ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ: Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδος, με μεγάλη ιστορία και ξακουστό πολιτισμό που μας έρχεται από μακριά, από τους προϊστορικούς μας χρόνους. Ο Μινωικός Πολιτισμός είναι γνωστός σε όλη την οικουμένη και τον διδάσκουν σε πολλά Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα ανά τον κόσμο.
Αυτό το νησί, το χιλιοτραγουδισμένο ανά τους αιώνες, ευλόγησε ο Χριστός και έστειλε τον ίδιο τον Απόστολο
Παύλο να εδραιώσει την χριστιανική αλήθεια.
Ο Απόστολος Παύλος έφθασε στην Κρήτη, κατά θεία οικονομία, όταν κατά το ταξίδι του στη Ρώμη ταλαιπωρήθηκε από ένα φοβερό ναυάγιο και κινδύνευσαν οι επιβαίνοντες επί δεκατέσσερις ημέρες και νύχτες, μέχρι με ανακούφιση να προσαράξουν στους Καλούς Λιμένες της Κρήτης.
Η διάδοση του χριστιανισμού στο νησί ήταν πολύ δύσκολη διότι την περίοδο εκείνη οι Εβραίοι που βρίσκονταν εκεί είχαν μετατρέψει τη θρησκεία σε επιχείρηση. Ο Απόστολος Παύλος όρισε τον Τίτο πρώτο επίσκοπο του νησιού στη Γόρτυνα, η οποία αναδεικνύεται η πρώτη Μητρόπολη της Κρήτης, όπως αναφέρει στην Α’ προς Τίτον Επιστολή «Τούτου χάριν κατέλιπόν σε ἐν Κρήτῃ, ἵνα τὰ λείποντα ἐπιδιορθώσῃ, καὶ καταστήσῃς κατὰ πόλιν πρεσβυτέρους, ὡς ἐγώ σοι διεταξάμην.» (Αγ. Γραφή, πρός Tίτον 1,5)
Η επιστολή αυτή περιέχει σημαντικές πληροφορίες για τον Απόστολο Τίτο, καθώς και για τους συνεργάτες του, που συνέβαλαν στη διάδοση και εδραίωση του χριστιανισμού στην Κρήτη.
Ο πρώτος Επίσκοπος Τίτος, που τον αποκαλούμε και Απόστολο, καθώς ήταν ο σπορέας που έσπειρε τον πνευματικό σπόρο στο νησί και βλάστησε επί των ημερών του, ίδρυσε εννέα επισκοπές. Μετά την Επισκοπή Γόρτυνας, που ήταν το πολιτιστικό και θρησκευτικό κέντρο της νήσου, ακολούθησαν της Κνωσού, της Ιεράπυτνας, της Κυδωνίας, της Χερσονήσου, της Ελεύθερνας, της Λάμπης, του Κίσαμου, και της Κάντανου.
Η μνήμη του Απόστολου Τίτου εορτάζεται στις 25 Αυγούστου. To 180 μ.Χ. άλλος ένας Επίσκοπος, ο Άγιος Μύρωνας, με το θεάρεστο έργο του, την απάρνησή του σε κάθε γήινο και τα θαυμαστά έργα που επιτέλεσε με τη χάρη του Θεού, εισήχθη στη Χορεία των Αγίων της Εκκλησίας μας. Η μνήμη του εορτάζεται στις 8 Αυγούστου.
Η συνέχεια για τη διάδοση του χριστιανισμού στην Κρήτη πέρασε μέσα από μεγάλες φουρτούνες και ανέδειξε, και συνεχίζει να αναδεικνύει, ενάρετους συνανθρώπους μας που «ευαρέστησαν τω Κυρίω» και εισήρθαν στη Χορεία των Αγίων της Εκκλησίας μας. Οσιομάρτυρες
Την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όπου οι διώξεις των χριστιανών ήταν συνεχείς, η Κρήτη δεν έμεινε έξω από αυτές. Από τους πιο γνωστούς Αγίους της Κρήτης, που το όνομα τους πήρε γνωστό χωριό της Μεσαράς στο νότιο Ηράκλειο, είναι οι Άγιοι Δέκα.
Οι Άγιοι διακρίθηκαν για την πίστη τους και την αγάπη τους στο Θεό. Μαρτύρησαν μετά από φρικτά βασανιστήρια από τον γνωστό για τις αιμοσταγείς διώξεις απέναντι στους Χριστιανούς Ρωμαίο Αυτοκράτορα Δέκιο. Η μνήμη τους εορτάζεται στις 23 Δεκεμβρίου. Και άλλοι πολλοί Κρητικοί αρνήθηκαν να απαρνηθούν την πίστη τους στο Χριστό τις σκληρές εποχές των διωγμών και βασανίστηκαν με τον πιο φρικτό τρόπο.
