Του Επισκόπου Κερνίτσης Χρυσάνθου – Βοηθού Επισκόπου της Ι.Μ. Πατρών
ΚΕΡΝΙΤΣΗΣ ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ: Το 2021 είναι μια ξεχωριστή χρονιά για την χώρα μας καθώς εορτάζουμε τη διακοσιοστή επέτειο από την κήρυξη της επανάστασης του 1821, της επανάστασης που έθεσε τα θεμέλια της ελευθερίας μας.
Δυστυχώς, η επέτειος αυτή συνέπεσε χρονικά με μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο παγκοσμίως αλλά και για τη χώρα μας. Η Ελλάδα μετρά τις πληγές της.
Μετρά τα θύματα της πανδημίας, τις ανυπολόγιστες καταστροφές που άφησε πίσω της η πύρινη λαίλαπα, τις γυναίκες που άδικα και αιφνίδια δολοφονήθηκαν.
Τα γεγονότα αυτά μας στερούν τη δυνατότητα να εορτάσουμε με τη λαμπρότητα και τη θέρμη με την οποία θα θέλαμε, όμως σ’ αυτές τις δύσκολες περιστάσεις οφείλουμε να γνωρίσουμε και να τιμήσουμε τους ήρωές μας και να παραδειγματιστούμε από τη στάση τους.
Η δράση των ηρώων του 1821 και τα γεγονότα της επανάστασης είναι γνωστά.
Οι περισσότεροι όμως αγνοούμε την δράση και τη ζωή των γυναικών και την ανεκτίμητη συμβολή τους στη διαφύλαξη του γένους στα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς και στον αγώνα για την ελευθερία.
Ελληνίδες. Οι αφανείς ηρωίδες, οι σκλαβωμένες υπάρξεις με το ανυπόταχτο πνεύμα και την ψυχή τους γεμάτη Ελλάδα και Ορθοδοξία.
Γυναίκες ανδρείες, που περιφρόνησαν τα γήινα και τα πρόσκαιρα του κόσμου τούτου και αφιέρωσαν τη ζωή τους στον αγώνα για τη διαφύλαξη των ιερών και των οσίων του γένους μας.
Πολλές Ελληνίδες μάλιστα, ξεπερνώντας τον εγωισμό, τη φιλαυτία, την φιλοσαρκία, τον φόβο, αρνούμενες κάθε υλική και σαρκική επιθυμία, βάδισαν την οδό του μαρτυρίου για του «Χριστού την πίστιν την αγίαν και της πατρίδος την ελευθερίαν» και αξιώθηκαν του στεφάνου της ουρανίου δόξης.
Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των αγίων νεομαρτύρων Αργυρής, Ελένης (από τη Σινώπη του Πόντου), Κυράννας, Μαρίας της Μεθυμοπούλας, της Αγίας Κόρης και της Χρυσής εξ’ Αλμωπίας.
Οι γυναίκες αυτές με την ομορφιά τους γέννησαν το πόθο στην καρδιά Τούρκων. Αρχικά με καλοπιάσματα, ταξίματα και υποσχέσεις προσπάθησαν να τις «κατακτήσουν» και να τις πείσουν να αλλαξοπιστήσουν, όμως εκείνες ως γνήσιες χριστιανές και ελληνίδες βροντοφώναξαν «κάλλιο να δω το αίμα της γης να κοκκινίσει παρά να δω τα μάτια μου Τούρκος να τα φιλήσει».
Τότε οι Τούρκοι με μανία τρομερή οδηγούσαν τις γυναίκες αυτές στο μαρτύριο.
Στα μαρτύριά τους περιγράφονται φριχτά βασανιστήρια προκειμένου ν’ αλλαξοπιστήσουν και να παραδοθούν στις ανόσιες ορέξεις τους.
Εκείνες όμως άντεξαν αγόγγυστα και με ανδρεία, με τη δύναμη της προσευχής και με τη βοήθεια του Θεού το μαρτύριο, αγίασαν και κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου τους αλλά και μετά τον θάνατό τους έγιναν πολλά θαυμαστά περιστατικά.
Τρανό παράδειγμα η Αγία νεομάρτυς Ελένη από τη Σινώπη που η πίστη της ήταν τόσο μεγάλη ώστε όσες φορές ο Πασάς προσπάθησε να την ατιμάσει μια αόρατη δύναμη τον απωθούσε.
