Του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου
Ι.Μ. Ναυπάκτου: Αύριον (11 Ιουλίου) εορτάζεται γιά πρώτη φορά η μνήμη τού αγίου Σωφρονίου τού Αγιορείτου. Είχα προβεί σέ όλες τίς ενέργειες γιά νά ευρεθώ αυτή τήν σπουδαία ημέρα γιά τήν ζωή μου καί τήν ζωή πολλών άλλων στήν Ιερά Μονή Έσσεξ Αγγλίας γιά νά πανηγυρίσουμε τήν πρώτη εορτή του ως αγίου τής Εκκλησίας μας.
Πολλές φορές από τό 1976 μέχρι τό 1993 λειτούργησα μαζί του καί αισθάνθηκα τήν εσωτερική ζωή ενός ερημίτου Ιερομονάχου, άκουσα από τό στόμα του λόγους ζωής αιωνίου, έζησα ευλογημένες ημέρες μαζί του όλα αυτά τά χρόνια τής επικοινωνίας μας. Μέ αγαπούσε καί τόν αγαπούσα.
Δυστυχώς, όμως, οι συνθήκες τής πανδημίας δέν επέτρεψαν νά παρευρεθώ αυτήν τήν μεγάλη ημέρα στόν χώρο στόν οποίο έζησε τά τελευταία χρόνια τής ζωής του καί εκοιμήθη.
Μετριάζεται κάπως η λύπη μου αυτή μέ τήν σκέψη ότι όλη η Εκκλησία θά εορτάση τήν μνήμη τού αγίου σέ κάθε τόπο, αλλά καί μέ τήν δημοσίευση μιάς συνέντευξής μου πού μού ζήτησαν από τόν ρουμανικό περιοδικό Familia Ortodoxa.
Παραθέτω στήν συνέχεια τήν συνέντευξη αυτή, στήν οποία παρουσιάζεται ένα μικρό μέρος τής παρακαταθήκης τού αγίου Σωφρονίου, σάν μιά μικρή συμμετοχή μου, σάν ένα μικρό κεράκι στήν μνήμη του, σέ αυτήν τήν μεγάλη ημέρα.
* * *
1. Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, ήρθε καί η πολυαναμενόμενη ώρα τού πρώτου εορτασμού τού Γέροντος Σωφρονίου τού Έσσεξ ως αγίου τής Εκκλησίας μας. Ξέρουμε ότι εσείς κάνατε τήν πρόταση γιά τήν αγιοκατάταξή του, καθώς επίσης προτείνατε τήν αγιοκατάταξη καί άλλων μεγάλων συγχρόνων αγίων τής Εκκλησίας μας, τού αγίου Παϊσίου τού Αγιορείτου καί τού αγίου Πορφυρίου τού Καυσοκαλυβίτου. Σάς παρακαλούμε νά μάς πείτε πώς γνωρίσατε τόν Γέροντα Σωφρόνιο καί πώς καταλάβατε ότι είναι άγιος;
Απάντηση: Είναι αλήθεια ότι έγραψα στό Οικουμενικό Πατριαρχείο γιά τήν αγιοκατάταξη τού Γέροντος Σωφρονίου τό έτος 2004. Βέβαια, πολλοί Κληρικοί, Μοναχοί καί Χριστιανοί τό ζητούσαν από τόν Οικουμενικό Πατριάρχη.
Εκτός τών άλλων, μπορώ νά μνημονεύσω τούς Μοναχούς τής Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου Αγίου Όρους, όπου ο άγιος Σωφρόνιος διετέλεσε πνευματικός πατέρας.
Όμως καί ο ίδιος ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ήθελε τήν αγιοκατάταξη τού Γέροντος Σωφρονίου, γιατί είχε καταλάβει τήν επίδραση πού ασκούσε ο βίος, η πολιτεία καί η διδασκαλία του στούς Χριστιανούς τής Ευρώπης, αλλά καί σέ όλο τό τόν κόσμο.
Είναι ειδική ευλογία πού έγραψα στόν Οικουμενικό Πατριάρχη γιά τόν άγιο Σωφρόνιο, καί γιά τόν άγιο Πορφύριο καί γιά τόν άγιο Παΐσιο.
Γνώρισα τόν άγιο Σωφρόνιο, πρώτα από τό βιβλίο πού έγραψε γιά τόν άγιο Σιλουανό τόν Αθωνίτη, καί ύστερα από τίς δικές μου προσωπικές αναζητήσεις.
