Του Ζιμπάμπουε Σεραφείμ Κυκκώτη
Η δεύτερη ομιλία του ετήσιου Συνεδρίου Ορθόδοξης Πνευματικότητας που οργάνωσε η Κοινότητα της Ιεράς Μονής του Bose (4 – 9/9) έγινε από το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ειρηναίο του Σαγκραμέντο της Ρωσικής Εκκλησίας του Εξωτερικού στις ΗΠΑ με θέμα «Διακρίνοντας την ενότητα της Εκκλησίας – Ο άγιος Ειρηναίος και η αρχαία χριστιανική Παράδοσις».
Ο άγιος Ειρηναίος Λουγδούνου είναι Έλληνας μετανάστης εκ της Μικράς Ασίας, μαθητής του Αγίου Πολυκάρπου Σμύρνης και στη συνέχεια μαθήτευσε στη Σχολή του Αγίου Ιουστίνου του Μάρτυρος στη Ρώμη. Στα τέλη του 2ου αιώνα μ. Χ. εκλέγηκε Επίσκοπος στην Λυών σε μια εποχή με τους χειρότερους ρωμαϊκούς διωγμούς σε βάρος των Χριστιανών. Το σημαντικό του έργο «Κατά των αιρέσεων – Έλεγχος και Ανατροπή της Ψευδωνύμου Γνώσεως» επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την Θεολογική ορολογία του Χριστιανισμού σ’ Ανατολή και Δύση με αποκορύφωμα την Θεολογία της Ανακεφαλαιώσεως των πάντων στο Πρόσωπο του Ιησού Χριστού, θελογία την οποία είχε τονίσει ιδιαίτερα ο Απόστολος Παύλος και επανατόνισε ο άγιος Ειρηναίος για να αντιμετωπίσει τις γνωστές αιρέσεις της εποχής του που είναι γνωστές ως Γνωστικισμός με κύριους εκπροσώπους τον Μαρκίωνα και τον Βαλεντίνο. Επειδή θεωρούσαν το σώμα ως διαιώνιση του κακού αντιτάχθησαν στο θεσμό του γάμου και έτσι σταδιακά εξαφανίσθησαν. Στην ομιλία του ο Σεβ. κ. Ειρηναίος έδωσε προτεραιότητα στην Εκκλησιολογία του αγίου Ειρηναίου, η οποία φυσικά στηρίζεται στη Θεολογία της Ανακεφαλαιώσεως. Βασική πτυχή της Θεολογίας της Ανακεφαλαιώσεως είναι η συνεργία Θεού και Ανθρώπου στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Έδωσε δηλαδή βαρύτητα στη σωτηριολογική προοπτική της Θεολογίας του αγίου Ειρηναίου. Ο όρος «εκκλησίες» στην αρχέγονη Εκκλησία είχε την έννοια της αναφοράς στο τόπο της λειτουργίας μιας εκκλησίας, όπως μιλάμε σήμερα για τη τοπική λειτουργία των ενοριών, κι όχι με τη σημερινή μορφή που χρησιμοποιείται ο όρος «εκκλησίες» στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών (ΠΣΕ). Ο άγιος Ειρηναίος αναφέρεται στη διδασκαλία της Εκκλησίας χρησιμοποιώντας εικόνες από τη καθημερινή ζωή. Είναι ποιμαντική ευθύνη των Ποιμένων της Εκκλησίας, ασκούμενοι στην αρετή της διάκρισης να ερμηνεύουν το Λόγο του Θεού σωτηριολογικά για το κάθε πιστό και για την ευρύτερη κοινωνία. Έτσι ο άγιος Ειρηναίος με το έργο του φαίνεται να είναι περισσότερο εκκλησιολόγος.