Όταν την αποκεφάλισαν και πέταξαν το σώμα της και την τιμία κάρα της στη θάλασσα τα έλουσε το Θείο φως και στο σημείο που βρέθηκαν ανάβλυσε γλυκό νερό, αγίασμα.
Ενδεικτικό παράδειγμα της ανδρείας της πίστης και της μεγαλοψυχίας αποτελεί και η απάντηση της νεομάρτυρος Χρυσής εξ’ Αλμωπίας που απάντησε στους βασανιστές της που της ζητούσαν να τουρκέψει «Εγώ τον Χριστόν μου πιστεύω, και προσκυνώ, και αυτόν μόνον γνωρίζω διά Νυμφίον μου, τον οποίον δεν θέλω αρνηθή πώποτε, καν μυρία μου κάμετε βάσανα, καν και εις λεπτά κομμάτια το σώμα μου κατακόψετε».
Εκτός όμως από τις γυναίκες που μαρτύρησαν κοινή ήταν και η στάση των απλών γυναικών που για να αποφύγουν την ατίμωση έφταναν στο σημείο να προσπαθούν μέσω της ευλογιάς να καταστρέψουν την ομορφιά τους.
Και οι Μεσολογγίτισσες στην ηρωική Έξοδο, όπως αναφέρει ο γάλλος Αύγουστος Φαμπρ «ντύθηκαν αντρικά, ώστε αν δεν μπορούσαν να διαφύγουν από τον εχθρό, να φονευθούν τουλάχιστον απ’ αυτόν, εκλαμβανόμενες ως άντρες πολεμιστές».
Στο ύψιστο σημείο αυτοθυσίας έφτασαν και οι Σουλιώτισσες οι οποίες «Προετίμησαν να σφενδονίσουν εις την άβυσσον τα τέκνα των, ίνα μη ίδωσιν αυτά περιπίπτοντα εις χείρας των πολεμίων. Και έπειτα απεφάσισαν να παρακολουθήσουν τα φίλτατα εκείνα όντα, ουχί εν κλαυθμοίς και οδυρμοίς, αλλά εν χοροίς και άσμασι».
Αλησμόνητη και η θυσία των εκατόν εξήντα γυναικών στο μοναστήρι του Σέλτσου οι οποίες προτιμώντας τον θάνατο από τη σκλαβιά ρίχτηκαν στον Ασπροπόταμο.
Το ίδιο συνέβη και το 1822 στη Νάουσα με τη θυσία των γυναικών και των παιδιών τους στο ποτάμι Αραπίτσα.
Είναι όμως εξίσου σημαντικό να αναφερθούμε και στην συνεισφορά των γυναικών και στον καθημερινό βίο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας αλλά και στην δράση τους κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του αγώνα αλλά και στην επανάσταση.
Αναμφισβήτητα η δράση των γυναικών εκείνης της εποχής ήταν αυτή που εξασφάλισε την «συνέχεια» αλλά και την «ανάσταση» του γένους μας.
Η ελληνίδα ως σύζυγος, μητέρα, νοικοκυρά κάλυπτε την υλική και πνευματική επιβίωση του λαού μας.
Οι γυναίκες αυτές ασχολούνταν με το νοικοκυριό, την υφαντική, την πρακτική ιατρική και μαιευτική, συμμετείχαν στις οικογενειακές εργασίες που σχετίζονταν με τη γεωργία, την αλιεία, την κτηνοτροφία, τη βιοτεχνία, μεριμνούσαν για την προίκα των κοριτσιών.
Επιπλέον συσπείρωναν την οικογένεια και γαλουχούσαν τα παιδιά τους με αξίες και με αγάπη για τον Χριστό, την πατρίδα και την ελευθερία. Με αυτόν τον τρόπο εξασφάλιζαν όχι μόνο τη βιολογική συνέχεια του γένους αλλά και απέτρεπαν τον κίνδυνο της εθνικής αφομοίωσης.