Στήν αρχή κατάλαβα, ή μπορώ νά πώ αισθάνθηκα εσωτερικά, ότι μέσα στήν καρδιά του έρρεε τό ησυχαστικό καί θεοπτικό ρεύμα τής Εκκλησίας, από τούς Προφήτες, στούς Αποστόλους, μέχρι τούς Πατέρες. Επομένως, εξέφραζε τήν γνήσια ορθόδοξη ζωή.
2. Ερώτηση: Γιατί ο άγιος Σωφρόνιος τού Έσσεξ θεωρείται ένας από τούς μεγάλους Πατέρες τής Εκκλησίας τού 20ού αιώνα; Ποιά είναι η παρακαταθήκη τήν οποία άφησε ο άγιος Σωφρόνιος στόν σύγχρονο άνθρωπο;
Απάντηση: Ακριβώς, γι’ αυτό πού είπα προηγουμένως, ότι ο ίδιος του βρισκόταν μέσα στό ρεύμα τών Προφητών, τών Αποστόλων καί τών Πατέρων τής Εκκλησίας, ήταν ένας εκφραστής τους, ήταν πράγματι θεούμενος. Αυτό φανέρωνε η ατμόσφαιρα πού δημιουργούσε μέ τήν παρουσία του, τόν λόγο του, τήν σιωπή του, τήν προσευχή του, τήν θεία Λειτουργία πού τελούσε.
Πολλά μπορεί νά πή κανείς γιά τήν παρακαταθήκη πού άφησε σέ όλους, καί κυρίως σέ όσους τόν είχαν γνωρίσει πιό στενά. Νομίζω μιά βασική πλευρά τής παρακαταθήκης αυτής είναι ότι ο Χριστός είναι αληθινός Θεός. Αυτός μάς αποκάλυψε τόν Πατέρα καί μάς έστειλε τό Άγιον Πνεύμα, διά τού Χριστού γνωρίζουμε τόν Πατέρα, δι’ Αυτού οδηγούμαστε στήν αιωνιότητα.
Ο άγιος Σωφρόνιος έλεγε ότι ο Χριστός είναι «τό κριτήριο πάντων» καί «πρέπει νά φέρουμε στήν συνείδηση ότι οφείλουμε καί νά προσλάβουμε καί νά αφομοιώσουμε τό φρόνημα καί τήν ζωή τού Ίδιου τού Χριστού. Νά συμπεριφερόμαστε απέναντί Του πραγματικά ως παιδιά πρός πατέρα καί μαθητές πρός διδάσκαλο, δηλαδή ικανοί νά ζούμε τήν ζωή τού Ίδιου τού Θεού. Καί όταν εισέλθουμε πλήρως στήν ζωή Του, τότε αυτή η κατάσταση θά είναι ασφαλώς η “θέωση”».
3. Ερώτηση: Ο άγιος Σωφρόνιος ήταν ένας Γέροντας τής ελευθερίας. Σάς παρακαλούμε νά μάς μιλήσετε γιά τήν διδασκαλία τού οσίου Σωφρονίου περί τής ελευθερίας. Τί είναι η ελευθερία καί πώς τήν αποκτά κανείς;
Απάντηση: Ο άγιος Σωφρόνιος, όπως τό γράφει ο ίδιος στό βιβλίο του «Οψόμεθα τόν Θεόν καθώς εστίν» έφθασε στήν θεωρία τού θείου Φωτός, πού είναι μιά μεγάλη καί σπάνια εμπειρία. Έβλεπε τό Φώς τού Θεού μετά τήν θεία Μετάληψη καί αυτό τό Φώς παρέμεινε μαζί του γιά τρείς ημέρες, έβλεπε τό Φώς κατά τήν ώρα τής νοεράς ησυχίας καί τής καθαράς προσευχής. Μάς θυμίζει έντονα τόν άγιο Συμεών τόν Νέο Θεολόγο.
Έτσι απέκτησε μιά πνευματική ελευθερία καί μέσα από αυτήν τήν ελευθερία αντιμετώπιζε όλα τά θέματα τής ζωής του καί σέ αυτήν τήν ελευθερία τού πνεύματος οδηγούσε καί τούς ανθρώπους πού είχε πνευματική σχέση μαζί τους.
Επομένως, η ελευθερία κατά τόν άγιο Σωφρόνιο, δέν είναι μιά αυτονομία τού ανθρώπου ούτε η ζωή σύμφωνα μέ τά πάθη του, αλλά είναι η κατά Χριστόν ζωή, η απόλυτη εμπιστοσύνη στήν Πρόνοια τού Θεού καί, κυρίως, η κοινωνία μαζί Του μέσα στό Φώς.
