Προτεινόμενες θέσεις του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας για επίκαιρα θέματα Οικολογίας – Ομιλία του Σεβ. Μητροπολίτη Ζιμπάμπουε και Αγκόλας κατά τας εργασίας της Ιεράς Πατριαρχικής Συνόδου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας (Οκτώβριος 2019)
ΖΙΜΠΑΜΠΟΥΕ ΣΕΡΑΦΕΙΜ: Η Εκκλησία μας ήταν πάντοτε οικολογική, με την έννοια ότι η θεολογία περί της Δημιουργίας του Θεού είναι σαφής ότι η όλη δημιουργία του σύμπαντος κόσμου είναι δώρο Θεού για όλα τα πλάσματά του.
Όλοι μας δηλαδή είμαστε φιλοξενούμενοι του Θεού σ’ αυτό το κόσμο.
Ο άνθρωπος ως η κορωνίδα της Δημιουργίας καλείται να συνεχίσει με την ευθύνη του να προστατεύει τη δημιουργία του Θεού με σύνεση και δικαιοσύνη. Το τρίτο κεφάλαιο της Γενέσεως είναι θα λέγαμε η πνευματική μας πυξίδα για την προστασία του Πλανήτη μας κι όλης της Ανθρωπότητας.
Μόνο όταν ο άνθρωπος αποδεχθεί τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας ότι ο Δημιουργός των πάντων είναι ο Θεός, μπορεί να αγαπήσει και την όλη Δημιουργία και να την προστατεύει ως δώρο Θεού. Ο άνθρωπος ως η κορωνίδα της Δημιουργίας του Θεού έχει μια ξεχωριστή θέση μέσα στο Πλανήτη μας.
Καλείται από τον Θεό ο άνθρωπος να συνεχίσει το έργο της δημιουργίας του Θεού και ταυτόχρονα να την περιποιείται, δηλαδή να την φροντίζει, να την προστατεύει, να την προάγει και να εργάζεται για την επιβίωσή της.
Έτσι ο Θεός στο πρώτο βιβλίο της Αγίας Γραφής, στο βιβλίο της Γενέσεως, καλεί τον πρώτον άνθρωπο, τον Αδάμ, να δώσει ονόματα στα ζώα και στα πτηνά. Αυτή η συμβολική Βιβλική αναφορά δείχνει ακριβώς τις οικολογικές μας ευθύνες για την προστασία της δημιουργίας του Θεού.
Για να σεβαστούμε φυσικά τη δημιουργία του Θεού πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τα πάντα μέσα στον κόσμο ανήκουν στον Θεό που τα δημιούργησε. Κατά συνέπεια εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε σε καμιά περίπτωση οι ιδιοκτήτες της δημιουργίας του Θεο , αλλά οι εντολοδόχοι του, δηλαδή οι διαχειριστές Του.
Έτσι δημιουργείται πλέον στη σχέση μας με τη δημιουργία και τη φύση ένα δέος κι ένας σεβασμός. Η φύση μπορεί να επιβιώσει και χωρίς τον άνθρωπο, δεν μπορεί όμως ο άνθρωπος να επιβιώσει χωρίς τη φύση.
Συνειδητοποιούμε ότι έχουμε να επιτελέσουμε ένα σοβαρό και υπεύθυνο ρόλο για την προστασία του Περιβάλλοντος που σχετίζεται άμεσα με τον πρέποντα σεβασμό που οφείλουμε όλοι μας προς τον Δημιουργό μας, δηλαδή τον Θεό.
Γι’ αυτό τον λόγο το Οικολογικό Πρόβλημα σχετίζεται με το πρόβλημα που δημιουργείται για τον «λόγο του Οίκου» του Θεού (οίκος – λογικό). Έτσι η όλη Δημιουργία, το όλο Περιβάλλον, ο Πλανήτης μας κι οτιδήποτε υπάρχει σ’ αυτόν, είναι μ’ αυτή την έννοια ο ευρύτερος οίκος του Θεού όπου υπάρχει και ζει η θεία δημιουργία του Θεού.
Ο άνθρωπος ως αναπόσπαστον μέρος του ευρύτερου οίκου του Θεού πρέπει να προστατεύεται με κάθε τρόπο η αξιοπρέπεια του και τα ανθρώπινα του δικαιώματα. Το ίδιον όμως και κάθε μέρος της Δημιουργίας του Θεού.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο εκδηλώνουμε, όπως ήδη τονίσθηκε, τον ιδιαίτερο σεβασμό μας στο Πρόσωπο του Δημιουργού, στα Τρία Θεία Πρόσωπα του Τριαδικού Θεού, του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.
Σε καμία περίπτωση ο άνθρωπος δεν πρέπει να δημιουργήσει οποιανδήποτε μορφή αντίθεσης ή αντιπαράθεσης με το Περιβάλλον, με τον ευρύτερο δηλαδή χώρο της φύσεως μέσα στην οποία ζει (οποιανδήποτε μορφή καταστροφής και μόλυνσης του Περιβάλλοντος είναι μορφή βιασμού και ασέβειας προς την Δημιουργία του Θεού).
Δεν πρέπει δηλαδή να πέσουμε ξανά θύματα των νεώτερων χρόνων της Παγκόσμιας Ιστορίας της Ανθρωπότητας, όπου δυστυχώς πολλοί άνθρωποι μέσα από την απάνθρωπη αλαζονεία των αυτοκρατοριών τους και της απαράδεκτης αποικιοκρατίας και της ξέφρενης κι ανεξέλικτης βιομηχανικής επαναστάσεως και την ταυτόχρονη άδικη εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον συνάνθρωπό του, είδαν την φύση ως τον επικίνδυνο αντίπαλο κι εχθρό τους, που έπρεπε να την πολιορκήσουν, να την υποθάλψουν, να την πολεμήσουν, να την λεηλατήσουν, να την κατακτήσουν και να την βιάσουν βάναυσα, μετατρέποντας την με το ολοκαύτωμα των δύο Παγκοσμίων Πολέμων σε ένα απέραντο νεκροταφείο, που ακόμη μαυροφορεμένα θρηνούμε με πόνο ψυχής για το αύριο. Είχε μάλιστα προηγηθεί η απαραδεκτη μορφή δουλείας και εμπορίας των συνανθρώπων μας, και μάλιστα από χριστιανούς (αντίφαση στις αρχές του Χριστιανισμού για το σεβασμό του κάθε ανθρώπου ως κατ’ εικόνα Θεού).
Η Ορθόδοξη διδασκαλία προσεγγίζει τη σχέση των ανθρώπων με τη φύση και το Περιβάλλον σε μια άλλη προοπτική όπου διασώζεται η συμφιλίωση και η συνύπαρξη των ανθρώπων. Την φύση και το Περιβάλλον η Εκκλησία μας δεν τα βλέπει ως αντίπαλο του ανθρώπου, αλλά ως εκείνη την πραγματικότητα μέσα στην οποία έχουμε μια οργανική σχέση και κατά συνέπεια μέσα στην οποία ανήκουμε κι οι ίδιοι. Συνειδητοποιούμε δηλαδή ότι όλοι μας είμαστε μέρος της Φύσεως αυτής και κατά συνέπεια προστατεύοντας τη Φύση προστατεύουμε τους εαυτούς μας. Εξασφαλίζουμε δηλαδή την ασφαλή πορεία της επιβίωσης μας.
Πρέπει όλοι μας ως Ορθόδοξοι , αλλά κι ο κάθε άνθρωπος καλής θελήσεως, κι όλοι οι θρησκευόμενοι, να ανταποκριθούμε στις μεγάλες ευθύνες μας για να σώσουμε τον Πλανήτη μας, για να μπορέσουμε να δώσουμε με εντιμότητα ενωμένοι την μεγάλη ειρηνική μάχη μας για την επιβίωση μας, η οποία ξεκινά από τον βαθμό που είμαστε προετοιμασμένοι να αγωνισθούμε με σθένος κι αποφασιστικότητα για την επικράτηση της δικαιοσύνης στο κόσμο, ως το μόνο μέσο που θα μας οδηγήσει να ζήσουμε την πραγματική ειρήνη του Θεού.
