Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Πορεία σε ναρκοπέδιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας με απρόβλεπτες συνέπειες χαρακτήρισε ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος τα όσα θα ακολουθήσουν την χορηγηθείσα αυτοκεφαλία στην Ουκρανία. Αυτή η δήλωση συμπυκνώνει και παρουσιάζει περιεκτικά την κατάσταση της Οικουμενικής Ορθοδοξίας στο τέλος του 2018.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο προχώρησε στην απονομή αυτοκεφαλίας στους σχισματικούς αρχιερείς της Ουκρανίας, τους οποίους προηγουμένως τους κατέστησε κανονικούς. Στις αρχές του 2019 ανακοινώνει δια γράμματος σε όλες τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες το γεγονός. Στο γράμμα θα ζητείται να την αναγνωρίσουν ως αυτοκέφαλη Εκκλησία και οι Προκαθήμενοί τους να μνημονεύουν τον Προκαθήμενο της.
Όλες έτσι οι τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες βρίσκονται προ του διλήμματος: Θα αποδεχθούν τη μονομερή και εκτός των ιερών Κανόνων ενέργεια του Φαναρίου, να αναγνωρίσει τους πρώην σχισματικούς ως αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας, οπότε θα προκαλέσουν την αντίδραση του Πατριαρχείου της Μόσχας, ή δεν θα την αναγνωρίσουν, οπότε θα αντιμετωπίσουν την αντίδραση του Φαναρίου; Είτε τη μία επιλογή κάνουν, είτε την άλλη το αποτέλεσμα για την Ορθοδοξία θα είναι οδυνηρό.
Ειδικότερα δεν μπορεί να προβλεφθεί η αντίδραση του Οικουμενικού Πατριάρχη προς τις Εκκλησίες εκείνες που δεν θα αποδεχθούν την ενέργειά του. Το μόνο που θα τον αποτρέψει από απονενοημένα διαβήματα είναι να είναι ομόφωνη ή με συντριπτική πλειονοψηφία η άρνηση των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών να αναγνωρίσουν την, με τις ενέργειες του ουκρανικού κράτους και του Φαναρίου, ονομασθείσα αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας. Μέχρι το τέλος του 2018 ουδεμία Εκκλησία έχει επισήμως εγκρίνει την ενέργεια του Οικ. Πατριαρχείου στην Ουκρανία.
Συγκεκριμένα η μέχρι το τέλος του 2018 στάση των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών είναι η ακόλουθη, κατά τη σειρά των πρεσβείων:
Πατριαρχείο Αλεξανδρείας: Στις 29 Σεπτεμβρίου 2018 ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος βρέθηκε στην Οδησσό για την εορτή του τοπικού Αγίου Κούκσα. Μαζί του ήταν ο κανονικός Μητροπολίτης Κιέβου Ονούφριος. Κατά τη Θεία Λειτουργία, στην οποία προέστη, ο Πατριάρχης είπε μεταξύ άλλων: «Μακαριώτατε Μητροπολίτα Κιέβου και πάσης Ουκρανίας, Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Οδησσού, είμαι πάντοτε μαζί σας. Για το λόγο αυτό είμαι εδώ σήμερα. Ήρθα για να εορτάσουμε μαζί την 1030ή επέτειο του βαπτίσματος των Ρως. Ήρθα για να δουν όλοι ότι ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας είναι προσωπικά μαζί σας σε αυτούς τους περίπλοκους καιρούς. Η Εκκλησία της Αλεξανδρείας πάντοτε φυλάσσει τα δόγματα της Ορθοδοξίας…Σήμερα ο Κύριος είναι ανάμεσά μας. Να ευλογεί την Ουκρανία με την ειρήνη Του. Για αυτήν προσεύχεται η Κανονική Εκκλησία της Ουκρανίας, η οποία προεδρεύεται από τον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Ονούφριο. Όπως γνωρίζετε η εκκλησιαστική ζωή δεν είναι πάντοτε ειρηνική: Υπάρχουν αναταραχές και σχίσματα. Αλλά εσείς μείνατε εντός της κανονικής Εκκλησίας».
