Συνέντευξη Σεβ. Μητροπολίτου Αλεξανδρουπόλεως κ. Ανθίμου στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (26/11/2020)
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ ΑΝΘΙΜΟΣ: Με λόγο μειλίχιο, ενωτικό αλλά και ευθύ για τα κακώς κείμενα εντός της Εκκλησίας, ο μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Ανθιμος, στη συνέντευξή του στην «Κ» ζητεί την αυστηρή τήρηση των μέτρων της κυβέρνησης κατά της πανδημίας.
Μάλιστα, επισημαίνει ενόψει της επόμενης κρίσιμης περιόδου ότι «το κίνημα των αρνητών της μάσκας δεν είναι θρησκευτικό κίνημα, είναι πολύπλοκο κοινωνικό φαινόμενο με έντονα αντισυστημικά χαρακτηριστικά. Δεν είναι ελληνική πρωτοτυπία και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να το υποτιμήσουμε. Σε δύο μήνες θα το βρούμε μπροστά μας όταν θα μεταμορφωθεί σε αντιεμβολιαστικό κίνημα.
Χρειάζεται εθνική ενότητα για να το αντιμετωπίσουμε». Σαφής είναι ο κ. Ανθιμος για τη στάση πολλών εντός Εκκλησίας απέναντι στις κυβερνητικές αποφάσεις. Οπως αναφέρει, «η κυβέρνηση, για πολλούς λόγους, ζήτησε τη συνδρομή μας στην πάταξη της μάστιγας. Αυτό εξελήφθη από μερικούς θρησκευόμενους ότι θα συναποφασίζουμε για τα μέτρα, λες και η Εκκλησία είναι παράλληλο κράτος ή “κράτος εν κράτει”»…
– Είπατε στο κήρυγμά σας ότι πριν από την πανδημία, «στους ναούς μπαινοβγαίναμε κληρικοί και λαϊκοί, όμως στον ναό του Θεού δεν εισερχόμασταν». Η θέση σας δεν αναδεικνύει την υποκρισία πολλών;
– Οχι. Είναι ένας αυτοέλεγχος που πάντοτε κάνουμε οι χριστιανοί και οι ιεροκήρυκες τον υπενθυμίζουμε στα κηρύγματά μας. Ο Χριστός είχε πει: «Στη βασιλεία του Θεού δεν θα μπει όποιος μου λέει “Κύριε, Κύριε”, αλλά όποιος πράττει το θέλημα του ουρανίου Πατέρα μου». Επιδιώκουμε, δηλαδή, όχι την τυπική συμμετοχή μας αλλά την ουσιαστική κάθαρσή μας. Ή οι κληρικοί· όχι την επαγγελματική αποκατάσταση ή την πρωτοκαθεδρία αλλά την ειλικρινή μετοχή και θυσιαστική προσφορά.
– «Πιστέψαμε ότι συγκυβερνούμε το κράτος μας, οι θρησκευόμενοι χριστιανοί, ακόμα και πολλοί κληρικοί μας, όμως αποδείχθηκε, ότι πολύ καλύτερα το κυβερνούν οι πολιτικοί, επειδή εμείς δεν μπορούμε να κατευθύνουμε τελικά ούτε το ποίμνιό μας», είπατε. Τι φταίει;
– Η κυβέρνηση, για πολλούς λόγους, που ξεκινούν από ειλικρινή σεβασμό και φτάνουν μέχρι την αντικειμενική δυνατότητα να συμβάλει καθοριστικά στην επίτευξη της εθνικής και λαϊκής ενότητας, ζήτησε τη συνδρομή μας στην πάταξη της μάστιγας. Αυτό εξελήφθη από μερικούς θρησκευόμενους ότι θα συναποφασίζουμε για τα μέτρα, λες και η Εκκλησία είναι παράλληλο κράτος ή «κράτος εν κράτει». Αυτή είναι λαθεμένη αντίληψη, αν και ιστορικά μπορεί να εξηγηθεί. Δεν έλειψαν κι εκείνοι που σκέφτηκαν ότι η κυβέρνηση ζήτησε τη συνδρομή της Εκκλησίας για να μετακυλίσει το κόστος των αποφάσεών της. Ακόμα κι έτσι να είναι όμως, η Εκκλησία είναι εδώ για να θυσιάζεται για τη σωτηρία όλων, ανεξάρτητα από την πίστη ή τα κίνητρά τους. Η στάση συγκεκριμένων ακραίων ομάδων, με περιδεή πίστη και ελλιπή θεολογική κατάρτιση, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Είναι οι ίδιες ομάδες, εφημερίδες και ιστοσελίδες που επιτίθενται χυδαία στον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη, στον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και στην Ιερά Σύνοδο κατηγορώντας μας όλους ότι προδίδουμε την πίστη μας. Νομίζετε ότι είναι τυχαίο, που οι ίδιες ομάδες, πρωτοστατούν στην καταδίκη της Πανορθοδόξου Συνόδου της Κρήτης και του Ουκρανικού Αυτοκεφάλου;
Δυστυχώς, συγκεκριμένες λαθεμένες κινήσεις πολιτικών προσώπων, κομμάτων, επιστημόνων αλλά και δημοσιογράφων, τους επέτρεψαν να ξεθαρρέψουν, να αμφισβητήσουν, μέχρι και να επαναστατήσουν ενάντια στις αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου, που απέβλεπαν στη γρήγορη απαλλαγή μας από την πανδημία. Βλέπετε, είναι και το πολίτευμα της Εκκλησίας μας τέτοιο, που επιτρέπει ελευθερία στην «κατά τόπους» διαχείριση των καταστάσεων και έτσι η εικόνα που δόθηκε ήταν εικόνα διγλωσσίας και πολυφωνίας.