Ο ίδιος έλεγε ότι, όταν «γαντζωνόμαστε δυνατά, σάν παιδιά, από Αυτόν καί λαμβάνουμε ακόμη καί αυτό πού έχει, έναν χαρακτήρα θείο», τότε σέ αυτήν τήν κατάσταση τού φόβου τού Θεού «θά φθάσουμε νά ζούμε κατά διαστήματα τήν θεία ελευθερία».
Έτσι, γιά τόν άγιο Σωφρόνιο η ελευθερία είναι «δώρο τού Θεού», «είναι κατ’ ουσίαν αναπόσπαστο από τή γνώση τού Αιωνίου», είναι η είσοδός μας διά τής ενεργείας τής Χάριστος τού Θεού «μέσα στήν σφαίρα τής ελευθερίας τών τέκνων τού Θεού». Καί αυτό μπορούμε νά τό ζήσουμε μέσα στήν Εκκλησία, πού είναι τό Σώμα τού Χριστού, μέ τήν βοήθεια ενός θεουμένου πνευματικού πατέρα.
4. Ερώτηση: Πώς εκδηλώνεται η πνευματική ελευθερία στήν επικοινωνία πνευματικού πατέρα καί μαθητή;
Απάντηση: Ο πνευματικός πατέρας, κατά τόν άγιο Σωφρόνιο, είναι αυτός πού πέρασε από τήν Αίγυπτο τών παθών στήν έρημο τής απαθείας καί από εκεί έφθασε στήν γή τής επαγγελίας, τής θεοπτίας. Είναι αυτός πού έζησε τήν πρώτη μεγάλη έλευση τής θείας Χάριτος, τήν άρση τής Χάριτος καί τήν εν συνεχεία έλευσή της καί έχει πείρα τής πνευματικής ζωής. Είναι αυτός πού γνώρισε τόν Θεό καί στήν συνέχεια αγαπά όλους τούς ανθρώπους καί μέ αυτήν τήν αγάπη θέλει «νά ανασύρη τούς ανθρώπους από τόν άδη τόν οποίον δημιούργησαν μέ τά δικά τους αντιφατικά πάθη».
Τό έργο τού πνευματικού πατρός είναι νά δημιουργήση κατά Χάριν θεούς «γιά τήν αιωνιότητα εν τώ ακτίστω Φωτί». Είναι ένας μεγαλειώδες έργο, δέν είναι μιά απλή καθοδήγηση γιά καθημερινά προβλήματα.
Αυτό σημαίνει ότι ο πνευματικός εργάζεται μέ αυτούς πού τού εμπιστεύθηκε ο Θεός, όπως τό κάνει ο ίδιος ο Θεός, δηλαδή εργάζεται μέ αγάπη, μέ τρυφερότητα, χωρίς βία καί εμπάθεια, περισσότερο ως εμπειρικός καθοδηγός, παρά ως νομοθέτης, βλέπει τήν κατάστασή τους καί ξέρει πού καί πώς θά τούς καθοδηγήση. Επομένως, μεταξύ τού πνευματικού πατρός καί τού πνευματικού παιδιού πρέπει νά πνέη «ένα αεράκι πνευματικής ελευθερίας» καί μιά αναζήτηση τού Θεού στήν αιωνιότητα, ώστε τό πνευματικό παιδί νά τηρή τήν διαθήκη τού Θεού αιωνίως. Έκανε τό έργο του περισσότερο ως πνευματικός αδελφός.
Ο ίδιος έλεγε στούς μοναχούς του: «Γνωρίζετε πώς δέν τολμώ ποτέ νά πώ ότι είμαι “πατέρας” ή γέροντας. Αυτό δέν μού ταιριάζει. Βρίσκομαι ανάμεσά σας ως αδελφός. Τίποτε περισσότερο».
Καί επειδή πρός τό τέλος τής ζωής του βάδιζε υποβασταζόμενος από δύο μοναχούς, τούς έλεγε χαριτολογώντας: «Αισθάνομαι σάν νά είμαι μέ δυό αδελφούς: αυτοί είναι πού έχουν εξουσία επάνω μου!».
Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί δείχνει καί αίσθηση τής πνευματικής πατρότητος καί αδελφότητος, αλλά καί αναγνώριση τού τί ήθελε κάποιος πού συνδεόταν μαζί του, ότι ήθελε νά τόν οδηγήση στόν Χριστό, αλλά καί δείχνει μιά μεγάλη ευαισθησία. Εγώ έτσι τόν γνώρισα, ως έναν μεγάλο πολύπειρο αδελφό, γεμάτο αγάπη θυσιαστική.
