Ι.Μ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ: Από την αρχή της ιερατικής μου διακονίας, δηλαδή πριν 50 χρόνια, και μάλιστα την δεκαετία του 1970, και στην συνέχεια, γινόταν πολύς λόγος, με επίδραση ακραίων προτεσταντικών οργανώσεων της Αμερικής, για την έλευση του Αντιχρίστου που θα σφραγίση τους Χριστιανούς, για το ότι ο αντίχριστος ήλθε ή πρόκειται σύντομα να έλθη, με παρερμηνεία των σχετικών χωρίων της Αποκαλύψεως του Ευαγγελιστού Ιωάννου.
Τότε κάθε νέο που εισαγόταν στην κοινωνία, κάθε νέα ανακάλυψη της επιστήμης και της τεχνολογίας, κάθε νέος τρόπος διακίνησης των προιόντων με γραμμωτό κώδικα (bar code) και προστασίας της κοινωνίας, με νόμους για τις ταυτότητες, τα διαβατήρια, τους ενιαίους αριθμούς χαρακτηριζόταν ως εμφάνιση του αντιχρίστου ή των προδρόμων του, και καθένας που έκανε χρήση αυτών των νέων επιτηδευμάτων, θεωρείτο από μερικούς συντηρητικούς ότι δέχθηκε το σφράγισμα του αντιχρίστου και ήταν οπαδός του.
Αυτό συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια. Τα ίδια γράφονται και λέγονται και σήμερα για τα φάρμακα, τα εμβόλια που χρησιμοποιούνται εναντίον του κορωνοιού, συνεχίζοντας όλη αυτήν την συζήτηση που γινόταν τις δεκαετίες του 1970 και 1980, ότι δηλαδή ο αντίχριστος με αυτά σφραγίζει τους ανθρώπους και τους απομακρύνει από τον Χριστό.
Είναι και αυτό μια μέθοδος του διαβόλου ώστε να γίνεται συνεχώς λόγος γι’ αυτόν, να ασχολούνται όλοι μαζί του, να παραπλανά τον νού τους και να τους έχει συνέχεια δούλους του, και μάλιστα να υπερτιμούν την δύναμή του και συγχρόνως να μην ασχολούνται καθόλου με τον Χριστό. Όντως, φοβερή και σατανική πλάνη!!
Με αφορμή την συζήτηση που γινόταν την εποχή εκείνη, και μάλιστα το έτος 1987, δηλαδή πριν σχεδόν τριάντα πέντε χρόνια, είχα γράψει ένα κείμενο, το οποίο όμως έχει επικαιρότητα στην εποχή μας. Σε αυτό το κείμενο ερμήνευα τα σχετικά χωρία της Αποκαλύψεως του Ιωάννου τόσο για το χάραγμα του αντιχρίστου όσο και για το σφράγισμα του Χριστού βάσει της εκκλησιαστικής παραδόσεως, κυρίως των ερμηνειών του Ανδρέα και του Αρέθα Επισκόπου Καισαρείας.
Η ερμηνευτική βάση είναι ότι το σφράγισμα του αντιχρίστου δεν είναι κάτι το εξωτερικό, επιφανειακό και σωματικό, δεν είναι μια τροφή ή ένα φάρμακο, αλλά συνδέεται με την επίγνωση, την ενσυνείδητη αποδοχή, την λατρεία και την προσκύνηση του αντιχρίστου. Εκείνος, όμως, που έχει την σφραγίδα του Θεού στην καρδιά του, αναγνωρίζει τον αντίχριστο και τις ενέργειές του και ο αντίχριστος δεν έχει καμιά εξουσία πάνω του.
Ο Απόστολος Παύλος γράφει: «Ημείς νούν Χριστού έχομεν» (Α΄ Κορ. β΄, 16) και βεβαίως «ου γαρ αυτού (του σατανά)» τα νοήματα αγνοούμεν» (Β΄ Κορ. β΄, 11). Όσοι έχουν νού Χριστού, που έχουν ενεργοποιημένη την σφραγίδα του Θεού μέσα στην καρδιά τους, μπορούν να καταλάβουν την παρουσία του αντιχρίστου και των προδρόμων του και να κάνουν την διάκριση μεταξύ ενέργειας του Χριστού και ενέργειας του αντιχρίστου. Πρόκειται για την αρετή της διακρίσεως.
Παραθέτω το κείμενο αυτό για να ερμηνευθούν τα σχετικά με όσα λέγονται στις ημέρες μας για το σφράγισμα του αντιχρίστου, με βάση την πατερική και εκκλησιαστική παράδοση για να μη παρασυρόμαστε από αμφίβολες ερμηνείες.
* * *
Συχνά στις ημέρες μας γίνεται λόγος για τον αντίχριστο και για το χάραγμα του αντιχρίστου. Βρισκόμαστε σε αποκαλυπτικούς καιρούς. Ο αντίχριστος υπάρχει, ενεργεί, αλλά και έρχεται. Εάν στην αποστολική εποχή ο Ευαγγελιστής Ιωάννης έλεγε ότι «ο αντίχριστος έρχεται, και νυν αντίχριστοι πολλοί γεγόνασιν όϑεν γινώσκομεν ότι εσχάτη ώρα εστίν» (Α´ Ιω. β´, 18-19) καϑώς επίσης «ούτός εστιν ο αντίχριστος, ο αρνούμενος τον πατέρα και τον υιόν» (Α´ Ιω. β´, 22) και ακόμη «παν πνεύμα ο μη ομολογεί τον Ιησούν Χριστόν εν σαρκί εληλυθότα, εκ του Θεού ουκ έστι: και τούτό εστι το του αντιχρίστου ο ακηκόατε ότι έρχεται, και νυν εν τω κόσμω εστίν ήδη» (Α΄ Ιω. δ´, 3), πόσο μάλλον αυτά ισχύουν για την δική μας εποχή, η οποία απέχει πολύ από την αποστολική εποχή και ακόμη γιατί έχουν αυξηϑή αύτοί που αρνούνται τον Υιό του Θεού. Ζούμε, λοιπόν, σε αποκαλυπτικούς καιρούς.