Κατά τις εργασίες της η Ιστορική πλέον Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Κρήτης (2016) διακήρυξε μεταξύ άλλων ότι «Ἡ οἰκολογική κρίσις, ἡ ὁποία συνδέεται πρός τάς κλιματολογικάς ἀλλαγάς καί τήν ὑπερθέρμανσιν τοῦ πλανήτη, καθιστᾷ ἐπιτακτικόν τό χρέος τῆς Ἐκκλησίας ὅπως συμβάλῃ, διά τῶν εἰς τήν διάθεσιν αὐτῆς πνευματικῶν μέσων, εἰς τήν προστασίαν τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ ἐκ τῶν συνεπειῶν τῆς ἀνθρωπίνης ἀπληστίας. Ἡ ἀπληστία διά τήν ἱκανοποίησιν τῶν ὑλικῶν ἀναγκῶν ὁδηγεῖ εἰς τήν πνευματικήν πτώχευσιν τοῦ ἀνθρώπου καί εἰς τήν καταστροφήν τοῦ περιβάλλοντος. Δέν πρέπει νά λησμονῆται ὅτι ὁ φυσικός πλοῦτος τῆς γῆς δέν εἶναι περιουσία τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά τοῦ Δημιουργοῦ : «Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καί τό πλήρωμα αὐτῆς, ἡ οἰκουμένη καί πάντες ο κατοικοῦντες ἐν αὐτῇ» (Ψαλμ. 23,1). Οὕτως, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τονίζει τήν προστασίαν τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ διά τῆς καλλιεργείας τῆς εὐθύνης τοῦ ἀνθρώπου ἔναντι τοῦ θεοσδότου περιβάλλοντος καί διά τῆς προβολῆς τῶν ἀρετῶν τῆς ὀλιγαρκείας καί τῆς ἐγκρατείας. Ὀφείλομεν νά ἐνθυμώμεθα ὅτι ὄχι μόνον αἱ σημεριναί, ἀλλά καί αἱ μελλοντικαί γενεαί ἔχουν δικαίωμα ἐπί τῶν φυσικῶν ἀγαθῶν, τά ὁποῖα μᾶς ἐχάρισεν ὁ Δημιουργός».
Η ιστορική αυτή διακήρυξη στην Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας θα καταστεί περισσότερο σημαντική όταν αρχίσει και η συνεργασία σε όλα τα επίπεδα της ζωής των Ορθοδόξων Εκκλησιών για πρωτοβουλίες και προγράμματα να προστατευθεί η Ανθρωπότητα και ο Πλανήτης μας από τις υφιστάμενες οικολογικές καταστροφές και τους κινδύνους της αυτοκαταστροφής από τις ορατές απειλές της κρίσης των προβλημάτων της κλιματολογικής αλλαγής, όπως η Ανθρωπότητα με πολύ αγωνία αναμένει την υλοποίηση της ιστορικής συμφωνίας για τις Κλιματολογικές Αλλαγές που επιτεύχθηκε στο Παρίσι το 2015 (COP21) με τη συμμετοχή 196 Κρατών.
Έστω κι αν πάντοτε υπήρχαν κάποια προβλήματα κλιματικής αλλαγής, ήταν διαχειρίσιμα. Από την εποχή όμως που ξεκίνησε η λεγόμενη Βιομηχανική επανάσταση πριν διακόσια χρόνιά όλα έχουν αλλάξει. Τότε ο πληθυσμός της γης ήταν μόλις οκτακόσια εκατομμύρια, σήμερα κοντεύουμε τα οκτώ δισεκατομμύρια. Αυξήθηκε δηλαδή ο παγκόσμιος πληθυσμός κατά δέκα φορές. Κατά συνέπεια αυξήθηκαν και οι ανάγκες για τη παραγωγή τροφίμων κατά δέκα φορές.
Αυτό που δεν έχει αλλάξει είναι ο γεωγραφικός χώρος του Πλανήτη μας. Οι κοινωνικές πιέσεις και οι ανάγκες μεγαλύτερες. Η απουσία σύνεσης και κοινωνικής δικαιοσύνης της απληστίας του ανθρώπου μας έχουν οδηγήσει σε καταστροφές που τις ζούμε καθημερινά, με πλημμύρες, καταστροφές, σεισμούς, ξηρασίες, τυφώνες και κυκλώνες που ξεκίνησαν τα τελευταία διακόσια χρόνια με την έναρξη της λεγόμενης βιομηχανικής επανάστασης, η οποία λειτούργησε κι ως ευλογία για την ανάπτυξη αλλά κι ως κατάρα, η μεγαλύτερη απειλή για καταστροφή του Πλανήτη μας κι όλης της Ανθρωπότητας. Η ανεξέλεγκτη χρήση ρυπογόνων πηγών ενέργειας όπως του κάρβουνου και των άλλων ορυκτών υδρογονανθράκων (μαζούτ, πετρέλαιο, γκάζι και τα παράγωγα τους) μας οδήγησαν εδώ που φθάσαμε.
Η μόνη ελπίδα μας η χρήση στη βιομηχανία, στη γεωργία και στις μεταφορές μη ρυπογόνων πηγών ενέργειας (αιολική, ηλιακή, νερό, βιομάζες, κύματα). Εχθρός μας τα οικονομικά συμφέροντα των πετρελαϊκών εταιρειών. Αλλά κι όλοι εκείνοι που εκμεταλλεύονται την ευαισθησία μας για πράσινη ανάπτυξη και μας κατακλέβουν, κλονίζοντας και την εμπιστοσύνη του κόσμου να αλλάξουμε τον τρόπο της ζωής μας μέσα σε μια οικολογική προοπτική. Ακόμη υπάρχουν και εκείνοι που επωφελούνται οικονομικά από τη χρήση ρυπογόνων πηγών ενέργεια ς (πετρελαϊκές εταιρείες) που χρηματοδοτούν με μεγάλα ποσά οργανωμένη προπαγάνδα ότι δεν υφίσταται το πρόβλημα της Κλιματικής αλλαγής, όπως έκαναν τη δεκαετία του 1960 οι καπνοβιομηχανίες ότι το κάπνισμα ούτε καρκίνο μας δημιουργεί ούτε ότι είναι επιβλαβές για τη δημόσια υγεία (παθητικοί καπνιστές).
Οι πρώτες σοβαρές προσπάθειες για την επισήμανση των απειλητικών προβλημάτων της Κλιματικής Αλλαγής έγιναν το 1972 από είκοσι κορυφαίους ειδικούς επιστήμονες εκ μέρους του ΟΗΕ στην Στοκχόλμη για να καταλήξει μετά από πολλά χρόνια η Διεθνής Κοινότητα στο λεγόμενο Πρωτόκολλο του Κιότο, που όταν ήρθε η ώρα να το εφαρμόσουν όλες οι χώρες μέλη του ΟΗΕ το 2008 για τέσσερα έτη, οι χώρες που ήσαν υπεύθυνες για πάνω από 80% της παγκόσμιας μόλυνσης της ατμόσφαιρας, αποφάσισαν με δικαιολογία να μη μπλοκάρουν την οικονομική τους ανάπτυξη και επικαλούμενες την εθνική τους κυριαρχία, αποφάσισαν να μη υλοποιήσουν τις προτάσεις του Πρωτοκόλλου. 32 έτη προετοιμασίας χωρίς να κάνουμε σπουδαία πράγματα για να προστατευθεί ο Πλανήτης μας και το μέλλον της Ανθρωπότητας.