Η Τρίτη ομιλία έγινε από τον Ορθόδοξο Ρώσο Καθηγητή της Θεολογικής Ακαδημίας Μόσχας Dr. Filotej Artjusin με θέμα « Η διάκρισις στις Επιστολές του Αποστόλου Παύλου», ο οποίος τόνισε ότι, πριν ο απόστολος Παύλος γίνει άνθρωπος του Θεού, άνθρωπος της αρετής της διάκρισης, προηγήθηκε η εσωτερική του μεταμόρφωση μέσω της μετανοίας του. Γι’ αυτό το χάρισμα της διάκρισης είναι δώρο του Αγίου Πνεύματος, είναι μίμησις Χριστού, να έχουμε νουν Χριστού. Η προσπάθεια του ανθρώπου για αγιότητα ενισχύει τη δυνατότητα του ανθρώπου να διακρίνει το καλό από το κακό. Το πρόσωπο του Χριστού και η διδασκαλία του είναι το κριτήριο και το όργανο της αρετής της διάκρισης. Αναφέρθηκε στο παράδειγμα της εκλογής του Ματθία για να τονίσει ότι η αρετή της διάκρισης εκφράζεται και ως ομοφωνία και μάλιστα στην εποχή μας μέσα από τη λειτουργία του Συνοδικού θεσμού. Εδώ φυσικά μπορούμε να πούμε ότι η αρετή της διάκρισης μέσα από την Ομοφωνία αναφέρεται περισσότερο σε θέματα Πίστεως κι όχι σε θέματα Εκκλησιαστικής διοικήσεως και ποιμαντικής διακονίας, κάτι που φάνηκε να δημιουργεί σύγχυση και αποτυχία να βρεθούμε όλοι μαζί μετά από τις Οικουμενικές Συνόδους στις εργασίες της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Κρήτης (η παρατήρηση δική μου). Αξίζει να τονίσουμε ότι με προσοντούχους μεταφραστές οι Σύνεδροι μπορούσαν να παρακολουθήσουν τις ομιλίες στην ιταλική, ελληνική, γαλλική και ρωσική γλώσσα. Το μεσημέρι πηγαίναμε για τις προσευχές των αδελφών της Κοινότητας του Βose στον Ιερό Ναό της Μονής και στη συνέχεια στο λιτό γεύμα που ετοίμαζαν τα Μέλη της Κοινότητας από τα γεωργικά προϊόντα που παράγουν στους εύφορους κήπους της Μονής. Αυτό γινόταν και το πρωϊ και το βράδυ.
Στην αρχή της έναρξης της απογευματινής συνεδρίας ανεγνώσθησαν τα Μηνύματα του Αλεξανδρινού Προκαθημένου κ. Θεοδώρου, του Προκαθημένου του Πατριαρχείου Αντιοχείας κ. Ιωάννη και του Πατριάρχη της Σερβίας κ. Ειρηναίου, ως επίσης και του τοπικού Ρωμαιοκαθολικού Επισκόπου. Η τέταρτη ομιλία του Συνεδρίου έγινε από τον κληρικό Καθηγητή Dr.Patriciou Vlaicu του Πανεπιστημίου “Babes-Bolyai” της Cluj-Napoca της Ρουμανίας με θέμα «Η διάκρισις και η θεολογική αρχή της ‘οικονομίας’». Επεσήμανε ότι ο όρος «διάκρισις» αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη 19 φορές. Η Θεολογική έννοια του όρου «Οικονομία» στην Αγία Γραφή χρησιμοποιείται για την ανάθεση υψηλού Θεϊκού έργου και συνδέεται με τη σύνεση και την συνετή διοίκηση, έχει σχέση με την άριστη διοίκηση. Στα κείμενα των Ιερών Συνόδων αναφέρεται στην Αποκάλυψη του Θεού στο κόσμο με αποκορύφωμα την Ενανθρώπιση του Υιού και Λόγου του Θεού. Ο όρος «Οικονομία» εκφράζει και τη μεγάλη ευθύνη του ποιμαντικού έργου των ποιμένων της Εκκλησίας για τη διδασκαλία και τη καθοδήγηση για τη σωτηρία των ανθρώπων. Όταν δεν λειτουργεί το Συνοδικό σύστημα της Εκκλησίας απειλείται άμεσα η ομαλή λειτουργία της.
