“Αν θα μπορούσα να πω τι ήταν ο άγιος Παίσιος, θα έλεγα ότι ήταν ένας προφήτης, ένας θεόπτης άνθρωπος, που είδε το φως του Θεού, δοκίμασε παραδείσιες εμπειρίες και μετά ταπεινωνόταν και κατέβαινε στο επίπεδο των συνομιλητών του για να τους ωφελήση” ανέφερε μεταξύ άλλων ο Μητρ. ο Ναυπάκτου κ. Ιεροθεος σε συνέντευξή του στον δημοσιογράφο Στέλιο Κούκο της εφημερίδας «Μακεδονία». Αναλυτικά η συνέντευξη του :
1. Ερώτηση: Θυμάστε πως μάθατε για την ύπαρξη ενός χαρισματούχου μοναχού, του Αγίου Παισίου, στο Άγιον Όρος και πως το δεχτήκατε;
Απάντηση: Επειδή γεννήθηκα και μεγάλωσα στα Γιάννενα, άκουγα για τον άγιο Παίσιο από πολλούς συμπατριώτες μου, διότι τότε ησκείτο στην Μονή του Στομίου στην Κόνιτσα. Η Καίτη Πατέρα, που ήταν πολύ γνωστή του αγίου Παισίου, ήταν φίλη της μητέρας μου και ερχόταν συχνά στο σπίτι μας και μας διηγείτο ιστορίες από τον π. Παίσιο. Όταν το 1967 ο Πνευματικός μου Πατέρας π. Σεβαστιανός έγινε Μητροπολίτης Δρυινουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης πήγα τον πρώτο καιρό μαζί του στην Κόνιτσα. Εκεί άκουσα πολλά για τον π. Παίσιο, γνώρισα τους συγγενείς του και πήγαινα στην Μονή του Στομίου από την οποία πριν λίγα χρόνια είχε αναχωρήσει. Έτσι η πρώτη εμπειρία μου με τον άγιο Παίσιο ήταν εξ ακοής και αργότερα έγινε εκ θεωρίας.
2. Ερώτηση: Φαντάζομαι πως για την εποχή εκείνη ένας χαρισματούχος μοναχός η ένας εν ζωή άγιος ήταν κάτι ξεχωριστό, μια εξαίρεση, –για να μην πούμε ίσως και ένα σκάνδαλο, με την έννοια του σημείου αμφιλεγόμενου– από την εν γένει εκκλησιαστική ζωή αλλά και την επίσημη Θεολογία…
Απάντηση: Δεν μπορώ να πω ότι ήταν κάτι ξεχωριστό και μια εξαίρεση, γιατί στο Άγιον Όρος υπάρχουν πολλοί εμπειρικοί μοναχοί. Δεν το αισθανόμουν έτσι, ούτε και ότι ήταν σημείο αμφιλεγόμενο και σκάνδαλο για την εκκλησιαστική ζωή και την επίσημη θεολογία. Γιά παράδειγμα, ο Γέροντάς μου Μητροπολίτης Εδέσσης Καλλίνικος τον εκτιμούσε και με παρακινούσε να έχω επικοινωνία μαζί του. Μάλλον τον έβλεπα σαν μια έκφραση της γνήσιας εκκλησιαστικής ζωής και της πρωτογενούς θεολογίας. Γιατί θεολογία δεν είναι απλώς μερικές γνώσεις γύρω από θέματα θεολογικά, αλλά η εμπειρία του Θεού. Καί όπως οι φοιτητές της ιατρικής διδάσκονται την επιστημονική γνώση και έπειτα κάνουν πρακτικές ασκήσεις στα εργαστήρια, έτσι και εγώ αισθανόμουν την επικοινωνία με τον άγιο Παίσιο ως μια εμπειρική γνώση της θεολογίας που μάθαινα στην Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης και που διάβαζα στα κείμενα των Πατέρων.
3. Ερώτηση: Με ποιές προϋποθέσεις αποφασίσατε να τον συναντήσετε και τι περιμένατε από την συνάντηση αυτή;
Απάντηση: Πρώτη φορά που συνάντησα τον π. Παίσιο ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’70, όταν είχα χειροτονηθή κληρικός και τον επισκεπτόμουν στην Καλύβη του Τιμίου Σταυρού για να με καθοδηγήση στο πως να ασκώ την ποιμαντική μου διακονία. Είχα ένα βαθύτατο σεβασμό στο πρόσωπό του από όσα άκουγα, αλλά κυρίως από όσα διαισθανόμουν στην καρδιά μου. Έτσι, οι προϋποθέσεις μου ήταν ο ζήλος και η αγάπη μου για την Εκκλησία.
