Δρ Ιωάννης Γ. Παναγιώτου, Θεολόγος
Κριτική ταινίας από τον Γιάννη Γ. Παναγιώτου της ταινίας «Άνθρωπος του Θεού» για τη ζωή του Αγίου Νεκταρίου ο Θαυματουργός της Πενταπόλεως [2021, Simeon Entertainment and View Master Films]
“ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ” Στις μέρες μας, πολύ σπάνια βρίσκουμε μια ταινία φτιαγμένη για έναν πραγματικό άγιο, πόσο μάλλον μια ταινία για έναν πραγματικό άγιο που παράγεται πολύ καλά.
Η Γελένα Πόποβιτς έχει γράψει, σκηνοθετήσει και παραγάγει σε συνεργασία με τη Μονή Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους, το Ελληνικό Ινστιτούτο του Άγίου Μαξίμου, και την Europgroup Ltd. Μια τέτοια ταινία με το βιογραφικό του Αγίου Νεκταρίου «Άνθρωπος του Θεού. «
Σε αυτή την ματιά στη ζωή του επί μακρόν πάσχοντος Αγίου, ο Άρης Σερβετάλης στον πρωταγωνιστικό ρόλο ως Άγιος Νεκτάριος Κεφάλας φαινομενικά διοχετεύει και ενσαρκώνει τη διάθεση και την ενέργεια του αγίου που έφυγε από αυτή τη ζωή πριν από έναν αιώνα. Από την παράσταση ο Σερβετάλης είναι σανοι αφηγήσεις του αγίου στα βιβλία και όπως απεικονίζονται στις φωτογραφίες και την εικονογραφία έχει κινουμένων σχεδίων για μας για μια περίοδο σχεδόν δύοωρών. Αυτό είναι το πειστικό βάρος και η δύναμη της απεικόνισης του Αγίου Ανθρώπου από τον Σερβετάλη. Είναι σαν ο Σερβετάλης να γεννήθηκε για να παίξει τον Άγιο Νεκτάριο. Αυτό ακριβώς είναι το πόσο καλός έπαιξε το ρόλο και, ως εκ τούτου, πώς ήταν η άγκυρα για ολόκληρη την ταινία.
Το κοινό στην αρχή της ταινίας συστήνεται στον Άγιο Νεκτάριο στο μισότου δέκατου ένατου αιώνα, όταν υπηρετούσε στην Αίγυπτο ως βοηθητικός επίσκοπος του Πατριάρχη Αλεξανδρείας και Όλης της Αφρικής. Ο Νεκτάριος απολάμβανε την αγάπη των περισσότερων ανθρώπων στην Αίγυπτο, αλλά όχι όλων των ανθρώπων εκεί. Υπάρχει ένα σκηνικό που απεικονίζει συναδέλφους ιεράρχες και κληρικούς να κακομαθούν τον Νεκτάριο με κάθε είδους κατηγορίες και συκοφαντίες προς τον Πατριάρχη σε μια προσπάθεια να τον απομακρύνουν και να τον αποκλείσουν από το Πατριαρχείο. Οι κληρικοί είπαν και έκαναν αυτά τα πράγματα από τη ζήλια και τους για την αυξανόμενη δημοτικότητα του Νεκταρίου.
Αν και ο χειροτονούμενος επίσκοπος Νεκταρίου και αυτός που ήταν υπεύθυνος για τη μεταφορά του στην Αίγυπτο εξ αρχής, ο Σωφρόνιος επέλεξε να πιστέψει τις συκοφαντικές κατηγορίες εναντίον του Νεκταρίου χωρίς να του δώσει συνάντηση, να συνομιλήσει ή να του δώσει την ευκαιρία να προσφέρει την υπεράσπισή του. Έτσι, απομακρύνθηκε από τη θέση του και αποκλείστηκε από το Πατριαρχείο. Παρά τις προσπάθειες του Νεκταρίου να το πράξει, οι δυο τους δεν θα μιλούσαν, δεν θα αντιστοιχούσαν ή θα βλεπόμουν ξανά. Για να χρησιμοποιήσω έναν όρο του σήμερα, ο Σοφόνιος «φαντάστηκε» τον Νεκτάριο.
Χωρίς να έχει πού να πάει, ο Νεκτάριος φεύγει από την Αίγυπτο με την εξόριστη επιστολή του και ταξιδεύει στην Ελλάδα όπου εν αγνοία του τα προβλήματα που αντιμετώπισε στην Αίγυπτο επρόκειτο να τον κατακλύσει για το υπόλοιπο της ζωής του μέχρι το θάνατό του το 1920. Κατά την άφιξή του στην Αθήνα, όταν μεταβαίνει για να συστηθεί στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, ο Αρχιεπίσκοπος αρνείται να τον δει επειδή ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας είχε ήδη αποστείλει «προειδοποιητική» επιστολή στον Αρχιεπίσκοπο, η οποία ανέφερε ότι αφαίρεσε και απαγόρευσε τον Νεκτάριο για σοβαρούς ηθικούς και ηθικούς λόγους που αφορούσαν γυναίκες και χρήματα λέγοντας ότι ήταν επαναστατικός και φιλόδοξος θέλοντας να γίνει Πατριάρχης.