Η παγκόσμια συμφωνία του Παρισιού του 2015 του τμήματος του ΟΗΕ για τη κλιματική Αλλαγή που για πέντε χρόνια γίνεται προετοιμασία για την εφαρμογή της για την έναρξη της εφαρμογής της από το έτος 2020 είναι η τελευταία μας ελπίδα για να προστατευθεί η Ανθρωπότητα και ιδιαίτερα οι μελλούμενες γενιές και πληθυσμοί που ζουν σε νησιά και χώρες που υποφέρουν από φτώχεια, όπως στην Αφρική , Λατική Αμερική και Ασία, εκεί δηλαδή που οι Χριστιανοί της Ευρώπης εισήγαγαν την αποικιοκρατία και βίασαν και τη φύση και τα ανθρώπινα δικαιώματα με το θεσμό της δουλείας. Η φύση ως η κοινή μας Μάνα δεν την σεβαστήκαμε, γι’ αυτό λέμε ότι η φύση όταν δεν τη σεβόμαστε μας εκδικείται. Στη πραγματικότητα θερίζουμε ό,τι σπέρνουμε. Το 87% των καταστροφικών σεισμών συμβαίνουν εκεί που γίνονται εξορύξεις ορυκτών από τη γη, ιδιαίτερα σε θαλάσσιες περιοχές. Προκειμένου να ωφεληθεί οικονομικώς με εγωιστικό τρόπο μια γενιά ρισκάρουμε την επιβίωση όλων των μελλούμενων γενεών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας παρέχε ι η γνωστή Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα (τόμος 49 σελ. 7 – 16), «ένα από τα απειλητικότερα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση λόγω των καυσαερίων των εργοστασίων, των διυλιστηρίων και των αυτοκινήτων, που αποτελούν σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες, τα πιθανότερα αίτια της όξινης βροχής και πολλών ίσως άλλων επιβλαβών συνεπειών που δεν είναι ακόμη ορατές». Αλλά και ο τρόπος της γεωργικής παραγωγής με τα χημικά και τα λιπάσματα και τα απόβλητά τους.
Με τη καταστροφή των ωκεανών και των ανεξέλεγκων πυρκαγιών και τη καταστροφή των δασών, όπως στον Αμαζόνιο, δεν προλαβαίνουν να απορροφούν όλη την μόλυνση που παράγουμε. Το περίσσευμα γίνεται όξινη βροχή που μολύνει όλα τα τρόφιμα από τις γεωργικές καλλιέργειες και όλα τα επίγεια νερά. Ολέθριες μπορούν επίσης να αποβούν μακροχρόνια οι συνέπειες της ‘τρύπας του όζοντος’ (νέα καρκινογόνα νοσήματα κι άλλα βλαβερά φαινόμενα που δημιουργεί η καταστροφή της φυσικής προστασίας των ακτίνων του ήλιου). Γι’ αυτά που κερδίζουν λίγοι μας κοστίζουν όλους να πληρώνουμε πολλαπλάσια λεφτά στους γιατρούς και στις αυξήσεις των τροφίμων και των υπηρεσιών. Η απουσία βελτιωμένης και δυναμικής οικολογικής και περιβαλλοντολογικής νομοθεσίας να προστατεύεται το κοινωνικό σύνολο είναι το μεγάλο μας δράμα που ζούμε όλοι μας. Το εμπόδιο συνήθως είναι τα ισχυρά οικονομικά συμφέροντα των ολίγων που προστατεύονται από ισχυρά πολιτικά πρόσωπα για να μπορούν να εξασφαλίζουν μεγάλες χορηγίες για τη πολιτική τους επιβίωση σε βάρος του ρίσκου της επιβίωσης του Λαού και της προστασίας της υγείας του.
Τα δύο παραπάνω προβλήματα οδηγούν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, στη σταδιακή αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του Πλανήτη μας και σε ξαφνικές ακραίες κλιματολογικές αλλαγές με ολέθριες καταστροφές. Με το λιώσιμο των μεγάλων παγετώνων τα νερά τα θαλάσσια ύδατα και των ποταμών ανεβαίνουν και σκεπάζουν παράλιες περιοχές, ιδιαίτερα νησιά, ως κι ολόκληρες εκτάσεις που περιβάλλονται από ποταμούς όπως οι πολυπληθείς μεγαλουπόλεις του κόσμου που διασχίζονται από ποταμούς.
Με την ασέβεια μας να προστατεύονται οι ωκεανοί μας ως ζωντανοί οργανισμοί που απορροφούν τις μεγαλύτερες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, απελευθερώνοντας μας οξυγόνο, μετατρέποντας τους σε βόθρους των αποβλήτων μας τους αρρωστήσαμε όπως τον ετοιμόθατο που βρίσκεται στην εντατική. Συνέχεια ρισκάρουμε το περιβάλλον στο χώρο των θαλασσών που μπορούν να επιβιώσουν τα ψάρια και να αναπτυχθούν, με την άμεση καταστροφή μεγάλου μέρους της διατροφής του παγκόσμιου πληθυσμού. Όλα τα πλαστικά που καταλήγουν σε φράγματα και σε ποταμούς και μετά στη Θάλασσα γίνονται η θανατηφόρος τροφή των ψαριών.
Ο ορατός κίνδυνος αν δεν περιορίσουμε τους ρύπους, ο πλανήτης μας κινδυνεύει να εξελιχθεί σε ένα Θερμοκήπιο χωρίς εξαερισμό, όπου η συνεχόμενη θέρμανση του θα οδηγήσει σε μαρασμό, δηλαδή στο θάνατο. Αν συνεχίσουμε να ζούμε με τον τρόπο που ζούμε σήμερα τα παιδιά μας θα μπορούν να κυκλοφορούν μόνο με μάσκες και μπουκάλες οξυγόνου, όπως βρίσκεται ο υπνωτισμένος ασθενής μέσα στην εντατική.
Ήδη οι ανεξέλεγκτοι ρύποι της εποχής μας έχουν οδηγήσει σε μεγάλο βαθμό στη ρύπανση των υδάτων. Η απόθεση των αποβλήτων σε θάλασσες και ποτάμια ήταν η μεγάλη μας αμαρτία την ώρα που νομίζαμε ότι φθάσαμε στον Ουρανό με την Βιομηχανική Επανάσταση.
Η ενεργειακή κρίση του πετρελαίου οδήγησε πολλές χώρες στην εύκολη επιβλαβή λύση με την χρήση πυρηνικών αντιδραστήρων για τη παραγωγή δωρεάν ρεύματος (η ραδιενέργεια και τα πυρηνικά απόβλητα γίνονται σταδιακά ωρολογιακές βόμβες μαζικής καταστροφής που κανείς δεν μπορεί να σταματήσει την έκρηξη τους). Τα δύο πυρηνικά περιστατικά στο Τσέρνοπιλ στην Ουκρανία και στην Ιαπωνία είναι προειδοποίηση τι μπορεί να μας συμβεί στο μέλλον.
Μόνο με εναλλασσόμενες, μη ρυπογόνες πηγές ενέργειας μπορούμε να ανταπεξέλθουμε από το πρόβλημα της καταστροφής, όπως είναι το νερό, ο αέρας, ο ήλιος. Κάθε πηγή ενέργειας που είναι ρυπογόνος σταδιακά πρέπει να απαγορευθεί με ειδική οικολογική νομοθεσία. Η αναδάσωση κι η προστασία των δασών συμβάλλουν στην φυσική απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα από τη μεγάλη ποσότητα ρύπων και για να εκπέμπουν οξυγόνο. Δυστυχώς με την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας οι καταστροφικές φωτιές των δασών αυξάνονται κι η διάθεση για αναδάσωση δεν είναι η αναμενόμενη.
Το ίδιο ισχύει με την ενίσχυση του Διεθνούς Δικαίου για την προστασία των Ωκεανών. Η ενεργοποίηση των πολιτών είναι απαραίτητη για να πείσουμε τις Κυβερνήσεις μας για νομικά πλαίσια που διασφαλίζουν την προοπτική του σεβασμού προς τη φύση, να προστατέψουμε τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, την ενοποίηση της οικονομικής και περιβαλλοντολογικής πολιτικής, την ουσιαστική μείωση των ρύπων και τη διεθνή αλληλεγγύη για να ζήσουμε σε ένα Πλανήτη με ειρηνικές σχέσεις τόσο ανάμεσα στους ανθρώπους, όσο κι ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση.
Οι χώρες της ΕΕ έχουν θέσει στόχους να μειώσουν τους ρύπους μόλυνσης κατά ενάμισι εκατομμύρια τόνους, αν όμως δεν βοηθήσουμε τις χώρες που υποφέρουν από
φτώχεια , που είναι εφτά δισεκατομμύρια κόσμος και ακολουθήσουν το παράδειγμα του Δυτικού κόσμου, τότε θα αυξήσουν τους ρύπους κατά οκτώμισι δισεκατομμύρια τόνους . Πρέπει πλέον να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε όλος ο Πλανήτης ένα μεγάλο χωριό και μια μεγάλη οικογένεια που πρέπει να ζήσουμε με κοινωνική αλληλεγγύη για να επιβιώσουμε και να προστατέψουμε τις μελλούμενες γενιές. Κανένα τοίχος δεν μπορεί να σταματήσει την μόλυνση του Πλανήτη μας.
Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής υποστηρίζει και στηρίζει την Πολιτική Διακήρυξη για την Αειφόρο Ανάπτυξη (Sustainable Development) της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον στο Γιοχάνεσπουργκ το 2002, στην οποία μεταξύ άλλων, τονίζονται τα ακόλουθα δύο σημεία[1]:
– «Επαναβεβαιώνουμε τη δέσμευση μας στις αρχές και στους σκοπούς του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και το Διεθνές Δίκαιο, όπως επίσης και στην ενίσχυση της πολυμέρειας. Υποστηρίζουμε τον ηγετικό ρόλο των Ηνωμένων Εθνών, ως το πλέον παγκόσμιο και αντιπροσωπευτικό οργανισμό στον κόσμο, ο οποίος κατέχει την καλύτερη δυνατή θέση για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης»[2].
– «Από την Αφρικανική Ήπειρο, το λίκνο του ανθρώπινου γένους, επισήμως εγγυούμαστε στους λαούς όλου του κόσμου και στις γενεές που σίγουρα θα κληρονομήσουν αυτή τη Γη, ότι είμαστε αποφασισμένοι να εξασφαλίσουμε ότι η συλλογική μας ελπίδα για αειφόρο ανάπτυξη λαμβάνει σάρκα και οστά»[3].
Τα μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Παγκόσμια Κοινωνία υπερβαίνουν τα τρακόσια εκατομμύρια, γι’ αυτό κι ο ρόλος τους στη προστασία του Περιβάλλοντος είναι σημαντικός και πολύτιμος. Η ευαισθησία μας για οικολογική συνείδηση και δράση μπορεί να συμβάλει και στην ορατή ενότητα των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών
1. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας πρέπει να συνεργάζεται με όλες τις υγιείς πρωτοβουλίες που σκοπεύουν και αγωνίζονται με την επίλυση του οικολογικού προβλήματος
2. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας ακολουθώντας την απόφαση των Ορθοδόξων Προκαθημένων της Σύναξης Κορυφής του 1992 μετά από πρόταση του Οικουμενικού μας Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου καθιέρωσε την πρώτη Σεπτεμβρίου ως ημέρα αφιερωμένη στο Περιβάλλον με ειδικές ευχές και ικεσίες για όλη τη Δημιουργία ως ημέρα για την προστασία όλης της δημιουργίας του Θεού.
3. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας οφείλει να αναλάβει τη σύνταξη προγραμμάτων για χριστιανική περιβαλλοντολογική εκπαίδευση. Αυτά τα προγράμματα θα πρέπει να περιλαμβάνουν όλες τις πτυχές της θεολογικής εκπαίδευσης, το σχεδιασμό σειράς μαθημάτων, τη δημιουργία υλικού για τα Κατηχητικά Σχολεία και την προετοιμασία κατάλληλου υλικού για χρήση από καθηγητές των Θρησκευτικών στα δημόσια Σχολεία. Αυτό το υλικό θα μπορούσε, επίσης, να χρησιμοποιηθεί στις χώρες, όπου το Πατριαρχείο μας έχει υπό την επο πτεία της Σχολεία Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης, ως επίσης και στα εκπαιδευτικά κέντρα όλων των βαθμίδων που λειτουργούν με ευθύνη της Παροικίας μας και του αρμόδιου Υπουργείου Παιδείας στην Αφρικανική Ήπειρο. Ιδιαίτερα συνιστάται, όπως η 1η Σεπτεμβρίου θεωρηθεί ως κατάλληλη ευκαιρία για έμφαση τόσο στη διδασκαλία όσο και στο κήρυγμα, ικανοποιώντας έτσι την ανάγκη να προστατεύσουμε τη δημιουργία του Θεού.
Εκεί που το Πατριαρχείο μας έχει υπό την εποπτεία του Σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, θα πρέπει να ενθαρρύνει την έρευνα σε τομείς που προάγουν το περιβάλλον – όπως λ.χ. οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Στο τελευταίο σημαντικό Οικολογικό Συνέδριο, Χάλκη II, που οργάνωσε τελευταίως το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη σε συνεργασία με Ορθόδοξες Θεολογικές Σχολές, μεταξύ άλλων, έχει συσταθεί Διεθνής Ορθόδοξη Ακαδημαϊκή Επιτροπή για την ετοιμασία διδακτέας οικολογικής ύλης σε όλες τις βαθμίδες της Ορθόδοξης Εκπαίδευσης.
4. Το Πατριαρχείο μας οφείλει να ασχοληθεί με έργα ή τοπικές πρωτοβουλίες, οι οποίες οδηγούν στην επανεκτίμηση της αξίας όλης της Δημιουργίας. Κάθε Μητρόπολη και κάθε Επισκοπή και κάθε ενορία πρέπει να αναλάβουν την εκπόνηση σχεδίων κ αι την εκτέλεση έργων πάνω σε τοπικό, δηλαδή ενοριακό και ευρύτερο Μητροπολιτικό και Επισκοπικό επίπεδο, όπως για παράδειγμα:
– Στις ενορίες. Να οργανώσει προγράμματα για ανακύκλωση χαρτιού, γυαλιού, μ τάλλων και χημικών αποβλήτων, τα οποία μπορούν να γίνουν λίπασμα.
– Να εξοικονομήσει ενέργεια μέσα στα εκκλησιαστικά κτίρια με κατάλληλη μόνωση και έλεγχο του φωτισμού τους.
– Να ενθαρρύνει εξοικονόμηση νερού.
– Στις Μητροπολιτικές και Επισκοπικές επαρχίες. Να εντοπίσουμε ευκαιρίες για παραγωγή και χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας (ηλιακή, αιολική και χρήση βιομάζας) ως άμεσο και πρακτικό τρόπο.
5. Κάθε Μητρόπολη και Επισκοπή και κάθε ενορία θα πρέπει να εξετάσει τη χρήση της γης, των κτιρίων και των επενδύσεων που ελέγχει ή επηρεάζει για να βεβαιωθεί ότι αυτά χρησιμοποιούνται ή λειτουργούν με τρόπο που δεν θα προκαλέσουν ζημιά στο περιβάλλον, αλλ’ αντίθετα θα το βελτιώσουν.
Σύμφωνα με την χριστιανική υπόδειξη για σωστή διαχείριση των πόρων, θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για ικανοποιητική χρήση της ενέργειας.
Στην προσπάθεια μορφώσεως οικολογικής συνειδήσεως μεταξύ των πιστών μπορούν να συμβάλουν, πέραν του κηρύγματος και της κατηχήσεως ή οποιαδήποτε άλλης μορφής εκκλησιαστικού λόγου, και άλλα πρακτικά μέτρα, όπως π. χ. εκδόσεις αναφερόμενες στο οικολογικό πρόβλημα και την Ορθόδοξη θέση και απάντηση σ’ αυτό, εποπτικό υλικό που θα διανεμηθεί παντού (σε σχολεία, κατηχητικά, ενοριακές συνάξεις, σπίτια κ.τ.λ.), έκδοση σχετικών εγκυκλίων σημειωμάτων, διοργάνωση ειδικών σεμιναρίων και κατηχητικών συνάξεων για το εν λόγω θέμα, εκπαίδευση στελεχών που θ’ αναλάβουν τη σχετική προσπάθεια, χρήση των μέσων μαζικής ενημερώσεως για την προβολή των θέσεων της Εκκλησίας κ.τ.λ.
Όπως ήδη τονίσθηκε, κάθε προσπάθεια για να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα πρέπει να γίνεται με επίκεντρο την ενορία. Με πρωτοβουλία των επί μέρους ενοριών μπορεί ν’ αρχίσει σταδιακά η συλλογή ειδών προς ανακύκλωση (χαρτιού, γυάλινων αντικειμένων, αλουμινίου κ.τ.λ.) και η παραδειγματική χρήση ανακυκλωμένων, ανακυκλώσιμων και φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων. Η ενορία μπορεί επίσης να πρωτοστατήσει τόσο στις αναδασώσεις, στις δενδροφυτεύσεις μέσα στις πόλεις, στην καθαριότητα συγκεκριμένων χώρων και σε άλλ ες δραστηριότητες, που θα μπορούσαν να συμβάλουν δραστικά στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, όσο και στις αντιδράσεις για τις οποιασδήποτε μορφής οικολογικές καταστροφές ή για τις ενέργειες εκείνες, οι οποίες συμβάλλουν κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο στη μόλυνση και στην καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.
