Ημερίδα Πνευματικών στην Ι.Μ. Βεροίας (ΦΩΤΟ)

Στο πλαίσιο των ΚΔ´ Παυλείων, την Δευτέρα 18 Ιουνίου το πρωί στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικοδήμου του Βεροιέως και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Βεροίας, πραγματοποιήθηκε όπως κάθε χρόνο η ημερίδα Πνευματικών με τίτλο: «Κατήχηση και ποιμαντική δια του μυστηρίου της Ιεράς Εξομολογήσεως».

Οπως αναφέρει ανακοίνωση της Μητρόπολης, στην αρχή χαιρετισμό απηύθυνε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμων, ο οποίος στο τέλος απένειμε και τα αναμνηστικά των ΚΔ΄ Παυλείων.

Ομιλητής της ημερίδας ήταν Αρχιμ. Νεκτάριος Καλύβας από την Ιερά Μητρόπολη Φωκίδος, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Κατήχηση και ποιμαντική δια του μυστηρίου της Ιεράς Εξομολογήσεως»

Την εκδήλωση παρουσίασε με επιτυχία ο Αρχιμ. Ιερεμίας Γεωργαλής.

Ο χαιρετισμός του Σεβασμιωτάτου :

Πριν από μία περίπου εβδομάδα στην Ημερίδα των κληρικών της Ιεράς μας Μητροπόλεως με θέμα «Εξωτερική και εσωτερική ιερα­ποστολή» είχαμε την ευκαιρία, με τις δύο εισηγήσεις που αφορούσαν στην εσωτερική ιεραποστολή, να ακούσουμε και συζητήσουμε για πολ­λα και σημαντικά θέματα για την ποιμαντική διακονία του ιε­ρέως μέσα στην ενορία του αλλά και σε ιδιάζουσες συνθήκες, όπως αυ­τες της φυλακής.

Το θέμα της σημερινής Ημερίδας των πνευματικών της Ιεράς μας Μη­τροπόλεως είναι βεβαίως πιο εξει­δικευμένο και εστιάζεται στην κατήχηση και την ποιμαντική, όπως αυτές μπορούν να ασκηθούν μέσα από το μυστήριο της ιεράς εξομολογήσεως.

Όλοι ασφαλώς γνωρίζουμε τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του μυστη­ρίου της ιεράς εξομολογήσεως, στο οποίο ο πνευματικός ακούει και αναδέχεται τη μετάνοια του εξομο­λογουμένου και παρέχει διά της χα­ριτος του Θεού την άφεση των αμαρτιών.

Ο ρόλος του πνευματικού στο μυ­στήριο αυτό είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο να εξομολογηθεί εν ει­λικρινεία τα εν γνώσει και εν α­γνοία παραπτώματα, λάθη και πα­θη του, να συνειδητοποιήσει την αμαρτωλότητά του και να αποφα­σίσει να αλλάξει τη συμπεριφορά και τη στάση του είτε ως προς κάτι συγκεκριμένο είτε και γενικότερα. Είναι ακόμη να τον καθοδηγήσει στην πνευματική ζωή υποδεικνύ­ο­ντας του τα κατάλληλα πνευματι­κα φάρμακα για την περίπτωσή του.

Το μυστήριο της εξομολογήσεως δεν είναι ασφαλώς ώρα κηρύγμα­τος από την πλευρά του πνευματι­κού, ο τρόπος όμως με τον οποίο αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ο οποί­ος βρίσκεται ενώπιόν του και αποκαλύπτει ενώπιον του Θεού τα μύχια της ψυχής του, έχει μεγάλη σημασία και αποτελεί μέρος της ποιμαντικής διακονίας του πνευ­μα­τικού προς τον εξομολογούμενο πιστό.

Διότι ο τρόπος του πνευματικού πρέπει να εκφράζει την αγάπη του Θεού προς τον μετανοούντα πιστό, πρέπει να περιέχει τη στοργή και τη φροντίδα που δείχνει ο καλός Σαμαρείτης στην ευαγγελική πα­ραβολή προς τον εμπεσόντα στους ληστές άνθρωπο, πρέπει να μιμεί­ται τη στάση του αγαθού πατρός που βγαίνει από το σπίτι του για να υποδεχθεί και να εναγκαλισθεί τον άσωτο υιό ο οποίος επιστρέφει μετα­νοημένος στην πατρική οικία.