Πατριαρχείο Αντιοχείας: Η Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου Αντιοχείας συνεδρίασε από τις 3 έως τις 6 Οκτωβρίου 2018. Στο τελικό ανακοινωθέν τονίζεται ότι η Εκκλησία της Αντιοχείας είναι υπέρ των ομοφώνων αποφάσεων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών για μείζονα ζητήματα, όπως αυτό της αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας, ζητεί από τον Οικουμενικό Πατριάρχη να συγκαλέσει επειγόντως συνάντηση των Προκαθημένων τους και εφιστά την προσοχή στον κίνδυνο που υπάρχει ο ορθόδοξος κόσμος να βυθισθεί σε παγκόσμιες πολιτικές διαμάχες και να κατακερματίσει την Ορθόδοξη Εκκλησία επί τη βάσει πολιτικών, εθνικών, φυλετικών ή εθνικιστικών διαφορών.
Πατριαρχείο Ιεροσολύμων: Στις 7 Σεπτεμβρίου 2018 ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλος δέχθηκε αντιπροσωπεία της κανονικής Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας υπό τον Μητροπολίτη Ζαπορόζιε Λουκά. Κατά την προσφώνησή του ο κ. Θεόφιλος επισήμανε ότι οι τελευταίες εκκλησιαστικές εξελίξεις στην Ουκρανία αποτελούν εκδήλωση της παγκοσμιοποίησης, η οποία ως κύριο στόχο έχει τη διάλυση της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Αυτό, όπως είπε, συμβαίνει και στην Ουκρανία με τις πολιτικές παρεμβάσεις στις υποθέσεις της Εκκλησίας και με τις παρεμβάσεις εκπροσώπων μιας Εκκλησίας στα εσωτερικά της άλλης. Και κατέληξε: «Προσευχόμαστε υπέρ του αδελφού μας, Μακαριωτάτου Μητροπολίτη Ονουφρίου και του πολυπαθούς λαού της Ουκρανίας».
Πατριαρχείο Σερβίας: Στις 16 Οκτωβρίου 2018 ο Πατριάρχης Σερβίας Ειρηναίος δήλωσε στον τηλεοπτικό σταθμό της Σερβικής Εκκλησίας HRAM: «Στις ημέρες αυτές η Εκκλησία βρίσκεται σε μεγάλη δοκιμασία. Μια δοκιμασία, έναν πειρασμό, που προκαλεί ο πρώτος Ιεράρχης της Εκκλησίας μας, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, παίρνοντας μιαν απόφαση, η οποία μπορεί να είναι καταστροφική για την Εκκλησία. Έκαμε αυτό που δεν έχει κανένα δικαίωμα να κάνει: Να αναγνωρίσει μιαν Εκκλησία σχισματική και επί πλέον να της αποδώσει την αυτοκεφαλία. Είναι ανήκουστο!». Από την πλευρά του ο Μητροπολίτης Μπάτσκας Ειρηναίος δήλωσε ότι ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως έκαμε το μεγαλύτερο λάθος στην ιστορία του οικουμενικού θρόνου.
Η Εκκλησία της Σερβίας έχει βάσιμους λόγους να φοβείται δυσάρεστες εξελίξεις, τύπου Ουκρανίας, με παρέμβαση του Φαναρίου στα εσωτερικά Της και συγκεκριμένα στις υπό την δικαιοδοσία Της Εκκλησίες του Μοντενέγκρο (Μαυροβουνίου) και των Σκοπίων, ως επακόλουθου της κρατικής ανεξαρτησίας τους. Στις 20 Δεκεμβρίου 2018 ο Πρόεδρος του Μαυροβουνίου Τζουκάνοβιτς ζήτησε, κατά τα πρότυπα του Ποροσένκο, την αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της χώρας το, «για να ολοκληρωθεί η χειραφέτηση των Μαυροβουνίων από τους Σέρβους». Ο Μητροπολίτης Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος, με δήλωσή του, στις 26 Δεκεμβρίου 2018, απάντησε στην πρόταση Τζουκάνοβιτς: «Να βαπτισθεί ρώτα και να καταστεί μέλος της Εκκλησίας για να μπορεί να μιλάει για την Εκκλησία». Και στο 2018 η κυβέρνηση και οι σχισματικοί Μητροπολίτες των Σκοπίων ζήτησαν αυτοκεφαλία, με το όνομα Εκκλησία της Μακεδονίας. Στην αυτοκεφαλία και στο όνομα αντιδρά το Πατριαρχείο της Σερβίας και η Εκκλησία της Ελλάδος. Έως τώρα δεν τα έχει δεχθεί και το Φανάρι.