Έκδοση μικρών βιβλίων με τα ακόλουθα θέματα:
-Όξινη βροχή
-Τρύπα του Όζοντος
-Μόλυνση του αέρα
-Φυσικές πηγές
-Εξαφάνιση των ειδών
-Φαινόμενο του θερμοκηπίου
-Ρυπογόνες πηγές ενέργειας
-Εξ ικονόμιση ενέργειας
-Ανανεώσιμες αβλαβείς πηγές ενέργειας, ήλιος, νερό και αέρας
9. Πρόταση του Πατριαρχείου μας προς το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο σε συνεργασία και συντονισμό με τις αδελφές Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες τη σύσταση και οργάνωσή Διορθόδοξης Συντονιστικής Επιτροπής με κύριο έργο την ίδρυση Κέντρων Περιβαλλοντικής Αφύπνισης σε όλες τις τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες, Μητροπόλεις και Επισκοπές και ενορίες σε όλες τις χώρες που ζουν Ορθόδοξοι πληθυσμοί.
Αρμοδιότητες της Συντονιστική ς Επιτροπής
α) Οργάνωση σεμιναρίων. β) Οργάνωση τακτικών συναντήσεων. γ) Μετάφραση διαφόρων δημοσιευμάτων. δ) Έκδοση ενημερωτικού εντύπου. ε) Συνεργασία με τοπικές περιβαλλοντικές Οργανώσεις. στ) Καθιέρωση επαφών και ανάπτυξη σχέσεων με κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς Οργανισμούς. ζ) Πληροφοριακή διασ ύνδεση.
Σύνθεση της Επιτροπής.
α) Ένας υπεύθυνος (ή περισσότεροι) σε έματα περιβάλλοντος από κάθε τοπική Εκκλησία. β) Ορθόδοξοι κληρικοί και λαϊκοί με περιβαλλοντική κατάρτιση. γ) Τουλάχιστον ένας θεολόγος και ένας περιβαλλοντολόγος (ή ένας που συνδυάζει και τις δύο ιδιότητες). δ) Ένας υπεύθυνος νεολαίας. ε) Μέλη της Επιτροπής είναι άντρες και γυναίκες.
Βασικοί σκοποί της Διορθόδοξης Συντονιστικής Επιτροπής για θέματα Περιβάλλοντος μπορ ούν να είναι οι ακόλουθοι:
Α. Καταγραφή της υφιστάμενης δραστηριότητας για θέματα Περιβάλλοντος των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών.
Β. Στήριξη και ενίσχυση των υφιστάμενων δραστηριοτήτων για θέματα Περιβάλλοντος των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών και συνεργασία μεταξύ τους για τον ίδιο σκοπό.
Γ. Καθιέρωση Ορθόδοξου Συνεδρίου για τα θέματα του Περιβάλλοντος.
Δ.Τμήμα συνεργασίας της Ορθόδοξης Γραμματείας Περιβάλλοντος με το UNEP (Τμήμα Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον) και το ειδικό τμήμα του ΟΗΕ για τη Κλιματική Αλλαγή, ως επίσης και με άλλους Κρατικούς, Διεθνείς και Ιδιωτικούς Οργανισμούς που ασχολούνται με τη προστασία του Περιβάλλοντος.
Ε. Έκδοση Ορθόδοξου εντύπου για θέματα Περιβάλλοντος κι έκδοση Ορθοδόξων εκπαιδευτικών εγχειριδίων για θέματα Περιβάλλοντος.
Στ. Οργάνωση και δημιουργία Κέντρου πληροφοριών για θέματα Περιβάλλοντος και δημιουργία Ειδικής Βιβλιοθήκης με περιεχόμενο θέματα του Περιβάλλοντος.
Σημείωση: Οι παραπάνω θέσεις στηρίζονται σε πορίσματα Διορθόδοξων Σεμιναρίων διά το Περιβάλλον- Βλέπε περισσό τερα στο βιβλίο του Σεραφείμ Κυκκώτη, «ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ», εκδόσεις Παναγόπουλος, Αθήνα 2005, σελ.254 – 264.
Σήμερα όλες οι Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες ακολουθώντας το φωτεινό παράδειγμα του Οι κουμενικού μας «Πράσινου» Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, με επικεφαλής τους Μακαριότατους Προκαθημένους τους και των περί αυτών Ιερών Συνόδων, πρωτοστατούν εις την ευαισθητοποίηση των ευσεβών πιστών διά την παγκόσμια εκστρατεία της προστασίας του Φυσικού Περιβάλλοντος.
Ο Αλεξανδρινός Προκαθήμενος κ. Θεόδωρος, εκτός από τη γνωστή του διάσταση ως «ο Πατριάρχης της Αγάπης» στην Αφρικανική Ήπειρο, αγκαλιάζοντας τα άπορα και ορφανά παιδιά, με πρόταση του στην τελευταία τακτική Σύνοδο του Πατριαρχεί ου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής συστάθηκε Συνοδική Επιτροπή για το Περιβάλλον με ευθύνες συντονισμού, διαφώτισης, συνεργασίας και δυναμικής δράσης προς τη κατεύθυνση της προστασίας του Περιβάλλοντος μας.
ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΔΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Η Συνοδική Επιτροπή κατέληξε στα ακόλουθα γενικά συμπεράσματα, τα οποία εδράζονται πάνω σε θεμελιώδεις αρχές της Ορθόδοξης Εκκλησίας και αποτελούν τη θέση της αναφορικά με την οικολογική κρίση:
Α. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής συμμερίζεται την ευαισθησία και την ανησυχία αυτών οι οποίοι αγωνιούν για την αυξανόμενη ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος, η οποία οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα. Η Εκκλησία την θεωρεί ως αμαρτία και γι’ αυτήν καλεί όλα τα ανθρώπινα πλάσματα να μετανοήσουν. Υπάρχει η τάση για αν ζήτηση μιας νέας ηθικής. Για την Ορθόδοξη, όμως Εκκλησία, η λύση του προβλήματος βρίσκεται στη λειτουργική και στην ευχαριστιακή ζωή, καθώς και στο ασκητικό ήθος της Ορθόδοξης Παραδόσεως.
Β. Σε όλες τις εκκλησιαστικές δραστηριότητες του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας στις 53 χώρες που λειτουργούν οι σαρά ντα Μητροπόλεις και Επισκοπές του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, καλούνται να διοργανώνουν συγκεντρώσεις των μελών τους για εξέταση θεμάτων που καλύπτουν το φάσμα από τη Θεολογία μέχρι τις Επιστήμες που ασχολούνται με το περιβάλλον με σκοπό να βοηθήσουν στην προσπάθειά τους για περαιτέρω πρακτική της ενασχόληση σε τομείς που έχουν σχέση με το περιβάλλον και τα προβλήματα της Κλιματικής αλλαγής. Μέσω αυτών των συγκεντρώσεων το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας θα πρέπει να πλησιάσει όσους ασχολούνται με την Επιστήμη και την Οικολογία και δεν είναι μέλη της και να τους ζητήσει να θέσουν στη διάθεση του τη γνώση και την πείρα τους.
Γ. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας διά του Αλεξανδρινού Προκαθημένου κ. Θεοδώρου και του περί αυτού Ιεράς Συνόδου, καλεί τις ιερές Μητροπόλεις, Επισκοπές κι τις τοπικές Ενορίες της απανταχού Αφρικανικής Ηπείρου να συνεργάζονται πάνω σε ειδικά περιβαλλοντολογικά ζητήματα.
Δ. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας καλεί τους πάντες στην Αφρική να απευθύνουν έκκληση στα Συνέδρια των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (UNEP) και του Τμήματος της Κλιματικής Αλλαγής
Στην έκκληση θα ζητείται
I. Σύμφωνα με τα λόγια του Κυρίου «καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως»[4], κανένα προϊόν ή βιομηχανία να μη εξάγεται και κανένα απόβλητο να μη εναποτίθεται (να μη απορρίπτεται), εφόσον η χώρα προελεύσεως δεν θα το αποδεχόταν στο δικό της έδαφος ή την επικράτειά της.
