του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου
Καί τώρα, επιτρέψατέ μου να συνεχίσω με την παρουσίαση ορισμένων σκέψεων και προτάσεων σχετικών προς το θέμα της παρούσης 42ας Κληρικολαικής Συνελεύσεώς μας: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Οικογένεια: Κατοικητήριο του Χριστού και Μαρτυρία του Ευαγγελίου Του.
Δεν έχει περάσει πολύς χρόνος από την εποχή κατά την οποία η λέξη οικογένεια ανακαλούσε μία συγκεκριμένη εικόνα στο νού των περισσοτέρων Αμερικανών.
Στη νοητή αυτή εικόνα αντικρύζαμε έναν άνδρα και μία γυναίκα, όχι απλώς να ζούν μαζί αλλά να ζούν ενωμένοι με νομίμους δεσμούς και στις περισσότερες περιπτώσεις με θρησκευτική τελετή σε ένα ισόβιο δεσμό οικογενειακής αφοσιώσεως και βαθειάς αμοιβαίας αγάπης. Αντικρύζαμε παιδιά, συνήθως περισσότερα από ένα ή δύο, τα οποία ανήκαν στους δύο γονείς εκ γεννήσεως ή υιοθεσίας. Γιά πολλούς από μας στο οικογενειακό αυτό πορτραίτο περιλαμβάνονταν ένα η περισσότερα μέλη της προγενέστερης γενεάς, μία γιαγιά και/η ένας παππούς οι οποίοι ζούσαν στο σπίτι του ενηλίκου υιού ή της θυγατέρας και όχι σε κάποια κοινότητα συνταξιούχων ή σε οίκο ευγηρίας.
Στις ημέρες μας, υπάρχει στην κοινωνία μας ένα κίνημα το οποίον επιχειρεί να αλλάξη τελείως αυτή την εικόνα. Ακούμε για την λεγόμενη μοντέρνα οικογένεια, φράση που σημαίνει τα πάντα και ο,τιδήποτε. Φαίνεται, ότι σε πολλές περιπτώσεις δύο οποιοιδήποτε άνθρωποι οι οποίοι ζούν υπό την ιδία στέγη θεωρούνται οικογένεια ασχέτως αν έχουν συνδεθή με γάμο ή όχι, και ασχέτως αν έχουν ή δεν έχουν παιδιά μαζί. Συνεπώς, η έννοια της οικογενείας ευρίσκεται υπό μεγάλη πίεση, διότι αυτή καθ’ εαυτήν η ταυτότητα και μοναδικότητά της υφίσταται διάβρωση από την μεγάλη αλλαγή του κοινού αισθήματος. Εάν ο οιοσδήποτε και ο,τιδήποτε αποτελούν οικογένεια, τότε κανείς δεν είναι οικογένεια υπό οποιαδήποτε έννοια.
Η οικογένεια του σήμερα πιέζεται και κατ’ άλλον τρόπο. Οι απαιτήσεις της συγχρόνου ζωής αποδυναμώνουν τους δεσμούς μεταξύ των μελών της οικογενείας, μεταξύ γονέων και παιδιών, μεταξύ αδελφών, μεταξύ παππούδων και εγγονών. Οι οικονομικές δυσκολίες απαιτούν την απουσία από το σπίτι αμφοτέρων των γονέων λόγω εργασιακών αναγκών όλο και περισσοτέρων ωρών της ημέρας, κάθε ημέρα, κάθε εβδομάδα. Η συνεχιζομένη υπογεννητικότητα έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά της οικογενείας να μη μπορούν να έχουν παιδιά συνομήλικά των εντός της οικογενείας και των οικογενειών που μένουν κοντά, ώστε να καλύψουν την ανάγκη συντροφικότητος. Το αποτέλεσμα είναι τα οργανωμένα αθλήματα και οι δραστηριότητες μακρυά από το σπίτι να γίνονται γενικός κανόνας. Οι αθλητικές δραστηριότητες απορροφούν και απασχολούν τα παιδιά μακρυά από το σπίτι τους για συνεχώς και περισσότερες ώρες κάθε εβδομάδα. Πόσες εκ των οικογενειών μας διαπιστώνουν ότι τα πρωινά της Κυριακής κυριαρχούνται από άλλες δραστηριότητες εκτός της συμμετοχής στην Θεία Λειτουργία και το Κατηχητικό Σχολείο!
