Ι.Μ. ΒΕΡΟΙΑΣ: Το απόγευμα της Τετάρτης, 21ης Ιουνίου, στο Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο Βεροίας πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των «ΚΘ´ Παυλείων» η καθιερωμένη Εσπερίδα με τίτλο: «Σύγχρονες Μορφές της Εκκλησίας», η οποία φέτος ήταν αφιερωμένη στον νέο Άγιο της Εκκλησίας μας, Όσιο Γεράσιμο τον Υμνογράφο – Μικραγιαννανίτη.
Την εκδήλωση προλόγισε και παρουσίασε ο Αρχιερατικός Επίτροπος Βεργίνης Αρχιμ. Ιερεμίας Γεωργαλής, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε o Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σμύρνης κ. Βαρθολομαίος, εκπρόσωπος της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου.
Στη συνέχεια ο Ποιμενάρχης μας, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμων, πνευματικός υιός του Οσίου Γερασίμου, εκφώνησε την εναρκτήρια εισήγηση και αναφέρθηκε στις προσωπικές του εμπειρίες από τον Όσιο Γεράσιμο.
Για τον θαυμαστό βίο και το υμνογραφικό χάρισμα του Οσίου Γερασίμου ομίλησαν ο Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος της Ιεράς Μητροπόλεως Νέας Ιωνίας Αρχιμ. Τιμόθεος Ηλιάκης, ο Αρχιμ. Νεκτάριος Μικραγιαννανίτης και ο ομ. Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Γεώργιος Μαρτζέλος.
Παρευρέθηκαν και τίμησαν με την παρουσία τους ο εκπρόσωπος της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους Γέρων Γεράσιμος Αγιοπαυλίτης, τοπικοί πολιτικοί άρχοντες, κληρικοί, μοναχοί, μοναχές και πλήθος ευσεβών Βεροιέων.
Στο τέλος ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων προσέφερε στους εκλεκτούς ομιλητές τα αναμνηστικά των «ΚΘ’ Παυλείων», ενώ κατά την εναρκτήρια εισήγηση ανέφερε μεταξύ άλλων: «Ο πιστεύων εις εμέ, καθώς είπεν η Γραφή, ποταμοί εκ της κοιλίας αυτού ρεύσουσι ύδατος ζώντος» (Ιωάν. 7.38).
Στις 10 Ιανουαρίου του 2023 με απόφαση της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου και Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη ανεγράφη στις Αγιολογικές Δελτους της Ορθοδόξου Εκκλησίας ο Γέρων Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, ο Υμνογράφος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.
Η Πατριαρχική και Συνοδική απόφαση ήλθε κατά την πράξη της Εκκλησίας να επικυρώσει την πίστη του συνόλου του εκκλησιαστικού σώματος που τιμούσε τον μακαριστό Γέροντα Γεράσιμο ως όσιο.
Στη μακραίωνα παράδοση και ζωή της Εκκλησίας μας το χάρισμα του υμνογράφου θεωρείται δωρεά του Αγίου Πνεύματος, όχι μόνο γιατί δεν μπορεί ο καθένας να συνθέσει θεσπέσιους ύμνους, σαν αυτούς τους οποίους συνέθεσαν οι υμνογράφοι της Εκκλησίας μας, αλλά και διότι, εάν κανείς δεν μπορεί να πεί «Κύριον Ιησούν, ει μη εν Πνεύματι αγίω» (1 Κορ. 12.3), συμφωνα με τον ιδρυτή της Εκκλησίας μας απόστολο Παύλο, κατά μείζονα λόγο δεν μπορεί να υμνήσει επαξίως τόσο Αυτόν όσο και την Κυρία Θεοτόκο και τους αγίους, εάν δεν έχει το χάρισμα αυτό εκ Θεού.
Και το χάρισμα αυτό δίδεται, όπως είναι φυσικό, στους εκλεκτούς του Θεού, σε όσους διαθέτουν καθαρότητα ψυχική και σωματική, ώστε να γίνονται δοχεία της θείας δωρεάς και να μπορούν να υμνούν επαξίως τον Θεό και τους αγίους.