«Το έργο του εξομολόγου», γρα­φει ένας σύγχρονος Γέροντας, «δεν είναι μόνο η απλή ακρόαση των αμαρτιών του εξομολογουμένου και η ανάγνωση στο τέλος της συγ­χωρητικής ευχής. Ούτε πάλι περιο­ρίζεται μόνο στην ώρα της εξομο­λο­γήσεως. Ο πνευματικός σαν κα­λος πατέρας φροντίζει συνεχώς το τέκνο του και το παρακολουθεί προ­σε­κτικά, το νουθετεί κατάλλη­λα, το κατευθύνει ευαγγελικά, δεν του θέτει υπερβολικά βάρη, το κα­νονίζει μέτρια όταν πρέπει, το οι­κονομεί όταν απογοητεύται, βα­ρύνεται, δυσανασχετεί, αποκάμνει, το θεραπεύει ανάλογα, δεν το απο­θαρρύνει ποτέ, μορφώνοντας στην ψυχή του τον Χριστό.

Η αναπτυσσόμενη αυτή πατρική και υιική σχέση πνευματικού και εξομολογουμένου», συνεχίζει, «δη­­μι­ουργεί άνεση, εμπιστο­σύνη, σεβασμό. Ο εξομολογούμενος ανοί­γει την καρδιά του στον πνευματικό και του εκθέτει τα πιο κρύφια, ακόμη και αυτά που δεν θέλει να ομολογήσει στον ίδιο του τον εαυτό.

Ο πνευματικός θα πρέπει να σε­βασθεί απόλυτα αυτή την απεριό­ριστη εμπιστοσύνη, καθώς δεσμεύ­εται επιπλέον και από τους ιερούς κανόνες της Εκκλησίας για το απόρ­ρητο της εξομολογήσεως.

Στην ορθόδοξη εξομολογητική δεν υπάρχουν βέβαια γενικές συ­ντα­γες, γιατί η πνευματική καθο­δήγηση της κάθε μοναδικής ψυχής γίνεται εξατομικευμένα. Ο κάθε άνθρωπος είναι ανεπανάληπτος, με ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση, άλλο χα­ρακτήρα, διαφορετικές δυνατό­τη­τες, αντοχές, γνώσεις, ανάγκες και διαθέσεις. Ο πνευματικός με τη χάρη του Θεού και τη θεία φώτιση θα πρέπει να διακρίνει όλα αυτά και να αποφασίσει τι είναι καλύ­τε­ρο να χρησιμοποιήσει για να βοη­θήσει τον εξομολογούμενο. Άλλο­τε χρειάζεται επιείκεια και άλλοτε αυστηρότητα. Δεν είναι για όλους πάντοτε τα ίδια. Ούτε ο πνευματι­κος θα πρέπει να είναι πάντα αυ­στηρός, έτσι μόνο για να λέγεται αυστηρός και να εκτιμάται. Ούτε πάλι υπερβολικά επιεικής για να προτιμάται και να είναι πνευματι­κος πολλών ανθρώπων».

Ο χειρισμός της ψυχής από τον πνευματικό είναι πολύ σπουδαία υπόθεση και γι᾽ αυτό θα πρέπει να επιτελεί το έργο του με βαθειά συναίσθηση της ευθύνης που έχει να βοηθήσει την κάθε ψυχή και να την καθοδηγήσει στη σωτηρία, αντιμετωπίζοντας το ως πνευματ­ι­κη διακονία.

Σε αυτό αποβλέπουν και οι συ­μ­βουλές και οι κατευθύνσεις που δίδει ο πνευματικός και τις οποίες πρέπει να τις δίνει με μεγάλη προ­σοχή ώστε να ωφελείται ο εξομο­λογούμενος. Η χαλαρότητα και η άνευ ορίων επιείκεια του πνευμα­τι­κού δεν βοηθά τον εξομολογού­με­νο να συνειδητοποιήσει την πνευ­­ματική του κατάσταση και να διορθωθεί.