5. Ερώτηση: Στήν συζυγία, πώς χορηγεί κανείς ελευθερία στόν άλλο; Τί σημαίνει ελευθερία στό ζευγάρι;
Απάντηση: Ο άγιος Σωφρόνιος ήξερε πολύ καλά πώς νά καθοδηγή μοναχούς πρός τήν θέωση, στήν αναζήτηση τού Θεού. Ήξερε τί θά πή αποταγή τών πάντων καί αφιέρωση όλης τής ζωής στόν Θεό μέ σκοπό νά ζήση κανείς στήν αιωνιότητα μαζί Του. Μάλιστα όριζε τήν θέωση ως τήν κατάσταση εκείνη πού ενεργούμε κατά τό θέλημα τού Θεού, κατά τό φρόνημα τού Χριστού σύμφωνα μέ τόν λόγο τού Αποστόλου Παύλου «τούτο φρονείσθω εν υμίν ό καί εν Χριστώ Ιησού,» (Φιλιπ. β΄, 5).
Ωστόσο, όταν βρέθηκε στήν Ευρώπη, πρώτα στό Παρίσι καί έπειτα στήν Αγγλία, χρειάσθηκε νά καθοδηγήση καί εγγάμους ανθρώπους, μέ πολλά οικογενειακά προβλήματα, ως πρός τίς σχέσεις τών συζύγων μεταξύ τους καί ως πρός τίς σχέσεις τους μέ τά παιδιά τους.
Κατ’ αρχάς, εμφορούμενος από τό πνεύμα καί τήν διδασκαλία τών αγίων Πατέρων γνώριζε ότι η μοναχική ζωή είναι η προπτωτική κατάσταση τού ανθρώπου, δηλαδή πρίν τήν πτώση τού Αδάμ, καί ο γάμος, όπως τόν γνωρίζουμε σήμερα, είναι ένα μεταπτωτικό φαινόμενο, ο οποίος ευλογήθηκε από τόν Θεό. Επίσης, γνώριζε τί θά πή ότι ο ανθρώπος είναι κατ’ εικόνα καί καθ’ ομοίωση τού Θεού καί γι’ αυτό καθοδηγούσε όλους τούς ανθρώπους, μοναχούς καί εγγάμους, πρός τήν κατεύθυνση αυτή.
Γράφει κάπου ότι η ανθρωπότητα λόγω τής πτώσεως πού ζούσε πρίν τήν ενανθρώπηση τού Χριστού «δέν γνώρισε τήν μονογαμία», γιατί «γιά τόν πεπτωκότα άνθρωπο η πολυγαμία είναι φυσική», επειδή ζή μέ τά πάθη του. Ο Χριστός ευλόγησε τήν μονογαμία, γι’ αυτό, όπως έλεγε, «η χριστιανική μονογαμία είναι υπερφυσική, είναι κλήση πρός τήν υπευθυνότητά μας γιά τήν κατά τό δυνατόν βαθύτερη συναίσθηση τής προσωπικής μας αρχής».
Δηλαδή, έλεγε ότι η αγάπη μεταξύ τών συζύγων δέν πρέπει νά είναι απλώς «ψυχική ή φυσιολογική», δέν πρέπει νά παραμένη στά όρια τής φύσεως, καί μάλιστα όπως δημιουργήθηκε μετά τήν πτώση, «γιά νά μήν πούμε συνδεδεμένη μέ τήν ανατομία ή στήν καλύτερη περίπτωση, μέ τόν ψυχισμό», αλλά πρέπει νά είναι η προσπάθεια τών συζύγων από κοινού νά γίνουν «ναός γιά τήν λατρεία τού ανάρχου Πατρός. Τότε ο γάμος γίνεται οδός πρός σωτηρία».
Καταλαβαίνετε σέ ποιό πνευματικό ύψος έβλεπε τό μυστήριο τού γάμου. Μέσα σέ αυτήν τήν προοπτική καθοδηγούσε τούς συζύγους καί τόνιζε τήν ταπείνωση ως προϋπόθεση τής πραγματικής ζωής. Σέ έναν νέο άνδρα πού ήρθε σέ σύγκρουση μέ τήν γυναίκα του, μέ τήν οποία είχαν αποκτήσει δύο παιδιά είπε: «Ταπεινώσου, καί τότε θά αποφύγουμε τήν τραγική διάλυση τής οικογένειας. Καί τά μικρά παιδιά θά σωθούν από τήν τραγική μορφή ζωής πού υφίστανται τά παιδιά, τών οποίων οι γονείς είναι χωρισμένοι».