Όμως, θα προσϑέσω ότι σήμερα οι άνθρωποι αφ’ ενός μεν παρερμηνεύουν τα αγιογραφικά κείμενα, αφ’ ετέρου δε δεν μιλάνε καθόλου για την σφραγίδα των τέκνων του Θεού, ενώ στα κείμενα της Καινής Διαϑήκης, καϑώς επίσης και στα έργα των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας, γίνεται πολύς λόγος για την σφραγίδα του Θεού, την οποία δέχονται τα τέκνα του Θεού. Με άλλα λόγια ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, που γράφει για το χάραγμα του ϑηρίου της Αποκαλύψεως, συγχρόνως γράφει και για την σφραγίδα του Αρνίου της Αποκαλύψεως.
Μιλώντας για τον αντίχριστο συγχρόνως τονίζει: «Υμείς εκ του Θεού εστε, τεκνία, και νενικήκατε αυτούς (τον αντίχριστο και τους οπαδούς του αντιχρίστου), ότι μείζων εστίν ο εν υμίν ή ο εν τω κόσμω· αυτοί εκ του κόσμου εισί· διά τούτο εκ του κόσμου λαλούσι και ο κόσμος αυτών ακούει. ημείς εκ του Θεού εσμεν» (Α΄ Ιω. δ´, 4-5).
Διερωτώμαι: Είναι τίμιο και ορϑόδοξο να γίνεται συνεχης λόγος για το χάραγμα του αντιχρίστου και να μη γίνεται καϑόλου λόγος για την σφραγίδα του Χριστού; Μπορούν μερικοί πνευματικοί πατέρες να σκορπούν συνεχώς τον φόβο της ελεύσεως του αντιχρίστου και να μη καταρτίζουν τους Χριστιανούς για να σφραγισϑούν με την σφραγίδα του ζώντος Χριστού;
Στην συνέχεια θα γίνη λόγος για το χάραγμα του ϑηρίου και για την σφραγίδα του Αρνίου της Αποκαλύψεως, με βάση την παράδοση της Εκκλησίας.
1. Το χάραγμα του ϑηρίου
Στήν Αποκάλυψη τού Ιωάννου γίνεται λόγος γιά τό ηρίο καί γιά τό χάραγμά του. Χαρακτηριστικό καί κλασσικό χωρίο είναι ένα τμήμα τού ιγ΄ κεφαλαίου τής Αποκαλύψεως, τό οποίο ά καταγράψω καί θά ερμηνεύσω.
«Καί είδον άλλο ηρίον αναβαίνον εκ τής γής, καί είχε κέρατα δύο όμοια αρνίω, καί ελάλει ως δράκων… καί ποιεί σημεία μεγάλα, καί πύρ ίνα εκ τού ουρανού καταβαίνη εις τήν γήν ενώπιον τών ανρώπων. καί πλανά τούς κατοικούντας επί τής γής διά τά σημεία ά εδόη αυτώ ποιήσαι ενώπιον τού ηρίου, λέγων τοίς κατοικούσιν επί τής γής ποιήσαι εικόνα τώ ηρίω, ός είχε τήν πληγήν τής μαχαίρας καί έζησε. καί εδόη αυτώ πνεύμα δούναι τή εικόνι τού ηρίου, ίνα καί λαλήση η εικών τού ηρίου καί ποιήση, όσοι εάν μή προσκυνήσωσι τή εικόνι τού ηρίου, ίνα αποκτανώσι. καί ποιεί πάντας, τούς μικρούς καί τούς μεγάλους, καί τούς πλουσίους καί τούς πτωχούς, καί τούς ελευέρους καί τούς δούλους, ίνα δώσουσιν αυτοίς χάραγμα επί τής χειρός αυτών τής δεξιάς ή επί τών μετώπων αυτών, καί ίνα μή τις δύνηται αγοράσαι ή πωλήσαι ει μή ο έχων τό χάραγμα, τό όνομα τού ηρίου ή τόν αριμόν τού ονόματος αυτού. Ώδε η σοφία εστίν· ο έχων νούν ψηφισάτω τόν αριμόν τού ηρίου· αριμός γάρ ανρώπου εστί· καί ο αριμός αυτού χξστ΄». (Αποκ. ιγ/, 11-18)
Πολλές απόψεις διατυπώηκαν γιά τό ηρίο αυτό. Προφανώς πρόκειται γιά τόν αντίχριστο, γι’ αυτό ο Αρέθας, Επίσκοπος Καισαρείας γράφει ότι «όπερ ουκ άλλο, ή τό διηγήσασαι τά περί τής παρουσίας τού Αντιχρίστου». Ο αντίχριστος είναι άνρωπος πού έχει τίς ενέργειες τού Σατανά, γι αυτό λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης «αναβαίνον εκ τής γής». «Εκ τής γής δηλαδή αναβαίνειν αυτόν, όθεν καί πάσιν ανθρώποις η γένεσις. Άνρωπος γάρ καί αυτός κατ’ ενέργειαν τού Σατανά». Είχε κέρατα «δύο όμοια αρνίω». Συνεχίζει ο Αρέας: «τά κέρατα δέ ουκ αρνίου, αλλ’ όμοια αρνίω, επειδή φαντάζει εαυτόν επιεική ως ο Χριστός ίνα πλανά. Διά τούτο η ομοιότης τών κεράτων, ήγουν τής δόξης». Καί ακόμη αυτός ο αντίχριστος μιλούσε ως δράκων. «ως δράκων λαλεί, ουκ ών δράκων. Ου γάρ ο Σατανάς εστιν αυτόχρημα, αλλ’ ως εκείνος ενεξουσιάζων, τουτέστι, διάδοχος γίνεται τής εξουσίας τού διαβόλου». Ο αντίχριστος δέν θά είναι ενσάρκωση τού διαβόλου, αλλά θά είναι ένας συγκεκριμένος άνρωπος ο οποίος ά έχη τίς ενέργειες τού σατανά.
