ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ: Σύμφωνα με το θρύλο που τυλίγει τις πηγές της πόλης, κατά τους Βυζαντινούς χρόνους υπήρχε στο χώρο όπου βρίσκεται σήμερα η λίμνη ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στην Αγία Βαρβάρα.
Οι Τούρκοι, όταν κατέλαβαν την πόλη το 1380, το γκρέμισαν και στη θέση του προσπάθησαν να φτιάξουν ένα τζαμί. Με θαύμα, όμως, της Αγίας Βαρβάρας πλημμύρισε η περιοχή κατά την ημέρα της γιορτής της και το τζαμί δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Από τότε η Αγία Βαρβάρα έγινε η πολιούχος της Δράμας και ακριβώς απέναντι από τη λίμνη με τα θεμέλια, χτίστηκε η καινούρια εκκλησία που αφιερώθηκε στην Αγία που έσωσε το εκκλησάκι της. Έκτοτε, στις 4 Δεκεμβρίου κάθε χρόνο η πόλη της Δράμας τιμά τη μνήμη της πολιούχου της.
Το θρύλο αυτό ακολούθησε το έθιμο με τα καραβάκια, οι εκδοχές του οποίου είναι δύο. Σύμφωνα με την πρώτη, την παραμονή της Αγίας Βαρβάρας μετά τη λιτανεία, ο κόσμος έστελνε στο βυθισμένο εκκλησάκι το κεράκι του για την Αγία πάνω σε ένα σανίδι από ξύλο.
Η δεύτερη εκδοχή βασίζεται στο ότι η Αγία Βαρβάρα εκτός από προστάτιδα του πυροβολικού ήταν και η προστάτιδα των κοριτσιών που τις φύλαγε από τη γλωσσοφαγιά και βοηθούσε τα «τυχερά» του γάμου τους. Έτσι όλα τα ελεύθερα κορίτσια στις 3 Δεκεμβρίου, κατά τη διάρκεια του εσπερινού και μόλις σκοτείνιαζε, άναβαν κεριά στον ανατολικό τοίχο της λίμνης. Κάποιες κοπέλες έβαζαν τα κεράκια τους πάνω σε σανίδες ξύλου και μαζί με μία ευχή τα έστελναν στο βυθισμένο εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας.
Η πορεία της σανίδας στη λίμνη έδειχνε αν η ευχή θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Αν το κεράκι έσβηνε, θεωρούνταν αποτυχία αλλά η ελπίδα έμενε, καθώς το επόμενο πρωί όλα τα κορίτσια κατέφθαναν και πάλι στη λίμνη, για να πλυθούν με το νερό που η Αγία Βαρβάρα είχε αγιάσει το προηγούμενο βράδυ.
Τα χρόνια που πέρασαν από τότε είναι πολλά και οι εποχές εκείνες έφυγαν ανεπιστρεπτί. Καί όμως το έθιμο με τα κεράκια στη λίμνη έμεινε. Μόνο που τα κεράκια τώρα ταξιδεύουν πάνω σε καράβια φτιαγμένα από παιδικά χεράκια, δημιουργώντας μία πανέμορφη και μοναδική ατμόσφαιρα. Ο,τι καιρό και να έχει, χιόνι, βροχή ή τσουχτερό κρύο, πάντα στις 3 Δεκεμβρίου μόλις σουρουπώσει οι μικροί καραβοκύρηδες βρίσκονται στις θέσεις τους και καμαρώνουν το καράβι τους, μέχρι να καεί ή να πλεύσει μακριά μαζί με τα υπόλοιπα…
Το όνομα της περιοχής είναι συνδεδεμένο με την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, πολιούχου της Δράμας, που υπάρχει στην περιοχή. Η σημερινή εκκλησία κτίστηκε το 1920 πάνω από τη λιμνούλα. Το καμπαναριό της αντικατοπτρίζεται στο βυθό των νερών, στο χώρο που λένε ότι υπήρχε το παλιό εκκλησάκι.