Φαίνεται, λοιπόν, καθαρά ότι ο Γέροντας καθοδηγούσε τούς ανθρώπους μέ πνευματική σοφία, διάκριση, ασκώντας κάθε φορά άλλοτε τήν ακρίβεια καί άλλοτε τήν οικονομία, πάντοτε όμως μέσα από τήν προοπτική τής ζωής τού ανθρώπου στήν αιωνιότητα μαζί μέ τόν Χριστό.
6. Ερώτηση: Επίσης, ως γονείς, πώς μπορούμε νά βρούμε τό χρυσό μέτρο μεταξύ ελευθερίας καί περιορισμού στήν σχέση μας μέ τά παιδιά;
Απάντηση: Νομίζω ότι όταν οι σύζυγοι βρούν τό χρυσό μέτρο στίς σχέσεις μεταξύ τους, πού συνδέει τήν πραγματική αγάπη μέ τήν αληθινή ελευθερία, τότε θά βρούν καί τό χρυσό μέτρο μεταξύ τής ελευθερίας καί τού περιορισμού τών σχέσεών τους μέ τά παιδιά.
Άλλωστε, η αγωγή τών παιδιών δέν γίνεται ανάλογα μέ αυτά πού λένε οι γονείς μέ λόγια, αλλά αυτά πού είναι οι ίδιοι οι γονείς μέσα στήν εσωτερική τους ζωή, στήν καρδιά τους. Τά παιδιά θά αφομοιώσουν αυτά πού αισθάνθηκαν από τόν εσωτερικό κόσμο τών γονέων τους καί όχι αυτά πού βλέπουν εξωτερικά στό σπίτι.
Ο άγιος Σωφρόνιος έλεγε ότι είναι πολύ σημαντικό γιά τήν αγωγή τών παιδιών γιά τό ποιά είναι η ατμόσφαιρα τής οικογένειας μέσα στήν οποία μεγαλώνουν τά παιδιά. Όπως τό έμβρυο ζή καί μεγαλώνει μέσα στό αμνιακό υγρό στήν μήτρα τής μητέρας του, έτσι, κατά κάποιον τρόπο, καί τό πνευματικό αμνιακό υγρό τού σπιτιού πρέπει νά είναι τέτοιο, πού τό παιδί νά αισθάνεται τήν αγάπη τού Θεού καί τήν ελευθερία τού πνεύματος.
Μέ άλλα λόγια, η ατμόσφαιρα τού σπιτιού μέσα στό οποίο μεγαλώνει τό παιδί πρέπει νά είναι ατμόσφαιρα προσευχής, εμπιστοσύνης στόν Θεό. Αυτό εμπνέει τά παιδιά καί αισθάνονται τήν πνευματική ζωή όχι ως εντολές, ούτε ως κανόνες, αλλά ως αίσθηση αγάπης καί ελευθερίας μέσα στήν ζωή τού Χριστού. Μέσα σέ μιά τέτοια ατμόσφαιρα καταλαβαίνουν τά παιδιά τί είναι ο Θεός καί πώς εργάζεται μέ τούς ανθρώπους, αλλιώς θά αποκτήσουν καί διαστρεβλωμένη εικόνα όχι μόνον τών γονέων τους, αλλά καί τού ιδίου τού Θεού.
7. Ερώτηση: Διανύουμε μιά δύσκολη περίοδο λόγω τής πανδημίας τού κορονοϊού. Τί συμβουλές πιστεύετε ότι θά έδινε στόν σημερινό άνθρωπο ο άγιος Σωφρόνιος γιά τήν παρούσα κρίση;
Απάντηση: Η περίοδος πού διανύουμε είναι πράγματι δύσκολη, αλλά δέν είναι μόνον αυτή η περίοδος δύσκολη, πάντοτε καί παντού συναντούμε δυσκολίες. Όλη η ζωή μας δέν είναι όπως τήν είχε σχεδιάσει κατ’ αρχήν ο Θεός, αλλά όπως διαμορφώθηκε μετά τήν συμβουλή τού διαβόλου καί τήν δική μας συγκατάθεση μέ τήν είσοδο στήν ζωή μας τής φθαρτότητας καί τής θνητότητας, τούς λεγόμενους δερμάτινους χιτώνες.
