Ι.Μ.Χίου: Με θρησκευτική κατάνυξη και εθνική υπερηφάνεια τιμήθηκε την 22α και 23η Ιουνίου 2024 η 200ή επέτειος του Ολοκαυτώματος της ηρωικής νήσου των Ψαρών.
Σε όλες τις Ακολουθίες προεξήρχε ο Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκος με την συμμετοχή του Οικονόμου κ. Ευαγγέλου Φιαμού και του Αρχιδιακόνου κ. Αποστόλου Λάρδα.
Το Σάββατο 22 Ιουνίου τελέσθηκε ο Εσπερινός στα εκκλησάκια της Μαύρης Ράχης και επιμνημόσυνη δέηση στο εκεί ηρώον, μετά την οποία ο ακρίτας Ιεράρχης απένειμε τον Σταυρό του Αγ. Ισιδώρου στον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Στρατηγό Δημήτριο Χούπη.
Στην ομιλία του ο Σεβασμιώτατος αναφέρθηκε στην στροφή της ΩΔΗΣ ΕΙΣ ΨΑΡΑ του Ανδρέα Κάλβου,
” Επί το μέγαν ερείπιον
η Ελευθερία ολόρθη
προσφέρει δύο στεφάνους
ένα από γήινα χόρτα
κι άλλον απ άστρα”,
και το συνεδύασε με την φράση του Πωλ Βαλερύ για τα πνευματικά θεμέλια της Ευρώπης.
Εν συνεχεία, στην πλατεία του νησιού ο Σεβασμιώτατος επέδωσε στην μαθήτρια του Λυκείου Ψαρών Ασημίνα Μαμάκου το βραβείο της Ιεράς Μητροπόλεως για το μάθημα της Ιστορίας.
Ομιλία του Μητροπολίτη Χίου με τίτλο «Δοξαστικό των Ψαρών»
Την Κυριακή της Πεντηκοστής μετά τον Όρθρο , την Αρχιερατική Θεία Λειτουργία και τον Εσπερινό της Γονυκλισίας στον ιστορικό Ι. Ν. Αγ. Νικολάου , τελέσθηκε Αρχιερατική Δοξολογία κατά την οποία ο Φιλόλογος Ιεράρχης εξεφώνησε τον προσήκοντα λόγο, ο οποίος έχει ως εξής:
«Παιδί ηφαιστειογέννητο της θάλασσας
από την πρώτη εκείνη την ημέρα
πού από τα σπλάχνα τα βαθειά, τα πύρινα,
σ’ετίναξε στο Αιγαίο η Γη – Μητέρα.
Σούπε ο Θεός: Αιώνια εσύ θα φλέγεσαι
– Αυτό το δώρο μόνο έχεις της Μοίρας –
θά καίγεσαι η θα καίς! Και το Αρχιπέλαγος
θ’ ανάβεις η θα φωτίζεις σαν κρατήρας»
(Γ. Στρατήγης).
Συνηγμένοι στο υπερώον της Σιών, κάτω απ’τόν ίσκιο του Γολγοθά, οι Απόστολοι του Χριστού, δέχονται σήμερα την Χάρη και τον Φωτισμό του Αγίου Πνεύματος.
Και συνηγμένοι στο ηρωΐκόν υπερώον της νέας Σιών, στον Ιερό Ναό όπου προσκύνησε ο γενναιότερος των Ελλήνων Ψαριανός Κανάρης, κάτω απ’ τον ίσκιο της μαύρης ράχης, του επιβλητικού αυτού θερέτρου όπου μοναχική βηματίζει μεσα στην αιωνιότητα η Δόξα, ανάβουμε σήμερα Φως Χριστού, Φως Ελλάδος, Φως ιλαρόν στα διακόσια χρόνια από την παντουργόν της ελευθερίας αυτοπυρπόληση μέσα στην οποία αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας, το νησί μας, τα Ψαρά, στο κέντρο, στην καρδιά του Ελληνικού Αρχιπελάγους, ολοκαυτώθηκε και πέταξε φλογερό μετέωρο στο Ουρανό, κάνοντας ακόμη και τα αστέρια που το κοίταζαν να μεριάσουν ταπεινά μπροστά στο μεγαλείο του.
«Η μεγαλωσύνη εις τα έθνη δεν μετριέται με το στρέμμα, με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα» θα γράψει φοιβόληπτος ο ποιητής. Και η ηγεμονική μεγαλωσύνη της Ομηρικής Ψυρίης (Οδύσ. Γ΄171-171), των Ψυρών του Στράβωνος, της Ψυρίας του Δημοσθένους με τους μυκηναϊκούς τάφους, τον θολωτό, τον ορθογώνιο βωμό, τον αποθέτη, τους ρωμαϊκούς τάφους και τους υπέργειους παλαιοχριστιανικούς συλημένους, το Αρχονταρίκι με την αρχαιότερη ανθρώπινη παρουσία (τελική νεολιθική περίοδος τέλος 4ης χιλιετίας π.Χ.), τους γεωλογικούς σχηματισμούς ηλικίας 300 εκατομμυρίων χρόνων (Δεβόνιο), δεν μετριέται με την έκταση αυτών των αιπίων βράχων που η δεξιά του Υψίστου έσπειρε στα ζαφείρια του Αιγαίου.