Πατριαρχείο Ρουμανίας: Ο Πατριάρχης Ρουμανίας Δανιήλ διατηρεί ουδέτερη στάση στο θέμα της Ουκρανίας. Κατά τις υπάρχουσες πληροφορίες θέλει να εξασφαλίσει τη διατήρηση των θρησκευτικών δικαιωμάτων της ρουμανικής μειονότητας στην Ουκρανία και δεν θέλει να έρθει σε αντιπαράθεση με το Πατριαρχείο της Μόσχας. Στις 24 Νοεμβρίου 2018 στην πανηγυρική συνεδρίαση της Συνόδου του Πατριαρχείου της Ρουμανίας στο Βουκουρέστι τιμήθηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, ο οποίος στην ομιλία του έθιξε και το θέμα της αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας. Αντίθετα ο Πατριάρχης κ. Δανιήλ αν και προκλήθηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη να λάβει θέση επί του ζητήματος το απέφυγε. Του είπε το ακόλουθο γενικό και διφορούμενο: « Εκτιμάμε τις προσπάθειες σας να προωθήσετε στον σύγχρονο κόσμο τη διοικητική ελευθερία των ορθοδόξων αυτοκεφάλων Εκκλησιών και τη συνοδικότητα και την πανορθόδοξη κοινωνία, ενώνοντας την ελευθερία με την υπευθυνότητα, για το καλό της Εκκλησίας του Χριστού».
Πατριαρχείο Βουλγαρίας: Η Εκκλησία της Βουλγαρίας δεν έχει ακόμη εκφρασθεί εν Συνόδω για το θέμα της Ουκρανίας. Ο Πατριάρχης Νεόφυτος ζήτησε να συγκληθεί διάσκεψη των Προκαθημένων για να συζητήσουν το θέμα. Ο Μητροπολίτης Βιδινίου Δανιήλ, μέλος της Ιεράς Συνόδου, σε συνέντευξη που έδωσε στην επίσημη ιστοσελίδα της Βουλγαρικής Εκκλησίας, στις 15 Δεκεμβρίου 2018, ρωτήθηκε σχετικά και απάντησε ότι ο ίδιος και άλλοι Μητροπολίτες είναι υπέρ της άποψης να εκφραστεί επί του θέματος της Ουκρανίας η θέση του Πατριαρχείου Βουλγαρίας, αλλά άλλοι Μητροπολίτες του επιθυμούν αυτό να παραμείνει ουδέτερο στη διένεξη Φαναρίου – Μόσχας. Στην ερώτηση αν η άποψη περί ουδετερότητας αυτών των Μητροπολιτών οφείλεται σε πολιτική πίεση από πλευράς Μόσχας ή ΗΠΑ, που υποκίνησαν και το θέμα, ο Μητροπολίτης Δανιήλ απάντησε μόνο πως σε ό, τι τον αφορά ουδείς μπορεί να ασκήσει πίεση επάνω του… Και ο νοών νοείτω. Ως προς το ουκρανικό θέμα ο Μητροπολίτης Βιδινίου εκφράστηκε σαφώς σε βάρος της ενέργειας του Φαναρίου. Είπε ότι παραβίασε Ιερούς Κανόνες, πως οι συνεννοήσεις του ήταν με το εθνικιστικό και άθεο κράτος της Ουκρανίας και όχι με τον πιστό λαό της και πως οι ενέργειές του καθόλου δεν θα γεφυρώσουν τον εκκλησιαστικό διχασμό, αλλά αντίθετα θα τον βαθύνουν.
Πατριαρχείο Γεωργίας: Ο Πατριάρχης Γεωργίας Ηλίας τον Ιούνιο του 2018 εκφράστηκε κατά των πρωτοβουλιών του Φαναρίου στην Ουκρανία και τόνισε ότι αναγνωρίζει στη χώρα μόνο την υπό τον Μητροπολίτη Ονούφριο κανονική Εκκλησία. Αντίθετα ο Μητροπολίτης Τσκοντίντι Πέτρος εκφράστηκε υπέρ των πρωτοβουλιών του Φαναρίου στην Ουκρανία. Στο τέλος του έτους συνεδρίασε η Σύνοδος του Πατριαρχείου Γεωργίας και φάνηκε ότι η πλειονοψηφία της είναι υπέρ της αυτοκέφαλης Εκκλησίας στην Ουκρανία. Κατά παρατηρητές των θεμάτων της Γεωργίας η εκ μέρους των Ρώσων ουσιαστική κατοχή των Γεωργιανών περιοχών της Αμπχαζίας και της Βόρειας Οσετίας επιδρά στην απόφαση της Συνόδου. Πάντως οριστική απόφαση θα ληφθεί μετά την επίδοση του Τόμου της αυτοκεφαλίας από τον Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο και την παραλαβή του σχετικού ενημερωτικού γράμματος. Η φιλοδυτική κυβέρνηση της Γεωργίας, φυσικά για λόγους πολιτικούς, είναι υπέρ της αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ουκρανίας. Η τελευταία δήλωση στο 2018, στις 28 Δεκεμβρίου, του Πατριάρχου Γεωργίας είναι ενδεικτική της αμηχανίας που κυριαρχεί στα μέλη της Συνόδου του Πατριαρχείου Γεωργίας. Ο Πατριάρχης Ηλία εκφράζει τη λύπη του για την εκκλησιαστική κατάσταση στην Ουκρανία και την ελπίδα ότι με την δύναμη του Θεού θα αποκατασταθούν οι αδελφικές σχέσεις Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας….