– Η Εκκλησία επέζησε με όλα τα πολιτεύματα μέσα στην Ιστορία της. Σήμερα που οι θρησκείες επανέρχονται στο προσκήνιο (απειλητικά ή όχι), ποιος νομίζετε ότι πρέπει να είναι ο ρόλος της μέσα σ’ ένα δημοκρατικό κράτος σαν το δικό μας;
– Είναι γνωστή η ιστορική μορφή της «συναλληλίας», από τότε που ο αυτοκράτορας έμπαινε στην Αγία Σοφία, πιασμένος χέρι-χέρι με τον πατριάρχη. Συνέβη πατριάρχες να αρνηθούν να στέψουν αυτοκράτορες, όπως και αυτοκράτορες να εκθρονίσουν πατριάρχες. Σημειώθηκε ότι «τελικά ο θρόνος πάντα υποκλινόταν μπροστά στο αλτάρι», όμως αυτά ανήκουν στο παρελθόν, όταν ο λαός είχε τη δυνατότητα να εναντιώνεται στα απολυταρχικά καθεστώτα μόνο μέσω των ποιμένων του. Βέβαια, τώρα, έστω με χάρτινο ξίφος, ο λαός ψηφίζει. Η Εκκλησία, «αφήνουμε» στους πολιτικούς τον ρόλο των Επτά Διακόνων (όπως αναφέρονται στις Πράξεις των Αποστόλων, να υπουργούν τις βιοποριστικές ανάγκες) και κρατάμε για εμάς, τον ρόλο του δασκάλου της «κατά Χριστόν ζωής». Ομως, επειδή υπάρχουν και πολίτες που δεν ασπάζονται την ορθόδοξη χριστιανική εμπειρία μας, γι’ αυτό και επίσημα το κράτος δεν μπορεί να θρησκεύεται, αλλά οπωσδήποτε οφείλει να αφουγκράζεται τις θρησκευτικές ευαισθησίες των πολιτών. Φυσικά η Εκκλησία δεν συν-κυβερνά, δεν επιδιώκει να είναι ισότιμος συνομιλητής των κυβερνήσεων, όμως έχει άποψη και μάλιστα βαρύνουσα, όπως όλοι οι κορυφαίοι θεσμοί.
Κλειστοί ναοί
– Ενόψει Χριστουγέννων, υπάρχει πίεση από πιστούς για να ανοίξουν οι ναοί;
– Το θρησκευτικό συναίσθημα θέλει λεπτούς χειρισμούς, όχι άγαρμπους, όχι υπό τον φόβο ενός πρωτοσέλιδου, γιατί το πρωτοσέλιδο διαρκεί μία ημέρα ενώ η πίστη μια ζωή. Ναι, πιεζόμαστε αφόρητα. Για όλους, το περασμένο Πάσχα ήταν τραυματική εμπειρία, δεν θέλουμε να την ξαναζήσουμε. Ομως και ο Χριστός το τελευταίο Πάσχα της επίγειας ζωής Του δεν το έζησε, σταυρώθηκε λίγες ώρες πριν, προκειμένου να ζήσει ο κόσμος με τον θάνατό Του. Αυτό θα προτείνουμε στους πιστούς, αν δυστυχώς, υπάρχει ακόμα η ανάγκη για κλειστούς ναούς.