Βαρβάρα: Η θρακιώτικη συνταγή
ΒΑΡΒΑΡΑ: Η Βαρβάρα Θράκης, είναι ένα γλυκό που έχει θρησκευτικές ρίζες, παρασκευάζεται την παραμονή της Αγίας Βαρβάρας, στις 4 Δεκέμβρη και μοιράζεται σε μπολάκια στους γείτονες για να έχουν καλή υγεία τα παιδιά του σπιτιού, αλλά και προς τιμήν της αγίας από όπου πήρε και το όνομά της.
Το Έθιμο
Η «Βαρβάρα» παρασκευάζονταν την παραμονή της εορτής τηςΑγίας Βαρβάρας και μοιράζονταν ανήμερα της γιορτής της πρωί πρωί.
Εκείνη τη μέρα, έβλεπες από κάθε σπίτι να βγαίνουν παιδιά, κρατώντας στα χέρια τους από το χερουλάκι τσίγκινα δοχεία γεμάτα με Βαρβάρα και να τα μοιράζουν στα σπίτια της γειτονιάς, που σύμφωνα με το έθιμο, έπρεπε να πάρουν πίσω, αφού τα γεμίσουν με το γλυκό του νοικοκύρη. Αυτή η μέρα, ήταν γιορτή για τα παιδιά και κάθε χρόνο την περίμεναν με ανυπομονησία. Η ατμόσφαιρα σ’ όλο το χωριό ήταν εορταστική. Το σπίτι έπρεπε οπωσδήποτε να λάμπει από καθαριότητα και να είναι πανέτοιμο να δεχτεί κάθε επισκέπτη. Σ’ ένα μεγάλο πανηγύρι στην καρδιά του Χειμώνα εξελίσσονταν τελικά η γιορτή της Αγίας Βαρβάρας στη Θράκη, με τη Θρακιώτισσα γυναίκα φορώντας την παραδοσιακή θρακιώτικη φορεσιά να πρωτοστατεί στο όλο σκηνικό.
Κάθε φορά που ξημερώνει η 4η Δεκεμβρίου, το σπίτι μοσχοβολάει σουσάμι και κανέλα, τα μπολ ή αν θέλετε σουπιερίτσες όπως λένε στη Θράκη οι παλιοί, περιέχουν αχνιστή Βαρβάρα και σε ζεσταίνουν από το κρύο του χειμώνα. Χρόνια πολλά λοιπόν, σε όλες τις Βαρβάρες!
Πως όμως ξεκίνησε αυτό το έθιμο στη Θράκη;
Υπάρχουν δύο εκδοχές.. Η μία υποστηρίζει ότι.. Ο σατανικός νους του Διόσκουρου (πατέρας της Αγίας Βαρβάρας και φανατικός κατά των Χριστιανών), είχε συλλάβει ένα αποτρόπαιο σχέδιο για την εξόντωση των Χριστιανών της περιοχής του. Κάλεσε όλους τους αρτοποιούς και τους πωλητές της περιοχής, δίνοντας τους εντολή να βάλουν δηλητήριο στο ψωμί και στα τρόφιμα που θα παρασκεύαζαν. Το μυστικό αυτό το έμαθε η κόρη του, η Βαρβάρα και ειδοποίησε τους χριστιανούς να μην αγοράσουν ψωμί και τρόφιμα και να πορευτούν με τα υπολείμματα που είχαν στα σπίτια τους. Έτσι, κάθε Χριστιανική οικογένεια μαγείρεψε ό,τι πρόχειρο βρέθηκε στο σπίτι. Επειδή όμως τα τρόφιμα που τους είχαν απομείνει ήταν πολύ λίγα και κάθε είδος από μόνο του δεν έφτανε για μια σωστή μαγειριά, έβαλαν στην κατσαρόλα λίγο από όλα. Δηλαδή, λίγο στάρι, μερικά φασόλια, κουκιά, σταφίδες και ό,τι άλλο σχετικό είχαν, κι όλα μαζί τα μαγείρεψαν.Έτσι, έγινε η πρώτη Βαρβάρα.