Έτσι, από τήν αρχή τής συλλήψεώς μας υποφέρουμε από τήν φθαρτότητα καί τήν θνητότητα. Ο θάνατος μάς παραμονεύει διαρκώς στήν ζωή μας, τόν έχουμε μέσα μας, μέ τά γονίδια τής γηράνσεως. Πρίν σχηματιστούν τά μέλη τού σώματος στό έμβρυο, αλλά καί πρίν ακόμη διαφοροποιηθούν τά εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα, μέσα μας υπάρχουν τά γονίδια τής γηράνσεως, δηλαδή τά γονίδια τού θανάτου, πού εκδηλώνονται μέ διάφορες ασθένειες αμέσως μέ τήν γέννηση τού ανθρώπου.
Ο άγιος Σωφρόνιος, πέρασε πολλές δοκιμασίες στήν ζωή του, από πλευράς υγείας. Έτσι, χρησιμοποιούσε τίς ανακαλύψεις τής ιατρικής επιστήμης, αλλά τελικά είχε απόλυτη εμπιστοσύνη στήν πρόνοια καί τήν αγάπη τού Θεού, καί θεωρούσε τήν ώρα τού θανάτου, όσο καί άν φαίνεται αυτό παράδοξο, ως «ένα εορταστικό γεγονός».
Έγραφε στήν αδελφή του Μαρία ότι η ημέρα τής αναχωρήσεως τής ψυχής από τό σώμα, είναι ελευθέρωση τού ανθρώπου «από τά δόντια τού θανάτου», αφού ο θάνατος είναι ένα θηρίο πού κατατρώγει τά πάντα. Καί τής έγραφε ότι τότε «θά γελάσουμε στό τέλος», καί αυτό «τό τελευταίο μας γέλιο θά είναι καί τό καλύτερο». Η στιγμή αυτή τής εξόδου τής ψυχής από τό σώμα είναι «θριαμβευτική», γιατί τό πνεύμα τού ανθρώπου ορμά σέ όλους τούς αιώνες.
Δέν ξέρω τί συμβουλές θά έδινε στούς ανθρώπους γι’ αυτά πού περνάμε, αλλά αυτά πού σάς είπα δίδασκε γενικά. Πρέπει νά φροντίζουμε γιά τήν παράταση τής βιολογικής ζωής γιά νά αποκτήσουμε πραγματική μετάνοια, αλλά πρέπει καί νά υπερβαίνουμε τόν φόβο τού θανάτου μέ τήν πίστη τής συναντήσεώς μας μέ τόν Θεό.
8. Ερώτηση: Ποιά είναι η πιό σημαντική καί χαρακτηριστική διδασκαλία τού αγίου Σωφρονίου;
Απάντηση: Όλα όσα έλεγε ήταν σημαντικά, γιατί τά είχε ζήσει πρώτα στήν δική του ύπαρξη ως τραγικά καί λυτρωτικά γεγονότα.
Παρατήρησα, όμως, ότι τήν συνάντησή του μέ κάθε άνθρωπο ξεχωριστά τήν θεωρούσε ως ένα «προφητικό γεγονός», όπως ήταν η συνάντηση μεταξύ τής Ελισσάβετ, τής μητέρας τού Τιμίου Προδρόμου, καί τής Παναγίας, Μητέρας τού Χριστού.
Σέ κάθε συνάντηση άφηνε τόν εαυτό του ελεύθερο στόν φωτισμό τού Θεού, ζητούσε λόγο από τόν Θεό γιά νά πή στόν συγκεκριμένο άνθρωπο. Αυτό έκαναν οι Προφήτες. Προσεύχονταν στόν Θεό: «Λάλει, Κύριε, ότι ακούει ο δούλός σου» (Α΄ Βασ. γ΄, 9-10), καί μετά έλεγαν: «Τάδε λέγει Κύριος» (πρβλ. Ησ. α΄ 24).
Πέρα από τήν προσευχή τήν οποία έκανε, κατάλαβα πολύ καλά ότι ό,τι έλεγε στούς ανθρώπους, ήταν καρπός τής δικής του εμπειρίας καί όχι καρπός διανοητικών σκέψεων ούτε αποτέλεσμα ιδεών πού διάβασε σέ κάποια βιβλία. Ο ίδιος έλεγε: «Λειτουργώ καί εγώ όπως πολλοί “διδάσκαλοι”, στόν κόσμο: Καταγράφουν τίς γνώσεις τους καί μέ τό μέσο αυτό διδάσκουν καί τούς άλλους».