II. Σύμφωνα με την χριστιανική υπόδειξη για σωστή διαχείριση των πόρων, θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για ικανοποιητική χρήση της ενέργειας. Αυτό ενδεχομένως να απαιτήσει μείωση της φορολογίας πάνω στο κόστος των μονωτικών υλικών και κατάργηση των επιχορηγήσεων για την παραγωγή και χρήση μη ανανεώσιμων πηγών ενεργείας, οι οποίες είναι ιδιαίτερα ζημιογόνες για το περιβάλλον. Είναι επίσης ενδεχόμενο να απαιτήσει την αύξηση των φόρων, ώστε να περιοριστεί η χρήση πηγών ενέργειας, όπως το κάρβουνο και το πετρέλαιο.
2. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας να ενθαρρύνει νέους ανθρώπους να αναλάβουν έργα και προγράμματα περιβαλλοντολογικά και επιμορφωτικά προγράμματα.
Ε. Ο ‘Σύνδεσμος», η Παγκόσμια Αδελφότητα της Ορθόδοξης Νεολαίας, θα πρέπει να ενθαρρύνει Ορθόδοξες Οργανώσε ις Νέων να δράσουν σ’ αυτούς τους τομείς και να ασκήσει το ρόλο του συντονιστή στην ανάπτυξη και προώθηση προγραμμάτων της Ορθόδοξης Νεολαίας σ’ όλο τον κόσμο»[5].
ΣΤ. Eτοιμασία ολοκληρωμένης Προτάσεως οργανώσεως του Περιβαλλοντολογικού Κέντρου του Πατριαρχείου μας σε ιδιόκτητο μεγάλο χώρο στο Χαράρε που ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Ζιμπάμπουε.
Το Οικολογικό αυτό Κέντρο θα αποβλέπει να συμβάλει στην ευαισθητοποίηση των Μελών του Πατριαρχείου μας και της τοπικής κοινωνίας στις Αφρικανικές χώρες με την οργάνωση Σεμιναρίων, επιμόρφωσης στελεχών και συνεργασία με άλλους φορείς σε τοπικό και διεθνές επίπεδο με αντίστοιχες πρωτοβουλίες που θα αποβλέπουν στη προστασία του Περιβάλλοντος.
Το κτίριο που θα στεγάζεται το Οικολογικό μας Κέντρο θα κατασκευαστεί με οικολογικές προδιαγραφές έτσι ώστε να αποτελεί πρότυπο κτιριακών κατα κευών που θα εξοικονομείται ενέργεια και ταυτόχρονα να δίνεται προτεραιότητα εις την χρήση μη ρυπογόνων πηγών ενέργειας (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) με έμφαση παραγωγής ρεύματος και θέρμανσης και ζεστού νερού από την ηλιακή ενέργεια (να λειτουργεί ως πρότυπο για οικολογικές κατασκευές).
Ταυτόχρονα θα γίνει προσπάθεια να προβάλλουμε και να προωθούμε μέσα από ειδικό εκθεσιακό χώρο οικολογικές κατασκευές και οικολογικ ές προτάσεις από το χώρο της βιομηχανίας που προσφέρουν πηγές ενέργειας από τον ήλιο, το νερό και τον αέρα (διαφώτιση και συνεργασία με οικολογικές κατασκευαστικές εταιρείες).
Η σταδιακή οργάνωση Οικολογικής Βιβλιοθήκης και ερευνητικού οικολογικού κέντρου θα αποτελέσει μία από τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της λειτουργίας του, ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες της χρηματοδοτήσεως του.
Σε πρώτο στάδιο το Τμήμα αυτό θα συγκεντρωθεί στη καταγραφή των απειλών κατά του Περιβάλλοντος, στην ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου, στην πρόληψη, στη διαφώτιση και στην έκδοση σχετικών κειμένων στις τοπικές διαλέκτους των λαών της Αφρικανικής Ηπείρου.
Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην δημοσίευση και μετάφραση κ ι ανάλυση των γνωστών κειμένων που αναφέρονται στην υιοθέτηση διεθνών συμβατικών κειμένων για τη βιώσιμη ανάπτυξη[6] .
Ως γνωστόν με τη διοργάνωση Διεθνών και παγκοσμίων συναντήσεων των Ηνωμένων Εθνών για θέματα που αναφέρονται στη προστασία του Περιβάλλοντος, υιοθετήθηκαν ειδικά συμβατικά κείμενα που να προστατεύουν το Περιβάλλον με προοπτική τη δέσμευση των Κρατών Μελών των Ηνωμένων Εθνών να προσαρμόζουν την κρατική συμπεριφορά τους προς τη κατεύθυνση της προστ σίας του Περιβάλλοντος.
Τέτοια συμβατικά κείμενα που πρέπει να δημοσιευθούν και να μελετηθούν από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο για να επηρεάζουν τους πολιτικούς τους ηγέτες να γίνονται σεβαστά και να εφαρμόζονται είναι για παράδειγμα τα ακόλουθα:
– H Συνθήκη Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματολογικές αλλαγές
– Η Συνθήκη για τη Βιοποικιλότητα[7]
– Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη καταπολέμηση της ερημοποίησης σε χώρες με σοβαρή ξ ρασία
– H Συνθήκη της Βασιλείας για τον έλεγχο της διασυνοριακής μετακίνησης των επικίνδυνων αποβλήτων και της διάθεσής τους.
– Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ για τις ουσίες που προσβάλλουν τη ζώνη του Όζοντος
– Το πρωτόκολλο του Κιότο
-η παγκόσμια Συμφωνία του Παρισιού για τη κλιματική αλλαγή
Ζ. Γνωστοποίηση και ενημέρωση του Κοινωνικού Συνόλου των αρμοδίων οργάνων που λειτουργούν στα Ηνωμένα Έθνη για τη προστασία του Περιβάλλοντος όπως είναι τα ακόλουθα:
– U.N.E.P. (United Nations Environment Programme), το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον με αρμοδιότητα την υποστήριξη ειδικών προγραμμάτων για τη προστασία του Περιβάλλοντος σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο πάνω σε συγκεκριμένες θεματικές αν φορές
– Το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη που αποβλέπει στην ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης (U.N.D.P.)
– Η Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (U.N.C.T.A.D.)
– Η Επιτροπή για το Εμπόριο και το Περιβάλλον του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου
– Η Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη
– Η Σύσταση της Επιτροπής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη
– Προβολή του Κειμένου της Διασκέψεως του Γιοχάννεσπουργκ (2002), όπου τονίζονται οι προτεραιότητες διαχείρισης
1. στο νερό
2. στην υγιει νή
3. στην ενέργεια
4. στην υγεία
5. στη γεωργία
6.στη προστασία της βιοποικιλότητας
7. στη διαχείρηση οικοσυστημάτων
Η. Προβολή της παγκόσμιας συμφωνίας του Παρισιού με οργανωμένες ηθικές και πολιτικές πιέσεις προς τους Αρχηγούς Κρατών για συμμετ οχή όλων και την εφαρμογή της.
Ως γνωστό όπως τονίζει ο Αναστάσιος Μαντέλης «το πρότυπο ανάπτυξης που έχουμε ακολουθήσει οδηγεί σε αδιέξοδα.
Οι σημαντικότερες απειλές κατά της ανθρωπότητας είναι σήμερα οι κλιματολογικές αλλαγές, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η πλήρης ανατροπή της περιβαλλοντολογικής ισορροπίας του πλανήτη με ανυπολόγιστες συνέπειες, η τήξη των πάγων, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η απερήμωση, η εξαφάνιση περιοχών, η απώλεια της βιοποικιλότητας, αλλά και δεκάδων εκατομμυρίων ανθρωπίνων ζωών, είτε έμμεσα είτε άμεσα, από τη πείνα»[8]
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΔΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΜΠΕΔΟΘΟΥΝ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΜΑΣ ΖΩΗ
1. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι για να έχει αποτελέσματα η λήψη οποιωνδήποτε πρακτ κών μέτρων χρειάζεται πρώτα ν’ αλλάξει ο σημερινός άνθρωπος νοοτροπία, να οδηγηθεί δηλαδή σε αληθινή μετάνοια, όπως αυτή την κατενόησε ανέκαθεν η χριστιανική διδασκαλία.