Η Ελληνίδα μέσα από τα νανουρίσματα, τα παραμύθια, μέσω της ελληνικής γλώσσας, της πίστης και της συμμετοχής στα μυστήρια της εκκλησίας, με τη διαμόρφωση του σπιτιού της σε μια «κατ’ οίκον εκκλησία» (από τον 18ο αι. σύμφωνα και με τις διδαχές του αγίου Κοσμά του Αιτωλού), με τη διατήρηση των ηθών και των εθίμων και με τη διαφύλαξη των μύθων, των θρύλων και των παραδόσεων αποτέλεσε την «κιβωτό» του γένους μας.
Η Ελληνίδα ήταν στην τουρκοκρατία αυτή που μεριμνούσε για την παιδεία και την μόρφωση των ελληνόπουλων, ήταν αυτή που προσπαθούσε με κάθε τρόπο να διατηρήσει την ελληνική και χριστιανική ταυτότητά τους και να τα γλιτώσει από το παιδομάζωμα, από τον βίαιο εξισλαμισμό και τα ανόσια χαρέμια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα για τη δράση της αναφορικά με τη σωτηρία αλλά και τη μόρφωση των Ελλήνων αποτελεί η Αγία Φιλοθέη η Αθηναία.
Η Αγία Φιλοθέη οικοδόμησε διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα, νοσηλευτήρια, ορφανοτροφεία, «σχολεῖα διὰ τοὺς παίδας τῶν Ἀθηναίων, διὰ ν’ ἀνοίξη τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν πρὸς τὴν παράδοσιν καὶ τὴν δόξαν τῶν προγόνων των» και προσπάθησε με κάθε τρόπο να σώσει από τον εξισλαμισμό ή την αρπαγή από τους Τούρκους τις νέες Ελληνίδες, γεγονός που εξαγρίωσε τον «κατακτητή» και οδήγησε την Αγία στα βασανιστήρια και στο μαρτυρικό θάνατό της.
Εκτός όμως από την Αγία Φιλοθέη, πολλές γυναίκες, κυρίως Φαναριώτισσες, ενίσχυαν τον αγώνα για την μόρφωση δωρίζοντας χρήματα σε μορφωτικά ιδρύματα ή επιχορηγώντας μεταφράσεις και εκδόσεις βιβλίων όπως η Μαρία Σούτσου, η Ελένη Σούτσου, η Ελέγκω (σύζυγος Μιχαήλ Βλαγκάζη) η Ελένη (σύζυγος Μανώλη Ζάβρα).
Και στον αγώνα για τη σωτηρία των ελληνόπουλων από το παιδομάζωμα η ελληνίδα έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να σώσει τα παιδιά της.
Δωροδοκούσε τους τούρκους εντεταλμένους ή κοτζαμπάσηδες, έκρυβε τα παιδιά, εγκατέλειπε τον τόπο της για άλλες περιοχές όπως για την Ήπειρο ή τις γειτονικές βενετοκρατούμενες περιοχές.
Και τα έκαναν όλα αυτά με κίνδυνο της ίδιας τους της ζωής.
Αν δεν κατάφερναν να σώσουν τα παιδιά αυτά βέβαια οι ίδιες ζούσαν το υπόλοιπο του βίου τους γεμάτες πόνο και συντριβή.
Ακόμα όμως και με τη ρομφαία να έχει διαπεράσει την καρδιά της η Ελληνίδα παραμένει πιστή και ακλόνητη στις αξίες της.
Λαμπρό παράδειγμα προσήλωσης στις αναλοίωτες αξίες του γένους αποτελεί και η μητέρα του αγίου νεομάρτυρος Κωνσταντίνου του Υδραίου, Μαρίνα η οποία όταν την επισκέφθηκε ο γιος της, έχοντας αλλαξοπιστήσει αρνήθηκε να του ανοίξει την πόρτα του σπιτιού της, λέγοντάς του πως δεν τον αναγνωρίζει για παιδί της.
Η στάση της αυτή πέτυχε όχι μόνο να οδηγήσει στην μετάνοια τον γιο της αλλά και έθεσε τις βάσεις για τον μέσω του μαρτυρίου αγιασμό του.
Καταλυτικό ρόλο για την επιστροφή του γιού της στο δρόμο του μόνου αληθινού Θεού, του Τριαδικού αλλά και για την ανάδειξή του ως νεομάρτυρα διαδραμάτισε και η Αντώνα, μητέρα του αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος Παύλου.