Μετριέται με το πύρωμα του δαυλού του Κανάρη και των άλλων Ψαριανών πυρπολητών και με το αίμα που μετάγγισαν «εις πάντας αρμούς, εις νεφρούς, εις καρδίαν» του εθνικού κορμού, ως απάντηση της αδούλωτης τιμής τους απέναντι στα 130 πλοία του Τουρκικού Στόλου τον Ιούνιο του 1824.
Η λυρική κινύρα του Κάλβου δίδει την μυσταγωγική περιγραφή του αγώνα και της θυσίας που ακολουθεί:
Αλλ᾿ ως, κατά το βράδυ
τό θερινόν, ανάπτονται
ταχείαι, συχναί η ολύμπιαι
αστραπαί και θαμβόνουσι
τούς οδοιπόρους·
Ούτως τα μέν θηκάρια
σορηδόν ερριμμένα
κρύπτουν την γήν, τους βράχους·
ο δε σιδηροχάρμης
άφοβος Άρης,
Κινεί την νήσον. Χίλια
πολέμου χάλκεα όργανα
βροντούν· εις τον αέρα
τών ξίφων μύριαι γλώσσαι
λάμπουν, κλονούνται.
Μία βοή σηκώνεται,
μία μόνη επιθυμία,
καί ωσάν ακτίνα ουράνιος,
ως φλόγα εις δάση ευάνεμα
καίει τας καρδίας.
«Υπέρ γονέων και τέκνων,
»υπέρ των γυναικών,
»υπέρ πατρίδος πρόκειται
»καί πάσης της Ελλάδος
»όσιος αγώνας.
»Θαλπτήριον της ημέρας
»φώς, διά πάντοτε χαίρε·
»καί σείς οπού ευφραίνετε
»μέ᾿ φωνήν ηδυόνειρον
»τής γης τα τέκνα,
»Χαίρετ᾿ ελπίδες. – Ήλθε
»τής Άγαρ το υπερήφανον
»σπέρμα· επάνω εις τας όχθας
»τών Ψαρών, αλαλάζον
»σφόδρα, κατέβη.
»Ώ πατρίς, την εκούσιον
»δέξου θυσίαν»… -Αστράπτει.-
Σεισμός πολέμου ακούεται.
Υπό τύμβον υψήνορα
ήρωες κοιμώνται».
Ο πυρσός του Αντώνη Βρατσάνου στο Παλιόκαστρο γίνεται ο Τίμιος Σταυρός των Ψαριανών, που εγκαταλελειμμένοι από την τότε κεντρική διοίκηση – «λαμά σαβαχθανί;» – προσφέρουν μια θυσία ως θύτες και θυόμενοι και μας προσκαλούν να κοινωνήσουμε από το αγιοπότηρο της φυλής τα άχραντα μυστήρια, τα άγια των αγίων του γένους μας.
Έτσι οι ημίθεοι νησιώτες του 1824 ευρήκαν ως μοναδικό δρόμο την μετάβαση από την ζωή στην αθανασία υπερβαίνοντας τον θάνατο, τον θάνατο που τον επεθύμησαν γιατί τον καταφρόνησαν. Αυτή είναι η ορμή, η ροπή, η αρετή, που καθαγιάζει τον πόλεμο με όλες του τις φρικαλεότητες. Τα Ψαρά μεταμορφώνοντας σε σπαθί το μέταλλο απ’τίς αλυσίδες τους, πέθαναν πολεμώντας για να αναστηθούν στην δόξα τους. Την αθανασία ερωτεύθηκαν, τον θάνατο δεν τον υποπτεύθηκαν.
Ενδόφωτη και ενεργητική βίωση της ιστορικής παραδόσεως μέσα στις ψυχές των Ψαριανών όχι ως ναρκωτικό του εθνικού πόνου, αλλά ως διεγερτικό της εθνικής υπερηφάνειας.
Αυτή τη φλόγα μεταλαμπαδεύει το Ολοκαύτωμα των Ψαρών. Αποκορύφωμα πατριωτικού αισθήματος, άκρον άωτον υψηλού φρονήματος, βάθος δυσθεώρητον θεληματικής αυτοθυσίας. Δεν μπορεί παρά να θαύμασε και ο Θεός ο ίδιος την αποθέωση αυτή ενός μικρού κόσμου πλασμάτων του. Η τραγικότητα της ανθρωπίνης πορείας συνίσταται στο να υψωθούμε σε μια «τελείωση», επίτευγμα σχεδόν ακατάχτητο! Σπάνια συμβαίνει ο άνθρωπος, η μια κοινωνία ανθρώπων να φθάσουν σε αυτή την ονειρεμένη «τελείωση», καταξιώνοντας στο ακέραιο το ιδανικό τους.