Χωρίς την άδεια του Αρχιεπισκόπου, ο Νεκτάριος δεν μπορούσε να υπηρετήσει στην Ελλάδα και έτσι δεν μπορούσε να κερδίσει τα προς το ζην στην εκκλησιαστική υπηρεσία εκεί.
Απέφευγε και αγνοούσε τους συναδέλφους του επισκόπους και κληρικούς λόγω αυτών των συκοφαντιών και της δυσφήμησης της φήμης από τους ζηλιάρηδες εχθρούς του που τον ακολουθούσαν στην Ελλάδα, θα ξεκινούσεμια διετήπερίοδο έλλειψηςστέγης, αποξένωσης, μοναξιάς και σχεδόν απελπισίας για τον άγιο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, όπως θα έκανε σε όλη του τη ζωή, υπαναχώρησεστους άστεγους και τους καταπιεσμένων από τους δικούς του περιορισμένους πόρους. Σε μια από τις σκηνές, ο Άγιος Νεκτάριος βλέπει έναν ζητιάνο και κάθεται δίπλα του. Δύο ιερείς περνούν με τις ρέουσες ρόμπες τους αγνοώντας και τους δύο και αγνοώντας τις ανάγκες τους. Ο Άγιος Νεκτάριος θα του έδινε τα παπούτσια από τα πόδια του.
Στη συνέχεια, συνέβη το πρώτο από τα τρία γεγονότα που θα άλλαζαν την πορεία της ζωής του Αγίου Νεκταρίου. Του έδειξε λίγη συμπόνια ένας τοπικός επίσκοπος που τον συμβούλεψε να δει τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων να πάρει άδεια κηρύγματος ως λαϊκός ιεροκήρυκας που έκανε με μεγάλη χαρά και ταπεινότητα. Κατά τη συνάντηση του με τον κυβερνητικο γραφειοκράτη, ο οποιος μάλιστα αμφισβήτησε το καθεστώς του ως Έλληνα πολίτη, εξήγησε την κατάσταση του και μάλιστα είπε ότι είχε γράψει τον Οικουμενικό Πατριάρχη της Κωσταντινούπολης για την κατάσταση του και δεν έλαβε απάτηση.
Ο Νεκτάριος έλαβε αυτή την άδεια από τον κυβερνητικό αξιωματούχο και τοποθετήθηκε στο νησί της Εύβοιας ως ιεροκήρυκας. Αυτό θα ήταν μια άλλη αποθάρρυνση για αυτόν, επειδή ο λαός είχε ήδη ακούσει τις φήμες γι ‘αυτόν και τον χλεύαζε και τον χλεύαζε ενώ κήρυττε και τελικά έβγαινε από τις εκκλησίες μόλις έβλεπε ότι ήταν εκεί στον άμβωνα. Χωρίς να θέλει να υπομείνει την περαιτέρω προσωπική ταπείνωση εκεί και το χάος στις εκκλησίες, παραιτήθηκε από τη θέση του ιεροκήρυκα.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ταξίδεψε στο Άγιο Όρος και ορισμένοι ασκητικοί εκεί μέσω πνευματικής διάκρισης τον αναγνώρισαν για το πρόσωπο που πραγματικά ήταν και όχι για αυτό που κακομεταχειρίστηκε από τους εχθρούς του. Μετά την επίσκεψή του στο Άγιο Όρος, το δεύτερο σημείο καμπής στη ζωή του συνέβη όταν για άλλη μια φορά πήγε άκαρπες να δει τον Αρχιεπίσκοπο της Συνόδου, έναν λαϊκό που γνώριζε για το μεγαλείο του Νεκταρίου να τον συμπονά και μέσα από μια πορεία γεγονότων τον είχε διορίσει διευθυντή της αγωνιζόμενης Εκκλησιαστικής Σχολής και Γυμνασίου Ριζάριου.
