Το Κυριακάτικο κήρυγμα του Γόρτυνος Ιερεμία

Ακολουθεί το κυριακάτικο εγκύκλιο κήρυγμα του μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως, κ.κ. Ιερεμία, αναφορικά με το πατερικό σύγγραμμα που λέγεται «Ο Ποιμήν του Ερμά».

“Με το σημερινό μου κήρυγμα, αδελφοί χριστιανοί, θα αρχίσω να σάς παρουσιάζω ένα άλλο ωραίο πατερικό σύγγραμμα, που λέγεται «Ο Ποιμήν του Ερμά». Το κείμενο αυτό είναι το μεγαλύτερο στην σειρά των Αποστολικών Πατέρων. Οι άγιοι Πατέρες τιμούσαν πολύ το βιβλίο αυτό και μερικοί μάλιστα το κατέτασσαν μεταξύ των βιβλίων της Αγίας Γραφής. Ο άγιος Αθανάσιος το ονομάζει ωφελιμώτατο βιβλίο. Αλλά το βιβλίο αυτό είναι περισσότερο σε μάς χρήσιμο, γιατί μάς δίδει ένα μήνυμα που είναι πολύ αναγκαίο για τους καιρούς μας. Το μήνυμα είναι ότι η αμαρτία έχει προχωρήσει πολύ, θέλει να μπει και στο ιερό σώμα της Εκκλησίας, και γι᾽ αυτό οι χριστιανοί πρέπει να μετανοήσουν, γιατί πλησιάζει το τέλος.

Το βιβλίο «Ο Ποιμήν του Ερμά» διαφέρει από τα άλλα έργα των Αποστολικών Πατέρων. Περιέχει οράματα και αποκαλύψεις, τις οποίες έλαβε ο συγγραφεύς του βιβλίου, ο Ερμάς. Τις έλαβε πρώτον μεν από μία γερόντισσα γυναίκα, η οποία εικονίζει την Εκκλησία, και δεύτερον τις έλαβε από έναν άγγελο, ο οποίος του παρουσιάστηκε με μορφή ποιμένος (δηλαδή βοσκού). Οι περισσότερες όμως οράσεις δόθηκαν στον Ερμά από τον άγγελο αυτόν, τον με την μορφή ποιμένος, γι᾽ αυτό και όλο το έργο ονομάστηκε «Ποιμήν του Ερμά». Τον άγγελο αυτόν, επειδή προτρέπει τον Ερμά να μετανοήσει, τον ονομάζουν «άγγελο της μετανοίας». Ολόκληρο λοιπόν το βιβλίο χωρίζεται σε δυό μέρη: (α) Σε αποκαλύψεις που δόθηκαν στον Ερμά από την Εκκλησία, και (β) σε αποκαλύψεις που δόθηκαν από τον ποιμένα, τον «άγγελο της μετανοίας», όπως τον είπαμε.1 Αρχίζουμε, αγαπητοί μου, την μελέτη του πατερικού αυτού έργου με τις αποκαλύψεις πρώτα της Εκκλησίας, που περιλαμβάνει τέσσερις οράσεις.

