ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΗΤΑΣ: Ένας Άγιος που μας ήλθε από μακριά. «Πέραν του Ίστρου, του Δουνάβεως». Ένας ξένος Άγιος που αγαπήθηκε πολύ από τους Κρήτες.
Τόσο πολύ, ώστε να αποκτήσει την Κρητική «υπηκοότητα», να συμπεριληφθεί στο Κρητικό Αγιολόγιο και να τιμάται ως τοπικός Άγιος. Εξάλλου τοπικοί Άγιοι θεωρούνται όχι μόνο όσοι γεννήθηκαν ή έζησαν σ΄ έναν τόπο, αλλά και όσοι συνδέθηκαν λατρευτικά, στην πάροδο των αιώνων, μ΄ αυτόν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Άγιος Μηνά. Στην ίδια κατηγορία ανήκει και ο Άγιος Νικήτας: Ένας λεβέντης πολεμιστής με το σπαθί και το κοντάρι του, καβαλάρης στο κόκκινο μπεγίρι του, γυρίζει σαν άλλος Τάλως στα γυρογιάλια και πολεμά γενναία τους πειρατές που θέλουν να σκλαβώσουν τις όμορφες Κρητικοπούλες. Τους πολεμά ατρόμητα και τους νικά όλους!
Το λαϊκό συναξάρι του Αγίου τον παρουσιάζει όπως ήταν ή όπως θα έπρεπε να είναι κάθε Κρητικός νέος. Όμορφος, δυνατός, δίκαιος. Καλός πατριώτης και καλός χριστιανός. Πολεμά τους εχθρούς και τους διώχνει μακριά, ελευθερώνει τους σκλαβωμένους, υπερασπίζεται τους αδύναμους και βοηθά όσους έχουνε ανάγκη.
Οι επίσημοι συναξαριστές αναφέρουν ότι ήταν Γότθος. Καταγόταν από ευγενική οικογένεια που ζούσε πέρα από τον Δούναβη. Στις αρχές του 4ου αιώνα δέχτηκε τον Χριστιανισμό από τον επίσκοπο Γοτθίας Θεόφιλο και διδάχτηκε τα ιερά γράμματα από τον διάδοχο του επίσκοπο Ουρφίλα. Όταν ήταν πολύ νέος, «αρχιγένης», ξέσπασε στην πατρίδα του εμφύλιος πόλεμος. Τελικά επικράτησε ο ειδωλολάτρης Αθανάριχος που εξαπέλυσε φοβερό διωγμό κατά των Χριστιανών. Ο Άγιος Νικήτας συνελήφθη την ώρα που δίδασκε την Χριστιανική πίστη. Τελειώθηκε ως Μεγαλομάρτυρας στην πυρά το έτος 330 μ.Χ. και η μνήμη του τιμάται στις 15 Σεπτεμβρίου.
Η επικρατέστερη άποψη θέλει να διαδόθηκε στην Κρήτη η τιμή του, κατά την δεύτερη βυζαντινή περίοδο, όταν την ανάκτησε από του Άραβες ο κατοπινός αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς. Ανάμεσα στους μισθοφόρους που είχε επιστρατεύσει μέσα κι έξω από την αυτοκρατορία, ήταν κι αυτοί που έφεραν την «λατρεία» του Αγίου Νικήτα, που γνώρισε άμεση και ευρεία αποδοχή από τους ντόπιους. Ο Άγιος έγινε ο προστάτης των Κρητικών από τις πειρατικές επιδρομές και κτίστηκαν αρκετοί ναοί αφιερωμένοι στην χάρη του σε όλη την νότια Κρήτη για να την προστατεύει και να εμποδίζει την αποβίβαση των πειρατών, που προτιμούσαν τα έρημα και απομακρυσμένα, από τα διοικητικά και στρατιωτικά κέντρα της Κρήτης, νότια παράλια. Η παρουσία του Αγίου Νικήτα μέσον του κτίσματος του, που του έδινε υλική υπόσταση, τους προστάτευε ή τουλάχιστον τους παρηγορούσε.
Μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι η παλαιοχριστιανική βασιλική του Φραγκοκάστελου ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Νικήτα. Η ανέγερση μεταγενέστερου ναΐσκου στα ερείπια της, ενισχύει την παραπάνω υπόθεση καθώς ήταν συνηθισμένο να κτίζονται ναοί πάνω στα ερείπια των βασιλικών που αφιερώνονταν στον ίδιο Άγιο του οποίου η ονομασία είχε διατηρηθεί ως θρύλος τοπωνύμιο ή απλή ανάμνηση. Αποδεδειγμένες περιπτώσεις έχουμε στους Αγίους Δέκα του ομώνυμου χωριού, στον Άγιο Κύριλλο του επίσης ομώνυμου χωριού, στον Άγιο Παύλο στον Άγιο Ιωάννη Φαιστού, στους Αγίου Ευτυχιανούς της Οδηγήτριας, κ.α. Αν λοιπόν ισχύει το ίδιο και στην περίπτωση της παλαιοχριστιανικής Βασιλικής του Φραγκοκάστελου, στο κεντρικό κλίτος της οποίας κτίστηκε την Βενετοκρατία ο σωζόμενος και σήμερα ναΐσκος του Αγίου Νικήτα, τότε η «λατρεία» του στην Κρήτη μετατοπίζεται πολύ βαθιά στον χρόνο. Πριν από την αραβοκρατία. Εξάλλου ως προστάτης κατά των πειρατών, ήταν αναγκαίος εκείνη την περίοδο, όταν οι επιδρομές ήταν τόσο συχνές και ανεξέλεγκτες που έφτασαν στο σημείο να αποκόψουν την Κρήτη από την υπόλοιπη αυτοκρατορία.
Η τιμή του Αγίου Νικήτα συνεχίζεται και σήμερα στην νότια Κρήτη και ιδιαίτερα στον ορεινό όγκο των Αστερουσίων, όπου υπάρχουν σημαντικοί ναοί του και πλήθος λατρευτικών εικόνων του. Μάλιστα ένα από τα πιο διαδεδομένα ονόματα στα βουνά αυτά, είναι το Νικήτας που επιλέγουν οι γονείς για να δώσουν στα παιδία τους, κάτι που φανερώνει όσο τίποτα άλλο πια θέση κατέχει στην καρδιά τους. Στα ανατολικά Aστερούσια συνηθίζεται και το θηλυκό Νικητούλα. Η παλαιότερη γνωστή παράσταση του Αγίου ευρίσκεται στον εξωτερικό τοίχο του Αγίου Ιωάννου Καπετανιανών (1360), ενώ από τους ναούς του, αξίζει να μνημονεύσουμε, στους βόρειους πρόποδες των Αστερουσίων, τον πολύ επιμελημένο σε όλες του τις λεπτομέρειες πολιούχο και ενοριακό ναό της Λούκιας και τον λιλιπούτιο ναό του Χάρακα όπου αναβιώνουν σήμερα ιππικοί αγώνες για να τιμηθεί ο καβαλάρης Άγιος. Στην νότια πλευρά των Αστερουσίων στην κτηματική περιφέρεια του Αχεντριά ευρίσκεται ο εξεταζόμενος ναός που αποτελεί το σημαντικότερο προσκύνημα του Αγίου. Τον κυριότερο τόπο «λατρείας» του, όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά σε ολόκληρο τον Ορθόδοξο κόσμο.
Το μονύδριο του Αγίου Νικήτα Αχεντριά, ευρίσκεται σ΄ έναν τόπο αρχέγονο και χαρισματικό: Στους πρόποδες των Αστερουσίων ορέων, στις ακτές του Λιβυκού πελάγους. Εκεί που επιβιώνει ακόμη ο αυτοφυής φοίνικας του Θεοφράστου και δημιουργεί ένα από τα σημαντικότερα φοινικοδάση της Κρήτης. Πάνω σ΄ ένα εντυπωσιακό γεωλογικό φαινόμενο, την «πλύστρα» κατά την λαϊκή ή «καθρέπτη» κατά την επισημότερη ορολογία, όπου με δυσκολία οι ξερολιθιές συγκρατούν το λιγοστό χώμα να μην γλιστρήσει στην θάλασσα. Στα λεία σαν επεξεργασμένα βράχια όπου διακρίνονται τα πέταλα από το άλογο του Αγίου κάθε φορά που προφταίνει η χάρη του. Το ίδιο εντυπωσιακά είναι και τα άλλης υφής βράχια του Γερανιού. Του μικρού ακρωτηρίου που προστατεύει από τα δυτικά τον Άγιο Νικήτα. Άγρια, αφιλόξενα, πολυσύνθετα, θρυμματισμένα από την τρικυμία και τα αστροπελέκια γαληνεύουν με την παρουσία ενός υπεραιωνόβιου φοίνικα που κατάφερε να φυτρώσει και να επιβιώσει στο πιο αντίξοο περιβάλλον.