Η ίδια, όταν πληροφορήθηκε πως ο γιος της τούρκεψε, μαυροφορέθηκε, θρηνούσε και έλεγε στους συγχωριανούς της πως το παιδί της πέθανε.
Και ήταν τόσο μεγάλος ο καημός της ώστε η δύστυχη δεν άντεξε και άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο.
Ο θάνατος αυτός της μητέρας του συγκλόνισε τον Άγιο Παύλο ο οποίος γεμάτος συντριβή και μετάνοια, κλαίγοντας και θρηνώντας στον τάφο της, ζήτησε τη συγχώρεσή της και της υποσχέθηκε πως θα ξεπλύνει την ντροπή που της έδωσε με το ίδιο του το αίμα.
Μια υπόσχεση που τήρησε εξασφαλίζοντας την αιώνια ζωή. Ανάλογη στάση με τις μητέρες των νεομαρτύρων έδειξε και η Ελισάβετ Υψηλάντου, η οποία θυσίασε έξι από τα εφτά παιδιά της για την πατρίδα.
Η ίδια είχε δώσει τη συγκατάθεσή της στο γιο της, Δημήτριο Υψηλάντη λέγοντας: «Αν είναι να ελευθερωθεί η Ελλάς από την αποστολήν και αυτού του παιδιού μου, που μου έμεινεν, ας το στερηθώ και αυτό. Ας πάει με την ευχή μου».
Αξιοσημείωτη είναι επίσης και η δράση των Ελληνίδων κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας και της διεξαγωγής της ελληνικής επανάστασης.
Εκτός από τον ανεφοδιασμό και την υλική ενίσχυση του αγώνα, οι γυναίκες της εποχής εκείνης ανέπτυξαν σημαντική δράση σε όλα τα επίπεδα.
Αρχικά βοήθησαν σημαντικά το έργο της Φιλικής Εταιρείας, είτε ενισχύοντάς την οικονομικά, είτε ως απόστολοί της.
Η Ευφροσύνη Νέγρη, η Μαριγώ Ζαραφοπούλα, η Ρωξάνη Σούτσου, η Ελισάβετ Υψηλάντη είναι μερικά μόνο από τα ονόματα των γυναικών αυτών.
Σημαντική ήταν η δράση των γυναικών για την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση των Ευρωπαίων.
Πολλές Ελληνίδες, όπως η Μαντώ Μαυρογένους με τις επιστολές τους ξεσήκωσαν τους Ευρωπαίους και ενδυνάμωσαν το κίνημα του φιλελληνισμού.
Πολλές από αυτές έδωσαν όλη τους την περιουσία για τον αγωνα και πολέμησαν είτε στο πλευρό των ανδρών είτε στη θέση τους.
Η Λένω Μπότσαρη, η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, η Τζαβέλαινα, η Δόμνα Βισβίζη, η Χαρίκλεια Δασκαλάκη, οι Μανιάτισσες, οι Σουλώτισσες, οι Μωραΐτισσες, οι Μεσολογγίτισσες, γυναίκες απ’ όλη την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα.
Ο κατάλογος των ηρωίδων είναι ατελείωτος και η ιστορία των γυναικών αυτών μοναδική.
Τιμή και δόξα λοιπόν αξίζει στις γυναίκες αυτές, τις ηρωίδες, τις ανυπόταχτες, τις πραγματικά ελεύθερες.
Ας μελετήσουμε τον βίο τους και ας ακολουθήσουμε το παράδειγμά τους. Ειδικά στην σημερινή εποχή που κυριαρχεί η κρίση των αξιών ας τις μιμηθούμε και ας επιστρέψουμε στις ρίζες μας και σε όσα πραγματικά αξίζουν, σε όσα αποτελούν την ταυτότητα και την αλήθεια του λαού μας, στα ήθη, στα έθιμά, στις παραδόσεις μας και στην ορθόδοξη πίστη μας.
Ας ξαναφτιάξουμε την ελληνική οικογένεια το λιμάνι της αγάπης, της θαλπωρής και ας γαλουχήσουμε τα παιδιά μας με όλες εκείνες τις αξίες οι οποίες θα εξασφαλίσουν «την επιβίωσή» τους σε αυτόν τον σύγχρονο ύπουλο πόλεμο που βιώνουμε.