Το κύριο έργο των γονέων, δηλαδή η διαμόρφωση του χαρακτήρος και των δεξιοτήτων στα παιδιά παραδίδεται στους προπονητές και τους δασκάλους. Προσθέσατε σ’ αυτό και την κυριαρχία όλων των ειδών οθόνης στη σύγχρονη ζωή των ανθρώπων: οθόνη τηλεοράσεως, υπολογιστών, iPads και iPods, ταμπλετών και έξυπνων τηλεφώνων – smartphones. Η μοντέρνα κουλτούρα μοιάζει με κουλτούρα «προσώπου μέσα σε κουτί» (face in a box) κάθε ώρα της ημέρας και της νύκτας. Οι άνθρωποι δεν κοιτάζουν πλέον τα πρόσωπα ο ένας του άλλου. Κοιτάζουν τις διάφορες οθόνες, απορροφημένοι και υπνωτισμένοι. Καί τι μπορούμε να πούμε για την αντικατάσταση του διαλόγου και της επικοινωνίας πρόσωπο με πρόσωπο από την αποστολή μηνυμάτων μέσω texting;4
Μελετώντας τις παραπάνω αναφερθείσες συνθήκες, μπορούμε να κατανοήσουμε τον λόγο για τον οποίο έχουμε σήμερα στην Αμερική, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες, το υψηλό και τρομακτικό ποσοστό διαζυγίων, σχεδόν 50%, τον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου και το φαινόμενο της μονογονεικής οικογενείας – πλέον των 20 εκατομμυρίων παιδιών στην Αμερική ζούν σε οικογένειες ενός γονέως. Συνεπώς, δεν είναι παράλογο ότι ο σύγχρονος άνθρωπος διερωτάται όχι μόνον Τι είναι η οικογένεια, αλλά και Γιατί υπάρχει η οικογένεια;
Στο ερώτημα αυτό, η Εκκλησία μας, βασιζομένη στην Αγία Γραφή, τις Οικουμενικές Συνόδους, και την επί 2000 έτη Παράδοσή της δίδει απάντηση με στεντόρεια φωνή: η οικογένεια είναι θεικός θεσμός, αποτελεί ειδική δημιουργία του Θεού, είναι θεσμός ο οποίος φέρει το άγιο Όνομά Του και την αυθεντικότητά Του. Ο Άγιος Απόστολος Παύλος εκφράζει αυτήν ακριβώς την άποψη απευθυνόμενος προς τους Χριστιανούς της Εφέσου (Εφεσ. 3:14-19). Λέγει προς αυτούς: Γι’ αυτόν τον λόγο γονατίζω προσευχόμενος προς τον Πατέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού από τον Οποίο πάσα οικογένεια στον ουρανό και στη γη παίρνει το όνομα (Εφεσ. 3:14—15).
Αυτό που λέγει ο Απόστολος Παύλος εδώ είναι το εξής: Η οικογένεια είναι ένας θεσμός θεικής προελεύσεως και χαρακτήρος. Δεν είναι απλώς μία κοινωνική συμφωνία η οποία πηγάζει από τις απαιτήσεις των γηίνων υποθέσεων. Εκ Θεού ονομάζεται κάθε οικογένεια εν ουρανώ και επί της γης. Η οικογένεια αποτελεί δυναμική μικροκοσμική έκφραση της πατρικής φροντίδος του Θεού για ολόκληρη την υφήλιο. Επομένως, εάν η έννοια και το όνομα της οικογενείας προέρχεται απ’ευθείας από τον Θεό Πατέρα, πρόκειται περί πράγματος ιερού. Μιά τέτοια υπέροχη λέξη, η λέξη οικογένεια, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται με ελαφρότητα, ούτε να επαναπροσδιορίζεται συύμφωνα προς οποιαδήποτε ιδιοτροπία ηθικής ή κοινωνικής προσαρμογής.