4. Ερώτηση: Ποιές ήταν λοιπόν οι πρώτες εντυπώσεις σας και τι σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση;
Απάντηση: Μού έκανε εντύπωση ολόκληρη η παρουσία του, αυτό που ήταν ο ίδιος και αυτά που έλεγε. Εξέπεμπε μια πνευματική λιακάδα, μια αρχοντική αγάπη, μια καθαρή ελευθερία, ένα φως. Ήταν ένας φωτεινός άνθρωπος και αυτή η φωτεινότητα έβγαινε μέσα από τον λόγο του, την σιωπή του, το βλέμμα του και το χιούμορ του. Ήταν ένας φυσικός άνθρωπος, όπως δημιουργήθηκε από τον Θεό.
5. Ερώτηση: Νιώσατε πως υπήρχαν κάποιες δυσκολίες για την κατανόηση του πρωτόγνωρου –για την εποχή του– πνευματικού αυτού εκκλησιαστικού «φαινομένου» και πως τις ξεπεράσατε;
Απάντηση: Τότε δεν είχα την αίσθηση ότι ήταν κάτι το πρωτόγνωρο για την εποχή μας ή ένα εκκλησιαστικό «φαινόμενο», αλλά οσφραινόμουν ότι ήταν ένας άνθρωπος σαν τον Αδάμ πριν την πτώση, που ζούσε στον Παράδεισο. Αυτά που διάβαζα στα Συναξάρια και στο Γεροντικό τα εύρισκα μπροστά μου. Όταν τον επισκεπτόμουν, περισσότερο σιωπούσα και περίμενα να ακούσω τον λόγο του και να αισθανθώ την ατμόσφαιρα που εξέπεμπε. Έθετα με λίγα λόγια και απέραντο σεβασμό το θέμα που με απασχολούσε εκείνη την εποχή και περίμενα να ακούσω τον θεόπνευστο λόγο του. Στην αρχή αισθανόμουν ότι φωτογράφιζε την ψυχή μου, αλλά η αγάπη του με έκανε να ξεπεράσω κάθε φόβο και να τον αισθάνομαι ως φίλο.
6. Ερώτηση: Αισθανόσασταν ότι φανέρωνε την καθολική εμπειρία της παράδοσης της Εκκλησίας στο πρόσωπο ενός ταπεινού και αγαπημένου δούλου του Θεού;
Απάντηση: Πράγματι αυτό αισθανόμουν, έβλεπα ότι μετέφερε την πνευματική πείρα των αρχαίων ασκητών, των ασκητών του 4ου αιώνος της Καππαδοκίας, την ασκητική παράδοση, όπως την διαβάζουμε στα έργα του Μεγάλου Βασιλείου, του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, του αγίου Γρηγορίου του Νύσσης. Ήταν ένας ηγαπημένος φίλος του Χριστού.
7. Ερώτηση: Υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις για την γεύση αυτής της εμπειρίας και ποιές είναι; Η «επίτευξή» τους σε τι συνίσταται;
Απάντηση: Την εποχή εκείνη είχα μια αναζήτηση. Διάβαζα τα κείμενα των Πατέρων και ήθελα να μάθω πως εφαρμόζονται αυτά στην ζωή μας. Ήθελα να ξεφύγω από μια διανοητική θεολογία, αλλά και από μια επίπλαστη ηθικιστική ζωή και αναζητούσα κάτι αυθεντικό. Πάντως αισθανόμουν ότι για να πλησιάση κανείς τον άγιο Παίσιο έπρεπε να βγάλη τα σανδάλια της λογικής και της ανθρωποκεντρικής νοοτροπίας, όπως ο Μωϋσής έβγαλε τα σανδάλια για να πλησιάση στην φλεγομένη και μη κατακαιομένη βάτο. Οι άνθρωποι έχουν ένα εμπόδιο για να πλησιάσουν τέτοιους καθαρούς ανθρώπους, και αυτό το εμπόδιο είναι ο «πλούτος της διανοίας», η αυτοθέωση, η λατρεία του εαυτού μας, το «αυτοείδωλο».
