Βιβλίο του Γυμνασίου γελοιοποιεί σχολική παράσταση για το 1821

Του Ηλία Φραγκόπουλου
Θεολόγου – Φιλολόγου,
Προέδρου της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων

Η νεοελληνική γλώσσα της Α’ τάξης περιλαμβάνει φαιδρό ανάγνωσμα που εξευτελίζει μαθητική γιορτή του παρελθόντος για την 25η Μαρτίου, ενώ ακολουθεί «διδακτικό» κείμενο του… «Άρχοντα των δαχτυλιδιών»
Πριν από τρία τέσσερα χρόνια, όταν υπηρετούσα ακόμα στην Εκπαίδευση, μπήκα σε ένα τμήμα της Α’ Γυμνασίου που ήταν άρρωστος ο καθηγητής τους, για μια συνηθισμένη αναπλήρωση. Μέσα στην τάξη έμαθα ότι το μάθημα που είχαν ήταν Νεοελληνική Γλώσσα Το βιβλίο έχει τον ίδιο τίτλο και οι συγγραφείς του και επιλογείς βέβαια των κειμένων που παραθέτει είναι οι κ.κ. Κωνσταντίνος Αγγελάκος, Ελένη Κατσαρού και Αναστασία Μάγγανα.

Η πέμπτη ενότητα του βιβλίου είναι αφιερωμένη στον Κόσμο του Θεάτρου και του Κινηματογράφου (σελίδες 81-98) και γλωσσικά στο ρήμα (ρόλος, μορφές, συνδετικά ρήματα κ.λπ.). Και για τη σχετική διδασκαλία της γραμματικής και σύνταξης χρησιμοποιεί διάφορα επιλεγμένα κείμενα (επτά συνολικά).

Τα αποσπάσματα

Τα δυο πρώτα από αυτά (των σελίδων 82-83) παραπέμπουν τα παιδιά:
α) σε ένα ελληνικό κείμενο από βιβλίο παιδικής λογοτεχνίας και β) σε δύο ταινίες φαντασίας. Οι ταινίες φαντασίας είναι:
1. «Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών: Η επιστροφή του βασιλιά», και
2. «Big fish. Απίθανες ιστορίες», όπως τις παρουσίαζε ένα περιοδικό του 2004.

Βλέπετε, η αντίληψη του ανοίγματος στην παγκοσμιοποιημένη φαντασία και η «τελική μάχη ενάντια στις δυνάμεις του Κακού» είναι σημαντικός στόχος, συνδυασμένος με τον εμποτισμό της σκέψης και του ήθους των παιδιών μας με κάποιες «μοντέρνες» και «παγκόσμιες» αξίες και όχι με τις παλιές αντιλήψεις των κοινωνικών αξιών του ελληνισμού και της ορθοδοξίας. Και, ξέχασα, το «μάθημα» απευθύνεται σε παιδιά 11 ετών (συμπληρωμένων).

Όμως, το σημαντικό στο «μάθημα» δεν είναι οι ταινίες φαντασίας. Το πολύ σημαντικό είναι το πρώτο κείμενο, που είναι απόσπασμα από ένα γνωστό μας πάλι παιδικό βιβλίο. Απ’ το βιβλίο του Κυριάκου Ντελόπουλου «Ο Άκης και οι άλλοι», εκδ. Καστανιώτη 1997. Τίτλος του αποσπάσματος: «Η παράσταση». Πρόκειται για την παρουσίαση μιας σχολικής θεατρικής παράστασης για τον εορτασμό της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου. Την αφηγείται ο πρωταγωνιστής-ήρωας του παιδικού μυθιστορήματος, ο Άκης, ή -αν προτιμάτε- ο συγγραφέας του βιβλίου στους αναγνώστες του. Και οι συγγραφείς την κάνουν διδακτικό κείμενο για παιδιά έντεκα ετών.