Οι αρνητές δεν είναι θρησκευτικό κίνημα
– Σας προβληματίζει η εικόνα που μεταδίδει η Εκκλησία στην κοινή γνώμη, όταν ιερείς και μοναστήρια δεν τηρούν τα μέτρα κατά του συγχρωτισμού ή είναι αρνητές της μάσκας και της ύπαρξης του κορωνοϊού; Ποιο το μήνυμά σας προς τους πιστούς τώρα, που η χώρα περνάει το δεύτερο φονικότερο κύμα έξαρσης της πανδημίας;
– Οι «δικοί μας» αρνητές της μάσκας ξεκινούν από τη δημοκρατική ευαισθησία της «Ελευθερίας του προσώπου» (είναι κεφάλαιο της Θεολογίας μας, αυτό), όμως χρειάζεται να εμπιστευθούν περισσότερο την Εκκλησία τους όπως αποφαίνεται Συνοδικώς, και δεν θα χάσουν. Οσοι θρησκευόμενοι αρνούνται την ύπαρξη του ιού, θα τους συμβούλευα να προσευχηθούν και να καταλάβουν, ότι και αυτόν ο Θεός τον δημιούργησε. Θα μου επιτρέψετε όμως να διαφωνήσω στο άλλο που λέτε. Μπορεί να μας θέλουν όλοι να είμαστε παράδειγμα προς μίμηση, αλλά πάντως, όσο τηρούμε στους ναούς και στα μοναστήρια τα μέτρα, δεν τα τηρεί ο υπόλοιπος δημόσιος και ιδιωτικός βίος.
Με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως παντού. Αλλά το κίνημα των αρνητών της μάσκας δεν είναι θρησκευτικό κίνημα και η συμμετοχή θρησκευομένων σε αυτό είναι πολύ μικρή, ακριβώς επειδή ο Αρχιεπίσκοπος και η Εκκλησία χειρίστηκαν τα πράγματα με σύνεση και ψυχραιμία. Το κίνημα των αρνητών της μάσκας είναι πολύπλοκο κοινωνικό φαινόμενο με έντονα αντισυστημικά χαρακτηριστικά, δηλαδή μετέχουν σε αυτό όλοι όσοι αισθάνονται ότι ο κόσμος, όπως έχει διαμορφωθεί, είναι μια φυλακή για τους ίδιους.
Είναι ένα κίνημα συνολικής άρνησης που θέλει να καταστρέψει την κοινωνία, όπως διαμορφώθηκε από την αστική επανάσταση, γι’ αυτό και το βρίσκουμε σε όλες τις χώρες. Δεν είναι ελληνική πρωτοτυπία και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να το υποτιμήσουμε ή να το αγνοήσουμε. Σε δύο μήνες θα το βρούμε μπροστά μας, όταν θα μεταμορφωθεί σε αντιεμβολιαστικό κίνημα. Χρειάζεται εθνική ενότητα για να το αντιμετωπίσουμε. Εμείς, ως απόστολοι Χριστού, δεν βλέπουμε την ανάγκη να σωθούν μόνο τα σώματα, αλλά πρωτίστως να σωθούν οι ψυχές.
– Είναι διχασμένοι οι ιεράρχες της Εκκλησία μας στο θέμα του κορωνοϊού;
– Οχι, δεν είναι. Υπάρχει απόλυτη ταύτιση απόψεων, με κάποιες αποχρώσες παραγωγικές συλλογιστικές στη διαχείριση του θέματος. Απολύτως χρήσιμες.
– Υπάρχουν δεύτερες σκέψεις, ίσως με στόχο την εξυπηρέτηση προσωπικών φιλοδοξιών, πίσω από τις αντιδράσεις των μητροπολιτών σε κρίσιμα ζητήματα της πολιτικής ζωής, όπως π.χ. η τήρηση των μέτρων και το άνοιγμα των ναών;
– Κατηγορηματικά σας διαβεβαιώνω, όχι. Είμαστε όλοι πολιτικά σκεπτόμενα όντα, όμως για εμάς, μόνον ο Χριστός καταλαμβάνει κάθε πτυχή της ζωής μας, της καρδιάς και της σκέψης μας. Και προσπαθούμε, με αυτήν τη «γεμάτη Χριστό» ζωή μας να κοινωνήσουμε την πολιτική κοινωνία μας. Αυτή η προσπάθεια δεν είναι πάντα επιτυχής, καμιά φορά λοξοδρομούμε, είναι και οι σειρήνες που τραγουδούν ωραία, αλλά η Ιθάκη μας δεν αλλάζει.