Η Πέμπτη ομιλία της απογευματινής συνεδρίας της πρώτης ημέρας του Συνεδρίου δεν έγινε γιατί δεν ήρθε ο ομιλητής εκ της Εκκλησίας της Αρμενίας ο Rev. Fr. Dr. Karekin Hambardzumyan, Dean of the Gevorkian Theological Seminary of the Mother See of Holy Etchmiadzin. Το θέμα της ομιλίας του ήταν « Αναγνωρίζοντας την άλλη παράδοση. Ο Θεολογικός διάλογος μεταξύ Αρμενικής Εκκλησίας και Κωνσταντινουπόλεως στην Αρμενική Κιλικία τον ΙΒ’ αιώνα». Θα δημοσιευθεί όμως στον Τόμο των Πρακτικών του Συνεδρίου που εκδίδει κάθε χρόνο η Κοινότητα της Μονής του Bose, όπως άλλωστε έχει κάνει και με τα προηγούμενα 25 Συνέδρια Ορθόδοξης Πνευματικότητας που οργάνωσε τα τελευταία χρόνια ξεκινώντας το 1992 μέχρι σήμερα.
Η έκτη ομιλία έγινε από την γνωστή Καθηγήτρια της Οικουμενικής Κίνησης στη Θεολογική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Δρ. Βασιλική Σταθοκώστα, επιστημονική Σύμβουλο του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής για τους Διεκκλησιαστικούς Διαλόγους και την Οικουμενική Κίνηση με το πολύ ενδιαφέρον και επίκαιρο θέμα «Διακρίνοντας την αλήθεια – Η χριστολογική συμφωνία μεταξύ Ορθοδόξων Χαλκηδονίων και Αρχαίων Ανατολικών Εκκλησιών». Στην αρχή υπενθύμισε στους συνέδρους το περιεχόμενο των όρων «αίρεση» και «σχίσμα». Η «αίρεση» συνδέεται με προβλήματα κακοδοξίας της διδασκαλίας της Εκκλησίας. Το «σχίσμα» αποτελεί πρόβλημα υπακοής στην Κανονική Εκκλησία. Μετά την σύντομη αναφορά της στη Θεολογία της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου της Χαλκηδόνος, τόνισε ότι «δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ Αρχαίων Ανατολικών Εκκλησιών και Ορθοδόξων Χαλκηδονίων Εκκλησιών στο Χριστολογικό δόγμα. Υπάρχει απλώς διαφορετική διατύπωση και διαφορετική ορολογία». Οι πρώτες κινήσεις Θεολογικού Διαλόγου μεταξύ των Χαλκηδονίων Ορθοδόξων Εκκλησιών και των Αρχαίων Ανατολικών Εκκλησιών ξεκίνησαν το 1964 και ολοκληρώθησαν τη δεκαετία του 1990 χωρίς όμως να γίνει και οποιανδήποτε σημαντικό βήμα προς την μυστηριακή ένωση των δύο Εκκλησιών. Οι Πανορθόδοξες Διασκέψεις της δεκαετίας του 1960 άναψαν το πράσινο φώς για την έναρξη Θεολογικού Διαλόγου με τους Ρωμαιοκαθολικούς, Προχαλκηδόνιους, Αγγλικανούς, Παλαιοκαθολικούς και Λουθηρανούς. Ειδικά για το Διάλογο με τους Προχαλκηδόνιους η απόφαση έγινε συγκεκριμένη με απόφαση της Διορθόδοξης Επιτροπής του 1968 στο Σαμπεζύ. Η Α’ Φάση ως προετοιμασία για το Θεολογικό Διάλογο αποτελούν τα έτη από το 1964 μέχρι το 1971. Η Β’ φάση, από το έτος 1985 μέχρι το έτος 1993 είχαμε το Θεολογικό διάλογο σε τέσσερις μικτές Διασκέψεις , η Α’ Διάσκεψη το 1985 στη Γενεύη, η Β’ το 1989 στο Κάϊρο, η Γ’ το 1990 στη Γενεύη και η Δ’ πάλι στο Σαμπεζύ στη