Παρουσιάζοντας την οικογένεια ως εικόνα του θεικού πρωτοτύπου, ο Απόστολος Παύλος ακολουθεί την διδασκαλία των Αγίων Γραφών, τόσο της Παλαιάς όσο και της Καινής Διαθήκης. Η αρχή της οικογενείας επί της Γης περιγράφεται στην Γένεση, το πρώτο βιβλίον της Παλαιάς Διαθήκης. Σύμφωνα με την Γένεση, ο Θεός διά της δημιουργικής πράξεώς Του εδημιούργησε τον πρώτο άνδρα και την πρώτη γυναίκα ως ίσους οι οποίοι ισορροπούν και ολοκληρώνουν αλλήλους ως ένα σώμα και αποτελούν την πρώτη οικογένεια επί της Γης. Ο Θεός τους έδωσε κατοικία και σημαντικό έργο στον Κήπο της Εδέμ. Τούς εχάρισε την θεία δύναμη της δημιουργίας ζωής, έτσι ώστε από κοινού να μπορούν να χαίρονται τα τέκνα των τα οποία θα εδημιουργούντο κατ’ εικόνα των. Εν αγάπη και αρμονία, η πρώτη οικογένεια βρήκε την χαρά, μεταξύ των μελών της.
Ορισμένοι θα πούν ότι εδώ πρόκειται για μια απλοική εικόνα της οικογενείας. Θημηθείτε, όμως, ότι η Αγία Γραφή επίσης δείχνει ότι η οικογένεια μπορεί να καταστή πεδίο φοβερών τραγωδιών και εγκλημάτων. Στο ίδιο βιβλίο της Γενέσεως αναφέρεται η πρώτη δολοφονία επί γης, και αυτό το φοβερό έγκλημα συνέβη εντός της πρώτης οικογενείας με τους δύο γιούς του Αδάμ και της Εύας, όταν ο Κάιν δολοφόνησε τον αδελφό του Άβελ! (Γεν. 4:1-16). Δεν χρειάζεται να αναφέρουμε την ύπουλη συνωμοσία του Ιακώβ και της μητέρας του Ρεβέκκας εναντίον του αδελφού του Ησαύ, ή την περίπτωση του Ιωσήφ ο οποίος επωλήθη ως δούλος από τους ίδιους τους αδελφούς του (Γεν. 37:1-36).
Αυτά τα ισχυρά στοιχεία επιβεβαιώνουν μάλλον το αναμφισβήτητο γεγονός ότι η οικογένεια είναι θεικός θεσμός. Διότι αυτό το οποίο έχει την μεγαλύτερη δυνατότητα για το καλό, έχει επίσης λόγω κακής χρήσεως και την μεγαλύτερη δυνατότητα για το κακό. Η ιερή εμπιστοσύνη η οποία ενώνει την οικογένεια μπορεί να καταστή ευκαιρία για τεράστιο κακό, όταν η εμπιστοσύνη αυτή κακοποιηθή από γονέα ή τέκνο ή αδελφό. Αλλά οι ευμενείς δυνατότητες της οικογενειακής ζωής είναι τόσο μεγάλες ώστε, ακόμη και υπό συνθήκες τραυματισμού της οικογενείας, οι προφήτες του Ισραήλ διείδαν μιάν εικόνα θεικής θεραπευτικής αγάπης προς την τραυματισθείσα οικογένεια.
Εντούτοις, στην Καινή Διαθήκη βλέπουμε πολύ περισσότερο την τεράστια έμφαση στον θεσμό της οικογενείας. Μεταξύ άλλων παραδειγμάτων, ο Απόστολος Παύλος μιλώντας περί του Χριστιανικού γάμου και της οικογενείας λέγει ότι ο δεσμός του συζύγου μετά της συζύγου του είναι ανάλογος του δεσμού του Χριστού μετά της Εκκλησίας, και ότι η αμοιβαία αγάπη μεταξύ του συζύγου και της συζύγου του θα πρέπει να είναι ομοία της αγάπης του Χριστού για την Εκκλησία Του για την οποία προσέφερε τον Εαυτό Του ακόμη και εις θάνατον (Εφεσ. 5:21-33).