Εκκλησία της Κύπρου: Το ιδιαίτερο γραφείο του Αρχιεπισκόπου Κύπρου την 9η Νοεμβρίου 2018 εξέδωσε ανακοίνωση για το θέμα της αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ουκρανίας. Μεταξύ των άλλων αναφέρει ότι η Εκκλησία της Κύπρου διατηρεί εξαίρετες σχέσεις ενότητας με όλες τις Ορθόδοξες τοπικές Εκκλησίες και πως «σε αυτή την κρίσιμη περίοδο οφείλουμε όλοι να είμαστε προσεκτικοί και να αποφεύγουμε τις δημόσιες δηλώσεις, που έχουν ως αποτέλεσμα τους μεγάλους τίτλους και επιδεινώνουν το πρόβλημα. Ο Μακαριώτατος προσεύχεται όλα τα προβλήματα να λυθούν με εν αγάπη σοβαρό διάλογο. Παράλληλα εξέφρασε την προθυμία του να εργασθεί προς αυτή την κατεύθυνση». Είναι προφανές από τη δήλωση της Αρχιεπισκοπής ότι οι ενέργειες του Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου στην Ουκρανία, προκαλούν σοβαρό προβληματισμό στην Εκκλησία της Κύπρου, διότι βιαίως διαταράσσονται οι έως τώρα ισορροπίες στις σχέσεις Της με το Φανάρι και τη Μόσχα, τις οποίες διατηρεί με άψογο τρόπο και όποια θέση και αν πάρει γνωρίζει ότι θα ζημιωθεί ο Ελληνισμός της Κύπρου.
Εκκλησία της Ελλάδος: Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν έχει εκφραστεί ακόμη επισήμως. Ο Μητροπολίτης της Μπαρισέβκα Βίκτωρ επισκέφθηκε στην Αρχιεπισκοπή τον κ. Ιερώνυμο, στις 15 Ιουνίου 2018, και του προσκόμισε στα ελληνικά την απόφαση της κανονικής Εκκλησίας της Ουκρανίας επί της αποδόσεως της αυτοκεφαλίας στους σχισματικούς της χώρας. Κατά την ιστοσελίδα της Ενώσεως Ορθοδόξων Δημοσιογράφων ο Προκαθήμενος της Ελλαδικής Εκκλησίας απάντησε ότι θεωρεί το θέμα περίπλοκο και ότι θα πάρει πολύ χρόνο η μελέτη και απόφανση επί του ζητήματος. Ίδια απάντηση έδωσε ο κ. Ιερώνυμος και στην αντιπροσωπεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που τον επισκέφθηκε και του εξέθεσε τις απόψεις του.
Ο Αρχιεπίσκοπος πάντως στην ομιλία του στην Ιεραρχία, στις 5 Οκτωβρίου 2018, άφησε αιχμές σε βάρος του Φαναρίου. Σημείωσε: «Η διχόνοια και η έλλειψη ενότητος χαροποιεί περισσότερο από όλα τον διάβολο. Εθνικιστικές τάσεις, ηγετικές επιδιώξεις και ιστορικές ανακρίβειες δεν έχουν θέση στην Ορθόδοξη Εκκλησία…Ας αγωνισθούμε όλοι για τη διατήρηση της ενότητάς μας. Οι διενέξεις στην ορθόδοξη οικογένεια δίδουν λαβές σε όλους όσους μάχονται τον ρόλο και το έργο της Εκκλησίας».