Η πρώτη του προσπάθεια ήταν να αποκαταστήσει το αποπληρωμένο Εκκκλησία του Αγίου Γεωργίου που χρησίμευε ως παρεκκλήσι του Ριζαρίου επειδή πίστευε ότι το παρεκκλήσι θα έπρεπε να είναι το κέντρο της σχολικής πανεπιστημιούπολης. Εκεί στο Ριζάριος, ο Νεκτάριος θα άρχιζε να ανθίζει ως δάσκαλος και συγγραφέας. Αν και η σχολή, το προσωπικό και οι μαθητές γνώριζαν για τη κατεστραμμένη φήμη του λόγω των φημών, των συσπασμού και των κατηγοριών που τον περιβάλλουν, αυτός μέσα από το παράδειγμα της αγάπης, της ταπεινοφροσύνης, της καλοσύνης, της ευσέβειας και της υπομονής μεταμορφώθηκε από τη χάρη του Θεού οι ζωές των ανθρώπων, ακόμη και των πιο σκληρών, γύρω του. Ο Νεκτάριος θα έκανε ακόμη και τη δουλειά του επιστάτη όταν ο επιστάτης ήταν άρρωστος και δεν μπορούσε να εργαστεί έτσι ώστε ο επιστάτης να μην χάσει τη δουλειά του!
Τέλος, συνέβη το τρίτο γεγονός που θα ανακατευθύνει την πορεία της ζωής του όταν μια θεία πρόνοια συνάντηση με μια τυφλή νεαρή γυναίκα ονόματι Ξένια (Κορίνα Άννα Γκούγκολη) που
εξέφρασε την επιθυμία της και την επιθυμία των φίλων της να γίνουν μοναχές υπό την πνευματική φροντίδα του Αγίου Νεκταρίου. Στη συνέχεια ζήτησε από τον Μητροπολίτη Θεόκλητου που ήταν επίσκοπος Αίγινας να του χορηγήσει άδεια να ανοίξει μοναστήρι στην Αίγινα στη θέση εγκαταλελειμμένου ερειπωμένων μοναστηριών εκεί. Ο Μητροπολίτης Θεόκλητος έδωσε την άδεια στον Άγιο Νεκτάριο να το πράξει. Εκείνη την εποχή το 1908, ο Νεκτάριος μετακόμισε από την Αθήνα στην Αίγινα για να βοηθήσει τις αρχάριες μοναχές να χτίσουν το μοναστήρι τους. Και πάλι, οι συκρουριασμοί και οισυριγμοί τον ακολουθούσαν προσπαθώντας να εκτροχιάσουν τις προσπάθειές του να ιδρύσουν το μοναστήρι. Μέχρι που τελικά, μέσα από μια πορεία γεγονότων, ο ίδιος ο Θεόκλιτος άρχισε να συκοφαντεί και να τον διώκει αρνούμενος ότι είχε δώσει ποτέ στον Νεκτάριο άδεια για μοναστήρι και τον κατηγόρησε για ανηθικότητα με τις γυναίκες του μοναστηριού. Με αυτό, ο Θεόκλιτος τον ενημέρωσε ότι δεν θα λάμβανε ποτέ το αίτημα προς την Ιερά Σύνοδο να αναγνωριστεί το μοναστήρι ως επίσημη μοναδικήκοινότητα και μάλιστα να λάβει μέτρα για να κλείσει το μοναστήρι.
Τώρα σε πολύ κακή υγεία, ο Νεκτάριος ζήτησε τη συμβουλή δικηγόρων για να βοηθήσει στην προστασία των μοναχών και του μοναστηριού που βοήθησε να βρεθεί. Ο Άγιος συμβουλεύτηκε να ενσωματώσει το μοναστήρι ως μη κερδοσκοπικό σε μια προσπάθεια να το κρατήσει ανεξάρτητο και να το προστατεύσει από τον έλεγχο του Θεοκλήτου και της Συνόδου. Τέσσερα χρόνια μετά το θάνατο του Αγίου το μοναστήρι θα αναγνωριστεί επίσημα από τη Σύνοδο ως επίσημη μοναστική κοινότητα.
Ο Νεκτάριος θα πάθαινε καρκίνο του προστάτη και θα πέθαινε το 1920 στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός που ήταν απέναντι από τη Σχολή Ριζαρίου. Σε μια τελευταία υπερφυσική πράξη, ενώ βρισκόταν στο νεκροκρέβατό του, το εσώρουχο του αγίου αφαιρέθηκε από έναν από τους φροντιστές της καλόγριας και τοποθετήθηκε στο διπλανό κρεβάτι ενός παράλυτου ανθρώπου (Μίκυ Ρουρκ) ο οποίος στη συνέχεια θεραπεύτηκε.