Γενεύη το 1993. Κατά τη πρώτη φάση της προετοιμασίας του Θεολογικού διαλόγου, στη πρώτη τους συνάντηση, το 1964 οι εκπρόσωποι των δύο Εκκλησιών συμφώνησαν να στηριχθούν στην γνωστή θεολογική ορολογία του Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας «μία του Χριστού φύσις σεσαρκωμένη». Στη δεύτερη συνάντηση τους για τη προετοιμασία του Θεολογικού διαλόγου το 1968 οι Προχαλκηδόνιοι εδέχθησαν την πραγματικότητα των δύο Φύσεων του Χριστού για να δώσουν βαρύτητα στην Ορθόδοξη Σωτηριολογία. Στην Τρίτη τους συνάντηση το 1970 στη Γενεύη υπήρξε συμφωνία για τη κοινή Χριστολογία στηριζόμενοι εις την Θεολογική ορολογία του Κυρίλλου Αλεξανδρείας «μία του Χριστού φύσις σεσαρκωμένη». Έγινε και μια τέταρτη συνάντηση στην Αιθιοπία το 1971 για να συζητήσουν την άρση των αναθεμάτων και το θέμα των αγίων που αναθεματίσθησαν. Στη δεκαετία του 1980 που ξεκινά επίσημα ο Θεολογικός Διάλογος (Α’ Διάσκεψη στη Γενεύη το 1985) με τους εκπροσώπους όλων των Εκκλησιών σε μικτή Επιτροπή αποφασίσθηκε να ονομάζονται οι Προχαλκηδόνιες Εκκλησίες ως Αρχαίες Ανατολικές Εκκλησίες. Διαπιστώθηκε όμως ότι οι δύο Εκκλησίες χρησιμοποιούν τους ίδιους θεολογικούς όρους για το πρόσωπο του Χριστού αλλά με διαφορετικό νόημα («φύσις» , «υπόσταση», «ουσία»).
Για παράδειγμα οι Αρχαίες Ανατολικές Εκκλησίες ταυτίζουν τον όρο «υπόσταση» με τον όρο «ουσία» και «φύση». Στη Β’ Διάσκεψη που έγινε στο Κάϊρο το 1989 απουσίαζαν αρκετές Εκκλησίες. Έγινε όμως δεκτό το κείμενο της μικρής επιτροπής της Κορίνθου όπου τονίζονται τα βασικά σημεία της διδασκαλίας των δύο Εκκλησιών, κάνοντας επίσημα ακόμη μία φορά δεκτή τη γνωστή θεολογική φράση του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας «Μία του Χριστού Φύσις σεσαρκωμένη».
Στη Γ’ Διάσκεψη που έγινε στο Διορθόδοξο Κέντρο Σαμπεζύ στη Γενεύη το 1990 εξετάσθησαν τα ακόλουθα θέματα, – Αναθέματα, – Προοπτικές του Θεολογικού Διαλόγου, – Ρύθμιση θεμάτων Κανονικής τάξεως και διοικήσεως. Οι Κόπτες είχαν κάποιες επιφυλάξεις στα προηγούμενα κείμενα και έγιναν κάποιες τροποποιήσεις. Έγινε επίσης πρόταση από τη μικτή Επιτροπή να προχωρήσουν οι Εκκλησίες μας για την άρση των αναθεμάτων. Στην Δ’ και τελευταία Διάσκεψη που έγινε πάλι στο Διορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου στη Γενεύη το 1993 έγινε συζήτηση πώς να γίνει η άρση των αναθεμάτων, πώς να προχωρήσει η ενότητα των δύο Εκκλησιών. Μετά την ολοκλήρωση της συνάντησης και του κοινού ανακοινωθέντος υπήρξαν αρνητικές κριτικές του διαλόγου και από Μέλη και των δύο Εκκλησιών. Το αποτέλεσμα ήταν να μπουν όλα στο ψυγείο. Η μόνη εξέλιξη ήταν η πρωτοβουλία του μακαριστού Πατριάρχου Πέτρου και του μακαριστού Πατριάρχου Σιενούντα της Κοπτικής