Γι᾽ αυτό και οι ιεροί υμνογράφοι της Εκκλησίας μας, οι οποίοι ζούσαν σε κοινωνία με τους αγίους και αξιωνόταν ουρανίων αποκαλύψεων, συναριθμούνται ανέκαθεν μετά την κοίμησή τους στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας, ως συνόμιλοί τους και εν ζωή.
Αυτό ισχύει και για τον νέο όσιο της Εκκλησία μας, τον όσιο και θεοφόρο πατέρα ημών Γεράσιμο τον Υμνογράφο, τον Μικραγιαννανίτη, τον όσιο ο οποίος έλαβε μόνος αυτός, αιώνες μετά τους μεγάλους βυζαντινούς υμνογράφους, αυτό το μεγάλο χάρισμα και μάλιστα σε τόσο νεαρή ηλικία.
Μόνο δύο στοιχεία, πρώτον, το τεράστιο έργο του, που αποτελείται από 48 τόμους μεγάλου σχήματος με 800 σελίδες ο καθένας, έργο πηγαίο και θεόπνευστο, καθώς ο όσιος έγραφε τις Ακολουθίες χωρίς ποτέ να διορθώνει ούτε το παραμικρο, χωρίς να σβύνει ή να αλλάζει ούτε μία λέξη, και αυτό όχι μόνο σε προχωρημένη ηλικία, όταν θα μπορούσε κανείς να πεί ότι διέθετε πείρα, αλλά από την αρχή, όταν περίπου 23 ετών έγραψε τους πρωτους ύμνους, με θεία πιθανότατα παρόρμηση, αλλά και, δεύτερον, ότι ως γνήσιος υποτακτικός έδειξε τους ύμνους του στον Γέροντά του και στη συνέχεια στον λόγιο Ευλόγιο Κουρίλα, μετέπειτα μητροπολιτη Κορυτσάς και στον Γέροντα Καλλίνικο τον ησυχαστή στα Κατουνάκια, πριν να συνεχίσει να γραφει, αποδεικνύουν το μεγάλο χάρισμα που του είχε δώσει ο Θεός και επιβεβαιώνουν με τον τρόπο αυτό τον λόγο του Κυρίου. «Ο πιστεύων εις εμέ, καθώς είπεν η Γραφή, ποταμοί εκ της κοιλίας αυτού ρεύσουσι ύδατος ζώντος».
Ποια ήταν όμως η πίστη του οσίου Γερασίμου; Ήταν αυτή που τον οδήγησε να εγκαταλείψει τον κοσμο και τα του κόσμου και να εγκαταβιώσει όχι απλώς στο Άγιο Όρος αλλά στην σκληρή και απαράκλητη Έρημο του Αγίου Όρους, στη Μικρή Αγία Άννα. Ήταν όμως και αυτή η οποία τον κράτησε εκεί, όταν ο Γέροντας του, ο π. Μελέτιος, παρασυρμένος από κάποιους ζηλωτες εγκατέλειψε το Άγιο Όρος και επέστρεψε στον κόσμο.
Ο όσιος Γεράσιμος ήταν πολύ νέος, 24-25 ετών, και θα ήταν ευκολο να ακολουθήσει τον π. Μελέτιο που του το ζήτησε, παρασυρομενος είτε από μία δήθεν υπακοή προς τον Γέροντά του, είτε από τον πειρασμό της υπερηφανείας. Όμως ο όσιος πήρε τη γενναία απόφαση να παραμείνει στη Μικρή Αγία Αννα, κάτι το οποίο ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο για έναν νέο μοναχό, ο οποίος θα έμενε ξαφνικά μόνος του χωρίς Γέροντα σε ένα τόπο έρημο.
Όμως, όπως εξηγούσε ο ίδιος αργότερα, αυτό που τον έκανε να παραμείνει ήταν η σκέψη ότι «εγώ έφυγα από τον κόσμο για να έρθω εδώ, όχι για να γυρίσω πάλι πίσω».