Το μήνυμα αυτής της ταινίας είναι ξεκάθαρο. Μεπολλούς τρόπους υπηρετώ μιαιστορική σύγχρονη παραβολή επιμονής, πίστης, συγχώρεσης, ελπίδας και αγάπης. Παρά όλα τα εμπόδια, τις διώξεις, τους εξευτελισμούς και τις αποτυχίες που αντιμετώπισε ο Νεκτάριος, επέμεινε να αγωνιστεί για την αναζήτηση και την εξυπηρέτηση του Κυρίου Ιησού και την υπηρεσία σε όλη τη δημιουργία Του. Όταν ο πιστός βοηθός του Κώστας (Αλέξανδρος Πετρόφ) στα χρόνια του στη Σχολή Ριζάριου τον επισκέπτεται στην Αίγινα στο τελευταίο μέρος της ταινίας, ο Κώστας λέει στον Νεκτάριο ότι αν του έκαναν ό,τι του έκαναν, δεν θα πήγαινε ποτέ ξανά στην εκκλησία. Ο Νεκτάριος απαντά με τη συνήθη μακροχρόνια υποταγή του λέγοντάς του ότι παρά τα λάθη και τις αδικίες που γίνονται από τους ηγέτες και τα μέλη της θεσμικής Εκκλησίας, δεν φταίει η πνευματική Εκκλησία η Νύφη του Χριστού.
Η ιστορία είναι μια ιστορία που είναι παγκοσμίως κατανοητή είτε είναι ορθόδοξη χριστιανή είτε όχι. Μιλάει για το τι σημαίνει να είσαι χριστιανός ή απλά ένας απλός άνθρωπος σε αυτούς τους σύγχρονους καιρούς. Μιλάει επίσης για τη δυσάρεστη πραγματικότητα ότι για ορισμένους ανθρώπους, πρέπει να το κάνουν αυτό παρά την Εκκλησία και όχι εξαιτίας αυτής. Η ταινία δείχνει ξεκάθαρα ότι δεν ήταν οι Μουσουλμάνοι Τούρκοι ή οι ολοκληρωτικοί μαρξιστές που διώκουν τον Άγιο Νεκτάριο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του μέχρι τη στιγμή του θανάτου του, αλλά μάλλον στα χέρια της Εκκλησίας από τους συναδέλφους του επισκόπους, κληρικούς και λαϊκούς στην Αίγυπτο και την Ελλάδα.
Αυτό θα πρέπει να φέρει τον θεατή σε μεγαλύτερη ελπίδα και όχι σε απόγνωση. Πιστεύω ότι αυτή η ταινία που άνθρωποι όλων των θρησκειών ή καμίας πίστης δεν μπορούν να αφήσουν αφού την δουν να συγκινείται, να εμπνέεται και ίσως ακόμη και να μεταμορφώνεται. Ήταν εξαιρετικά σοφό ότι αυτή η ταινία γυρίστηκε στην αγγλική γλώσσα, επιτρέποντάς της έτσι να έχει παγκόσμιο αντίκτυπο. Η κινηματογραφία του Παναγιώτη Βασιλειάδη είναι απόλυτα όμορφη και αριστοτεχνική στις απεικονίσεις της.
Εν ολίγοις, αυτό που έκανε ο Ντιστογιέφσκι για τη λογοτεχνία με τους Αδελφούς Καραμαζόφ, ο Πόποβιτς έχει κάνει για την κινηματογράφηση με τον «Άνθρωπο του Θεού.» Και οι δύο τα πήγαν πολύ καλά στην υπηρεσία με τα αντίστοιχα έργα τους προς την ανθρωπότητα γενικά και τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό ειδικότερα. Τελικά, και οι δύο μας υπενθυμίζουν ποιο είναι το νόημα της αληθινής ομορφιάς όπως εκφράζεται στην αγάπη. Με αυτή την κατανόηση μπορούμε πραγματικά να εκτιμήσουμε τη μορφή του Αγίου Νεκταρίου που χρησιμεύει για να μας αντιπροσωπεύει ένα παράδειγμα πνευματικού πολεμιστή για τον Χριστό, αν και χτυπημένος από τις αντιξοότητες που του έριξαν ο Κακός και τα δαιμονικά τσιράκια του, πολέμησε μέχρι πικρού τέλους για εκείνους που ο Θεός τον είχε στείλει να υπηρετήσει και να προστατεύσει. Εξάλλου, οι άγιοι είναι ζωντανά παραδείγματα για το τι μπορεί να κάνει ο Ιησούς στη ζωή μας αν Τον θέλουμε μόνο και Τον αφήσουμε να έχει τον έλεγχο της ζωής μας. Συνιστώ ανεπιφύλακτα αυτή την ταινία και πιστεύω ότι οι άνθρωποι θα είναι ευλογημένοι να την παρακολουθήσουν.
Ο Ιωάννης Γ. Παναγιώτου είναι Ορθόδοξος Χριστιανός θεολόγος, λόγιος και καθηγητής στην Αμερική. Ο Δρ. Παναγιώτου είναι απόφοιτος της Ορθόδοξης Θεολογικής Σχολής του Αγίου Βλαδίμηρου, έλαβε το διδακτορικό του από τη Θεολογική Σχολή Erskine, και ολοκληρώνει ένα δεύτερο διδακτορικό στη θεολογία στο Κολλέγιο Pontifex University-Holy Spirit.
pemptousia.gr