Άλλες εποχές η περιοχή ήταν τόσο έρημη που προκαλούσε τρόμο. Οι πιο κοντινοί οικισμοί απείχαν αρκετά χιλιόμετρα, δύσβατα και κακοτράχαλα. Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει. Ο αυτοκινητόδρομος έφτασε κι εδώ ενώ σε κοντινή απόσταση δημιουργήθηκαν οι παροιμιώδεις για την αυθαιρεσία τους παραθεριστικοί οικισμοί, Μαριδάκι, Τρεις Εκκλησές Τσούτσουρας. Οι τρείς μεγάλες σύγχρονες πληγές του Κρητικού τοπίου, παρόλο που δεν έχουν αγγίξει τα όρια των προηγουμένων περιπτώσεων, αρχίζουν κι εδώ να αιμορραγούν: Η οικοπεδοποίηση με την κατασκευή αταίριαστων ογκώδη κατασκευών που κάνουν ήδη αισθητή την παρουσία τους. Η ανεξέλεγκτες διανοίξεις δρόμων με χωματουργικά μηχανήματα που επιστρατεύει όποιος τύχει έχουν χαράξει όλο τον τόπο. Και η υπερβόσκηση που απογυμνώνει το έδαφος σ΄ έναν τόπο που οι κλιματολογικές συνθήκες παραπέμπουν στην απέναντι ήπειρο.
Ο ορισμός της μοναστικής εγκατάστασης που δημιουργήθηκε εδώ χιλιάδες χρόνια πρίν είναι δύσκολος. Δεν πρόκειται για μοναστήρι αφού δεν διαθέτει ούτε κοινοβιακή ούτε ιδιόρρυθμη οργάνωση. Δεν πρόκειται για σκήτη αφού έχει μοναστηριακή αυτοτέλεια. Δεν πρόκειται για μετόχι αφού δεν υπάγεται σε κανένα κυρίαρχο μοναστήρι. Δεν πρόκειται για κελί κατά το αγιορείτικο πρότυπο αφού δεν έχει γέροντα και υποτακτικούς. Πέρασε απ΄ όλα τα στάδια για να μπορέσει ν΄ αποκτήσει χαρακτήρα αλλά δεν κατάφερε να σταματήσει σε κανένα. Σήμερα έχει χαρακτηριστεί προσκύνημα και έχει κατοχυρωθεί με επίσημο και εγκεκριμένο από την Ιερά Σύνοδο και την πολιτεία καταστατικό.
Ίσως στην περίπτωση του Αγίου Νικήτα επιβιώνει ως τις μέρες μα ο ιδιότυπος μοναχισμός που διαμορφώθηκε στο Ιερόν Όρος της Κρήτης, όπως έχουν χαρακτηριστεί τα Αστερούσια. Δίπλα σ΄ έναν αρχαίο ναό εγκαταβιώνουν, σε σπήλαια, αναχωρητές πολλές φορές χωρίς κουρά ή χειροτονία. Φροντίζουν το ναό και υπηρετούν τους προσκυνητές που φτάνουν με δυσκολία στον δύσβατο και ερημικό τόπο. Δεν διαθέτουν οργάνωση, δεν δίνουν αναφορά σε καμιά αρχή. Όποιος επιθυμεί επιλέγει κάποια σπηλαιώδη κοιλότητα κοντά στο ναό την διαμορφώνει σε υποτυπώδη κατοικία και ζει λιτά με ότι του προσφέρει η φύση και οι επισκέπτες του προσκυνήματος. Έτσι ξεκίνησαν τα τρία μοναστήρια (Οδηγήτρια, Απεζανές, Κουδουμάς) που λειτουργούν οργανωμένα σήμερα. Έτσι ήταν ο Άγιος Αντώνιος και η Αγία Κυριακή στο Αγιοφάραγγο, έτσι ήταν ο Άγιος Ιωάννης και ο Άγιος Αντώνιος στα Καπετανιανά, έτσι ήταν το Μάρτσαλο, το Μαριδάκι, ο Τσούτσουρας, οι Τρείς Εκκλησές, ο Άγιος Παύλος κ.α.