Το κείμενο κάνει μια πολύ πετυχημένη (από την πλευρά του) παρουσίαση της γελοιότητας στην οποία μπορεί να καταλήξουν ή -αν θέλετε- στην οποία καταλήγουν οι σχολικές εορταστικές παραστάσεις για τις εθνικές μας γιορτές.
Αν το διαβάσετε, θα σχηματίσετε εύκολα τη γνώμη ότι οι «μεγάλοι», δηλαδή οι δάσκαλοι και οι γονείς (κυρίως οι μητέρες, γιατί «οι κύριοι κάπνιζαν», απλώς κάπνιζαν κατά τη διάρκεια της παραστάσεως) ήταν τουλάχιστον ελαφρώς ανόητοι (ευήθεις θα λεγα αν μιλούσαμε σε λίγο πιο καθαρεύουσα). Το λέγω τούτο γιατί «οι κυρίες φοβήθηκαν κι έλεγαν ότι θα κόψουμε το λαιμό μας (με τα σπαθιά που φοβερίζαμε τους Τούρκους), αλλά τα σπαθιά ήταν ψεύτικα και δεν τον κόψαμε».

Και πιο κάτω όταν «έπεσε κατά λάθος το πανί κι άρχισαν τα παλαμάκια, γιατί νόμισαν πως τελείωσε και βγήκε ο Καραϊσκάκης (= ο μαθητής που έπαιζε το ρόλο) με το σπαθί και τους είπε έχει κι άλλο…»
Τέτοια φαιδρά!

Αλλά και οι δάσκαλοι δεν υστερούν στην παιδευτική τους ανικανότητα, που οδηγεί στη γελοιότητα της παράστασης. Τέσσερις φράσεις δίνει ο σ. απ’ τα λόγια του κειμένου της:
• Εμπρός κροτεί το τύμπανον κι η σάλπιγξ αντηχεί!
• Δος μου μητέρα μια ευχή κι έλα να σε φιλήσω, πάω να πολεμήσω.
• Μέσα στο δάσος περπατώ κι ακούω τα πουλάκια..
• Ω, ελευθερία, μήτερ των λαών.

Κι ακόμα σημειώνει ότι «ο κύριος διευθυντής ήταν πολύ υπερήφανος» (είναι στο σημείο που «οι κυρίες πάλι έκλαιγαν και οι κύριοι κάπνιζαν»), αλλά και «η κυρία Κανελλοπούλου μας λέει να μην ανακατώνουμε τα λόγια του έργου με τα δικά μας…».

Νομίζω σας κούρασα λίγο, όμως η όλη εικόνα του «αλαλούμ» φαίνεται και στη συμπεριφορά και στις κινήσεις και στα λόγια των παιδιών που παριστάνουν τους ήρωες του 21 «ο Ιων, ο Βαγγελάκης, ο Φίλιππος, ο Ρούλης έκαναν τον Κολοκοτρώνη, τον Μπότσαρη, τον Καραϊσκάκη, τον Νικηταρά κι εγώ δεν ξέρω ποιον έκανα…» και πάνω στην εξέλιξη της παράστασης «εγώ πάω να τρέξω να κυνηγήσουμε μαζί τον Τούρκο και τα τσαρούχια βγήκαν απ’ τα πόδια μου… κι ενώ εγώ έτρεχα, τα τσαρούχια μου είχαν μείνει πίσω…» και «ο Βαγγελάκης που έκανε τον Μπότσαρη έσκυψε να πάρει τα τσαρούχια μου να μου τα δώσει και φάνηκε το σώβρακό του και τα κορίτσια έβαλαν τα γέλια κι εκείνος τα κλάματα..»

Συνειδητή προσπάθεια

Αλλά όλα αυτά είναι για κλάματα. Νομίζω πως για μια ακόμα φορά το «διδακτικό» βιβλίο της Α’ Γυμνασίου συνειδητά προσπαθεί να γελοιοποιήσει, να εξευτελίσει και την πρακτική του εορτασμού των εθνικών ή και άλλων επετείων, αλλά κοντά σ’ αυτόν και η φθορά στις υπό διάπλαση ακόμα προσωπικότητα των ενδεκάχρονων μαθητών, η φθορά των εθνικών μας συμβόλων και ηρώων που υποκρύπτεται σ’ όλη αυτή την αντίληψη των συγγραφέων είναι φανερά επιδιωκόμενη μέσα στις σελίδες των σύγχρονων βιβλίων των σχολείων μας.
Υπενθυμίζω ότι τα βιβλία αυτά, για τα οποία πολλά ακόμα πρέπει να γραφτούν, είναι στα χέρια των παιδιών μας από το 2005-06 με την ευθύνη όλων των αρμοδίων της εξαετίας που πέρασε. Όλοι γνωρίζουμε την κατάσταση, αλλά πρέπει επιτέλους να αντιδράσουμε.