταν ο πρώτος Οικουμενικός Πατριάρχης που επισκέφτηκε την Αμερική (Ιούνιος – Ιούλιος 1990), προεξήρχε στους εορτασμούς για τα 900 χρόνια της Μονής Πάτμου το 1988 και για τα 600 χρόνια της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου το 1990. Το 1990 επισκέφτηκε και το Αγιον Ορος.
Φρόντισε να οικοδομήσει καλό κλίμα στις σχέσεις του Πατριαρχείου με τις τουρκικές Αρχές, πράγμα για το οποίο βοηθούσε και ο ήπιος και μετριοπαθής χαρακτήρας του. Εδωσε ιδιαίτερη σημασία στην προστασία του περιβάλλοντος και το 1989 καθόρισε την 1η Σεπτεμβρίου ως Ημέρα Περιβάλλοντος. Επί των ημερών του, 16 Αγιοι προστέθηκαν στο αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Τέλεσε την τελετή του Αγίου Μύρου το 1973 και το 1983. Ακόμα, ίδρυσε την Ιερά Μητρόπολη Ελβετίας (1982), ενώ το 1990 η Εκκλησία της Γεωργίας ανυψώθηκε σε Πατριαρχείο.
Η υγεία του Πατριάρχη, όμως, ήταν επιβαρυμένη. Ετσι, στις 2 Οκτωβρίου του 1991 θα αφήσει αυτή τη ζωή, ύστερα από ένα οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Οπως αναφέρει ο Σύλλογος Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως, «H τελευταία πράξη της ζωής του αναμφισβήτητα γράφτηκε λίγες μέρες μετά τον θάνατό του. Ηταν η στιγμή που πόλος έλξης του κόσμου γινόταν η μητέρα πασών των Εκκλησιών, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και επίκεντρο σεβασμού το σεπτό σκήνωμα του προκαθημένου της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, του μεγάλου αυτού ταπεινού Ιεράρχη, που δίδασκε με τη σιωπή του, που δημιουργούσε με την πραότητά του, που ακτινοβολούσε με το φωτεινό πρόσωπό του».
Πράγματι. Ο Μητροπολίτης Πριγκιποννήσων κ. Δημήτριος σε ένα παλαιότερο κείμενό του για τον μακαριστό Πατριάρχη Δημήτριο επισημαίνει ότι τη ζωή του κοσμούσαν κυρίως η βαθιά πίστη, και αμέσως μετά η ανεξικακία και η σεμνότητα, η διάκριση και η σύνεση, η γνήσια ευγένεια και η προσήκουσα σοβαρότητα, η ευσπλαχνία και η συγχωρητικότητά του. Και όλες αυτές οι ψυχικές αρετές με τα παρακλάδια τους συνέθεταν την ταπείνωση και την ανεξάντλητη αγάπη του.
Οσο για τη σεμνότητά του, αρκεί να αναφερθεί ότι πολλές φορές κατά την έξοδό του από τα πατριαρχεία συναντούσε και χαιρετούσε προσκυνητές που έμπαιναν εκείνη την ώρα. Κι εκείνοι μετά την αναχώρησή του πληροφορούνταν έκθαμβοι ότι εκείνος που συνάντησαν ήταν ο Πατριάρχης!
Αξίζει να παραθέσουμε ένα περιστατικό που αναφέρει ο Αγιος Πριγκιποννήσων: «Υπήρξα αυτήκοος μάρτυς ευρωπαϊκού ιδιωτικού τηλεοπτικού προγράμματος κατά το οποίο ο εκφωνητής, συγκρίνοντας τον Πατριάρχη Δημήτριο με πνευματικό ηγέτη της Δύσεως, τον χαρακτήρισε ως “προσωποποίηση της απλότητος” και τον άλλον ως “προσποίηση της απλότητος”»!
«ΔΕΝ ΕΠΙΘΥΜΩ ΝΑ ΜΕ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ, ΘΕΛΩ ΜΟΝΟ ΝΑ ΖΕΙ ΤΟ ΦΑΝΑΡΙ»
Ο Πατριάρχης Δημήτριος υπήρξε Οικουμενικός, αλλά και πνευματικός ηγέτης του γένους, άξιος της μακραίωνης παράδοσης της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Αντί άλλου επιλόγου, θα κλείσουμε το ταπεινό αυτό αφιέρωμα στην ιερή του μνήμη με τα λόγια του ιδίου, λόγια που αποκαλύπτουν όλο το ψυχικό του μεγαλείο: «Δὲν ἐπιθυμῶ νὰ μὲ γράψη ἡ ἱστορία ὅταν θὰ πεθάνω. Οὔτε νὰ μὲ θυμοῦνται οἱ ἄνθρωποι. Τὸ μόνο ποὺ θέλω εἶναι νὰ ζῆ τὸ Φανάρι, γιὰ νὰ ζωντανεύη τὴν ἀκοίμητη συνείδησι τοῦ Γένους».
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”