Τα Αστερούσια αποτέλεσαν την γέφυρα μέσον της οποίας πέρασε ο μοναχισμός από την ανατολή στην δύση. Στα βουνά αυτά έχουμε τα πρώτα γνωστά ονόματα ευρωπαίων μοναχών: Οι Άγιοι Κοσμά και Σέρβιος που μαρτυρούνται ήδη από τον 6ο αιώνα. Τόσο παλαιά πρέπει να έχει τις ρίζες του ο μοναχισμός και στον Άγιο Νικήτα όπου υπήρχαν ιδανικές συνθήκες. Στην ίδια θέση σοβαρές ενδείξεις μολογούν, ότι προϋπήρχε αρχαίος λατρευτικός χώρος. Πιθανόν να λατρευόταν κι εδώ ο Ασκληπιός, όπως και σε άλλους σπηλαιώδης και μη χώρους κατά μήκος των Αστερουσίων.(Λέντας, Αγία Κυριακή, Άγιος Ιωάννης). Οι πρώτοι ασκητές εγκαταστάθηκαν στα σπήλαια γύρω από τον έρημο, άλλα με την αύρα του ιερού, χώρο. Στην συνέχεια μετέτρεψαν σε χριστιανικό ναό, το ήδη λατρευτικό σπήλαιο με προσθήκες κι επεμβάσεις που συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
Tην περίοδο της βενετοκρατίας με την άφιξη από τον Χάνδακα νέων μορφωμένων μοναχών, με ζηλωτική διάθεση, αρχίζει κι ο μοναχισμός των Αστερουσίων να αποκτά μια υποτυπώδη οργάνωση αλλά και κτιριακή συγκρότηση. Οι μοναχοί βγαίνουν από τα σπήλαια και οι ναοί αποκτούν την αρμόζουσα διαρρύθμιση και διακόσμηση, τις περισσότερες φορές από καλλιτέχνες που έρχονται απευθείας από την Βασιλεύουσα. Την εποχή αυτή διαμορφώνεται σε κανονική εκκλησία το αρχαίο λατρευτικό σπήλαιο του Αγίου Νικήτα. Ο σπηλαιώδης ναός είναι μικρών διαστάσεων. Δίπλα στο Ιερό βήμα σ΄ ένα μικρότερο χώρο υπάρχει το Αγίασμα που θεραπεύει «πάσαν νόσον…» Η είσοδος του σπηλαίου κλείνεται με τοίχο και διαμορφώνεται σε πρόσοψη του ναού. Στην κορυφή της πρόσοψης ένας χώρος παραμένει πάντα άκτιστος και ανοικτός «για να μην στενοχωράται ο Άγιος». Το τοιχώματα του σπηλαίου επιχρίστηκαν με κονίαμα και αγιογραφήθηκαν. Το μεγαλύτερο μέρος των τοιχογραφιών έχει σήμερα καταπέσει. Μπορούμε όμως να αναγνωρίσουμε τις αποσπασματικά σωζόμενες παραστάσεις της «Σταυρώσεως» και της «Αναλήψεως». Αξιομνημόνευτο είναι ότι σε ορισμένα σημεία διακρίνεται και αρχαιότερο στρώμα τοιχογραφιών. Ο Ναός έχει αγιογραφηθεί τουλάχιστον δύο φορές, ενώ από χαράγματα και άλλα στοιχεία προκύπτει ότι το τελευταίο στρώμα, έγινε τουλάχιστον τον 15ο αιώνα. Αν και τα χαράματα των προηγουμένων εποχών αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών, έχουν προκαλέσει μεγάλη καταστροφή σε σημαντικά έργα τέχνης. Το χειρότερο είναι ότι συνεχίζονται και στις μέρες μας όπου πλέον μόνο καταστρέφουν. Η