Η παραγωγή του σιταριού, στην αρχαία Θράκη αποτελούσε βασική οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων. Στις αρχές του χειμώνα, γιόρταζαν τα «Εκαταία» προς τιμήν της θεάς Εκάτης. Αυτή την εποχή οι αποθήκες των σπιτιών ήταν γεμάτες σιτάρι που είχαν θερίσει το καλοκαίρι, καθώς και άλλα προϊόντα, όπως ξηρά σύκα, σταφίδες,καρύδια κλπ, που διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με αυτά τα υλικά παρασκεύαζαν το Εκαταίο Δείπνο. Η «Βαρβάρα» πιθανόν αντικατέστησε το Εκαταίο Δείπνο, που προσέφεραν στη θεά ζητώντας να προστατεύει τους ίδιους κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αλλά και το σιτάρι που είχαν σπείρει λίγο πριν στο τέλος του φθινοπώρου.
Όποια και από τις δύο εκδοχές να δεχθεί κανείς, το έθιμο της «Βαρβάρας» αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της λαϊκής λατρευτικής παράδοσης της Θράκης και είναι άξιο θαυμασμού ότι οι νέοι και οι νέες, κυρίως νοικοκυρές, γνωρίζουν για το έθιμο και το τηρούν κάθε χρόνο μέχρι και σήμερα…
Η ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΗ ΓΙΑ ΤΗ ΒΑΡΒΑΡΑ:
Σιτάρι
Σουσάμι (ψημένο και σπασμένο)
Σταφίδες
Σύκα
Καρύδια (κοπανισμένα)
Ζάχαρη
Κανέλα
Αλεύρι (καβουρδισμένο)
Νερό
ΕΚΤΕΛΕΣΗ:
Βράζουμε το σιτάρι σε σιγανή φωτιά, ώσπου να ανοίξει και να χυλώσει. Προσθέτουμε κατά διαστήματα νερό. Σε ένα μικρό κατσαρολάκι βράζουμε τις σταφίδες & τα σύκα με λίγη ζάχαρη. Όταν βράσουν τα ρίχνουμε στο βρασμένο σιτάρι. Δυαλύουμε το καβουρδισμένο αλεύρι με λίγο νερό και το ρίχνουμε κι” αυτό μέσα. Στη συνέχεια προσθέτουμε σουσάμι και ζάχαρη. Σερβίρουμε, αφού γαρνίρουμε με καρύδια και κανέλα.
Η συγκεκριμένη συνταγή είναι από το χωριό Παλιούρι του Έβρου.
Καλή επιτυχία!
Τσίρι Βαρβάρα
α Τσιρι-Βάρβαρα είναι ένα τοπικό-παραδοσιακό έθιμο το οποίο αναβιώνει κάθε χρόνο στις 3 Δεκεμβρίου στο Αμύνταιο της Φλώρινας. Η ακριβής τελετουργία του εθίμου σχετίζεται με το άναμμα φωτιάς από ένα σωρό ξύλων σχεδόν σε κάθε γειτονιά του Αμυνταίου ο οποίος συγκεντρώνεται με κόπο και προετοιμασία τουλάχιστον δυο μηνών από τις παρέες των παιδιών κάθε γειτονιάς. Στόχος της κάθε ομάδας που συμμετέχει στη διαδικασία είναι η συλλογή όσο το δυνατόν μεγαλύτερων ποσοτήτων καύσιμης ύλης με σκοπό το άναμμα της ψηλότερης φωτιάς.
Ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος ενώ πολλές φορές δε λείπουν και οι «επιδρομές» των παιδιών της μιας γειτονιάς στην άλλη που ως στόχο έχουν να ζημιώσουν τους «αντιπάλους» είτε κλέβοντας ξύλα είτε επιχειρώντας τον εμπρησμό της φωτιάς τους πριν από την ώρα της.
Σύμφωνα με το έθιμο η φωτιά ανάβει μετά τις δώδεκα το βράδυ με τους παρευρισκόμενους να παραμένουν στο σημείο μέχρι το ξημέρωμα της επόμενης μέρας.