Ο αντίχριστος πλανά «τούς κατοικούντας επί τής γής». Ποιούς όμως πλανά; Δέν πλανά όλους τούς ανρώπους, αλλά εκείνους μόνον πού έχουν τήν καρδιά τους στά γήϊνα, ενώ δέν μπορεί νά κάνη απολύτως τίποτε στούς ανθρώπους εκείνους πού έχουν τό πολίτευμα εν ουρανοίς.
Γράφει ο άγιος Ανδρέας Καισαρείας: «Πλανά τούς εν τή γή τήν διηνεκή κατοίκησιν τής καρδίας έχοντας. Τούς γάρ εν ουρανώ κεκτημένους τό πολίτευμα ουκ απατά η αίσησις, ησφαλισμένους ακριβώς τή προαναφωνήσει τής αυτού ελεύσεως». Έτσι, ο αντίχριστος έχει εξουσία μόνον σ’ αυτούς πού είναι ανοχύρωτοι από τήν Χάρη τού Χριστού, καί δέχονται μέσα στήν καρδιά τους τίς ενέργειες τού αντιχρίστου. Σ’ αυτούς τούς ανθρώπους δίνει τό χάραγμα. «Ίνα δώσωσιν αυτοίς χάραγμα επί τής χειρός αυτών τής δεξιάς ή επί τών μετώπων». Η φράση «ίνα δώσωσιν» εκφράζει τήν εθελοδουλεία τών ανθρώπων «καόσον διά τής τοιαύτης σφραγίδος (στίξεως) παρίσταται η πλήρης υποτέλεια τών εν λόγω ανρώπων εις τό ηρίον».
Η λέξη χάραγμα «υπενυμίζει τήν παλαιάν ανατολικήν συνήειαν τού εγχαράσσειν ή ενστίζειν τό όνομα σαρκικού ή πνευματικού κυρίου διά πεπυρακτωμένου οργάνου επί τής χειρός ή τού μετώπου μισοφόρων ή δούλων ανρώπων ή εών» (Παναγιώτης Μπρατσιώτης). Επομένως φανερώνει εξάρτηση. Η φράση ότι τό χάραγμα δίδεται στήν δεξιά χείρα δείχνει κατά τόν Αρέα τό «ίνα τών αγαών έργων εκκόψη τήν ενέργειαν», τό δέ χάραγμα στό μέτωπο δείχνει τό «ίνα τό τοίς οφαλμοίς επικείμενον μέρος προσληφέν, σκοτασμόν εμποιήση τοίς απατωμένοις τού μή ως εν ημέρα ευσχημόνως αντέχεσαι τής ευσεβείας».
Μέ άλλα λόγια τό χάραγμα στό μέτωπο καί στήν δεξιά χείρα δείχνει τήν απομάκρυνση τού ανρώπου από τήν εφαρμογή τών αγαών έργων, πού είναι η τήρηση τών εντολών τού Χριστού καί ακόμη δείχνει τόν σκοτασμό τού ανρώπου. Αυτός δέ ο σκοτασμός δέν είναι κανείς άλλος, από τόν σκοτασμό τού νοός πού ισοδυναμεί μέ τήν πτώση τού ανθρώπου. Ο σκοτασμός αυτός στήν γλώσσα τών αγίων Πατέρων λέγεται αιχμαλωσία τού νοός, νέκρωση τού νοός. Σ’ αυτούς πού έχουν σκοτισή στόν νού καί έχουν απομακρυνή από τόν Θεό έχει ενέργεια ο αντίχριστος, μπορεί δηλαδή νά τούς σφραγίση.
Τό σφράγισμα, επομένως, τού αντιχρίστου δέν είναι απλώς σφράγισμα εξωτερικό μερικών μελών τού ανρωπίνου σώματος, αλλά είναι η τελεία υποδούλωση τών απατωμένων στόν αντίχριστο. Γι αυτό καί ο διάβολος δέν ά μπορή νά χαράξη τούς ανρώπους πού ζούν εν Θεώ. Ο Αρέας Καισαρείας παρατηρεί: «Αλλ’ ου δέξονται τούτο, δηλαδή τό χάραγμα, οι τά πρόσωπα σημειωέντες τώ είω τού προσώπου φωτί». Οι άνρωποι πού έχουν μέσα τους, κατά διαφόρους βαθμούς (έλλαμψη, έα, διαρκής έα) τήν Χάρη τού Θεού ά αποφύγουν τό σφράγισμα τού ηρίου τής Αποκαλύψεως, δηλαδή ο αντίχριστος, δέν ά μπορή νά έχη καμμία δύναμη επάνω τους.
Τό χάραγμα αυτό είναι τό «όνομα τού ηρίου ή ο αριμός τού ονόματος αυτού», όπως γράφεται στήν Αποκάλυψη τού Ιωάννου. Αυτό σημαίνει ότι «διττή δέ τούτου η γνώσις, ή διά προφοράς αυτού τού ονόματος ή διά ψήφου». Ποιό είναι αυτό τό όνομα; Κατά τόν Οικουμένιο δέν γράφεται τό όνομά του μέσα στό βιβλίο τής Αποκαλύψεως ή «διά τό ανάξιον βιβλίω εγγραφήναι» ή γιά νά μή σφετερίζωνται πολλοί αυτό τό όνομα καί «πράγματα παρέχειν τοίς ευσεβέσι τό προαρπάζειν τήν γνώσιν τής παρουσίας καί εν αώρω τήν έκβασιν τιεμένους τού ωρίμου καάπαξ υστερείν».