συνήθεια- εμμονή αυτή δείχνει κατά κάποιο τρόπο την ευλάβεια προς τον Άγιο καθώς οι προσκυνητές φεύγοντας αφήνουν υπό την σκέπη του το όνομα τους. Στον Άγιο Νικήτα είναι πλέον τόσα πολλά και αλλεπάλληλα τα χαράγματα ώστε είναι δυσχερής αν όχι αδύνατη η ανάγνωση τους. Η κτιριακή και διοικητική οργάνωση που ξεκίνησε την Βενετοκρατία διακόπηκε με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους. Οι ασκητές όμως δεν έλειψαν ποτέ. Απλώς ξαναγύρισαν στα σπήλαια και τις οπές της γης. Ο ασυντήρητος ναός ερειπώθηκε, οι τοιχογραφίες κατέπεσαν, τα κινητά αντικείμενα απωλέσθησαν. Μόλις τον 19ο αιώνα αρχίζουν να γίνονται κάποιες εργασίες. Η πρόσοψη του ναού ανακατασκευάζεται ενσωματώνοντας και νεοκλασσικίζοντα στοιχεία. Τοποθετείται τέμπλο και αγιογραφούνται πολυάριθμες εικόνες, κάποιες από τις οποίες σώζονται και σήμερα. Την ίδια εποχή η πνευματική ακτινοβολία της Μονής Κουδουμά επηρεάζει έντονα το καθεστώς και τους ασκητές του Αγίου Νικήτα. Χωρίς να ενωθούν οι δύο σκήτες, όσοι εγκαταβιώνουν στον Άγιο Νικήτα τίθενται υπό το επιτραχήλιο και την πνευματική καθοδήγηση του Οσίου Παρθενίου, ιδρυτού και πρώτου ηγουμένου της Μονής Κουδουμά. Τα επόμενα χρόνια και όταν πια ο αριθμός των Κουδουμιανών μοναχών είχε αυξηθεί αρκετά, πολλοί φεύγουν αναζητώντας περισσότερη ησυχία και χωρίς να διακόπτουν την πνευματική σχέση τους με την Μονή της μετανοίας τους, ησυχάζουν σε παλαιά έρημα μονύδρια όπως ο Άγιος Αντώνιος, ο Άγιος Ιωάννης, η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Παύλος, η Μονή, το Μαριδάκι, ο Τσούτσουρας, οι Τρείς Εκκλησές, ο Άγιος Νικήτας κ. α. Το ίδιο συνέβη και κατά την αλλαγή του Ημερολογίου όταν οι αδελφοί του Κουδουμά συγκρούστηκαν με τον Επίσκοπο αλλά και μεταξύ τους. Ατύπως, λοιπόν, όλα τα παλαιά μοναστηράκια των Αστερουσίων έγιναν Κελιά της Μονής Κουδουμά. Το ίδιο συνέβη και με τον Άγιο Νικήτα. Στο εγκόλπιο ημερολόγιο του έτους 2009 της Ι. Μητρόπολης Αρκαλοχωρίου που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικήτα και στην τελευταία προσπάθεια να λειτουργήσει ως μοναστήρι, επιχειρείται να οριστεί ο Ιερός αυτός χώρος: «Προς το τέλος του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου, ο Άγιος Νικήτας Αχεντριά είναι ερημητήριο της Ιερά Μονής Κουδουμά. Τηρουμένων των αναλογιών του Αγίου Όρους ο Άγιος Νικήτας είναι περισσότερο μία μικρή σκήτη του Κουδουμά και λιγότερο κελί ή καλύβη του κυρίαρχου μοναστηριού».