Δοκιμάσθηκε από πολλούς πειρασμούς ο όσιος, πάλεψε με τον σατανα «σώμα με σώμα», όπως έλεγε ο ίδιος, αισθανόταν πολλές φορές ότι τα βράχια θα έπεφταν και θα τον πλάκωναν, αλλά είχε δώσει, κατέληγε, την υπόσχεση στην Παναγία και στον Τίμιο Πρόδρομο ότι δεν θα έφευγε από εκεί παρά μόνο νεκρός.
Και η χάρη του Θεού δεν τον εγκατέλειψε. Ο τίμιος Πρόδρομος, ο προστάτης της Καλύβης του, τον φύλαγε προσωπικά, σύμφωνα με τη μαρτυρία ενός αγίου μοναχού, του παπά-Εφραίμ του ταλαίπωρου, που είδε τον Τίμιο Πρόδρομο με τα μάτια του μέρα-μεσημέρι έξω από την Καλύβη του οσίου και τον ρωτησε έκπλητος τι κάνει. Και τότε ο Τίμιος Πρόδρομος του απάντησε ότι φυλάγει το καλογέρι του, τον όσιο δηλαδή Γεράσιμο, που του ανάβει το καντήλι.
Η περίοδος αυτή της σκληρής δοκιμασίας έληξε μετά από δύο χρονια, όταν μία ημέρα, ενώ προσευχόταν, εμφανίσθηκε ενώπιόν του ο Χριστός, λάμποντας «υπέρ χιλίους ηλίους» και έχοντας στα χέρια του και τα πόδια του τους τύπους των ήλων.
Και δεν αξιώθηκε να δίδει μόνο τον Κύριο ο όσιος και μάλιστα σε τόσο νεαρή ηλικία, ίσως μόλις 27 ετών, «είτε εν σώματι είτε εκτός σώματος», όπως σημειώνει ο ίδιος, αλλά τον άκουσε και να του λέγει: «Τι έχεις τέκνον μου; Δεν σε εγκατελειψα, είμαι πλησίον σου, σε εδοκίμασα και ήδη παρήλθον όλα».
«Ω θείας, ω φίλης, ω γλυκυτάτης σου φωνής», θα επαναλάμβανε εκείνη την ώρα ο όσιος τον στίχο του ιερού υμνογράφου, ζώντας αυτή τη μεγάλη, την υπερκόσμια χαρά της θείας επισκέψεως, η οποία παρέμεινε στην ψυχή του, γιατί δεν υψηλοφρόνησε, αλλά, όπως σημειώνει, «αγωνίζομαι το κατά δύναμιν διά να σώσω εμαυτον».
Αυτή η θεοφάνεια δεν είναι η μοναδική για τον όσιο Γεράσιμο. Το χάρισμα της υμνογραφίας είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, ένα συνεκτικό χάρισμα. Είναι το περικάλυμμα πολλών θείων χαρισμάτων, τα οποία διαθέτει όποιος αξιώνεται, όπως ο όσιος Γεράσιμος, να είναι εν σώματι θεατής των αρρήτων και συνόμιλος των αγίων.
Δεν περιίπτατο ο όσιος σωματικά κατά την ώρα της θείας λατρείας, αλλά πνευματικά, τόσο κατά τις ιερές Ακολουθίες όσο και τις ώρες κατά τις οποίες στο δικό του «υπερώο», στο γραφείο του, έβλεπε την Κυρία Θεοτόκο και συνομιλούσε με τους αγίους τους οποίους υμνούσε. Και αυτό δεν είναι σχήμα λόγου. Έβλεπε τους αγίους με τέτοιο τροπο, ώστε τους περιέγραφε με τα σωματικά χαρακτηριστικά τους, για να αποτυπωθούν στη συνέχεια σε φορητές εικόνες και τοιχογραφίες, όπως αποδεδειγμένα γνωρίζουμε για τους οσίους Διονύσιο τον ρήτορα και Μητροφάνη ή τον άγιο νεομάρτυρα Γεώργιο τον εν Ιωαννίνοις.