Ευτυχώς, μας καθοδηγεί το παράδειγμα του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου· κράτησε ενωμένη την Εκκλησία και στήριξε το έθνος, τόσο στην οικονομική όσο και στην υγειονομική κρίση. Επιπλέον, διαχειρίστηκε υποδειγματικά τις σχέσεις της Εκκλησίας με την πρώτη αριστερή κυβέρνηση της χώρας. Θυμίζω ότι οι πειρασμοί δεν ήταν λίγοι, καθώς υπήρχαν «ουκ ολίγες» σειρήνες, που του ζητούσαν να γίνει «εθνάρχης», δηλαδή μέτοχος του πολιτικού παιχνιδιού, ή του ζητούσαν την άδεια να «ρίξουν την κυβέρνηση». Εκείνος, όμως, προτίμησε τον δρόμο και τον τρόπο του Χριστού.
Ορθή η απαγόρευση για τη Θεία Λειτουργία
– Πολλοί θεωρούν αμφίσημη τη στάση της Εκκλησίας σχετικά με τη Θεία Κοινωνία.
– Η θέση της Εκκλησίας είναι σαφής όπως και η θέση της κυβέρνησης. Δεν είναι σαφής η θέση των ειδικών, υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις και είναι λογικό, επειδή η Θεία Κοινωνία ξεπερνά τα όρια του επιστητού. Ομως, όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν ότι εκείνο που πρέπει να αποφευχθεί «πάση θυσία» είναι η συνάθροιση κοινού, γιατί βοηθάει στη μετάδοση του ιού. Γι’ αυτό, ορθώς η πολιτεία απαγόρευσε τη συμμετοχή πιστών στη Θεία Λειτουργία και η Εκκλησία το σεβάστηκε απολύτως. Πιστεύει άραγε κανείς ότι, ύστερα από δίωρο συγχρωτισμό με κρούσμα σε κλειστό χώρο, ο ιός θα περιμένει τη στιγμή που θα κοινωνήσεις από το ίδιο σκεύος για να κολλήσει; Ας είμαστε στοιχειωδώς σοβαροί.
Σας θυμίζω ότι στην Κορέα, που έχουμε καταγεγραμμένη περίπτωση υπερμετάδοσης του κορωνοϊού σε συνάθροιση χριστιανών, αυτή οφειλόταν στην ίδια τη συνάθροιση και όχι στη Θεία Κοινωνία, επειδή, λόγω του δόγματός τους, δεν κοινώνησαν όπως κοινωνούμε εμείς οι ορθόδοξοι.
Διάβασα μια δήλωση διαπρεπούς Ελληνα επιστήμονα του εξωτερικού, ο οποίος ζήτησε να απαγορευθεί η Θεία Κοινωνία και ανέφερε ότι είναι κάτι συμβολικό, μια «ανάμνηση». Αυτή είναι προτεσταντική αντίληψη για τη Θεία Κοινωνία. Δεν είναι, λοιπόν, τόσο αθώες ορισμένες προτάσεις και καταλαβαίνετε γιατί μας πληγώνουν τόσο πολύ. Για μας τους ορθοδόξους, η Θεία Κοινωνία δεν είναι ανάμνηση ή συμβολισμός, είναι το θαύμα της πίστεώς μας: ζούμε τρώγοντας το σώμα του Χριστού και πίνοντας το αίμα Του. Η Εκκλησία υπάρχει για να λειτουργεί και λειτουργεί για να κοινωνεί τους πιστούς.
Να τους κοινωνεί ζωή και αφθαρσία. Επειτα από έναν χρόνο με τον κορωνοϊό, ύστερα από χιλιάδες Θείες Λειτουργίες σε όλη την Ελλάδα, δεν υπήρξε ούτε μία περίπτωση υπερμετάδοσης του ιού για την οποία να ευθύνεται η συνάθροιση πιστών, όπως αυτή στην Κορέα. Ο λόγος, φυσικά, δεν είναι μαγικές αντιλήψεις του τύπου «στην Εκκλησία δεν κολλάει ο ιός», αλλά ότι η συντριπτική πλειονότητα των πιστών ακολουθεί με ευλάβεια τα επιβαλλόμενα κάθε φορά μέτρα. Γι’ αυτό και προξενούν τόση πολύ εντύπωση οι διάφορες εξαιρέσεις.