Το 1948 ο Επίσκοπος Αρκαδίας Ευγένιος, καθιστά τον Άγιο Νικήτα κανονικό μοναστήρι με πρώτο και μοναδικό ηγούμενο τον Ιερόθεο Κωστομανωλάκη και με αδελφότητα τους ιερομονάχους Ευμένιο Σαριδάκη, Ευμένιο Λυκάκη, Τιμόθεο Καρπουζάκη και τον μοναχό Νεόφυτο Μαρκάκη. Η παρακμή όμως της Μονής Κουδουμά που τροφοδοτούσε με μοναχούς τον Άγιο Νικήτα είχε ως αποτέλεσμα να πάψει να λειτούργει ως Μονή το 1959. Έκτοτε υπάγεται ατύπως πότε στον Κουδουμά και πότε στην ενορία Αχεντριά. Κατά το διάστημα αυτό κτίστηκαν τα κτίρια που βλέπουμε σήμερα ατάκτως τοποθετημένα στον γύρω χώρο κυρίως ως ξενώνες για τους πολυάριθμους προσκυνητές. Το 1980 εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Άγιο Νικήτα ο λαϊκός Χατζή Γιάννης Καπελάκης που τον φροντίζει με ευλάβεια και αφοσίωση μέχρι και σήμερα.
Από τους αδελφούς της Μονής Κουδουμά που ασκήθηκαν και υπηρέτησαν στον Άγιο Νικήτα μνημονεύονται:
Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Καραγιαννάκης από τον Άγιο Θωμά (1904-1905)
Αρχιμανδρίτης Παρθένιος Λυκάκης από τον Αχεντριά (1910)
Μοναχός Ευμένιος Φιλιππάκης από τον Αχεντριά ( 1910-1957)
Αρχιμανδρίτης Ιερόθεος Κωστομανωλάκης, Ηγούμενος (1948-1959)
Αρχιμανδρίτης Ευμένιος Σαριδάκης από τη Εθιά (1948-1964)
Αρχιμανδρίτης Ευμένιος Λυκάκης από τον Αχεντριά. (1948-1955)
Αρχιμανδρίτης Τιμόθεος Καρπουζάκης από τον Ζαρό (1955)
Μοναχός Νεόφυτος Μαρκάκης από τον Πλατανέ (1948,1980-1984)
Αρχιμανδρίτης Αναστάσιος Λεονταρίδης από τον Πανασό (1992-1995)
Μνημονεύονται ακόμη τα ονόματα των μοναχών Γεδεών και Παρθενίου αγνώστων λοιπών στοιχείων. Ξεχωριστή μνεία αξίζει να γίνει για τον Αρχ. Ευμένιο Σαριδάκη, μια σύγχρονη οσιακή μορφή που έχει ήδη αγιοκαταταχθεί στην συνείδηση των πιστών. Από τον πλούσιο βίο του θα αναφέρουμε μόνο ότι φεύγοντας από τον Άγιο Νικήτα εγκαταστάθηκε στο Νοσοκομείο λοιμωδών της Αθήνας όπου για πολλές δεκαετίες υπηρέτησε αγόγγυστα και αμισθί τους λεπρούς!
Το 1997 ύστερα από πρόταση του Μητροπολίτη Κυρίλλου η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας τη Κρήτης χαρακτήρισε τον Άγιο Νικήτα επίσημο προσκύνημα της Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας με νομική υπόσταση και διοικούσα επιτροπή. Το 2001 που ιδρύθηκε η Ι. Μητρόπολη Αρκαλοχωρίου Καστελίου και Βιάννου, το Προσκύνημα αποσπάστηκε από την Μητρόπολη Γορτύνης και έκτοτε υπάγεται στην Μητρόπολη Αρκαλοχωρίου διατηρώντας την νομική του υπόσταση, λειτουργώντας βάση καταστατικού (Φ.Ε.Κ. 938/2004)
Το 2008 ο Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου Ανδρέας, θέλοντας να δώσει μιαν άλλη υπόσταση στο προσκύνημα εγκατέστησε επίσημα τον Αρχιμανδρίτη Νικόδημο, Θεολόγο, εξ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Σαμπεζύ της Ελβετίας και τον δόκιμο μοναχό και αναγνώστη Δημήτριο. Οι δύο νέοι ξεκίνησαν δυναμικά με την συμπαράσταση του μητροπολίτη να εργάζονται για το προσκύνημα. Η ελπίδα αναβίωσης του μοναχισμού και πάλι στον ιερό αυτό τόπο, διακόπηκε, καθώς ο Νικόδημος και ο Δημήτριος έφυγαν για την πατρίδα τους, όταν δεν μπόρεσαν να εννοήσουν μια νοοτροπία που παγίωσε η συνήθεια των αιώνων και βρέθηκαν υπό την λαίλαπα εγκλήσεων και αντεγκλήσεων της Μητρόπολης, της διοικούσας επιτροπής, της ενορίας, του δημοτικού συμβουλίου, του τοπικού συμβούλιου, του πολιτιστικού συλλόγου, και πολλών άλλων δημοκρατικών δυνάμεων.