Εκκλησίας να υπογραφεί συμφωνία μεταξύ των δύο Εκκλησιών για την αναγνώριστη του Μυστηρίου του γάμου για να αντιμετωπισθεί ποιμαντικά και νομικά το πρακτικό πρόβλημα, που μέλη της Κοπτικής Εκκλησίας και του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας πήγαιναν στην άλλη Εκκλησία για να κάνουν δεύτερο γάμο ως πρώτο αφήνοντας ανεύθυνα και απροστάτευτα τα παιδιά τους από το πρώτο γάμο (η αναφορά αυτή δική μου). Η κ. Σταθοκώστα, πολύ εύστοχα ολοκλήρωσε την ομιλία της τονίζοντας ότι «τα σχίσματα υπάρχουν όταν υπάρχει απουσία επικοινωνίας. Η σωστή λειτουργία του Συνοδικού Συστήματος προστατεύει την ενότητα της Εκκλησίας». Των συνεδριών προήδρευσε ο γνωστός Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Πέτρος Βασιλειάδης , ο οποίος με τη σοφία του, τη σύνεση του και την εμπειρία του έδωσε την ευκαιρία στους συνέδρους να θέσουν ερωτήματα, αλλά και επιπρόσθετες παρατηρήσεις επί των σημείων των ομιλιών.
Επειδή το θέμα του Διαλόγου των Χαλκηδονίων Εκκλησιών και των Αρχαίων Ανατολικών Εκκλησιών είναι επίκαιρο αξίζει, συμπληρωματικά, να δημοσιεύσουμε εδώ και την ομιλία που έκανε ενώπιο της ΙΣΙ της Εκκλησίας της Ελλάδος ο μακαριστός Μητροπολίτης Αττικής Παντελεήμων, όπως είναι αναρτημένη στην επίσημη ιστοσελίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο οποίος τονίζει ότι «Ἀπό τήν Συνάντηση τῆς Μικτῆς Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς Διαλόγου τοῦ 1993 καί μέχρι σήμερα τά θέματα τοῦ ἐπισήμου Διορθοδόξου Διαλόγου μέ τούς Προχαλκηδονίους παραμένουν στάσιμα καί οὐδέποτε πλέον συνεκλήθη ἐπισήμως ἡ Διορθόδοξος Θεολογική Ἐπιτροπή». Επιπλέον σήμερα έχει προκύψει ακόμη ένα πρόβλημα με τη αντιπαράθεση Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας για το θέμα του Αυτοκεφάλου στην Ουκρανία, το Πατριαρχείο της Μόσχας αποφάσισε να μη στέλλει αντιπροσώπους στις Διορθόδοξες Επιτροπές για Θεολογικό διάλογο. Το ερώτημα είναι αν θα ακολουθήσουν την απόφαση του Πατριαρχείου της Μόσχας και οι Εκκλησίες εκείνες που την στηρίζουν για τα δίκαια της για το θέμα της Ουκρανίας. Αυτό θα το δούμε σύντομα στις δύο επόμενες συναντήσεις που θα έχουμε στις 27 Σεπτεμβρίου στην Αρμενία οι εκπρόσωποι των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών και των Αρχαίων Ανατολικών Εκκλησιών για να υπογράψουμε Μεμοράντουμ συνεργασίας μετά της Διεθνούς Βιβλικής Εταιρίας, και στη συνέχεια στη Κύπρο στα μέσα Οκτωβρίου για την ετήσια συνάντηση της Μικτής Επιτροπής του διεθνούς Θεολογικού Διαλόγου Ορθοδόξων και Αγγλικανών, όπου έχω τη τιμή και την ευλογία να εκπροσωπήσω την Α.Θ.Μ. τον Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ.κ. Θεόδωρο Β’ και το σεπτό Πατριαρχείο Αλεξανδρείας.