Τα τελευταία χρόνια τα Τσιρι-Βάρβαρα έχουν αρχίσει να λαμβάνουν τη μορφή ενός αυθόρμητου παραδοσιακού γλεντιού το οποίο συνοδεύεται με τοπικούς σκοπούς από χάλκινα πνευστά καθώς και διάφορα εδέσματα.
Το έδεσμα όμως με το οποίο είναι άμεσα συνδεδεμένο το έθιμο σε όλη του την πορεία μέσα στο χρόνο είναι οι πιτουλίτσες τις οποίες συνηθίζουν οι νοικοκυρές να ψήνουν ειδικά για την περίσταση.
Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ταπεινό έδεσμα το οποίο μοιάζει με τις κρέπες που όλοι γνωρίζουμε και μπορεί να το συναντήσει κανείς τόσο σε γλυκιά όσο και σε αλμυρή εκδοχή.
Τα Τσιρι – Βάρβαρα είναι ένα έθιμο του οποίου οι καταβολές προέρχονται κυρίως από την αρχαιότητα.
Περιλαμβάνει στοιχεία που παραπέμπουν σε παγανιστικές εκδηλώσεις σχετιζόμενες με τη λατρεία της φωτιάς ενώ έντονο είναι και το στοιχείο που θέλει τη πυρά να χρησιμοποιείται ως μέσο εξαγνισμού για την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων καθώς και τη σηματοδότηση μιας νέας αρχής.
Αυτά τα στοιχεία έχουν αντίκρισμα στην άποψη που επικρατούσε ιδιαίτερα τα παλαιότερα χρόνια σχετικά με το καλωσόρισμα του Χειμώνα και την ευχή των ανθρώπων της υπαίθρου για καλή σοδειά και φυσικά για καλή τύχη.
Εκτός όμως από αυτούς τους συμβολισμούς οι οποίοι έχουν αποδοθεί τα τελευταία χρόνια στο έθιμο κατόπιν ερευνών,υπάρχει έντονη η αντίληψη πως τα Τσιρι-Βάρβαρα σχετίζονται άμεσα και με την Αγία Βαρβάρα κυρίως λόγω της ονομασίας τους («τσιρι» 1ο συνθετικό της λέξης πιθανότατα από τον ήχο που παράγεται κατά την καύση του ξύλου και τους μικρούς κρότους από τις σπίθες που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα και»Βάρβαρα» προς τιμήν της Αγίας Βαρβάρας).
Ο συσχετισμός αυτός προκύπτει εκτός από το στοιχείο της ονομασίας και λόγω της ημερομηνίας (3 Δεκεμβρίου παραμονή της εορτής της Αγίας Βαρβάρας) αλλά και του γεγονότος ότι η ίδια μαρτύρησε όταν ο πατέρας της ως ειδωλολάτρης την αποκεφάλισε και ο ίδιος κάηκε από κεραυνό ο οποίος τον χτύπησε αμέσως μετά την πράξη του σύμφωνα με τη Χριστιανική διδασκαλία.
Επιπλέον η Αγία Βαρβάρα τιμάται από το 1928 και ως προστάτιδα του πυροβολικού τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες.
Ανεξάρτητα όμως από τις όποιες ερμηνείες δίνονται στο συγκεκριμένο έθιμο το μόνο σίγουρο είναι πως αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής παράδοσης με τις ρίζες του να χάνονται στα βάθη των ετών ενώ επίσης συγκαταλέγεται σε έναν κύκλο εκδηλώσεων που συμβαίνει κατά τη χειμερινή περίοδο συμπεριλαμβανομένων και των εκδηλώσεων του Δωδεκαημέρου της πρωτοχρονιάς και των Χριστουγέννων.
Δε θα μπορούσε βέβαια να παραλειφθεί το γεγονός πως τα Τσιρι-Βάρβαρα είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για γλέντι και συνάντηση φίλων και γνωστών γύρω από τη θαλπωρή που προσφέρει η φωτιά σε μια ιδιαίτερη εκδήλωση που φέρνει τον καθένα σε άμεση επαφή με την παράδοση και τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα της ελληνικής υπαίθρου.