Οι πολυάριθμοι προσκυνητές που λένε οι κακοπροαίρετοι ότι αποτελούν το «μήλον της Έριδος» εξακολουθούν να συρρέουν στο μακρινό και αρχαίο προσκύνημα του Αγίου Νικήτα. Και ο Άγιος ανταποδίδει παρέχοντας ιάματα. Από τα πολυάριθμα καταγεγραμμένα και μη θαύματα, θα σταματήσουμε σε ένα:
Πριν τετρακόσια χρόνια σ΄ ένα σπερνό τ’ Αγίου Νικήτα οι προσκυνητές άναψαν φωτιές γύρω από το σπήλαιο, περιμένοντας να ξημερώσει η μεγάλη εορτή. Οι πειρατές είδαν τις φωτιές και βγήκαν έξω. Χωρίς να γίνουν αντιληπτοί αιχμαλώτισαν τους προσκυνητές μέσα στον σπηλαιώδη ναό, και κλείδωσαν την πόρτα με σκοπό για να τους φορτώσουν την άλλη μέρα στα καράβια και να τους πουλήσουν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Όμως την νύχτα εμφανίστηκε ο Άγιος Νικήτας και έδειξε στους αιχμαλώτους μια μυστική σχισμή στον βράχο της σπηλιάς. Από την σχισμή αυτή κατάφεραν να βγουν όλοι έξω και να γλιτώσουν την αιχμαλωσία. Την άλλη μέρα οι πειρατές ξεκλείδωσαν τον ναό και είδαν έκπληκτοι ότι είχαν φύγει όλοι, εκτός από ένα μικρό κοριτσάκι που το είχε πάρει ο ύπνος σε μια γωνιά κι έτσι δεν ακολούθησε τους υπολοίπους Χριστιανούς. Οι πειρατές πούλησαν το κοριτσάκι στην Μπαρμπαριά, όπου υπηρετούσε πολλά χρόνια έναν μεγάλο άρχοντα. Μια χρονιά παραμονή του Αγίου Νικήτα, την ώρα που πήγαινε μια κανάτα με νερό στον αφέντη της, θυμήθηκε την Κρήτη και τους δικούς της και αναστέναξε. Είδε το αφεντικό τον αναστεναγμό και όταν την ρώτησε τι συμβαίνει, αυτή του απάντησε:
-«Σήμερο είναι του Σταυρού ταχιά τ΄ Αγιού Νικήτα
Που γίνεται στον τόπο μου μεγάλο παναγύρι»
Κι αυτός πάλι έμμετρα, γιατί έτσι μιλούσαν τότε, της είπε:
-«Αν έχει χάρη ο Σταυρός κι ο Άγιος Νικήτας
Να πάς κι εσύ το σπίτι σου και να ‘ναι ακόμη νύχτα» ή
«Να πάς κι εσύ στο σπίτι σου μ΄ ότι κρατείς στη χέρα»
Δεν απόσωσε το λόγο του και φτάνει ο Άγιος Νικήτα καβαλάρης, βάζει στα καπούλια του αλόγου του την σκλαβωμένη κρητικοπούλα και πριν ξημερώσει την έφερε και την άφησε εκεί απ΄ όπου την είχαν πάρει οι πειρατές κι αυτή κρατούσε ακόμη στην χέρα της το κανάτι. Σήμερα στην εκκλησία του Αγίου Νικήτα Αχεντριά, υπάρχουν πολλές λαϊκότροπες εικόνες που εικονίζουν τον Άγιο καβαλάρη και στην καπούλα του αλόγου να κάθετε σελλάδικα μια κοπελοπούλα μ΄ ένα κανάτι στο χέρι. Επίσης στα βράχια νότια του ναού διακρίνονται τα πέταλα από το άλογο του Αγίου Νικήτα. Γύρω από τα αποτυπώματα των πετάλων παρουσιάζονται κατά την διάρκεια της λειτουργίας σταλαγματιές που είναι το νερό που έσταζε από την κανάτα της σκλάβας κατά τον καλπασμό του αλόγου. Τα αποτυπώματα αυτά είναι σε σημείο που απαιτείται μεγάλη προσπάθεια και μεγάλος κίνδυνος για να τα προσεγγίσει κάποιος. Εντούτοις πολλοί το επιχειρούν και μαζεύουν με μπαμπάκι τις στάλες του νερού γύρω από τα πέταλα που θεωρούνται αγίασμα.