Αντίθετα η καλώς εννοούμενη αυ­στηρότητα του πνευματικού τον βοηθά και τον παρακινεί περισσό­τερο στο να συναισθανθεί το λάθος του και να μην το επαναλάβει. Τον βοηθά να ταπεινωθεί ενώπιον του Θεού για να λάβει με τον τρόπο αυ­το τη χάρη του Θεού και να ωφεληθεί από αυτήν ψυχικά και πνευματικά.

Το ζητούμενο για τον πνευματικό είναι να βρεί το μέτρο ανάμεσα στην αυστηρότητα και την τήρηση των κανόνων που απαιτείται και στην αγάπη, ώστε να βοηθήσει τον άνθρωπο και ούτε να τον εξουθε­νω­σει και να τον συντρίψει ούτε βεβαίως να του δίνει την εντύπω­ση ότι δεν πειράζει, μπορεί να επα­ναλαμβάνει εν γνώσει του τα ίδια σφάλματα, τις ίδιες αμαρτίες και να έρχεται στη συνέχεια και πάλι να τις εξομολογείται.

Και τα δύο είναι εξίσου επικίνδυ­να και για τον ίδιο τον εξομολο­γού­μενο αλλά και για άλλους, διό­τι, δυστυχώς, πολλές φορές ακού­με ανθρώπους που συζητούν μετα­ξυ τους και λένε «να πας στον τάδε πνευματικό, γιατί του είπα το α´ή το β´ και αυτός μου είπε ότι δεν πει­ράζει» ή και το αντίθετο «να μην πας στον τάδε γιατί δεν θα σε αφήσει να κοινωνήσεις». Φυσικά για τέτοιους είδους συζη­τη­σεις δεν ευθύνεται οπωσδήποτε ο πνευματικός, θα πρέπει όμως να είναι προσεκτικός στις συμβουλές που δίδει ή στα επιτίμια που ορίζει, ώστε να είναι ανάλογα με την πνευ­ματική κατάσταση του αν­θρω­που που έχει ενώπιόν του, και ο οποίος θα πρέπει να κατανοήσει ότι ούτε η αυστηρότητα έχει σκοπό και στόχο να τον εξουθενώσει αλλά να τον φέρει σε συναίσθηση της καταστάσεώς του και να τον βοηθήσει να διορθωθεί, ούτε η επιείκεια είναι χαλαρότητα, αλλά είναι ένα κίνητρο για να αγωνισθεί με περισσότερο ζήλο για να προφυ­λα­ξει τον εαυτό του από την αμαρ­τία, ώστε να φανεί άξιος της αγά­πης και του ελέους του Θεού, όπως αυτό του παρέχεται διά του πνευ­ματικού.

Σε αυτό έγκειται άλλωστε και η ποι­μαντική διακονία μέσα στο μυ­στήριο της ιεράς εξομολογή­σεως. Στην περίπτωση αυτή βεβαίως δεν έχει ένα γενικό χαρακτήρα, όπως άλλες μορφές ποιμαντικής διακο­νίας που αφορούν πολλούς ανθρώ­πους, μία ενορία ή και μία Μητρό­πολη. Εδώ πρόκειται για μία προ­σω­ποποιημένη διακονία που αφο­ρα και απευθύνεται αποκλειστικά σε έναν άνθρωπο, σε μία ψυχή, και αυτό πρέπει να το συνειδητο­ποιή­σει ο πνευματικός. Διότι ένας τρο­πος που λειτουργεί σε έναν αν­θρω­πο, μπορεί να μην λειτουργεί σε έναν άλλο ή και να παράγει διαφο­ρετικά αποτελέσματα. Ο πνευματι­κος καλείται, είτε γνωρίζει τον αν­θρωπο που έχει ενώπιόν του, εφό­σον πρόκειται για κάποιον ο οποί­ος συνδέεται μαζί του πνευματικά, είτε προσπαθώντας να εκτιμήσει την πνευματική του κατάσταση από όσα του λέει, εφόσον δεν τον γνω­ρι­ζει, να βρεί τον ενδεδειγμένο τρόπο για να του μιλήσει και να τον προσεγγίσει, ώστε να ωφελη­θεί ο άνθρωπος πνευματικά.