Α’ Ο Θεολογικός Διάλογος μετά των Προχαλκηδονίων
του μακαριστού Μητροπολίτου Αττικής κυρού Παντελεήμονος
Το θέμα της διεξαγωγής Θεολογικού Διαλόγου με τις Αρχαίες Ανατολικές Εκκλησίες ετέθη για πρώτη φορά στην Διορθόδοξο Επιτροπή που συνήλθε το 1931 στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου. Η Δ΄ Πανορθόδοξος Διάσκεψη το 1968 απεφάσισε την επίσημη έναρξή του και η πρώτη Συνάντησις της Μικτής Επιτροπής του επίσημου Διαλόγου έγινε το 1985 στο Chambesy της Γενεύης. Σ’αυτήν καθορίσθηκε και η θεματολογία της Β΄ Γενικής Συνελεύσεως, που τελικά συνήλθε στο Κάιρο το 1989 και ασχολήθηκε με το Χριστολογικό Δόγμα. Την Εκκλησία της Ελλάδος στον Διάλογο αυτό εξεπροσώπησαν ο Σεβ. Μητροπολίτης Νικοπόλεως κ. Μελέτιος και ο αείμνηστος πρωτοπρεσβύτερος Ιωάν. Ρωμανίδης. Τον Σεπτέμβριο του 1990 συνήλθε σε ολομέλεια η Μικτή Θεολογική Επιτροπή Διαλόγου Ορθοδόξων και Προχαλκηδονίων στο Ορθόδοξο Κέντρο του Chambesy και κατ’ αυτήν επιτεύχθηκε συμφωνία επί του Χριστολογικού Δόγματος. Οι δύο αντιπροσωπείες συνεφώνησαν στην καταδίκη της αιρέσεως του Ευτυχιανισμού και του Νεστοριανισμού. Οι Ορθόδοξοι συνεφώνησαν ότι οι Ανατολικοί μπορούν να διατηρήσουν την Κυρίλλειο ομολογία περί της “μιάς φύσεως του σεσαρκωμένου Λόγου”, εφ’ όσον με αυτήν εννοούν την διπλή ομοουσιότητα του Λόγου, οι δε Ανατολικοί συνεφώνησαν ότι οι Ορθόδοξοι δικαιούνται να χρησιμοποιούν την διατύπωση “δύο φύσεις” εφ’ όσον δέχονται την διάκριση “τη θεωρία μόνη”. Οι δύο πλευρές συνεφώνησαν ακόμη να αρθούν τα αναθέματα και οι καταδίκες του παρελθόντος, που χωρίζουν τις δύο Εκκλησίες, ώστε να προχωρήσουν σε πλήρη ένωση και κοινωνία.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, παρά τις αντιρρήσεις ωρισμένων εκκλησιατικών κύκλων στην Ελλάδα, ανεκοίνωσε επισήμως με έγγραφό του στις Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, το Αύγουστο του 1992, την λήξη του Διαλόγου περί Χριστολογίας και επρότεινε την συνέχιση του Διαλόγου επί των θεμάτων α) της αποδοχής από τους Προχαλκηδονίους της οικουμενικότητος των Συνόδων Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄και Ζ΄, β) της άρσεως των εκατέρωθεν αναθεμάτων και γ) την ρύθμιση πρακτικών ζητημάτων αφορώντων σε θέματα λειτουργικά, δικαιοδοσιακά, μυστηριολογικά, ποιμαντικά και άλλα.