Το υπέροχο παράδειγμα για την πραγματικότητα της οικογενείας ως ιερώτατου και μοναδικού θεσμού είναι ο Ίδιος ο Κύριος Ιησούς Χριστός. Κατά την Σάρκωσή Του γγενήθηκε εντός οικογενείας. Προστατεύθηκε ως νεογέννητο βρέφος από την οικογένειά Του έναντι των δολοφονικών σχεδίων του Βασιλέως Ηρώδου. Έζησε 30 πλήρη έτη εκ των συνολικών 33 ετών της ζωής Του επί της γης στην οικογένειά Του στη Ναζαρέτ, και όχι στην έρημο. Έκανε το πρώτο Του θαύμα, το οποίον αναφέρεται στην αρχή του Ευαγγελίου του Ιωάννου εν Κανά της Γαλιλαίας, μεταβάλλοντας το νερό σε κρασί για να στηρίξη και να ενισχύση τον εορτασμό ενός νέου γάμου, της δημιουργίας μίας νέας οικογενείας. Καί, όπως αναφέρεται, και πάλιν στο Ευαγγέλιο του Ιωάννου, οι πολύ λίγες λέξεις τις οποίες είπε ο Ιησούς καρφωμένος επί του Σταυρού τις τελευταίες στιγμές Του πριν εκπνεύσει, ήταν λέξεις οι οποίες δημιούργησαν μιάν νέα οικογένεια δίδοντας τον μαθητή Του Ιωάννην ως υιόν στην Αγία Μητέρα Του και δίδοντας την Θεοτόκο ως μητέρα στον Ιωάννη. Πρόκειται περί γεγονότος συγκλονιστικής και ασυλλήπτου ωραιότητος, όταν ο Ιησούς σε κατάσταση αγωνίας, μόλις δυνάμενος να αρθρώση λεξεις ακόμη και να αναπνεύση καταβάλλοντας μια τεράστια προσπάθεια προσέφερε την ευλογία μίας ανακαινισμένης οικογενειακής ζωής για την προσφιλεστάτη Του Μητέρα την Θεοτόκο και τον αγαπημένο μαθητή Του και Απόστολο Ιωάννη: Ίδε η Μήτηρ σου. Ίδε ο υιός σου! Απολύτως βαρυσήμαντοι και εκπληκτικοί θεικοί λόγοι οι οποίοι θεμελιώνουν για πάντα αληθινές και ιερές οικογενειακές σχέσεις (Ιωάν. 19:26-27).
Η θεική προέλευση της οικογενείας ως θεσμού και η απόλυτη και ανέκκλητη καθαγίασή της υπό του Κυρίου Ιησού Χριστού, όχι μόνον διά των λόγων Του αλλά επίσης και διά των έργων Του και του προσωπικού παραδείγματός Του, αποτελούν την τέλεια αντίληψή μας για το τι πράγματι είναι η οικογένεια.
Οφείλουμε, λοιπόν, να έχουμε πλήρη συνείδηση της υπέρτατης αξίας και αναντικατάστατης φύσεως της οικογενείας. Οφείλουμε να είμεθα πλήρως ενήμεροι για το ότι η οικογένεια ανήκει στα μοναδικά στοιχεία του σύμπαντος, διότι δημιουργήθηκε κατ’ ευθείαν από τον Ίδιο τον Θεό και διότι προσωπικώς μετέσχε σ’ αυτήν ο Ιησούς Χριστός, ο σαρκωθείς Θεός κατά την επί γης παρουσία Του. Η ενημέρωση και συνειδητοποίηση εκ μέρους μας της ιερότητος της οικογενείας αποτελεί αντίδοτο εναντίον της συνεχούς δηλητηριάσεως του θεσμού της οικογενείας στις ημέρες μας από παντός είδους θεωρίες και συμπεριφορές. Εντός αυτού του πλαισίου, θεωρούμε την Χριστιανική Ορθόδοξη Οικογένεια κατοικητήριο του Χριστού και μαρτυρία του Ευαγγελίου Του.