Ανάμεσα σε αυτούς βρίσκεται ο Άγιος Κύριλλος, Ιερομάρτυρας Επίσκοπος Γόρτυνας. Ο Άγιος Κύριλλος χειροτονήθηκε Επίσκοπος της πόλης σε ηλικία 68 χρονών και διακρίθηκε για την πίστη του. Το 299 μ.Χ., επί Αυτοκρατορίας Διοκλητιανού και Μαξιμιλιανού, βασανίστηκε και καταδικάστηκε να θανατωθεί στην
πυρά. Η μνήμη του εορτάζεται στις 14 Ιουνίου.
Με πολύ φρικτό τρόπο μαρτύρησε ο Κρητικός Άγιος Παύλος ο Οσιομάρτυρας, ο οποίος έζησε στα χρόνια του εικονομάχου Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου 5 ου του Κοπρώνυμου. Ο Άγιος Παύλος συνελήφθη από τον στρατηγό της Κρήτης Θεοφάνη Λαρδατύρη, ο οποίος προσπάθησε να τον αναγκάσει να πατήσει την εικόνα του Εσταυρωμένου Χριστού. Όμως ο Άγιος αρνήθηκε και προσκύνησε την εικόνα αντί να τη βεβηλώσει. Η μνήμη του εορτάζεται στις 17 Μαρτίου.
Ένας ακόμη μάρτυρας την ίδια περίοδο, επί Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου 5 ου του Κοπρώνυμου, είναι ο Άγιος Ανδρέας Οσιομάρτυρας «ο εν κρίσει». Όταν ο Άγιος έμαθε τους διωγμούς κατά των εικόνων, πήγε στην Κωνσταντινούπολη. Θαρραλέος όσο ελάχιστοι άλλοι, σε μια έξοδο του Αυτοκράτορα από τα ανάκτορα, τον πλησίασε και τον ρώτησε «άρα Χριστιανός εί βασιλεύ;»
Ο Αυτοκράτορας διέταξε να τον συλλάβουν και να τον μαστιγώσουν. Μετά το τέλος του μαρτυρίου του οι ευλαβείς χριστιανοί πήραν το λείψανο του και το έθαψαν σε ένα τόπο που ονομάζεται ο τόπος της «κρίσεως», απ’ όπου πήρε το προσωνύμιο του. Η μνήμη του εορτάζεται στις 17 Οκτωβρίου.
Ένας ακόμη Κρητικός μάρτυρας για την πίστη στο Χριστό είναι ο «Άγιος Θεόφιλος και οι συν αυτώ εν Κρήτη μαρτυρήσαντες». . Η μνήμη τους εορτάζεται στις 31 Μαρτίου. Στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας βρίσκουμε και τις Αγίες Θέκλα, Μαριάμνη, Μάρθα, Μαρία και Εννάθα, οι πέντε κανονικές παρθένες.
Η μνήμη τους εορτάζεται στις 9 Ιουλίου. Τιμούμε επίσης τους Άγιους 12 Στρατιώτες, μάρτυρες από την Κρήτη, οι οποίοι μαρτύρησαν δια ξίφους. Η μνήμη τους εορτάζεται στις 12 Αυγούστου. Άλλον ένα Επίσκοπο Κρήτης συναντάμε στο Αγιολόγιο, τον Επίσκοπο Γόρτυνας Πέτρο, που έζησε στις αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνος, κατά τους επί Διοκλητιανού τελευταίους μεγάλους διωγμούς. Η μνήμη του εορτάζεται στις 14 Ιουλίου.
Ο σπόρος που έπεσε στην Κρήτη από τον Απόστολο Παύλο δεν έπαψε να δίνει καρπούς με Κρητικούς
που είτε ακολούθησαν τον Ασκητικό Βίο είτε αφιέρωσαν την ζωή τους στην υπηρεσία του συνανθρώπου τους μέσα από την Εκκλησία.
Ο Όσιος Ιωσήφ ο Υμνογράφος, έγραψε την Παρακλητική ένα από τα πιο γνωστά υμνογραφικά έργα. σε
Η μνήμη του εορτάζεται στις 3 Απριλίου. Μεγάλο δώρο του Θεού στην Εκκλησία μας είναι ο Άγιος Ανδρέας ο Ιεροσολυμίτης, Αρχιεπίσκοπος Κρήτης. Ο Άγιος μας άφησε ένα πλούσιο υμνολογικό έργο, με κορυφαίο τη σύνθεση του «Μεγάλου Κανόνα». Η μνήμη του εορτάζεται στις 4 Ιουλίου.
Από την Κυδωνία Χανίων καταγόταν ο Όσιος Νικόλαος ο Ομολογητής, ο οποίος γεννήθηκε το 792 μ.Χ.
Η μνήμη του εορτάζεται στις 4 Φεβρουαρίου. Μία από τις κορυφαίες μορφές της Κρητικής Εκκλησίας, και όχι μόνο είναι ο Άγιος Νίκων «ο Μετανοείτε», ο οποίος κήρυττε την μετάνοια, απ’ όπου προήλθε και ο χαιρετισμός του. Η μνήμη του εορτάζεται στις 26 Νοεμβρίου.