Μάλιστα τονίζει ο άγιος Ανδρέας Καισαρείας: «Τήν μέν ακρίβειαν τής ψήφου, ως καί τά λοιπά περί αυτού γεγραμμένα, ο χρόνος αποκαλύψει καί η πείρα τοίς νήφουσιν. ει γάρ έδει καώς φασί τινες τών διδασκάλων, σαφώς γνωσήναι τό τοιούτον όνομα, ο τεεαμένος αυτό άν απεκάλυψεν. αλλ’ ουκ ηυδόκησεν η εία χάρις εν είω βιβλίω τό τού λυμεώνος ταγήναι όνομα, ως δέ εν γυμνασίας λόγω, πολλά εστιν ευρείν, κατά τόν μακάριον Ιππόλυτον καί ετέρους πολλούς, ονόματα τόν αριθμόν τούτον περιέχοντα προσηγορικά τε καί κύρια».
Πολλά μπορεί κανείς νά παρατηρήση πάνω στήν ερμηνεία αυτή τού αγίου Ανδρέου Καισαρείας. Θά αρκεσθώ σέ τρία.
Πρώτον, δέν γνωρίζουμε τήν ακρίβεια τού ονόματος τού αντιχρίστου. Άν έπρεπε νά γνωρίζουμε τό όνομα αυτό, τότε ά τό έγραφε στήν Αποκάλυψη ο ίδιος ο Ευαγγελιστής Ιωάννης πού είδε τό θηρίο. Αλλά δέν εώρησε καλό η εία Χάρη νά γραφή τό όνομα τού αντιχρίστου στήν Αγία Γραφή.
Δεύτερον, η ακρίβεια τής ψήφου, αλλά καί όλων τών γραμμένων περί τού αντιχρίστου ά αποκαλυφούν όταν χρειασή σ’ αυτούς πού νήφουν, πού έχουν νήψη καί εωρία Θεού. Δέν είναι τού καενός έργο νά προσπαή νά ανακαλύψη τό όνομα καί τόν αριμό τού ηρίου, δηλαδή τού αντιχρίστου.
Τρίτον, πολλοί επεχείρησαν νά βρούν τό όνομα τού αντιχρίστου, αλλά έπεσαν έξω. Άλλοι, χρησιμοποιώντας τό ελληνικό αλφάβητο, εθεώρησαν τό όνομα Λατείνος, άλλοι εφαρμόζοντες τό εβραϊκό αλφάβητο, εννοούσαν τόν Νέρωνα καί άλλοι, χρησιμοποιούντες τό λατινικό αλφάβητο, εώρησαν τόν Διοκλητιανό ή τόν Τίτο (Παναγιώτης Μπρατσιώτης).
Εάν καί εμείς ζούσαμε τήν εποχή τού Νέρωνος ή τού Διοκλητιανού, θά πιστεύαμε ακράδαντα ότι αυτοί οι μεγάλοι διώκτες είναι ο αντίχριστος, αφού έκαναν τόσους τρομερούς διωγμούς εναντίον τών Χριστιανών. Ποιός ά μπορούσε νά τό αρνηθή; Καί όμως πέρασαν αυτοί, πέρασαν καί τόσοι αιώνες, καί ακόμη δέν ήλθε ο αντίχριστος μέ τήν έννοια πού περιγράφει ο Χριστός, δηλαδή αυτός πού θά έλθη στούς εσχάτους χρόνους καί μετά ά επακολουήση η Δευτέρα Παρουσία.
Νομίζω ότι ασφαλέστατο χωρίο είναι τού αγίου Ειρηναίου, πού πρέπει νά τό έχουμε πάντοτε υπ όψη μας. Γράφει: «Ασφαλέστερον καί ακινδυνότερον τό περιμένειν τήν έκβασιν τής προφητείας ή τό καταστοχάζεσαι καί απομαντεύεσαι ονόματα τυχόντα, πολλών ονομάτων ευρεήναι δυναμένων εχόντων τόν προειρημένον αριμόν».
Δέχονται τό χάραγμα τού ηρίου αυτοί πού προσκυνούν καί λατρεύουν τό ηρίο: «Εί τις προσκυνεί τό ηρίον καί τήν εικόνα αυτού, καί λαμβάνει τό χάραγμα επί τού μετώπου αυτού ή επί τήν χείρα αυτού…» (Αποκ. ιδ/, 9). Δηλαδή εδώ τό χάραγμα συνδέεται μέ τήν αποδοχή καί λατρεία τού ηρίου. Όσοι δέχονται τό χάραγμα δέν έχουν ανάπαυση εσωτερική: «Καί ο καπνός τού βασανισμού αυτών εις αιώνας αιώνων αναβαίνει, καί ουκ έχουσιν ανάπαυσιν ημέρας καί νυκτός οι προσκυνούντες τό ηρίον καί τήν εικόνα αυτού, καί εί τις λαμβάνει τό χάραγμα τού ονόματος αυτού» (Αποκ. ιδ/, 11). Όσοι λατρεύουν τό ηρίο θά υποστούν φοβερές δοκιμασίες: «Καί εγένετο έλκος κακόν καί πονηρόν επί τούς ανθρώπους τούς έχοντας τό χάραγμα τού ηρίου καί τούς προσκυνούντας τή εικόνι αυτού» (Αποκ. ιστ΄, 2). Όσοι έχουν τό χάραγμα πλανώνται από τούς ψευδοπροφήτες: «Καί επιάση τό ηρίον καί ο μετ’ αυτού ψευδοπροφήτης ο ποιήσας τά σημεία ενώπιον αυτού, εν οίς επλάνησε τούς λαβόντας τό χάραγμα τού ηρίου καί τούς προσκυνούντας τή εικόνι αυτού» (Αποκ. ι/, 20). Δηλαδή οι προσκυνούντες τήν εικόνα καί έχοντες τό χάραγμα αυτοί ά πλανηούν από ψευδοπροφήτες.