Όντως, η Ορθόδοξη Χριστιανική Οικογένεια αποτελεί οίκον Χριστού, μόνιμη διαμονή Του, και κατοικητήριό Του. Ασφαλώς συναντούμε τον Κύριο στην Εκκλησία, ιδιαιτέρως στην λατρεία μας εκεί και μέσω της συμμετοχής μας στα Άγια Μυστήρια. Αλλά η Ορθόδοξη Χριστιανική οικογένειά μας είναι επίσης κατοικητήριος τόπος για Εκείνον. Καί είναι Κατοικητήριο του Χριστού λόγω της βαθείας πίστεώς της σε Εκείνον, πίστεως η οποία μεταδίδεται από γενεά σε γενεά στην γενεαλογική ιστορία εκάστης οικογενείας. Η Ορθόδοξη Χριστιανική οικογένεια είναι κατοικητήριο του Χριστού με το να έχη την προσευχή προς Αυτόν μόνιμο χαρακτηριστικό της ζωής της, κάτι τόσο απαραίτητο και ζωτικό όσο η αναπνοή και η τροφή.
Η οικογένεια είναι Κατοικητήριο του Χριστού διότι καλλιεργεί και συνεχώς αυξάνει την αγάπη ανάμεσα στα μέλη της, αγάπη η οποία εκπηγάζει από την πηγή της αγάπης, τον Ίδιο τον Ιησού.
Είναι κατοικητήριο του Χριστού διότι καθημερινώς ακούει τους λόγους Του οι οποίοι έχουν αποθησαυρισθεί στην Αγία Γραφή, την πηγή της απόλυτης αλήθειας. Η Ορθόδοξη οικογένεια είναι κατοικητήριο Χριστού διότι τα μέλη της συνεχώς μεταμορφούνται και αναπτύσσονται πνευματικώς με την εγκατοίκησή Του μεταξύ των και την δύναμή Του η οποία καθαγιάζει και αναγεννά.
Η Ορθόδοξη Χριστιανική οικογένεια ως κατοικητήριο του Χριστού γίνεται άρωμα, γίνεται ευωδία Χριστού όπως θαυμάσια είπε ο Απόστολος Παύλος στους Κορινθίους (Κορ. Β΄ 2:15.) Φαντασθείτε κάθε Ορθοδοξο σπίτι να γεμίζη με το άρωμα του Χριστού, να είναι ένα σπίτι γεμάτο με την ευωδία Του. Ο Απόστολος Παύλος αναπτύσσει αυτή την εξαίσια εικόνα, λέγοντας ότι μια τέτοια πνευματική ευωδία Χριστού διαχέεται, βγαίνει προς τα έξω, φθάνει σε πιστούς και απίστους, δικαίους και αμαρτωλούς (Κορ. Β΄ 2:16). Έτσι, η Ορθόδοξη Χριστιανική οικογένεια γίνεται αυτομάτως όχι μόνο κατοικητήριο του Χριστού αλλά και μαρτυρία του Ευαγγελίου Του.
Καθίσταται, δε, μαρτυρία όχι μόνο καθ’ εαυτήν λόγω της Χριστιανικής παρουσίας της, η οποία ως ένα συναρπαστικό πνευματικό άρωμα διαχέεται προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά, επίσης και διά της δραστηριοποιήσεώς της σε έργα τα οποία αποσκοπούν στην διάδοση του Ευαγγελίου, στη μετάδοσή του και σε άλλους ανθρώπους. Πρέπει να αποτελή αναπόσπαστο μέρος του καθημερινού προγράμματος της οικογενείας, το καθήκον διαδόσεως του Ευαγγελίου στους ανθρώπους με κάθε τρόπο. Αυτό δεν αποτελεί απλώς πράξη πίστεως, αλλά επίσης και πράξη ευεργεσίας προς τους ανθρώπους με τους οποίους ερχόμεθα σε επαφή. Η Ορθόδοξη οικογένεια, προσφέροντας διά των μελών της το Ευαγγέλιο, λόγοις και έργοις, καθίσταται αποστολική οικογένεια η οποία συνεχίζει στον 21ον αιώνα το έργον του ευαγγελισμού το οποίον άρχισαν οι Άγιοι Απόστολοι εικοσιένα αιώνες πριν.