8. Ερώτηση: Κάθε εξαγιαζόμενο πρόσωπο πως διασώζει την δική του προσωπική υπόσταση σ” αυτή την σύγκρασή του με τον Θεό;
Απάντηση: Κάθε άνθρωπος είναι κατ” εικόνα και καθ” ομοίωση Θεού. Το κατ” εικόνα είναι μια ορμή που δόθηκε από τον Θεό για να φθάση στην θέωση. Ενώ κοινή είναι η πορεία όλων, ο καθένας προχωρεί με έναν διαφορετικό τρόπο, χωρίς να χάση τον χαρακτήρα του, αλλά και χωρίς να διαφοροποιήται από τους άλλους. Μέσα στην Εκκλησία υπάρχει ενότητα των μελών με την ποικιλία των χαρισμάτων. Ο άγιος Παίσιος, ζώντας στο Άγιον Όρος είχε κοινή εμπειρία με όλους τους άλλους αγιορείτες, αλλά είχε και τον δικό του τρόπο έκφρασης. Είχε μια απλότητα, που εξέπληττε τον συνομιλητή του, συμπεριφερόταν σαν ένα μικρό παιδί, αλλά ταυτόχρονα και ως ένας σοφός γέρων. Συνδυασμός εκπληκτικός και μοναδικός.
9. Ερώτηση: Πως εξελίχθηκε η προσωπική σας πνευματική σχέση με τον Άγιο Παίσιο και πότε καταφεύγατε σ” αυτόν; Μπορείτε να μας περιγράψετε πως εκδηλωνόταν σε σας και κατά τις συναντήσεις η πνευματική κατάσταση του Αγίου Γέροντα;
Απάντηση: Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 τον επισκεπτόμουν συχνά πρώτα στην Καλύβη του Τιμίου Σταυρού και έπειτα στην Παναγούδα. Κάθε φορά που είχα κάποιο πρόβλημα, προσωπικό ή ποιμαντικό, τον επισκεπτόμουν και ζητούσα την συμβουλή του. Πέρασα πολλά μαζί του. Είχαμε πολλές ώρες συζήτησης, πολλές ώρες περπάτησα μαζί του στα ευλογημένα μονοπάτια του Αγίου Όρους, αγρύπνησα μαζί του στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα και μια φορά αξιώθηκα να με φιλοξενήση και να κοιμηθώ το βράδυ στην Καλύβη του. Κάθε συνάντηση μαζί του ήταν μια έκπληξη και εγώ παρέμενα πάντα ειρηνικός και έφευγα αλλοιωμένος. Οι απαντήσεις που μου έδινε ήταν καθοριστικές στην ζωή μου. Έχω πολλά περιστατικά μαζί του, τα οποία έχω καταγράψει σε διάφορα κείμενα.
Επίσης, εκείνο που μπορώ να πω είναι ότι εκτός από τις προσωπικές συναντήσεις, του έστελνα πολλές φορές επιστολές για διάφορα, κυρίως πνευματικά, θέματα, που με απασχολούσαν. Δεν έλαβα ποτέ γραπτώς απάντηση, αλλά πάντοτε λύνονταν τα θέματα με έναν θαυματουργό τρόπο, προφανώς γιατί προσευχόταν ο άγιος. Μιά φορά, ύστερα από μια επιστολή μου, ήλθε ο ίδιος στην Έδεσσα, όπου τότε υπηρετούσα ως Ιεροκήρυξ, για να με συναντήση και έμεινε μαζί μου μια ημέρα για να λύση το θέμα επιτοπίως. Αυτή η ημέρα είναι μια πολύ γλυκειά ανάμνηση στην ζωή μου.