Αυτό χρειάζεται ασφαλώς διάκρι­ση και προσευχή, χρειάζεται σοβα­ρότητα και ταπείνωση από την πλευ­ρα του πνευματικού, γιατί η ευθύνη του είναι μεγάλη για την ψυχή που τον εμπιστεύεται. Και έχουμε ακούσει όλοι για περιπτώ­σεις ανθρώπων που πήγαν να εξο­μολογηθούν σε κάποιους πατέρες στο Άγιο Όρος και αλλού και απο­γοητεύθηκαν από κάποια αψυχο­λο­γητη ή αδιάκριτη αντιμετώπιση και έφθασαν στην απόγνωση, από την οποία τους έσωσε τελικά η χα­ρη και το έλεος του Θεού, που έφε­ρε στον δρόμο τους κάποιον φω­τι­σμένο πνευματικό, ο οποίος με τη διακριτική του αγάπη κατόρθωσε να επαναφέρει τον άνθρωπο και να τον οδηγήσει προοδευτικά στη σω­τηρία.

Θυμούμαι τον Γέροντά μου να διη­γείται την ιστορία ενός ανθρώ­που από τη Χαλκιδική που ήρθε κα­ποτε στο Άγιο Όρος, στην Αγία Άννα, για να εξομολογηθεί. Ήρθε μάλιστα μετά από επίμονη παρό­τρυν­ση της συζύγου του, η οποία του έλεγε «πήγαινε και συ να εξο­μολογηθείς για να κοινωνήσεις».

Υπήρχαν τότε δύο πνευματικοί στην Αγία Άννα. Ο ένας ήταν πολύ αυστηρός, και σε αυτόν έτυχε να πάει ο άνθρωπος. Εξομολογή­θηκε τις αμαρτίες του και του είπε όλα όσα είχε κάνει στη ζωή του. Ο πνευματικός κρατούσε σημειώσεις και όταν τελείωσε την εξομολόγη­ση του είπε ότι ακόμη και όταν πε­θαίνεις, δεν πρέπει να κοινωνή­σεις.

Ταράχθηκε ο άνθρωπος από αυτό που άκουσε. Έφυγε από τον πνευ­μα­τικό απογοητευμένος, συντε­τριμ­­με­νος. Αυτός είχε έρθει με την ελπίδα να εξομολογηθεί και να μπορέσει να κοινωνήσει, και ο πνευματικός του είπε ότι δεν είναι άξιος. Περπατούσε σκεφτικός, προ­βληματισμένος, στεναχωρημένος πως θα επιστρέψει πίσω στο σπίτι του, τι θα πεί στη γυναίκα του και σκεφτόταν μάλιστα να βάλλει τερ­μα στη ζωή του, εφόσον δεν είχε πλέον καμία ελπίδα.

Στον δρόμο συνάντησε έναν μο­ναχό που ανήκε στη συνοδεία του άλλου πνευματικού. Τον είδε στε­νο­χωρημένο ο μοναχός και τον ρω­τησε τι του συμβαίνει, μήπως χρειάζεται κάποια βοήθεια. Ο άλλος του απήντησε ότι ήρθε στο Άγιο Όρος να εξομολογηθεί και ο πνευματικός του είπε ότι δεν θα έπρεπε να κοινωνήσει ούτε πριν να πεθάνει.

Ο μοναχός κατάλαβε τι συνέβη και για να τον βοηθήσει του είπε «μήπως πήγες στον τάδε πνευματι­κο; Αυτός δεν είναι καλά, γι᾽ αυτό σου είπε τέτοια πράγματα», θέλο­ντας να μην εκθέσει και τον πνευ­ματικό. «Έλα», του είπε, «θα σε πάω εγώ στον γέροντά μου που είναι πολύ καλός πνευματικός».