Όσοι προσκυνούν τό ηρίο, αυτοί λαμβάνουν τό χάραγμά του, ενώ αντίετα όσοι δέν προσκυνούν τό ηρίο δέν λαμβάνουν τό χάραγμά του. Λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης: «Καί είδον ρόνους, καί εκάισαν επ’ αυτούς, καί κρίμα εδόθη αυτοίς, καί τάς ψυχάς τών πεπελεκισμένων διά τήν μαρτυρίαν Ιησού καί διά τόν λόγον τού Θεού, καί οίτινες ου προσεκύνησαν τό ηρίον ούτε τήν εικόνα αυτού, καί ουκ έλαβον τό χάραγμα επί τό μέτωπον αυτών καί επί τήν χείρα αυτών» (Αποκ. κ/, 4). Δηλαδή οι άγιοι πού αρνήηκαν νά προσκυνήσουν τήν εικόνα τού ηρίου, δέν έλαβαν τό χάραγμα τού ηρίου, παρά τά μαρτύρια πού υπέστησαν καί γι αυτό δοξάζονται εν ουρανοίς.
Συνεπώς, από όλα αυτά φαίνεται ότι τό χάραγμα τού ηρίου συνδέεται στενώτατα μέ τήν προσκύνηση καί τήν λατρεία τού ηρίου, μέ τήν αναγνώριση τού ηρίου, ως Θεού. Καί τό χάραγμα αυτό δέν είναι απλώς μιά εξωτερική σημείωση, αλλά εσωτερική αποδοχή τού αντιχρίστου καί αναγνώρισή του. Η νέκρωση τού νού είναι χάραγμα τού ηρίου καί όσοι έχουν νεκρό καί σκοτεινό νού πλανώνται καί γίνονται δούλοι τού ηρίου τής Αποκαλύψεως. Όσοι έχουν φωτισμένο νού, αυτοί δέν δέχονται τό χάραγμα τού θηρίου. Αυτό είναι τό ασφαλές συμπέρασμα από τήν ερμηνεία τών αγιογραφικών χωρίων.
2. Η σφραγίδα τού Αρνίου
Στήν Αποκάλυψη τού Ιωάννου καί γενικά στήν Αγία Γραφή δέν γίνεται λόγος μόνον γιά τό χάραγμα τού ηρίου, πού δέχονται όσοι προσκυνούν τό ηρίο, αλλά γίνεται λόγος καί γιά τήν σφραγίδα τού Αρνίου, πού δέχονται οι λατρεύοντες καί προσκυνούντες τό Αρνίον. Νομίζω ότι, όσοι μιλάνε μόνον γιά τό χάραγμα τού ηρίου καί αγνοούν τήν σφραγίδα τού Αρνίου προσφέρουν κακή υπηρεσία στά μέλη τής Εκκλησίας τού Χριστού.
Ήδη στήν Αποκάλυψη τού Ιωάννη μετά από τήν παρουσία τού χαράγματος τού ονόματος ή τού αριθμού τού ηρίου γίνεται λόγος γιά τούς πιστούς πού βρίσκονται μαζί μέ τό Αρνίον καί οι οποίοι έχουν «τό όνομα αυτού καί τό όνομα τού πατρός αυτού γεγραμμένον επί τών μετώπων αυτών» (Αποκ. ιδ/, 1). Καί εδώ τό σφράγισμα πρέπει νά τό εννοήσουμε ως σφράγισμα στό νού. Είναι κυρίως καί πρό παντός σφράγισμα εσωτερικό.
Διερωτώμαι: Γιατί πολλοί σήμερα μιλούν μόνον γιά τό χάραγμα τού ηρίου, δηλαδή τού αντιχρίστου, καί δέν ομιλούν γιά τήν σφραγίδα τού Αρνίου, δηλαδή τού Χριστού, αφού ο Ευαγγελιστής Ιωάννης τά αναφέρει μαζί στό ίδιο μέρος τού βιβλίου τής Αποκαλύψεως;
Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης χρησιμοποιεί τήν λέξη σφραγίδα γιά νά δηλώση τήν γέννηση τού Υιού καί Λόγου από τόν Πατέρα καί φυσικά δηλώνεται η εότητα τού Χριστού. Είπε ο Ίδιος ο Χριστός γιά τόν Εαυτό Του: «Εργάζεσε μή τήν βρώσιν τήν απολλυμένην, αλλά τήν βρώσιν τήν μένουσαν εις ζωήν αιώνιον, ήν ο υιός τού ανθρώπου υμίν δώσει· τούτον γάρ ο πατήρ εσφράγισεν ο Θεός» (Ιω. στ΄, 27).
Η λέξη σφραγίς εδώ δηλώνει ότι ο Χριστός είναι κατά φύσιν Υιός τού Θεού, γι αυτό ο ιερός Θεοφύλακτος ερμηνεύει: «Επεί καί εικών εστι τού Πατρός ο Υιός, καί σφράγισμα, καί χαρακτήρ, νόει παρ’ αυτού σφραγισήναι τούτον, κα’ ό εικών καί σφράγισμα εστιν· ώστε είναι τό λεγόμενον τοιούτον· Τούτον γάρ τόν φαινόμενον Υιόν ανρώπου, εσφράγισεν ο Πατήρ, τουτέστι, σφραγίδα αυτού καί εικόνα εγέννησε, απαραλλαξίαν πάσαν καί ταυτότητα φυσικήν πρός αυτόν αποσώζουσαν». Τό ότι ο Χριστός έχει σφραγισή από τόν Πατέρα δείχνει τήν εότητά Του. Ο Μέγας Βασίλειος στήν θεία Λειτουργία μιλά γιά τόν Χριστό ότι είναι «σφραγίς ισότυπος μέ τόν Πατέρα».