10. Ερώτηση: Φαντάζομαι πως κατά καιρούς προτρέπατε διάφορους ανθρώπους να συναντήσουν και να συμβουλευτούν τον Άγιο Παίσιο. Θυμάστε να σας έχουν μεταφέρει κάτι που σας εντυπωσίασε ιδιαίτερα;
Απάντηση: Συνήθως δεν προέτρεπα τους ανθρώπους να τον συναντήσουν, αλλά επειδή μιλούσα γι” αυτόν, πολλά πνευματικά μου παιδιά τον επισκέπτονταν και ανάλογα με την πνευματική τους κατάσταση ωφελούνταν. Πάντως όλοι ήταν ενθουσιασμένοι. Ήταν ένας άνθρωπος που αφιέρωνε όλη την ημέρα για τους ανθρώπους οι οποίοι αναζητούσαν τον Θεό ή υπέφεραν από σωματικές και πνευματικές ασθένειες και εκείνος κενωνόταν για να δίνη νόημα ζωής στους άλλους και το βράδυ το αφιέρωνε στην προσευχή «παλεύοντας με τον Θεό».
11. Ερώτηση: Γνωρίσατε και συνδεθήκατε και με πολλούς άλλους χαρισματούχους και πνευματοφόρους ανθρώπους της Εκκλησίας. Ποιά πιστεύετε ήταν τα ιδιαίτερα πνευματικά χαρακτηριστικά του αγίου Παισίου και πως εκδηλώνονταν;
Απάντηση: Πράγματι είχα την μεγάλη ευλογία από τον Θεό να συναντήσω τα μεγαλύτερα θεολογικά και πνευματικά αναστήματα της εποχής μας. Καθένας είχε το δικό του χάρισμα, ανάλογα με την εμπειρία την οποία διέθετε και ανάλογα με την πείρα που είχε αποκτήσει από τον τρόπο ζωής. Ο άγιος Παίσιος διακρινόταν από μια καταπληκτική απλότητα, μέσα από την οποία έβγαινε μια απίστευτη πνευματική ωριμότητα. Έλεγε τα πιο απλά λόγια και πολλές φορές με χιούμορ, τα οποία είχαν εκπληκτική δύναμη. Ο λόγος του έπεφτε στην ψυχή κάθε ανθρώπου –έτσι τουλάχιστον εγώ ένοιωθα– όπως πέφτουν οι απλές νιφάδες του χιονιού στην γη, με απαλό τρόπο και κάπως χορευτικά, και οι οποίες λευκαίνουν τον τόπο και εισέρχονται βαθειά στον υδροφόρο ορίζοντα της γης. Δηλαδή ο λόγος του με απλό τρόπο εισέδυε στην καρδιά του ανθρώπου.
12. Ερώτηση: Ο λαός μας και η Εκκλησία μας διά του Οικουμενικού Πατριαρχείου κατέταξαν τον μοναχό Παίσιο Αγιορείτη στην χορεία των Αγίων. Ένα χρόνο μετά την ανακήρυξη αυτή ποιά είναι η αίσθησή σας για την προσφορά του αγίου αυτού προσώπου στην Εκκλησία, στους ανθρώπους, στην πατρίδα και τον κόσμο;
Απάντηση: Ο Χριστός χρησιμοποίησε μια πολύ ωραία εικόνα από την έγκυο γυναίκα που γεννά με πόνο, αλλά μετά την γέννηση δεν λυπάται «διά την χαράν ότι εγεννήθη άνθρωπος εις τον κόσμον» (Ιω. ιστ΄, 21). Έτσι αισθάνομαι την ζωή του αγίου Παισίου. Με τους κόπους και τις ασκήσεις του γεννήθηκε ένας άνθρωπος του Θεού, που προξένησε χαρά σε όλους, αλλά και δημιούργησε έναν πολύ μεγάλο κρότο σε όλη την οικουμένη. Καί πριν από την αγιοκατάταξή του και μετά από αυτήν η ζωή και η διδασκαλία του αγίου Παισίου ασκεί μια επίδραση σε όλο τον κόσμο. Σε όσες χώρες του κόσμου πηγαίνω, συναντώ ανθρώπους που αγαπούν υπερβολικά τον άγιο Παίσιο και τον αισθάνονται ως πνευματικό τους Πατέρα. Θα μπορούσα να πω ότι είναι ένας σύγχρονος Γέροντας της Οικουμένης.