Θά μπορούσα, όμως, νά πώ ότι αυτό πού διέκρινα στόν άγιο Σωφρόνιο, πού ήταν έκφραση όλης τής ζωής του, ήταν η έμπνευση τήν οποία είχε καί τήν οποία μετέδιδε σέ αυτούς πού τόν πλησίαζαν. Ενεργούσε ως ένας πνευματικός καλλιτέχνης πού είχε έμπνευση καί ήθελε νά ζωγραφίση τόν Χριστό στήν καρδιά τού συνομιλητού του καί νά κάνη καί αυτόν έναν εμπνευσμένο πνευματικά καλλιτέχνη.
Όταν ομιλώ γιά έμπνευση εννοώ ότι προσπαθούσε νά δώση στούς άλλους τήν εμπνευση νά αποβάλλουν τούς κακούς λογισμούς, νά προσεύχονται, νά αγαπούν τόν Θεό, νά τηρούν τήν διαθήκη πού συνήψαν μέ τόν Θεό καί νά ζούν συνεχώς μέ τό αιώνιο καί γιά τό αιώνιο.
Γιά παράδειγμα, συμβούλευε τούς ακροατές του: «Δέν μπορούμε νά ζήσουμε χριστιανικά χωρίς έμπνευση. Άν κάποιος καλλιτέχνης, κάποιος αληθινός καλλιτέχνης, ζή μέρα καί νύχτα μέ τίς εικόνες τής τέχνης του, τότε εμείς οι Χριστιανοί οφείλουμε νά είμαστε ακόμη πιό προσεκτικοί. Οφείλουμε νά υπερβούμε τίς προσπάθειες τού καλλιτέχνη, γιά νά ζήσουμε σύμφωνα μέ τό πνεύμα τού Ευαγγελίου».
Επίσης έλεγε: «Τό σημαντικότερο τώρα είναι νά εμπνέη ο Θεός τόν αγώνα σας γιά τήν σωτηρία. Όταν δίνεται η έμπνευση, τότε η ζωή γεμίζει μέ φώς καί χαρά. Δέν παρατηρούμε πιά τίς λεπτομέρειες».
Καί ακόμη έλεγε: «Γιά νά μή χάσετε τήν ευλογία πού σάς έδωσε ο Θεός αγωνισθήτε νά αφομοιώνετε κάθε σκέψη πού σάς εμπνέει καί νά διώχνετε κάθε λογισμό πού σάς φονεύει».
Αυτήν τήν έμπνευση καταλάβαινε κανείς, όταν πλησίαζε τόν άγιο Σωφρόνιο, όπως έγινε καί σέ εμένα.
9. Ερώτηση: Ήσασταν μαθητής τού αγίου Σωφρονίου καί τόν γνωρίσατε στό βάθος, άν καί πηγαίνατε στό Έσσεξ γιά μόνο ένα μήνα κάθε χρόνο. Μπορεί νά υπάρχη πνευματική επικοινωνία εξ αποστάσεως; Πώς διατηρείται μιά τέτοια επικοινωνία;
Απάντηση: Αυτό είναι ένα προσωπικό ερώτημα καί δέν γνωρίζω πώς νά τό απαντήσω. Νομίζω ότι εξαρτάται πώς εννοεί κανείς τήν απόσταση. Είναι απόσταση γεωγραφική καί χρονική, είναι απόσταση καρδιακή, είναι απόσταση πνευματική; Εγώ πάντως, παρά τήν γεωγραφική απόσταση πού είχα μέ τόν άγιο Σωφρόνιο, προσπάθησα νά μειώσω τήν απόσταση τών καρδιών μας. Αυτό δέν μπορώ νά σάς τό εξηγήσω περισσότερο, αλλά μπορείτε νά τό καταλάβετε άν διαβάσετε τό δεύτερο μέρος τού βιβλίου μου «Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ».
Πάντως, υπάρχει ένας γενικός κανόνας, ότι ό,τι είναι αληθινό, τότε καί όταν αυτό είναι χωρισμένο είναι ενωμένο, ενώ ό,τι είναι ψεύτικο, καί όταν είναι ενωμένο, στήν πραγματικότητα είναι χωρισμένο. Αυτός ο κανόνας ίσχυσε σέ μένα σέ σχέση μέ τόν άγιο Σωφρόνιο. Προσπαθούσα η σχέση μου μαζί του νά είναι αληθινή.