Εάν ο Χριστός είναι Υιός τού Θεού κατά φύση, εμείς οι Χριστιανοί είμαστε υιοί τού Θεού κατά Χάρη. Έτσι καί εμείς έχουμε σφραγισή από τήν εία Χάρη. Σ’ αυτό τό έμα αναφέρεται πολλές φορές ο Απόστολος Παύλος στίς επιστολές του. Θά αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά χωρία.
Αναφερόμενος στόν Χριστό γράφει πρός τούς Εφεσίους: «Εν ώ καί ημείς ακούσαντες τόν λόγον τής αληθείας, τό ευαγγέλιον τής σωτηρίας υμών, εν ώ καί πιστεύσαντες εσφραγίσητε τώ Πνεύματι τής επαγγελίας τώ Αγίω, ός εστιν αρραβών τής κληρονομίας ημών, εις απολύτρωσιν τής περιποιήσεως, εις έπαινον τής δόξης αυτού» (Εφεσ. α΄, 13-14).
Η σφραγίδα αυτή τού Αγίου Πνεύματος δόηκε σέ μάς μέ τό άγιον Χρίσμα, όταν ο ιερεύς είπε: «Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου. Αμήν». Δίνεται εξωτερικά στό σώμα, αλλά αυτό εισέρχεται στήν ψυχή. Σφραγίζεται όλος ο άνρωπος, καί σύμφωνα μέ τήν Παράδοση τής Ορθοδόξου Εκκλησίας, η σφράγιση αυτή δέν είναι ανεξάρτητη από τόν φωτισμό τού νού.
Η σφραγίδα τής δωρεάς είναι η έλευση τής θείας Χάριτος στήν ψυχή τού ανθρώπου καί έτσι αγιάζεται η ψυχή καί τό σώμα, δηλαδή όλος ο άνρωπος καί αρχίζει η νοερά προσευχή, πού είναι απόδειξη ότι ο άνθρωπος είναι ναός τού Παναγίου Πνεύματος. Σ’ αυτό αναφέρεται ο Απόστολος Παύλος καί λέγει: «Μή λυπείτε τό Πνεύμα τό Άγιον τού Θεού, εν ώ εσφραγίσητε εις ημέραν απολυτρώσεως» (Εφεσ. δ/, 30).
Βεβαίως μέ τό άγιον Βάπτισμα καί μέ τό άγιον Χρίσμα δίνεται η δυνατότητα στόν άνρωπο νά προχωρήση μέ τήν ελεύερη έλησή του καί τόν αγώνα του στό κα’ ομοίωση. Καί γνωρίζουμε από τόν άγιο Διάδοχο τόν Φωτικής ότι μετά τό Βάπτισμα, όταν δέν ζούμε σύμφωνα μέ τό έλημα τού Θεού, η Χάρη τού Βαπτίσματος καλύπτεται από τά πάη, οπότε όλη η μυστηριακή καί ασκητική ζωή αποβλέπει στήν εκ νέου αποκάλυψη αυτής τής θείας Χάριτος.
Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης κάνει επανειλημμένως λόγο γιά τήν σφραγίδα τών τέκνων τού Θεού, πού θά λάβουν οι Χριστιανοί μέ τά Μυστήρια καί τήν δική τους συνέργεια.
Γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στήν Αποκάλυψη: «Καί είδον άλλον άγγελον αναβαίνοντα από ανατολής ηλίου, έχοντα σφραγίδα Θεού ζώντος, καί έκραξε φωνή μεγάλη τοίς τέσσαρσιν αγγέλοις, οίς εδόη αυτοίς αδικήσαι τήν γήν καί τήν άλασσαν, λέγων· μή αδικήσητε τήν γήν μήτε τήν άλασσαν μήτε τά δένδρα, άχρις ού σφραγίσωμεν τούς δούλους τού Θεού ημών επί τών μετώπων αυτών» (Αποκ. ζ/, 2-3). Ο άγγελος μέ τήν σφραγίδα τού ζώντος Θεού έλει νά σφραγίση τούς δούλους τού Θεού, ώστε νά μή ταλαιπωρηούν καί βασανισούν από τά επερχόμενα δεινά.
Αυτοί οι δούλοι πού ά σφραγίζονταν από τόν άγγελο μέ «σφραγίδα Θεού ζώντος» ήταν 144.000 πού είναι ένας συμβολικός αριμός καί δείχνει τό σύνολο τών ζώντων κατά Θεόν. Αυτοί οι μέλλοντες νά σφραγισούν είναι οι ίδιοι πού περιγράφονται στό ιδ’ κεφάλαιο τής Αποκαλύψεως, ως έχοντες «τό όνομα αυτού, τού Αρνίου δηλαδή, καί τό όνομα τού πατρός αυτού γεγραμμένον επί τών μετώπων αυτών» (Αποκ. ιδ/, 1). Είναι αυτοί πού στέκονται μαζί μέ τό Αρνίο. Αυτοί έχουν μερικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα.
Τό πρώτον γνώρισμα είναι η παρενία: «Ούτοί εισιν οί μετά γυναικών ουκ εμολύνησαν· παρένοι γάρ εισιν». Εδώ πρόκειται προφανώς όχι μόνον γιά τήν σωματική παρθενία, αλλά κυρίως γιά τήν πνευματική παρενία, δηλαδή τήν κααρότητα τής καρδιάς.