Αμέτρητα είναι τα θαύματα που έχουν να σου διηγηθούν οι κάτοικοι των Αστερουσίων, της Μεσαράς, της Βιάννου και όλης της Νότιας Κρήτης, γιατί και σήμερα που δεν υπάρχουν πειρατές ο Άγιος έρχεται πάντα καβαλάρης και βοηθά όσους τον έχουνε ανάγκη. Κάθε χρόνο την παραμονή της εορτής πολύς κόσμος συρρέει στον Άγιο Νικήτα. Καθένας έχει τον πόνο ή την επιθυμία του. Προσκυνούν την εφέστια εικόνα και ύστερα κοιμούνται γύρω από το ναό περιμένοντας τον Άγιο. Όσοι ακούσουν την νύχτα τον ήχο από τα πέταλα του αλόγου του είναι βέβαιοι ότι ο πόνος και η επιθυμία τους εισακούστηκε. Χιλιάδες κόσμου κοιμάται στους ξενώνες στις αυλές στα σπήλαια στην παραλία στα πλάγια. Όμως η ησυχία είναι απόλυτη. Ακόμη και η αναπνοή είναι αθόρυβη γιατί όλοι περιμένουν τον Άγιο Νικήτα. Περιμένουν να ακουστούν τα πέταλα του αλόγου του. Περιμένουν να εισακουστεί η προσευχή τους. Κι ο Άγιος Νικήτας αιώνες τώρα, πιστός στο ραντεβού του φτάνει πάντα καβαλάρης και η απόλυτη ησυχία γίνεται προσευχή γίνεται ύμνος γίνεται βοή:
-«Ακούτε!»
-«Ακούω!»
-«Κι εγώ!»
-«Κι εγώ!»
Πώς να μην πάει το μυαλό μας πίσω, σε μιαν άλλη εποχή σε μιαν άλλη θρησκεία. Σ΄ έναν ξένο Θεό που ήλθε στην Κρήτη από μακριά αλλά αγαπήθηκε και λατρεύτηκε πολύ. Πρόκειται για τον Ασκληπιό και τα ιερά ενύπνια του. Σ΄ όλη την Νότια Κρήτη από την Λισσό μέχρι την Ιεράπετρα υπήρξαν Ασκληπιεία τα περισσότερα σπηλαιώδη ή με σκοτεινούς άβατους χώρους που μιμούντο τα σπήλαια. Σ΄ αυτά ξάπλωναν και κοιμούνταν οι ασθενείς περιμένοντας ν΄ ακούσουν τα βήματα του θεού τα οποία ερμήνευαν την άλλη ημέρα οι ιερείς.
Ποιος είπε ξένο τον Ασκληπιό; Ποιος είπε ξένο τον Άγιο Νικήτα; Ποιος είπε ξένους τους Χριστιανούς;
Εμείς !
Εμείς που δεν ακούμε πλέον βήματα
«Μήτε τα βήματα του Θεού μήτε και τα δικά μας βήματα. Καληνύχτα.»
(το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Κρητικό Πανόραμα», τεύχος 38)
newshub.gr/Του Γεωργίου Σταματάκη