2. Το χριστιανικό ασκητικό ιδ εώδες αποτελεί τη ριζοσπαστικότερη απάντηση στο σύγχρονο καταναλωτικό τρόπο ζωής. Η άσκηση, που δεν αποτελεί προνόμιο των μοναχών και των αναχωρητών, αλλά καθήκον όλων των πιστών ανεξαιρέτως, η λιτότητα και η ολιγάρκεια ανοίγουν το δρόμο για την αποκατάσταση της ορθής σχέσεως του ανθρώπου με τον κόσμο.
3. Προς αυτή την κατεύθυνση της αληθινής μετανοίας, της ασκήσεως και της ολιγαρκείας, κυρίως όμως του εξαγιασμού και του εκκλησιασμού του ανθρώπου και του κόσμου με επίκεντρο το μέγα Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, μπορούν τα μέγιστα να συμβάλουν όσοι έχουν κάποια ποιμαντική ευθύνη μεταξύ των πιστών: επίσκοποι, ιερείς και λαϊκοί θεολόγοι, ιδιαιτέρως δε οι εξομολόγοι, οι κατηχητές και οι ιεροκήρυκες, τόσο με το λόγο τους όσο και με το παράδ ειγμα τους.
4. Άμεση προτεραιότητα πρέπει να δοθεί από το κήρυγμα και την κατήχηση σ’ όλα τους τα επίπεδα, γενικώς δε από σύνολη την εκκλησιαστική παιδεία και διδασκαλία στη θεολογία της Δημιουργίας, σ ην Ορθόδοξη διδασκαλία περί του ανθρώπου και του κόσμου.
Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας επισημαίνει τις αυξανόμενες πιέσεις που ασκούνται στο Παγκόσμιο περιβάλλον, οι οποίες προκαλούνται, μεταξύ άλλων, από τη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, ην αστικοποίηση, την ξηρασία, τις κλιματικές αλλαγές, την έλλειψη νερού, την ερημοποίηση, την μόλυνση και την απώλεια βιοποικιλότητας.
Επιπλέον επισημαίνει την ανάγκη για προαγωγή της περιβαλλοντικής συνείδησης των πολιτών μέσα από την άτυπη και την τυπική εκπαίδευση. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την εισ αγωγή περιβαλλοντικών ιδεών στα διάφορα μαθήματα των σχολικών προγραμμάτων, καθώς και με την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στις τοπικές κοινότητες, όπως περιβαλλοντικά κέντρα και προγράμματα. Είναι πλέον εμφανής η οργανική σχέση μεταξύ πολιτικών συγκρούσεων και περιβαλλοντικής υποβάθμισης.
Γι’ αυτό επιβάλλεται η περαιτέρω θεολογική μελέτη θεμάτων που αφορούν στη γη, στο άνθρωπο και τον πολιτισμό, σε συσχετισμό προς το οικολογικό ήθος και τις πρακτικές που εφαρμόζονται σήμερα.
7. Δημοσίευση, γνωστοποίηση, και ενθάρρυνση εφαρμογής Διεθνών Διακηρύξεων διά το Περιβάλλον από Διεκκλησιαστικούς οργανισμούς, όπως το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών (ΠΣΕ), το Παναφρικανικό Συμβούλιο των Εκκλησιών (AACC) και το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών, όπως για παράδειγμα η Διακήρυξη του 1995 στην Ακαδημία MUHLHEIM με θέμα «Προστασία και σεβασμός της Δημιουργίας του Θεού», όπου μεταξύ άλλων τονίζονται και τα ακόλουθ α σημεία:
– in correspondence to concrete measures for dialogue and cooperation on environment issues and Creation with all groups of society, especially with representatives from industry, politics, natural sciences and environmental organizations.
– Churches have an obligation to create ecologic awareness in their most typical fields of activity, in development programmes as well as in pastoral care, education, preaching and public statements.
– that the Churches make and increasing use of their national and ecumenical
Associations and training facilities.
– to put their weight effectively in at international organizations and negotiations for the sake of safeguarding Creation.
– in order to elaborate drafts for a wholistic and contemporary spirituality of
Creation , which enables individual Christians and parishes to assume ecological responsibility in every-day life and in public.
– in order to practice with all people of good will a new life-style which is essential for the safeguarding of life support systems of this planet and for future generations. Especially as to the fear and the resistance that many people show towards a changed life-style, the Churches have to live up to a special task[9].
8. Στήριξη της Διακηρύξεως της Διάσκεψης των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (ΚΕΚ) στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης το 1995 με θέμα «Οικολογία και Ανάπτυξη» κι η ιδιαίτερα η αναφορά για τις ευθύνες των Εκκλησιών για τη προστασία του Περιβάλλοντος
– the churches recognize the spiritual dimension of life, they should advocate worship as an integral part of a sustainable lifestyle. The eucharist, mediation and prayer are ways in which we listen to God, put ourselves at God’s disposal, open ourselves action for the survival for the whole of creation.
– These challenges could, for instance, be met:
– By raising the awareness and commitment of believers with regard to their environment responsibilities and capacity to act.
– By celebrating creation, through worship and liturgy, intercession and preaching, elements of worship should aim to link creation more clearly with daily life.
– By education and formation at all levels in the Church, including the training of believers, teachers and clergy.
– By dialogue and co-operation with other religions, non-govermental organizations, Goverments, Universities in view of the extent of common interests concerning ecologic al responsibilities.
– By promoting everyday measures for environmental protection, the prevention of biodiversity, energy savings and systematic environmental auditing in parishes and all church-related institutions.
– By taking ecological considerations into account in all church-related activities including, for example: construction of energy and resource consumption, and production and disposal of wastes.
– By promoting together with others the national and regional implementation of international ecological standards and conventions and resisting environmentally harmful actions such as nuclear testing and use of nuclear energy[10].
– Promote, as churches, the development and implementation of educational programmes in the field of environment, in schools as well as in adult education.
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΔΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
1. Διεύρυνση του έργου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας στον τομέα της περιβαλλοντικής αφύπνισης, με επικοινωνιακή δικτύωση, οργάνωση σεμιναρίων, συνεδρίων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, καθώς και με την εκτύπωση μορφωτικού υλικού.
2. Επιστράτευση ειδικών για την εφαρμογή περιβαλλοντικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων και προγραμμάτων αφύπνισης στις τοπικές Εκκλησίες και στα εκπαιδευτικά Ιδρύματα και τους μη κυβερνητικούς Οργανισμούς.
3. Συμβολή στην ανάπτυξη μιας διεπιστημονικής προσέγγισης για την εισαγωγή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης τόσο στο επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα, όσο και σε λοιπές μορφωτικές δραστηριότητες.
4. Προώθηση διαλόγου και συνεργασίας μεταξύ των μονοθεϊστικών Θρησκειών στον τομέα του περιβάλλοντος.
5. Δημιουργία δικτύου μεταξύ των διαφόρων Ορθοδόξων περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών και Ιδρυμάτων
6. Ένταξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και πρακτικής άσκησης σε όλα τα επίπεδα θεολογικής και ποιμαντικής αγωγής.
7. Ίδρυση Ορθοδόξων Κέντρων, με ιδιαίτερε δράση για τη προστασία του Περιβάλλοντος
8. Διασύνδεση των Ορθόδοξων Κέντρων που ασχολούνται με θέματα οικολογίας.
9. Ενθάρρυνση προγραμμάτων ανταλλαγής νέων, σχετικών με την περιβαλλοντική εκπαίδευση και την πρακτική εξάσκηση
10.Οργάνωση και Λειτουργία Τμήματος του Πατριαρχείου με ειδική αναφορά στο θέμα ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ, με προοπτική πρόληψης και πληροφόρησης και στήριξης.
Στην Αφρικανική Ήπειρο, λόγω του προβλήματος της φτώ ειας, των εμφυλίων πολέμων κι άλλων συρράξεων και των πολλών ασθενειών, έχουμε τον μεγαλύτερο αριθμό παγκοσμίως ανθρωπίνων θυμάτων ως προσφύγων και μεταναστών και εκτοπισμένων, που αναγκάζονται να μετακινούνται από το τόπο τους, με καταστροφικές συνέπειες για το Περιβάλλον και τη δημιουργία σωρεία άλλων κοινωνικών προβλημάτων, που εντείνουν το πρόβλημα της φτώχειας, της παγκόσμιας υγείας και ασφάλειας.