Στην «τελείωση» αυτή έφθασαν τα Ψαρά. Αποχρωματίζεται η έννοια της λέξεως «δόξα» προκειμένου για το ηρωϊκό αυτό νησί. Μάταια θα ζητήσει κανείς αρμόζουσα έκφραση. Να προτιμήσουμε την λέξη «κλέος». Τα Ψαρά δεν κατέστησαν ένδοξα, κατέστησαν «περικλεή».
Η ομιλία μου έχει τον τίτλο «Δοξαστικό των Ψαρών». Αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο να εξαρθεί κανείς στην επαρκή εξύμνηση ενός γεγονότος που του ανήκει ο τίτλος του Πανύμνητου! Ο λόγος μένει άναυδος. Την ανιστόρητη στιγμή του Ολοκαυτώματος ανακόπηκαν τα βήματα της Ιστορίας. Ο πατέρας της, ο μύθος, και ο αδελφός της, ο θρύλος επρόβαλαν και την σταμάτησαν: Κλείσε Ιστορία τις Δέλτους σου! Τα Ψαρά δεν ανήκουν στην δικαιοδοσία σου, δεν επιδέχονται εξιστόρηση, δεν σταθμίζονται στη ζυγαριά σου, δεν μετριόνται με τον πήχυ σου. Ό,τι συμβαίνει εδώ είναι γεγονός εξωϊστορικό, εξωχρονικό! Η απροσμέτρητη διάστασή του δεν μπορεί να κλειστεί σε ψυχρές σελίδες ιστορικής αφηγήσεως. Μπορεί να διαιωνισθεί μόνο σε ορθάνοιχτους ουρανούς από ύμνους Αγγέλων. Κλείσε Ιστορία τις Δελτους σου! Τώρα τον λόγο έχουν Άγγελοι των Ουρανών που έχουν ασκηθεί να υμνολογούν την Δόξα του Θεού επάνω στο Σταυρό του Γολγοθά.
«Φως ιλαρόν» ακτινοβολείται από ενδότατα, ανεξερεύνητα βάθη. Και στην λάμψη του συνειδητοποιούμε την ιστορική πορεία του νησιού μας. Η χρυσή και αλύμαντη σφραγίδα των Ψαρών δεν είναι αποτυπωμένη στα φθαρτά κορμιά των περαστικών γενεών, αλλά στην άφθαρτη ψυχή των αχρόνων ηρώων μας. Αν αυτή είναι φυλαχτό και πυξίδα μας δεν θα χάσουμε σε καμμιά μας πορεία τον πολικόν αστέρα του ανθρωπισμού, δεν θα βρεθούμε σε κανένα μας σταθμό έξω από τους κολπους του ευμενούς Θεού των Πατέρων μας.
Άς αντιμετωπίζουμε τα σύγχρονα αιτήματα της ζωής χωρίς να νεκρώνουμε τα κληρονομημένα μας βιώματα και χωρίς να υποστείλλουμε, τα πατροπαράδοτα ιδανικά μας. Άς μη λησμονούμε ότι
ο ηρωΐσμός και η δόξα των Ψαρών οφείλεται στην ψυχή του γένους μας. Με άλλα λόγια στο αίμα το ελληνικό που δεν μολύνεται, στο μεδούλι το ελληνικό που δεν νερουλιάζει, στο κόκκαλο το ελληνικό που δεν σαπίζει, στο νεύρο το ελληνικό που δεν σπάζει, στο πνεύμα το ελληνικό που δεν αμαυρώνεται, στο φρόνημα το ελληνικό που δεν ταπεινούται!
Συνείδησή μας και πίστη μας, ηθικό μας έρμα και υψωτική μας δύναμη, άς είναι το φωτεινό μας γνώθι, ότι την ακατάβλητη ιστορική αντοχή των Ψαρών και την ακατάλυτη ένδοξη ταυτότητά τους την οφείλουν αποκλειστικά στην κορυφαία θυσία του μυστικού βωμού του έθνους, την οφείλουν στην φλόγα, στην ανδρεία, στην δόξα, στην ψυχή των Ψαρών, ώστε με ελπίδα να τραγουδούμε:
«Στών Ψαρών την ολόμαυρη ράχη,
δέν γυρνά πιά η Δόξα μονάχη,
στη γαλάζια μας δίπλα γυρμένες
Λευτεριά, Νίκη, Δόξα μαζί
είν’ με δάφνες νωπές στολισμένες
πού ξανάβγαλ’ η ένδοξη γή»
(Θ. Πεταλάς).
Επίσης ο Σεβ. Χίου ετίμησε την ηρωική νήσο των Ψαρών με το Σταυρό του Αγ. Ισιδώρου που τον παρέδωσε στον Δήμαρχο κ.Κ. Βρατσάνο για να τοποθετηθεί στο Δημαρχείο.
Ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση στο σπίτι του Κ. Κανάρη και στο ηρώον του νησιού, καταθέσεις στεφάνων και ασφαλώς η ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.
Στις εκδηλώσεις παρέστη και ο απόγονος του Κανάρη κ. MICHEL MARBO, ο Α/ΓΕΕΘΑ, ο Αρχηγός Στόλου, εκπρόσωποι πολιτικών και λοιπών αρχών και πλήθος κόσμου.