Το χάρισμα της υμνογραφίας στην περίπτωση του οσίου πατρός ημών Γερασίμου κάνει εμφανή και στα δικά μας χοικά μάτια την πραγμάτωση του λόγου του Κυρίου «ποταμοί εκ της κοιλίας αυτού ρεύσονται ύδατος ζώντος».
«Ποταμοί ύδατος ζώντος», που ρέουν και αρδεύουν ολόκληρη την Ορθόδοξη Εκκλησία, είναι οι αμέτρητοι ύμνοι του που έχουν μεταφρασθεί και ψάλλονται σε 10 διαφορετικές γλώσσες. Αρδεύουν όμως και τις ψυχές μας, γιατί μας προσφέρουν «ύδωρ ζων», τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος, εφόσον δεν είναι έργα χειρών ανθρώπου αλλά θεόπνευστα.
Δεν ήταν όμως μόνοι οι ύμνοι του οσίου Γερασίμου θεόπνευστοι, ήταν και ο ίδιος πλήρης πνεύματος θείου. Και αυτό αποτελεί κοινή μαρτυρία κληρικών, μοναχών και λαικών που τον περιγράφουν με τον ίδιο τρόπο, παρότι πρόκειται για εντελώς διαφορετικούς ανθρωπους.
Καθώς απόψε θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε πολλές προσωπικές μαρτυρίες από τους εκλεκτούς ομιλητές μας, που συνδέθηκαν πνευματικά με τον όσιο, θα ήθελα να σας μεταφέρω και ένα απόσπασμα από μία τέτοια μαρτυρία, ενός μεγάλου Έλληνα λογοτεχνη, του Γιώργου Θεοτοκά, ο οποίος τον επισκέφθηκε τον Αύγουστο του 1960 για πρώτη και μοναδική φορά στην Καλύβη του στη Μικρά Αγία Άννα.
Να πως περιγράφει τον όσιο και τη συνάντησή τους:
«Ο πατήρ Γεράσιμος μας δέχεται με εγκαρδιότητα στην ερημική του καλύβα, μας οδηγεί στη μικρή του βιβλιοθήκη και επιμένει να μας ετοιμάσει καφέ και άλλα κεράσματα. Είναι άνθρωπος στην ακμή της ηλικίας, μάλλον αδύνατος, όπως όλοι σχεδόν οι ασκητές, και πολύ ευγενικός, με μεγάλην απλότητα. Καθήσαμε και μιλήσαμε πολλή ώρα μαζί του, κυρίως για την πνευματική του εργασία. Η συζήτησή μας είχε φιλολογικό χαρακτήρα, αλλά το κλίμα του ησυχαστηρίου είταν συναισθηματικό. Αν ήθελα, με μια λέξη, να πω την εντύπωση που γεννά η γνωριμία του λογίου μοναχού, θα έλεγα ότι εμπνέει την αγάπη. Νιώθει κανείς, χωρίς αυτό να λέγεται ή να υποδηλώνεται με κανέναν τρόπο, ότι έχει απέναντί του κάποιον που αγαπά, αληθινά, ολοκληρωτικά, τους ανθρώπους, όποιοι κι αν είναι, μόνο και μόνο επειδή είναι άνθρωποι, κάποιον που τους εμπιστεύεται και που είναι έτοιμος να τους ανοίξει την καρδιά του και να τους συγχωρήσει για ο,τιδήποτε σέρνει η πολυπλανταχτη ύπαρξή τους. Αυτό το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης, τόσο γνήσιο, τόσο αποκαθαρμένο, τόσο κρυστάλλινο, δεν έχουμε συνηθίσει να το συναντούμε στον «κοσμο». Είναι κάτι που προϋποθέτει πολλά: πολλή εσωτερική άσκηση, πολύ βάθεμα της ψυχής, πολλή θεώρηση της ζωής από κάποιο ύψος. Είναι μια από τις εμπειρίες εκείνες που είμαι βέβαιος ότι θα δικαιώσουν την ύπαρξη του Αγίου Όρους, ακόμη και στη συνείδηση των πιο αδιαφόρων, αν τους δοθεί η ευκαιρία να τις δοκιμάσουν.