Οι Μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος διστάζουν να πάρουν ανοικτά θέση στο θέμα της Ουκρανίας, πλην ορισμένων εξαιρέσεων. Περιμένουν, κυρίως αυτοί των «Νέων Χωρών», να το συζητήσουν στην Ιεραρχία και επιθυμούν η απόφαση να ληφθεί με μυστική ψηφοφορία, για να μην έχουν προβλήματα με το Φανάρι. Κατά της ενέργειας του Φαναρίου στην Ουκρανία εκφράστηκε με άρθρο του ο Μητροπολίτης Πειραιώς κ. Σεραφείμ. Ο Μητροπολίτης Κερκύρας κ. Νεκτάριος μετά τη συνάντησή που είχε με τον Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνα, του Πατριαρχείου της Μόσχας, που τον επισκέφθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2018 εξέφρασε τη λύπη του για την εκκλησιαστική κατάσταση στην Ουκρανία και συνάμα την ανησυχία του γι΄ αυτήν και πρόσθεσε: « Προκειμένου να ληφθεί μια απόφαση χρειάζεται να εξετασθεί η Αποστολική Διαδοχή και η κανονικότητα, έτσι ώστε αυτή να μην αντίκειται στην αλήθεια και προ πάντων να μη διχάζεται και σκανδαλίζεται ο λαός του Θεού».
Γενικά η Εκκλησία της Ελλάδος, όπως και όλες οι Ελληνορθόδοξες Εκκλησίες, έχουν περιέλθει σε δυσχερέστατη θέση με τις ενέργειες του Φαναρίου στην Ουκρανία. Αν τις δεχθούν θα έχουν σοβαρά προβλήματα σχέσεων με τις υπόλοιπες Εκκλησίες και θα έχουν την ιστορική ευθύνη της συμπράξεως στην καταπάτηση των Ιερών Κανόνων και στο σχίσμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αν δεν τις δεχθούν θα έχουν να αντιμετωπίσουν την μήνιν του Φαναρίου, με ό, τι αυτό συνεπάγεται.
Εκκλησία της Πολωνίας: Η Πολωνική Εκκλησία, με ανακοίνωσή της τον Μάϊο του 2018, ζήτησε η απονομή της αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας να ακολουθήσει μετά τη συμφωνία όλων των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών. Αλλιώς μια πρώιμη και ανώριμη απόφαση θα βαθύνει το σχίσμα που υπάρχει. Αυτή την άποψη εξέφρασε στις 11 Οκτωβρίου και ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Πολωνίας Σάββας, κατά τη συνάντησή του με τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας. Ο κ. Σάββας στο τέλος Δεκεμβρίου 2018 στην επιστολή του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη του ανακοίνωσε ότι δεν θα αναγνωρίσει την «αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας», την οποία απαρτίζουν οι πρώην σχισματικοί της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Γράφει μεταξύ άλλων:«Παναγιώτατε, σύμφωνα με τους Ιερούς Κανόνες οι σχισματικές ομάδες μπορούν να επιστρέψουν στην κανονικότητα μόνο μέσω μετανοίας, ενώ το επιτίμιο μπορεί να το άρει μόνον εκείνος που το επέβαλε». Την προς τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως επιστολή του ο Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Πολωνίας την κοινοποίησε σε όλους τους άλλους Προκαθημένους των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών. Στις 31 Δεκεμβρίου 2018 ο κανονικός Μητροπολίτης Κιέβου Ονούφριος έλαβε την επιστολή του κ. Σάββα προς τον κ. Βαρθολομαίο, που συνοδευόταν με μιαν προσωπική επιστολή, στην οποία ο Πολωνός Πρωθιεράρχης αναφέρει: «Προς τον Μακαριώτατο Ονούφριο, Μητροπολίτη του Κιέβου και πάσης της Ουκρανίας. Χαιρετώντας σας στο όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, σας επισυνάπτω την επιστολή την οποία απέστειλα στην Αυτού Αγιότητα Βαρθολομαίο, πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Ευχόμενος πλουσία την χάριν του Κυρίου, παραμένω υμέτερος εν Χριστώ. Σάββας, Μητροπολίτης Βαρσοβίας και πάσης Πολωνίας».