Προς τον σκοπό αυτό συνήλθε, για τελευταία φορά, η Μικτή Θεολογική Επιτροπή Διαλόγου Ορθοδόξων και Προχαλκηδονίων στο Chambesy τον Νοέμβριο του 1993. Οι δύο Αντιπροσωπείες συνεδρίασαν χωριστά και κάθε μία ετοίμασε ένα σχέδιο κειμένου συμφωνίας, το οποίο παρουσίασαν στην Ολομέλεια, για να αρχίση η συζήτηση επί των δύο αυτών κειμένων. Αιφνιδίως όμως ο επικεφαλής της Αντιπροσωπείας των Προχαλκηδονίων Μητροπολίτης Δαμιέττης Παΐσιος εδήλωσε ότι το κείμενο των Ορθοδόξων παρουσιάζει πολλά προβλήματα για τους Ανατολικούς και εζήτησε να διασκεφθή κατ’ ιδίαν η Αντιπροσωπεία τους για να καθορίση την στάση της. Την επομένη ημέρα ο Μητροπολίτης Παΐσιος παρουσίασε στην Ολομέλεια της Μικτής Επιτροπής την απάντηση των Ανατολικών στο κείμενο των Ορθοδόξων, με την οποία οι Αντιχαλκηδόνιοι ηρνούντο να δεχθούν τις μετά την Γ΄ Οικουμενικές Συνόδους και μάλιστα την Σύνοδο της Χαλκηδόνος, αξίωναν η άρση των αναθεμάτων να είναι γενική και όχι ονομαστική και η αποκατάσταση της Εκκλησιαστικής Κοινωνίας να πραγματοποιηθή σταδιακά.
Ακολούθησαν διαμάχες και αντιλογίες οξείες μεταξύ των Αντιπροσωπειών και τελικά απεφάσισαν να πληροφορήσουν τις Εκκλησίες τους για την όλη κατάσταση, αφού, άλλωστε η Μικτή Επιτροπή δεν είναι αποφασιστικό αλλά εισηγητικό όργανο, και να προτείνουν τα πρέποντα. Η συνάντηση έληξε με την έκδοση ενός τυπικού ανακοινωθέντος. Ύστερα από όλα αυτά ο διάλογος με τους Προχαλκηδονίους εισέρχεται σε νέα φάση, κατά την οποία πρέπει να εξετασθούν εξαντλητικώς τα θέματα περί Οικουμενικών Συνόδων και σε ποιο βαθμό είναι απαραίτητο να δεχθούν οι Αντιχαλκηδόνιοι την μετά το 451 Ορθόδοξη Παράδοση, η δυνατότητα να γίνη δεκτή η άποψη των Προχαλκηδονίωνπερί άρσεως των αναθεμάτων ελευθέρως από κάθε Εκκλησία ή Οικογένεια Εκκλησιών και κυρίως να γίνη διασάφηση της εκκλησιαστικής ορολογίας, διότι διεπιστώθη ότι δεν κατανοούν ταυτόσημα τους διαφόρους θεολογικούς όρους οι Ανατολικοί και οι Ορθόδοξοι.
Από την Συνάντηση της Μικτής Θεολογικής Επιτροπής Διαλόγου του 1993 και μέχρι σήμερα τα θέματα του επισήμου Διορθοδόξου Διαλόγου με τους Προχαλκηδονίους παραμένουν στάσιμα και ουδέποτε πλέον συνεκλήθη επισήμως η Διορθόδοξος Θεολογική Επιτροπή.
Τέλος, σημειώνομε ότι το 1997 ο τότε Μητροπολίτης Ελβετίας Δαμασκηνός απηύθυνε πρόσκληση ad personam στον Σεβ. Μητροπολίτη Περιστερίου κ. Χρυσόστομο, στον Αιδεσιμολ. Πρωτοπρ. π. Γεώργιο Μεταλληνό και στους Ελλογιμ. Καθηγητάς κ.κ. Βλάσιο Φειδά και Γεώργιο Μαρτζέλο για να συμμετάσχουν σε κοινή Συνέλευση των Μικτών Επιτροπών επί λειτουργικών και ποιμαντικών ζητημάτων του Θεολογικού Διαλόγου με τους Αντιχαλκηδονίους, που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1997 στη Δαμασκό της Συρίας. Όμως σε αυτήν τελικά δεν εκλήθησαν και δεν έλαβαν μέρος οι εκπρόσωποι στον Διάλογο της Εκκλησίας της Ελλάδος και ουδείς από εκείνους που έλαβαν μέρος επληροφόρησε την Εκκλησία μας για τα αποτελέσματα και τις αποφάσεις αυτής της “κοινής συνελεύσεως”.
){kind=link}