Ο πατήρ Γεράσιμος είναι Ηπειρώτης και βρίσκεται στο Άγιον Όρος περισσότερο από τριάντα χρόνια, δηλαδή από πολύ νεανική ηλικία. … Έγραψε ένα πλήθος ιερές ακολουθίες, παρακλητικούς κανόνες, εκκλησιαστικούς ύμνους και άλλα λειτουργικά κείμενα που ξεπερνούν τον αριθμό των χίλιων εκατο. Πολλά από τα έργα του είναι δημοσιευμένα, αλλά τα περισσότερα έμειναν ανέκδοτα. Από όλην την Ελλάδα και από το εξωτερικό, του παραγγέλλουν συνεχώς ακολουθίες για διαφόρους αγίους, μικρούς και μισολησμονημένους, που η Εκκλησία δεν τους έχει, ως σήμερα, τιμήσει αρκετά. Συμμετέχει όμως, με τα γραφτά του, και σε μεγάλες εκκλησιαστικές εκδηλώσεις. Δική του είναι η ακολουθία του Αγίου Παύλου που χρησιμοποιηθηκε, πριν από μερικά χρόνια, στο διεθνή εορτασμό της μνήμης του Αποστόλου των Εθνών. Είναι σήμερα ο κύριος συνεχιστής της υμνογραφικής μας παράδοσης, αναγνωρισμένος επίσημα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο που του έχει απονείμει τον τίτλο του «Υμνογράφου της καθ᾽ ημάς Αγίας του Χριστού Εκκλησίας».
Ρώτησα τον πατέρα Γεράσιμο πως εργάζεται. Μου είπε ότι μελετά πρώτα καλά τη ζωή και τα έργα του αγίου που πρόκειται να υμνήσει. Σκέπτεται το θέμα του, το δουλεύει στο νού του. Όταν αισθανθεί πως είναι ώριμος για το γράψιμο κλείνει τα παράθυρα της καλύβας του για να μην τον περισπά το θέαμα της φύσης, απομονώνεται έτσι ολότελα και αφήνει την πέννα να τρέξει αυθόρμητα στο χαρτί, ακολουθώντας τους ρυθμούς και τα ποιητικά σχήματα που του δόθηκαν από την παράδοση, γράφοντας, θα έλεγε κανείς, «κατά υπαγορευση». Είδα χειρόγραφά του του πρώτου γραψίματος. Είναι καθαρότατα, με χαρακτήρα σταθερό, χωρίς καμιά διαγραφή, ούτε βιασύνη ή δισταγμό.
– Πάτερ Γεράσιμε, είπα, θέλω να σας θέσω ένα ζήτημα που το έθεσα και αλλού, χωρίς να λάβω απάντηση. Ζητώ να μάθω αν υπάρχουν σήμερα εδώ άνθρωποι που επιδίδονται, όπως οι παλαιοί ησυχαστές, στη νοερή προσευχή και που βλεπουν το άκτιστο φως.
Ο πατήρ Γεράσιμος συλλογίζεται μερικές στιγμές και αποκρίνεται.
– Υπάρχουν. Είμαι σε θέση να σας το βεβαιώσω. Αλλά δεν θα σας το πούν. Μην επιμείνετε να μάθετε περισσότερα.
Δεν θα επιμείνω», σημειώνει ο Θεοτοκάς. «Είναι τόσο καθαρό το εμπνευσμένο βλέμμα του πατρός Γερασίμου, τόσο παρήγορη η όψη του, τόσο μεταδοτική η πεποίθησή του, που ο λόγος του μου αρκεί. Δεν θα ξαναθίξω αυτό το θέμα.