Εκκλησία της Αλβανίας: Η Αρχιεπισκοπή Αλβανίας κοινοποίησε δύο επιστολές που ο Αρχιεπίσκοπος κ. Αναστάσιος απέστειλε στον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο. Στην πρώτη (10/10/2018) του επισήμανε ότι κατά την επίσκεψη σε αυτόν 3μελούς αντιπροσωπείας του Φαναρίου (στις 30/7/2018) τους είχε διατυπώσει τις ακόλουθες σκέψεις : «Η σχεδιαζόμενη κατά την παρούσα χρονική περίοδο χορήγησις αυτοκεφαλίας φοβούμαι ότι θα είναι πορεία εις ναρκοπέδιον…. Ομοιάζει με επικίνδυνον εγχείρησιν απροβλέπτων συνεπειών. Αι αντιμαχόμεναι ομάδες θα διατηρήσουν την οντότητα και συνοχή των, όπως επανειλημμένως έχει συμβή εις διαφόρους τοπικάς Εκκλησίας. Τελικώς αντί της ενότητος των Ορθοδόξων εν Ουκρανία διαφαίνεται κίνδυνος διασπάσεως της ενότητος της Ορθοδοξίας εν τη Οικουμένη…».
Στη δεύτερη επιστολή του προς τον Πατριάρχη Μόσχας (7/11/2018) ο κ. Αναστάσιος σημείωσε ότι μετά τις αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου της Μόσχας «περίλυπος είναι η ψυχή του και τον διακατέχει ανησυχία και αμηχανία». Και προσθέτει ότι θεωρεί αδιανόητο να χρησιμοποιείται η Θεία Ευχαριστία ως όπλο εναντίον μιας άλλης Εκκλησίας. Τονίζει επίσης πως όσο σοβαρά και αν είναι τα συσσωρευθέντα ζητήματα των δικαιοδοσιών επ’ ουδενί συνιστούν αιτία σχίσματος εις την ανά τον κόσμο Ορθοδοξία. Το τυχόν σχίσμα αμαυρώνει το κάλλος της Ορθοδοξίας, εξασθενίζει το κύρος της και πληγώνει την πίστη των Ορθοδόξων. Τέλος ζητεί να αναζητηθεί ψυχραίμως συμβιβαστική λύση.
Εκκλησία της Τσεχίας και της Σλοβακίας. Ο Μητροπολίτης Μπαρισέβσκ Βίκτωρ, της κανονικής Εκκλησίας της Ουκρανίας, επισκέφθηκε, στις 13 Νοεμβρίου 2018, στην κατοικία του τον Προκαθήμενο της Εκκλησίας Τσεχίας και Σλοβακίας Ραστισλάβ και τον ενημέρωσε για την εκκλησιαστική κατάσταση στην Ουκρανία. Κατά τη συνάντηση ο κ. Ραστισλάβ ανέφερε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: «Είμαστε ιδιαίτερα ανήσυχοι για την αδελφή Εκκλησία της Ουκρανίας. Προσευχόμαστε και υποστηρίζουμε την Κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Ονούφριο».
Συμπερασματικά και όπως έχουν τα δεδομένα στο τέλος του 2018, ως προς το εξελισσόμενο σχίσμα στην Ορθοδοξία, οι απόψεις ως προς την ενέργεια του Φαναρίου των δεκατεσσάρων πατριαρχείων και αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών έχουν ως ακολούθως:
Σαφώς αρνητικές πέντε: Πατριαρχεία Αντιοχείας, Ρωσίας και Σερβίας και οι Εκκλησίες Πολωνίας και Τσεχίας – Σλοβακίας.
Μάλλον αρνητική μία: Πατριαρχείο Αλεξανδρείας
Με ερωτηματικό επτά: Πατριαρχεία Ιεροσολύμων, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας και οι Εκκλησίες Κύπρου, Ελλάδος και Αλβανίας.
Θετική μία: Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης
Εντός του 2019 θα ασκηθούν ένθεν και ένθεν ποικίλες πολιτικές και εκκλησιαστικές πιέσεις προς τις Ορθόδοξες Εκκλησίες και τα δεδομένα πιθανόν να αλλάξουν. Η κατάσταση ως προς την αναγνώριση της αυτοκεφαλίας των σχισματικών της Ουκρανίας παραμένει ρευστή. Το πολιτικό και γεωπολιτικό παιχνίδι στην Ουκρανία είναι μείζονος γεωπολιτικής σημασίας για τις ΗΠΑ και γενικά για τη Δύση από τη μία πλευρά και για τη Ρωσία από την άλλη. Η Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης ενεπλάκη εκουσίως σε αυτό το επικίνδυνο παιχνίδι για την ενότητα της Ορθοδοξίας . Η παρούσα καταγραφή των απόψεων των Ορθοδόξων Εκκλησιών στο τέλος του 2018 θα καταδείξει τις εξελίξεις που θα συμβούν το 2019.