Πρώτη όραση: Ο Ερμάς λέγει για τον εαυτό του, ότι ο πατέρας του τον πούλησε για δούλο σε μια νεαρή γυναίκα, που την έλεγαν Ρόδη, και η οποία κατοικούσε στην Ρώμη. Την νεάνιδα αυτή ο Ερμάς την σεβόταν πολύ. Μια μέρα η Ρόδη λουζόταν στον Τίβερη ποταμό και ο Ερμάς που την είδε θαύμασε την ωραιότητα του σώματός της και σκέφτηκε ότι θα ήταν ευτυχής, αν είχε για σύζυγό του μια τόσο ωραία γυναίκα. «Αυτό μόνο σκέφτηκα – εξομολογείται ο Ερμάς –  και τίποτε περισσότερο». Πέρασαν από τότε πολλά χρόνια. Μια μέρα ο Ερμάς πήγαινε στην πόλη της Καμπανίας. Περιπατώντας έβλεπε τα μεγαλεία της φύσεως και δόξαζε τον Θεό. Κουρασμένος από την οδοιπορία έπεσε να κοιμηθεί. Τότε είδε σε όραμα ότι τον έλαβε ένα πνεύμα και τον μετέφερε σε κάποια πεδιάδα. Εκεί γονάτισε και άρχισε να προσεύχεται και να παρακαλεί τον Κύριο να τού συγχωρήσει τα αμαρτήματά του. Καθώς προσευχόταν, είδε να ανοίγουν οι ουρανοί και να παρουσιάζεται εκεί ψηλά η Ρόδη, την οποία πριν από πολλά χρόνια είχε επιθυμήσει να λάβει για γυναίκα του. «Τί θέλεις εδώ, κυρία;», την ερώτησε ο Ερμάς. Εκείνη του απάντησε ότι ανέβηκε εκεί ψηλά στον ουρανό, για να του ελέγξει την αμαρτία του απέναντί της. «Αμάρτησες σε μένα», του είπε. «Σε σένα εγώ αμάρτησα;», αποκρίθηκε ο Ερμάς. «Πότε είπα πονηρό λόγο εναντίον σου; Δεν σε έβλεπα πάντοτε με σεβασμό;». «Στην καρδιά σου – του είπε η Ρόδη – εισήλθε κακή επιθυμία για μένα. Και δεν νομίζεις λοιπόν ότι για τον δίκαιο άνδρα και η πονηρά επιθυμία είναι αμαρτία;» Τότε ο Ερμάς θυμήθηκε τον σαρκικό λογισμό που σκέφτηκε για την Ρόδη και τρόμαξε. Τρόμαξε γιατί σκέφτηκε ότι αν καταλογίστηκε από τον Θεό η επιθυμία του εκείνη για την Ρόδη, όταν την είδε να λούζεται στον ποταμό, πόσο περισσότερο θα τον βαρύνουν ενώπιον του Θεού τα άλλα αμαρτήματά του, τα οποία δεν είναι σκέψεις και επιθυμίες, αλλά πράξεις (2,1)!… Ο Ερμάς άρχισε να κλαίει για τον έλεγχο αυτό της Ρόδης. Και ενώ ελυπείτο και έκλαιε για τον έλεγχο αυτόν, είδε απέναντί του έναν μεγαλοπρεπή θρόνο, στον οποίο καθόταν μία γραία γυναίκα με λαμπρά ενδύματα και ένα βιβλίο στα χέρια της. Και η γυναίκα αυτή τον ερώτησε: «Ερμά, γιατί είσαι λυπημένος, εσύ που πάντοτε είσαι χαρούμενος;». Και ο Ερμάς απάντησε: «Μια γυναίκα με ήλεγξε ότι αμάρτησα σ᾽ αυτήν». Η γερόντισσα αρχοντική γυναίκα βεβαίωσε και αυτή τον λόγο της πρώτης γυναίκας, της Ρόδης, ότι δηλαδή πραγματικά επεθύμησε πονηρά επιθυμία γι᾽ αυτήν. Του είπε όμως ότι η πονηρά αυτή επιθυμία δεν είναι αμαρτία, αλλά οδηγεί στην αμαρτία. Γι᾽ αυτό και οι άνθρωποι του Θεού πρέπει να αγωνίζονται κατά της πονηράς επιθυμίας.

Ας πονέσουμε κι εμείς, αγαπητοί μου, και ας κλάψουμε μαζί με τον Ερμά για τους πονηρούς μας λογισμούς και τις κακές μας επιθυμίες. Δεν καταγράφονται μόνο ως αμαρτήματα τα άσχημα λόγια μας και οι κακές μας πράξεις, αλλά και οι αμαρτωλές μας επιθυμίες. Σε ένα άλλο πατερικό κείμενο (του Βασιλείου Αγκύρας Περί της παρθενίας) λέγεται ότι οι κακοί μας λογισμοί γράφονται δια του νου στον πίνακα της ψυχής μας. Ο πίνακας όμως της ψυχής τώρα είναι σκεπασμένος με το σώμα. Το σώμα θεωρείται ως κάλυμμα της ψυχής. Κάποτε όμως θα φύγει αυτό το κάλυμμα, γιατί με τον θάνατό μας χωρίζεται το σώμα από την ψυχή. Και τότε, ω τότε, αγαπητοί μου!… Τότε θα γίνουν τα «αποκαλυπτήρια» του πίνακος αυτού, της ψυχής μας δηλαδή, και οποία τότε ντροπή και οποία καταισχύνη! Γι᾽ αυτό, αδελφοί μου, ας αρχίσουμε αγώνα κατά των πονηρών μας λογισμών. Ας πνίγουμε μέσα μας τις ακάθαρτες σκέψεις, τα ακάθαρτα γεννήματα του νου. Αυτά είναι τα «νήπια Βαβυλώνος», που λέγει το Ψαλτήριο (136,9), τα οποία πρέπει να φονεύουμε.

Αλλά θα συνεχίσουμε με την Χάρη του Θεού την ανάλυση του πατερικού αυτού έργου «Ο Ποιμήν του Ερμά» στα επόμενά μας κηρύγματα.

Με πολλές ευχές,
† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας”

*Ποιός είναι αυτός ο Ερμάς, δεν το γνωρίζουμε. Μπορεί να είναι αυτός τον οποίο μνημονεύει ο απόστολος Παύλος στην Προς Ρωμαίους επιστολή του (16,14). Στο σύγγραμμά του όμως ο ίδιος ο Ερμάς δίνει μερικές πληροφορίες για το πρόσωπό του.