Μας συνόδεψε ένα διάστημα στο μονοπάτι. Όταν χωριστήκαμε, σταθηκε και μας κοίταζε, καθώς απομακρυνόμασταν. Μας χαιρετουσε με το χέρι και τον αντιχαιρετούσαμε, σαν να αφήναμε έναν παλαιό φίλο».
Εντυπωσιάζει η μαρτυρία αυτή για τον όσιο. Μέσα σε λίγη ώρα κατόρθωσε ένας λαικός επισκέπτης να διακρίνει και να κατανοήσει πολλά, τα οποία ίσως και ο όσιος θέλησε να αποκαλύψει, παροτι πολύ σπάνια μιλούσε για τις πνευματικές του εμπειρίες. Κι όμως στην ερώτηση του Θεοτοκά, αν υπάρχουν άνθρωποι στο Άγιο Όρος που βλέπουν το άκτιστο φως, ο όσιος προς στιγμήν σκέφτηκε και στη συνέχεια απάντησε: «Υπάρχουν. Είμαι σε θέση να σας το βεβαιώσω. Αλλά δεν θα σας το πούν. Μην επιμείνετε να μάθετε περισσοτερα».
Πως μπορεί να βεβαιώσει κάτι, για το οποίο δηλώνει ότι κανείς δεν το αποκάλυπτε, γι᾽ αυτό και συστήνει στον συνομιλητή του να μην ρωτά, αν δεν το γνώριζε από προσωπική εμπειρία, αν δεν έβλεπε ο ίδιος το άκτιστο φως;
Κάνει όμως μία εξαίρεση, προκειμένου να στηρίξει τον συνομιλητή του, και του απαντά, αλλά τον αποτρέπει από μία περαιτέρω διερεύνηση, για να μην αποκαλυφθεί ότι αναφέρεται σε δική εμπειρία!
Αυτός ο θεόπνευστος υμνογράφος, ο γεμάτος αγάπη για κάθε άνθρωπο ασκητής, ο φίλος των αγίων και του Θεού, ο θεόπτης, ο όσιος Γεράσιμος ο Υμνογράφος, ο Μικραγιαννανίτης, είναι ο νέος άγιος της Εκκλησίας, τον οποίο τιμά ιδιαιτέρως φέτος η Ιερά μας Μητρόπολη, στο πλαίσιο των ΚΘ´ Παυλείων, με την ευκαιρία της πρόσφατης αναγραφής του στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας μας.
Θεωρώ πολύ μεγάλη τιμή και ευλογία το γεγονός ότι αξιώθηκα να συνδεθώ πνευματικά με τον όσιο Γεράσιμο από τα μαθητικά μου χρόνια, αλλά και ότι έχουμε την ευλογία να πανηγυρίζουμε την Αγιοκατάταξή του από το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο αυτές τις ημέρες που τιμούμε τον πρωτοκορυφαίο απόστολο Παύλο, τον ιδρυτή της τοπικής μας Εκκλησίας, τον οποίο τίμησε και ο νέος όσιος με τους ύμνους του, και συγχρόνως να τιμούμε τη μνήμη του και με τη σημερινή εκδήλωση, για την οποία ευχαριστώ θερμότατα τους εκλεκτούς ομιλητές μας.
Ευχαριστώ από καρδίας πρωτίστως τον πανοσιολογιώτατο αρχιμανδρίτη π. Τιμόθεο Ηλιάκη, Γενικο Αρχιερατικό Επίτροπο της Ιερας Μητροπόλεως Νέας Ιωνίας, αλλά και τον οσιολογιώτατο ιερομόναχο π. Νεκτάριο Μικραγιαννανίτη, από τη Συνοδεία του οσίου, και φυσικά τον ομότιμο καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Γεώργιο Ματζέλο, πνευματιό τέκνο του Γέροντα, που θα μας περιγράψουν τον νέο όσιο, τον όσιο και θεοφόρο Πατέρα ημών Γεράσιμο τον Υμνογράφο, όπως εκείνοι τον γνώρισαν, ώστε να τον γνωρίσουμε όλοι και να διδαχθούμε από τη θαυμαστή και αγία ζωή του.