Δεύτερον γνώρισμα είναι η βίωση τών εντολών τού Αρνίου καί τό νά ακολουούν πίσω του: «Ούτοί εισιν οι ακολουούντες τώ αρνίω όπου άν υπάγη». Τηρούν τίς εντολές τού Αρνίου καί ακολουούν τό Αρνίον καί μέχρι τού μαρτυρίου.
Καί τρίτον γνώρισμα είναι η ειλικρίνειά τους: «Καί ουχ ευρέη ψεύδος εν τώ στόματι αυτών· άμωμοι γάρ εισιν» (Αποκ. ιδ/, 1-5).
Φαίνεται από αυτό τό αποκαλυπτικό χωρίο ότι τό σφράγισμα τών πιστών υπό τού Αρνίου είναι κυρίως καί πρό παντός εσωτερικό. Είναι κοινωνία καί ενότητα τών πιστών μέ τόν Χριστό. Η καρδιά τους έχει αναγεννηθή, έχει χρισή από τό Άγιον Πνεύμα.
Αυτή η σφραγίδα από τόν Ευαγγελιστή Ιωάννη αποκαλείται καί χρίσμα. Καί αυτό τό χρίσμα είναι εσωτερική κατάσταση. Αναφερόμενος ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στόν Αντίχριστο, γράφει: «Καί υμείς χρίσμα έχετε από τού αγίου, καί οίδατε πάντα… Ταύτα έγραψα υμίν περί τών πλανώντων υμάς. καί υμείς, τό χρίσμα ό ελάβετε απ’ αυτού, εν υμίν μένει, καί ου χρείαν έχετε ίνα τις διδάσκη, υμάς, αλλ’ ως τό αυτό χρίσμα διδάσκει υμάς περί πάντων…» (Α Ιω. β/, 20-27).
Από τήν μεγάλη δοκιμασία τών εσχάτων δέν ά βλαφθούν όσοι έχουν σφραγισή μέ τό χρίσμα καί τήν σφραγίδα τού Αγίου Πνεύματος. Γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στήν Αποκάλυψη: Όταν εσάλπισε ο πέμπτος άγγελος «είδον αστέρα εκ τού ουρανού πεπτωκότα εις τήν γήν, καί εδόη η κλείς τού φρέατος τής αβύσσου, καί ήνοιξε τό φρέαρ τής αβύσσου, καί ανέβη καπνός εκ τού φρέατος ως καπνός καμίνου καιομένης, καί εσκοτίση ο ήλιος καί ο αήρ εκ τού καπνού τού φρέατος. καί εκ τού καπνού εξήλθον ακρίδες εις τήν γήν, καί εδόη αυτοίς εξουσία ως έχουσιν εξουσίαν οι σκορπίοι τής γής· καί ερρέη αυταίς ίνα μή αδικήσωσι τόν χόρτον τής γής ουδέ πάν χλωρόν ουδέ πάν δένδρον, ει μή τούς ανθρώπους οίτινες ουκ έχουσι τήν σφραγίδα τού Θεού επί τών μετώπων αυτών» (Αποκ. θ/, 1-4).
Έτσι, όσοι σφραγισούν μέ τήν σφραγίδα τού Θεού από τήν ζωή αυτήν δέν έχουν νά φοβηθούν τίποτε μέ τήν έλευση τού αντιχρίστου. Αυτό είναι σημαντικό. Ο αντίχριστος δέν έχει καμμία εξουσία επάνω τους. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, αναφερόμενος στόν αντίχριστο καί μάλιστα στό χάραγμα τού αντιχρίστου, γράφει στήν συνέχεια: «Υμείς εκ τού Θεού εστε, τεκνία, καί νενικήκατε αυτούς, ότι μείζων εστίν ο εν υμίν ή ο εν τώ κόσμω» (Α Ιω. δ/, 4).
3. Τελικές διαπιστώσεις
Ύστερα από όλα αυτά μπορούμε νά καταλήξουμε σέ μερικές διαπιστώσεις:
Πρώτον. Η Αποκάλυψη τού Ιωάννου δέν είναι τό πρώτο βιβλίο, από άποψη αριμήσεως, τής Αγίας Γραφής, αλλά τό τελευταίο βιβλίο. Καί μάλιστα είναι συμβολικό καί αρκετά δύσκολο νά ερμηνευθή. Γι αυτό καί οι Πατέρες τής Εκκλησίας δέν ασχολήηκαν πολύ μέ τήν ερμηνεία τών εικόνων τού βιβλίου. Εμείς συνήως διαβάζουμε τό βιβλίο τής Αποκαλύψεως ως πρώτο καί αφήνουμε όλα τά άλλα, ενώ ά έπρεπε νά διαβάσουμε από τήν αρχή τά Ευαγγέλια καί τίς Επιστολές τών Αποστόλων, πού μάς διδάσκουν πώς πρέπει νά ζούμε ως Χριστιανοί.
Δεύτερον. Στήν Αποκάλυψη τού Ιωάννου δέν γίνεται λόγος μόνον γιά τό χάραγμα τού ηρίου, αλλά καί γιά τήν σφραγίδα ή τό σφράγισμα τού Αρνίου, δηλαδή τού Χριστού. Δέν μπορούμε νά χωρίζουμε αυτές τίς δυό πραγματικότητες καί νά ερμηνεύουμε μόνον τό πρώτο, καί μάλιστα αποσπασματικά καί νά αρνούμαστε τό δεύτερο, δηλαδή τήν σφραγίδα τού Χριστού.
Τρίτον. Τό χάραγμα τού ηρίου συνδέεται μέ τήν προσκύνηση καί τήν λατρεία τού αντιχρίστου. Ό,τι μάς προτρέπει νά λατρεύσουμε τόν αντίχριστο, αυτό είναι σατανικό. Καί όταν εμείς αναγνωρίζουμε καί λατρεύουμε ό,τι μάς ζητά ο αντίχριστος, σέ βάρος τού Θεού, αυτό είναι σφράγισμα τού αντιχρίστου. Μπορούμε νά πούμε σύμφωνα μέ όλη τήν διδασκαλία τής Εκκλησίας ότι ο σκοτασμός τού νού είναι χάραγμα τού ηρίου.