13. Ερώτηση: Καί τι πιστεύετε πως σας χάρισε προσωπικά η σχέση μαζί του; Αν τον συναντούσατε σήμερα, σε τι θα περιστρεφόταν η συνομιλία σας;
Απάντηση: Πως μπορώ με λίγα λόγια να σας πω τι μου χάρισε αυτός ο άγιος άνθρωπος; Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι κοντά του ένοιωσα ότι ο Θεός είναι ζωντανός και ο μακάριος Γέροντας ήταν ένας ζωντανός οργανισμός. Όπως η βιολογική ζωή μεταδίδεται από γενιά σε γενιά από ζωντανούς οργανισμούς και όχι από πεθαμένους, έτσι και η πνευματική ζωή μεταδίδεται από γενιά σε γενιά με ζωντανούς οργανισμούς σαν τον άγιο Παίσιο.
Αν τον συναντούσα σήμερα δεν ξέρω αν συζητούσα μαζί του, αλλά θα εξακολουθούσα να κάνω αυτό που έκανα. Θα παρέμενα κοντά του περισσότερο σιωπηλός, γυμνός από κάθε δική μου αντίληψη, ώστε να οσφρανθώ την ζωή της ερήμου και κυρίως την ζωή του Παραδείσου.
14. Ερώτηση: Τελικά πως εσείς μπορείτε να σκιαγραφήσετε την ζωή του αγίου Παισίου;
Απάντηση: Καθένας που τον συναντούσε, ανάλογα με το τι αναζητούσε, και ανάλογα με το πως ερμήνευε αυτά που του έλεγε, παρουσίαζε μια ιδιαίτερη εικόνα του. Πολλές φορές, διαβάζοντας εντυπώσεις και περιγραφές διαφόρων ανθρώπων που τον συνάντησαν, καταλαβαίνω περισσότερο το πως κενωνόταν, πως ταπεινωνόταν ο άγιος Παίσιος, αλλά και πως οι άλλοι προσλάμβαναν αυτά που τους έλεγε ο Γέροντας και ίσως τα αλλοίωναν. Πολλές φορές διαβάζοντας αναμνήσεις διαφόρων διερωτώμαι: Αυτά τα πτωχά πήρε αυτός ο άνθρωπος από τον πνευματικό πλούτο του αγίου Παισίου;
Προσωπικά θεωρώ ότι ο άγιος Παίσιος φαίνεται περισσότερο στα κείμενα που ο ίδιος έχει γράψει και από τις ερμηνείες που ο ίδιος έχει δώσει σε διαφόρους ασκητές. Στα κείμενά του ουσιαστικά αυτοβιογραφείται. Καθώς επίσης φαίνεται αληθινά μέσα στις συζητήσεις με τις μοναχές, τις οποίες έχει δημοσιεύσει το Ησυχαστήριο του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου.
Αν θα μπορούσα να πω τι ήταν ο άγιος Παίσιος, θα έλεγα ότι ήταν ένας προφήτης, ένας θεόπτης άνθρωπος, που είδε το φως του Θεού, δοκίμασε παραδείσιες εμπειρίες και μετά ταπεινωνόταν και κατέβαινε στο επίπεδο των συνομιλητών του για να τους ωφελήση. Ο άγιος Παίσιος ήταν αυτό που είπα και πιο πάνω, μια πνευματική λιακάδα, ένας καθαρός ουρανός μετά από μια καταιγίδα, ήταν μια πνευματική ευωδία που προέρχεται από ένα εκλεκτό αγιορείτικο θυμίαμα.
Σε κάποια συζήτηση ανέφερε μια πνευματική του εμπειρία του ακτίστου Φωτός που τον έλουσε πραγματικά, ώστε μετά να αισθάνεται το κτιστό φως του ηλίου πολύ θαμπό. Είπε ο ίδιος για το πως αισθανόταν μετά την όραση του Φωτός του Θεού: «Όταν πιά χάθηκε εκείνο το φως, όλα μου φαίνονταν σκοτεινά. Βγήκα έξω και ήταν σαν νύκτα… Η ώρα ήταν εννιά το πρωί, ο ήλιος ήταν ψηλά, κι εμένα η ημέρα μου φαινόταν σαν νύχτα… Όλη εκείνη την ημέρα έβλεπα θαμπά∙ ίσα-ίσα που μπορούσα να κάνω την δουλειά μου. Καί ήταν καλοκαίρι∙ ο ήλιος έλαμπε».
Αυτός ήταν ο άγιος Παίσιος και από κεί προερχόταν η ταπείνωση, η απλότητα, η αγάπη προς όλους τους ανθρώπους.