Θά ήθελα όμως νά σάς πώ ότι ήμουν μαθητής του μέ τήν γενικότερη έννοια τού όρου, δηλαδή μαθήτευα στά μυστήρια τής Βασιλείας τού Θεού πού εκείνος ζούσε. Πρίν τόν γνωρίσω είχα μελετήσει σχεδόν όλους τούς βασικούς Πατέρας τής Εκκλησίας, είχα κατ’ εξοχήν δικό μου πνευματικό πατέρα, τόν Μητροπολίτη Εδέσσης, Πέλλης καί Αλμωπίας Καλλίνικο, ο οποίος ήδη αγιοκατατάχθηκε από τό Οικουμενικό Πατριαρχείο, καί μέ τήν ευλογία του πήγαινα στόν άγιο Σωφρόνιο. Ήμουν στό μέσον μεταξύ ενός αγίου Επισκόπου καί ενός αγίου Ιερομονάχου ασκητού.
Έτσι, μέ τήν συνάντηση μέ τόν άγιο Σωφρόνιο βρήκα αυτά πού είπα στήν αρχή, τόν συνδυασμό μεταξύ Προφητών, Αποστόλων καί Πατέρων. Βρήκα έναν μεγάλο ησυχαστή καί θεολόγο, βρήκα αυτά πού διάβαζα στήν Αγία Γραφή καί στά Πατερικά κείμενα, έπεσα επάνω στό ρεύμα τής ησυχαστικής παραδόσεως καί κολύμπησα ελεύθερα μέσα σέ αυτήν.
Επομένως, μέ τόν τρόπο αυτό κατήργησα τήν τοπική καί χρονική απόσταση καί έζησα τήν συνάντηση μαζί του, όσο μπορούσα εγώ νά τήν καταλαβαίνω. Καί αυτό σημαίνει ότι όταν κανείς έχη πείνα καί δίψα καί ζητά νά ενωθή μέ τόν Χριστό καί νά ζήση αιωνίως μαζί Του, τότε καταργούνται όλες οι αποστάσεις.
10. Ερώτηση: Πώς είναι δυνατόν νά γίνουμε κι εμείς μαθητές «εξ αποστάσεως» τού αγίου Σωφρονίου;
Απάντηση: Νομίζω απάντησα μέ τήν προηγούμενη απάντησή μου. Πρέπει νά γίνουμε μαθητές τής Βασιλείας τού Θεού, νά αγαπήσουμε τόν Χριστό καί νά τηρούμε τίς εντολές Του, καί αυτό νά γίνεται μέσα στόν χώρο τής Εκκλησίας. Τότε ο Χριστός θά μάς αποκαλύπτη τούς δικούς Του ανθρώπους. Καί όλη η ζωή μας θά είναι μιά διαρκής έκπληξη.
Ο ίδιος ο άγιος Σωφρόνιος συνιστούσε νά σκεπτόμαστε συνέχεια τόν Χριστό: «Η σκέψη μας άς είναι εκεί όπου είναι ο Χριστός. Τότε η προσευχή μας θά είναι μαζί Του καί δέν θά μένη πολύς χώρος γιά τά πάθη. Θά συνηθίσουμε νά ζούμε μέ αυτόν τόν τρόπο, καί μέ αυτήν τήν ειρηνική ζωή θά οικοδομήσουμε όλο τό είναι μας».
Επίσης είναι σημαντικός καί ένας άλλος λόγος του πού δείχνει πώς πλαταίνει η συνείδησή μας καί αγκαλιάζει όλη τήν οικουμένη. Έλεγε: «Μπροστά στόν καθένα οφείλουμε νά είμαστε έτοιμοι νά εκπληρώσουμε τό δικό του μάλλον θέλημα, παρά τό δικό μας. Έτσι πλαταίνει η συνείδησή μας. Σιγά-σιγά, μέ τρόπο εντελώς απροσδόκητο γεννιέται μέσα μας ο θρήνος γιά τόν “Αδάμ παγγενή”».
Θά ήθελα νά τελειώσω αυτήν τήν συνέντευξη μέ έναν λόγο του πού πάντοτε μού έκανε μεγάλη εντύπωση καί μέ έβαζε πάντοτε σέ βαθειά περίσκεψη. Έλεγε: «Η ζωή είναι τόσο σύντομη καί ο σκοπός τόσο υψηλός, αλλά καί τόσο απομακρυσμένος».
Πράγματι, σύντομη είναι η βιολογική ζωή μας, υψηλός είναι ο σκοπός μας από τήν δημιουργία μας καί βλέπουμε ότι είμαστε απομακρυσμένοι από τόν στόχο μας. Καί ύστερα από όλα αυτά, σκέπτομαι: Πώς μπορούμε νά ασχολούμαστε στήν ζωή μας μέ τόσες λεπτομέρειες, χωρίς νά έχουμε έμπνευση, χωρίς νά είμαστε πνευματικοί καλλιτέχνες. Καί πώς μπορούμε νά παίζουμε μέ τήν αιωνιότητα;