Τέταρτον. Η σφραγίδα τού Αρνίου δέν είναι μόνον εξωτερικό γεγονός, αλλά αναγνώριση καί λατρεία τού αληινού Θεού. Είναι κυρίως η βίωση όλης τής εκκλησιαστικής ζωής, δηλαδή τής μυστηριακής καί ασκητικής ζωής. Όποιος ελευερώνει τόν νού του από τήν αιχμαλωσία τού διαβόλου, όποιου ο νούς φωτίζεται καί μέσα εκεί γίνεται ακατάπαυστη η μνημόνευση τού ονόματος τού Χριστού, πού είναι ένδειξη ότι ο άνρωπος έγινε ναός τού Αγίου Πνεύματος, αυτός δέχηκε τήν σφραγίδα τού Αγίου Πνεύματος.
Πέμπτον. Όσοι σφραγίσηκαν μέ τήν Χάρη τού Θεού, δέν έχουν νά φοβηούν καμμιά δύναμη τού αντιχρίστου. Αυτοί ά περάσουν μέσα από τήν «Ερυρά άλασσα», όπως έκαναν οι Εβραίοι, ά ξεφύγουν από τήν καταδυναστεία τού Φαραώ καί ά φάσουν στήν γή τής επαγγελίας. Ο διάβολος δέν έχει καμμιά εξουσία πάνω στά τέκνα τού Θεού.
Γι αυτούς πού ακολουούν τό Αρνίο καί δέχονται τίς ενέργειές Του, ο διάβολος έχει σφραγισή στήν άβυσσο, όπως λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης: «Καί είδον άγγελον καταβαίνοντα εκ τού ουρανού, έχοντα τήν κλείν τής αβύσσου καί άλυσιν μεγάλην επί τήν χείρα αυτού, καί εκράτησε τόν δράκοντα, τόν όφιν τόν αρχαίον, ός εστι Διάβολος καί ο Σατανάς ο πλανών τήν οικουμένην, καί έδησεν αυτόν χίλια έτη, καί έβαλεν αυτόν εις τήν άβυσσον, καί έκλεισε καί εσφράγισεν επάνω αυτού, ίνα μή πλανά έτι τά έθνη, άχρι τελεσθή τά χίλια έτη· μετά ταύτα δεί αυτόν λυήναι μικρόν χρόνον» (Αποκ. κ΄, 1-3).
Ο άγιος Ανδρέας Καισαρείας, ερμηνεύοντας τά σχετικά μέ τήν κααίρεση καί τό σφράγισμα τού διαβόλου, γράφει: «Ενταύα τήν εν τώ δεσποτικώ πάει γεγενημένην τού διαβόλου διηγείται κααίρεσιν· εν ή τόν δοκούντα είναι ισχυρόν, ο ισχυρότερος αυτού Χριστός ο Θεός ημών δήσας, ημάς τά σκύλα αυτού, εκ τών χειρών αυτού ελυτρώσατο, καταδικάσας αυτόν εις τήν άβυσσον».
Τό σφράγισμα τού διαβόλου στήν άβυσσο είναι ο χρόνος τής Εκκλησίας. Η Εκκλησία, ως τό Σώμα τού Χριστού, κυριαρχεί επάνω στόν διάβολο. Καί οι άνρωποι τού Θεού μπορούν νά νικήσουν τόν διάβολο. Οι βίοι τών αγίων είναι χαρακτηριστικοί στό σημείο αυτό. Ο διάβολος δέν έχει καμμιά εξουσία επάνω στούς ανρώπους τού Θεού. Μπορεί γιά πολλές ημέρες νά εμφανίζεται καί νά πολεμά τούς μοναχούς, αλλά νά μή κατορθώση νά αποσπάση τό νού τους «εκ τής τού Θεού συνουσίας», όπως γράφεται γιά τόν Ιωάννη τόν ησυχαστή.
Έκτον. Έργο όλων μας καί κυρίως τών Ποιμένων είναι νά καοδηγούμε τούς Χριστιανούς μέ τήν μέοδο τής οροδόξου ευσεβείας, ώστε νά ενεργοποιηθή μέσα στήν καρδιά τους η σφραγίδα τού Αγίου Πνεύματος καί έτσι, όταν έλη ο αντίχριστος, αυτοί ά τόν καταλάβουν, αλλά τό κυριότερο θά στέκωνται μαζί μέ τό Αρνίο.
Επομένως, περισσότερο πρέπει νά μιλάμε γιά τόν Χριστό καί νά Τόν αγαπάμε, τηρώντας τίς εντολές Του, νά προσευχόμαστε καί νά ζούμε μυστηριακή ζωή, παρά νά μιλάμε γιά τόν αντίχριστο. Διότι σέ μιά τέτοια περίπτωση ο ίδιος ο διάβολος μάς παραπλανά ποικιλοτρόπως γιοά νά κυριαρχή πάνω μας μέ τόν φόβο, νά μάς απομακρύνη από τήν μνήμη τού ονόματος τού Χριστού καί νά επεκτείνη μέ τήν δική μας συνέργεια τό δαιμονικό έργο του.
Τελικά, η όλη παράδοση τής Εκκλησίας μας συνιστά νά φροντίζουμε νά μάς σφραγίση ο Χριστός, νά είμαστε ζωντανά μέλη τού Σώματος τού Χριστού, καί τότε δέν φοβόμαστε κανέναν αντίχριστο καί κανέναν πρόδρομό του, γιατί «μείζων ο εν υμίν ή ο εν τώ κόσμω» (Α΄ Ιω. δ΄, 4).