Το τμήμα αυτό του Πατριαρχείου μας θα συνεργάζεται με την Υπάτη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, με Κυβερνήσεις, Διεθνείς Οργανισμούς, Τοπικούς Οργανισμούς και με Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς, με άλλους Θρησκευτικούς και Εκκλησιαστικούς Φορείς με κοινούς σκοπούς για συντονισμένη δράση για πρόληψη, διαφώτιση και στήριξη θεμάτων που έχουν σχέση με το Περιβάλλον και τους Πρόσφυγες.
Όπως ονίζει η καθηγήτρια Αικατερίνη Μανωλοπούλου – Βαρβιτσιώτη[11] «η υποβάθμιση και η καταστροφή του Περιβάλλοντος και η υπ ανάπτυξη είναι γενεσιουργές αιτίες προσφυγικών ροών και εκτοπισμένων, οι πρόσφυγες και οι εκτοπισμένοι προκαλούν καταστροφές στο περιβάλλον, η ασφαλής και εγγυημένη επιστροφή προσφύγων και εκτοπισμένων προϋποθέτει κατάλληλες περιβαλλοντικές λογικές συνθήκες και υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξης στο τόπο καταγωγής τους, η υποβάθμιση και καταστροφή του περιβάλλοντος και η υπανάπτυξη είναι γενεσιουργές αιτίες παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τέτοιε ς παραβιάσεις οδηγούν πολλές φορές σε εθνική βία, η οποία στη συνέχεια ενδέχεται να δημιουργήσει εντάσεις σε διεθνές- περιφερειακό ή παγκόσμιο- επίπεδο, καθώς και να δημιουργήσει προσφυγικά ρεύματα[12].
Το Τμήμα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής για το Περιβάλλον και τους Πρόσφυγες, θα προσπαθήσει σε συνεργασία με άλλους φορείς, Κυβερνητικούς, Εκκλησιαστικούς, Θρησκευτικούς και Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς, να εργασθεί για την εφαρμογή σημαντικών μέτρων, που θα αποβλέπουν στο σεβασμό και στη προστασία του Πε ριβάλλοντος, όπως τα ακόλουθα[13]:
– Τροποποίηση των οδηγιών διαφόρων τομέων, προκειμένου να εναρμονιστούν με τις περιβαλλοντικές πολιτικές. Τέτοιες οδηγίες τομέων αφορούν π.χ. στην οικιακή ενέργεια, στη γεωργία, στα θέματα ζώων και δασών.
– Προαγωγή των φιλικών προς το Περιβάλλον προϊόντων, όπως π.χ. ανακυκλωμένου χαρτιού, με παράλληλη προσπάθεια αποφυγής χημικών προϊόντων που απαγορεύονται διεθνώς
– Προαγωγή των φιλικών προς το Περιβάλλον τεχνολογιών
– Αναβάθμιση της βάσης των Περιβαλλοντολογικών δεδομένων
– Περιβαλλοντική εκπαίδευση του προσωπικού της Υπάτης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες και μελών της Εκκλησίας μας στο σχεδιασμό, στο προγραμματισμό, στην παρακολούθηση και στη καθοδήγηση δραστηριοτήτων σχετικών με το Περιβάλλον
– Σε δραστηριότητες τομέων στο πλαίσιο των Περιβαλλοντολογικών Οδηγιών με την οργάνωση διαφόρων περιβαλλοντολογικών μέτρων όπως,
– – στην αναδάσωση
– στη προαγωγή ποικίλων μορφών περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
– στη προαγωγή εναλλακτικών καυσίμων
– στη προαγωγή της προσπάθειας συμμετοχής των προσφύγων σε τοπικά περιβαλλοντολογικά προγράμματα
– στον έλεγχο συγκομιδής κα υσοξίλων
– η με κάθε τρόπο στήριξη της προσπάθειας για επίτευξη μόρφωσης για όλους θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό στην καλλιέργεια Περιβαλλοντικής συνείδησης για τη προστασία του Περιβάλλοντος.
(Σημείωση. Βλέπε περισσότερα στο βιβλίο του Σεραφείμ Κυκκώτη, Εκκλησία και Περιβάλλον, εκδόσεις Παπασωτηρίου, Αθήνα, 2012, σελ. 19 – 84).
[1] Βλέπε Συλλογικό Τόμο, Τσάλτα Γρηγορίου, Γιοχάνεσπουργκ – Το Περιβάλλον μετά τη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη, Εκδόσεις Σιδέρη, Αθήνα, 2003, σελ. 319 -323.
[2] Πα ράγραφος 31 της Διακηρύξεως του Γιοχάνεσπουργκ
[3] Παράγραφος 37 της Διακηρύξεως του Γιοχάνεσπουργκ.
[4] Λουκά 6, 31.
[5]Διορθόδοξον Συνέδριον για την προστασία της Φύσεως», Απόστολος Βαρνάβας, τεύχος 2, σελ. 70 – 73, Λευκωσία, 1992.
[6] Βλέπε περισσότερα Μαρίας Παπακωνσταντίνου – Κατσιγιάννη, Το Παγκό σμιο σύστημα των Ηνωμένων Εθνών ως θεσμικός παράγοντας άσκησης πολιτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη, στο συλλογικό τόμο «Γιοχάννεσπουργκ – Το Περιβάλλον μετά τη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη, εκδόσεις Σιδέρη, Αθήνα, 2003, σελ. 117 – 130.
[7] Είναι το γνωστό Πρωτόκολλο Carthagena το οποίο αναφέρεται στην Ασφάλεια της Ζωής (Biosafety)
[8] Βλέπε Αναστασίου Μαντέλη, Ενέργεια και Βιώσιμη Ανάπτυξη, στο συλλογικό τόμο, Γιοχάνεσμπουργκ- Το Περιβάλλον μετά τη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη, εκδόσεις Σιδέρη, Αθήνα, 2003, σελ.181.
[9] Κωνσταντίνου Ζορμπά, Εκκλησία και Φυσικό Περιβάλλον, εκδόσεις Τέρτιος, Κατερίνα, 1998, σελ. 177 – 179.
[10] Βλέπε περισσότερα στο ίδιο βιβλίο σελ. 181 – 182.
[11] Βλέπε περισσότερα στο συλλογικό τόμο Γρηγόρη Τσάλτα, «Γιοχάννεσπουργκ- Το Περιβάλλον μετά τη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη Αειφόρο Ανάπτυξη», Εκδόσεις Σιδέρη, Αθήνα, 2003. στο κείμενο «Η Πολιτική του Περιβάλλοντος στο πλαίσιο της Υπάτης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες», σελ. 211 – 221.
[12] Όπως υπογραμμίζει η Καθηγήτρια Αικατερίνη Μανωλοπούλου- Βατβιτσιώτη, είναι γνωστό πως η παραβίαση ανθ ρωπίνων δικαιωμάτων έχει οδηγήσει σε εκδηλώσεις εθνικής βίας, που στη συνέχεια εξελίχθησαν σε εμφύλιες συρράξεις, λαμβάνοντας ακόμη και διεθνείς διαστάσεις, με καταστροφικές κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές, ορισμένες φορές και πολιτιστικές συνέπειες (π.χ. στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ), δημιουργώντας ανάμεσα σε όλα, και εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες ή εκτοπισμένους. Κλασικά παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν σε χώρες της Αφρικής, της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής όπως η Ρουάντα, το Καμερούν, το Αφγανιστάν, το Ελ Σαλβαδόρ, το Σουδάν, το Κ ονγκό, η Ζιμπάμπουε και το Ιράκ, αλλά και στην Ευρώπη όπως το Κοσσυφοπέδιο (στο ίδιο βιβλίο σελ. 212 – 213).
[13] Βλέπε στο παραπάνω βιβλίο σελ.218.
*** Ομιλία του Σεβ. Μητροπολίτη Ζιμπάμπουε και Αγκόλας κατά τας εργασίας της Ιεράς Πατριαρχικής Συνόδου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας (Οκτώβριος 2019) Σεπτή Εντολή της Α.Θ.Μ. του Πάπα και Πατριάρχου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής και Προέδρου της Πατριαρχικής ημών Ιεράς Συνόδου κ.κ. Θεοδώρου Β’