Αναθάρρησε ο άνθρωπος και απο­φάσισε να ακολουθήσει τον μονα­χο. Πήγε όντως, εξομολογήθηκε στον γέροντά του, που ξέροντας την υπόθεση, έδειξε πολλή αγάπη και πολλή κατανόηση, συζήτησαν και όταν τελείωσαν, του είπε να μείνει κοντά τους για μερικές ημέ­ρες, να νηστεύσουν μαζί και να ξαναμιλήσουν.

Αυτό και έγινε. Ο άνθρωπος έμει­νε μερικές ημέρες μαζί με τη συνο­δεία, νήστευσε μαζί με τους μονα­χούς και τον γέροντα, εξομολο­γη­θηκε και πάλι, και πριν να φύγει για να επιστρέψει στο σπίτι του ο γέροντας του έδωσε την ευλογία να κοινωνήσει. Έτσι από εκεί που ο άνθρωπος πήγαινε για να αυτο­κτονήσει, μπήκε με τη βοήθεια του γε­ροντα σε ένα δρόμο και βοη­θήθηκε, ώστε να προοδεύσει σιγά-σιγά στην πνευματική ζωή.

Αυτό είναι πραγματική ποιμαντι­κη διακονία. Βέβαια, δεν έχουν όλοι το χάρισμα, αλλά όλοι θα πρε­πει να προσπαθούμε και να προ­σευ­χόμεθα στον Θεό, ώστε με τη χα­ρη του και με τον φωτισμό του να χειριζόμεθα τις ψυχές με τον κατάλληλο τρόπο, ώστε να προκύ­πτει πνευματική ωφέλεια και όχι βλάβη για την ψυχή.

Ο Γέροντας Εφραίμ ο Κατου­νακ­ι­ω­της, αυτή η οσιακή και αγία μορ­φη, όταν πήγαινε κάποιος να εξο­μολογηθεί σε αυτόν και ήθελε σο­φο χειρισμό, τον έστελε στον πα­τέρα Διονύσιο, τον πνευματικό, που είχε όντως μεγάλο χάρισμα, ήταν γλυκύτατος και σοφός και αντιμετώπιζε τους ανθρώπους με μεγάλη κατανόηση και πολλή αγάπη. Και ακόμη και εάν έλεγε σε κάποιον ότι δεν μπορεί να κοινω­νη­σει, το έλεγε με τέτοιο τρόπο, ώστε ο άνθρωπος να διακρίνει την αγάπη του και να μην το θεωρήσει ως τιμωρία αλλά ως βοήθεια για την ψυχή του.

Ο όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυ­βίτης συνιστούσε: «όχι μεγάλες τι­μω­ρίες αλλά σωστές συμβουλές. Γιατί οι μεγάλες τιμωρίες τροφο­δο­τούν τον διάβολο με πλούσια πελατεία. Και αυτός αυτό περιμέ­νει».

Και το έλεγε αυτό ο όσιος και σε σχέση με κάποια κυρία, η οποία πήγε για πρώτη φορά να εξομο­λο­γηθεί και ο πνευματικός την απο­πήρε και έκανε πολύν καιρό να ξα­ναπάει να εξομολογηθεί.

Όταν ο σύζυγός της το ανέφερε στον όσιο Προφύριο εκείνος είπε: «Είδες τι κάνει η πολλή αυστηρό­τη­τα; Γι᾽ αυτό σας λέω να προσέχε­τε σε τι πνευματικούς πηγαίνετε για να εξομολογείσθε».

Όλα όσα είπαμε είναι μία παρά­με­τρος της κατηχήσεως και της ποι­μαντικής διακονίας διά του μυ­στηρίου της ιεράς εξομολογή­σεως μέσα στο ίδιο το μυστήριο.

Ο πνευματικός όμως διακονεί τις ψυχές όχι μόνο με όσα λέγει μέσα στο μυστήριο προς τον εξομολο­γού­μενο, αλλά ακόμη και με όσα λέγει στο περιθώριο του μυστηρίου και εκτός αυτού. Διότι οι άνθρωποι που συνδέονται με έναν πνευμα­τικό απευθύνονται σε αυτόν και για θέματα που δεν άπτονται του μυστηρίου της μετανοίας, που δεν είναι δηλαδή θέματα εξομολογή­σεως, αλλά είναι θέματα που απα­σχολούν τον κάθε άνθρωπο, θε­μα­τα οικογενειακά, επαγγελματικά, προσωπικά και άλλα, τα οποία τα θέλουν να συζητήσουν προκειμέ­νου να ακού­σουν τη γνώμη και να δεχθούν τη συμβουλή του πνευ­μα­τικού.

Μέσα από αυτή τη συζήτηση ο πνευματικός έχει την ευκαιρία να καθοδηγήσει τον άνθρωπο στην πνευματική ζωή, να του δείξει με διακριτικότητα και με αγάπη «τι εστιν ευάρεστον τω Κυρίω», χωρίς όμως να επιδιώκει να επιβάλλει τη γνώμη του και να καθορίσει τη ζωή του ανθρώπου που τον ρωτά, επεμβαίνοντας αδιάκριτα σε αυ­την.

Ο πνευματικός συμβουλεύει, συ­στήνει αλλά σέβεται και την ελευ­θερία του ανθρώπου, έστω και εάν αυτός είναι πνευματικό του τέκνο. Και όταν ο πνευματικός έχει τον σωστό τρόπο, έχει αγάπη και διά­κριση, έχει ταπείνωση, τότε με τον τρόπο του αυτό διδάσκει και κα­θο­δηγεί τον άνθρωπο, ο οποίος μπορεί να φανεί ότι αντιδρά και δεν αποδέχεται τη γνώμη του πνευ­ματικού, αλλά στη συνέχεια, βλέποντας τη διάκριση του πνευ­μα­τικού, τις περισσότερες φορές ξανασκέφτεται τη γνώμη του και είναι πολύ πιθανό ότι θα την απο­δεχθεί και θα την ακολουθήσει.

Η ζωή του πνευματικού είναι, άλλωστε, η τρίτη παράμετρος της ποιμαντικής διακονίας που ασκεί διά του μυστηρίου της ιεράς εξο­μολογήσεως.

Όταν ο άνθρωπος βλέπει στο προ­σωπο του πνευματικού του έναν πραγματικό πατέρα που ζει ο ίδιος όσα τον συμβουλεύει να κα­νει, που αγωνίζεται, που προσεύ­χεται, που είναι προσεκτικός στη ζωή του, όπως ζητά και από το πνευματικό του τέκνο να κάνει· όταν βλέπει ο άνθρωπος ότι ο πνευ­ματικός του κινείται μόνο από αγάπη σε όσα λέει και κάνει και όχι με διάθεση εξουσιαστική ή χειρα­γω­γήσεως της ψυχής του, τότε το όφελος αυτής της ποιμαντικής δια­κονίας είναι πολύ μεγάλο και για τον εξομολογούμενο, επειδή ωφε­λείται πνευματικά, αλλά και για τον πνευματικό, ο οποίος ανταπο­κρι­νεται με τον τρόπο αυτό στην υψηλή διακονία που του εμπιστεύ­θηκε η Εκκλησία με φόβο Θεού αλλά και με αγάπη για τις ψυχές των ανθρώπων, «υπέρ ων Χριστός απέθανε», και ισχύει και γι᾽ αυτόν ο λόγος του Κυρίου ότι «ο επιστρέ­ψας αμαρτωλόν εκ πλάνης … σώσει ψυχήν εκ θανάτου και καλύψει πλη­θος αμαρτιών».

Με αυτές τις σκέψεις θα ήθελα να παραχωρήσω το βήμα στον προσ­κεκλημένο ομιλητή μας, τον π. Νε­κτάριο Καλύβα, ιεροκήρυκα της Ιεράς Μητροπόλεως Φωκίδος, τον οποίο καλωσορίζω με πολλή χαρά και αγά­πη στην Ιερά Μητρόπολή μας και τον ευχαριστώ από καρδίας για την αποδοχή της προσκλήσεώς μας και την παρουσία του στην Ημε­ρίδα των πνευματικών.

Ο π. Νεκτάριος θα μας μιλήσει με θέμα: «Η ιερά εξομολόγηση, εκ­φρα­ση της μετανοίας».

Δείτε φωτογραφίες της Μητρόπολης εδώ