Στο νησί ασκήτευσαν ο Όσιος Ιωάννης και οι Όσιοι 98 πατέρες, οι οποίοι βρέθηκαν στην Κρήτη από διάφορα μέρη της Μεσογείου. Η μνήμη του εορτάζεται στις 7 Οκτωβρίου. Ένας ακόμη όσιος, ο Άγιος Νικόλαος, ασκήτεψε στο Κουρταλιώτικο φαράγγι το 1670. Η μνήμη του εορτάζεται στη 1 Σεπτεμβρίου.
Πληροφορίες έχουμε και για τον Όσιο Ιωάννη το Θεοφόρο, ο οποίος ασκήτεψε στις Κρητικές σπηλιές την περίοδο 951-959. Η μνήμη του εορτάζεται στις 20 Σεπτεμβρίου.
Από το Αζωκέραμο Σητείας καταγόταν ένας ακόμη Κρητικός Όσιος, ο Ιωσήφ ο Ηγιασμένος. Η μνήμη του εορτάζεται στις 22 Ιανουαρίου.
Ένα ακόμη Επίσκοπο Γόρτυνας βρίσκουμε στο αγιολόγιο της Εκκλησίας, τον Όσιο Ευμένιο το θαυματουργό, ο οποίος διακρίθηκε τόσο για τον έντιμο βίο του όσο και για τα θαύματα του που ξεπέρασαν τα σύνορα της Κρήτης. Η μνήμη του εορτάζεται στις 18 Σεπτεμβρίου.
Διακρίθηκε ακόμη ένας Άγιος από τη Σητεία, ο Όσιος Ιωσήφ ο Γεροντογιάννης, ο οποίος γεννήθηκε στα
ερειπωμένα κελιά της Μονής Καψά, όπου είχαν καταφύγει οι γονείς του κατά τις Τουρκικές επιδρομές. Η
μνήμη του εορτάζεται στις 7 Αυγούστου.
Δύο αδέλφια από το χωριό Πιτσίδια της περιοχής Μεσαρά του Ηρακλείου, ο Νικόλαος, που γεννήθηκε το 1829 και ο Εμμανουήλ, που γεννήθηκε το 1846, ευαρέστησαν με την βιωτή τους τον Κύριο και έμελλε να ανανεώσουν την μοναστική πολιτεία της Νότιας Κεντρικής Κρήτης, να καταξιώσουν με τον Άγιο βίο τους τα ασκητικά κέντρα της περιοχής και να αναδείξουν τη μονή Κουδουμά, αφού έγιναν οι νέοι κτήτορες της. Εκάρησαν Μεγαλόσχημοι Μοναχοί στο Μάρτσαλο*. Τότε ο Νικόλαος ονομάστηκε Παρθένιος και ο Εμμανουήλ Ευμένιος. Ανέδειξαν την Μοναστική και Ασκητική ζωή των Αστερούσιων Όρων. . Η μνήμη τους εορτάζεται στις 10 Ιουλίου.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Κρήτη δεν έμεινε έξω από τη Χορεία των Νεομαρτύρων. Όλων όσοι μαρτύρησαν στην Κρήτη κατά τα έτη 1821-22 εορτάζεται η μνήμη τους στις 23 Ιουνίου μαζί με τη μνήμη του Γεράσιμου Αρχιεπισκόπου Κρήτης. Στις 25 Αυγούστου ανήμερα της εορτής του πρώτου Επισκόπου Κρήτης, Απόστολου Τίτου, εορτάζεται και η μνήμη των βάναυσα σφαγιασμένων Κρητικών στις 25 Αυγούστου 1898.
Έχουμε και Νεομάρτυρες που η μνήμη τους εορτάζεται ξεχωριστά. Όπως ο Άγιος Μεθόδιος, ο νέος Ιερομάρτυρας που η μνήμη του εορτάζεται στις 25 Ιουνίου.
Από τα Σφακιά είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Νεομάρτυρας. Απαγχονίστηκε από τους Τούρκους στις 15 Σεπτεμβρίου 1811. Η μνήμη του εορτάζεται την ημέρα του μαρτυρίου του, στις 15 Σεπτεμβρίου.
Από το Ηράκλειο καταγόταν ο Άγιος Ιλαρίων, ο νέος Οσιομάρτυρας Κρήτης. Βασανίστηκε φρικτά και
θανατώθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1804 με αποκεφαλισμό. Η μνήμη του εορτάζεται την ημέρα του μαρτυρίου του, στις 20 Σεπτεμβρίου.
Από το χωριό Μελάμπες Ρεθύμνου κατάγονταν οι Άγιοι νεομάρτυρες Αγγελής, Μανουήλ, Γεώργιος και Νικόλαος. Βασανίστηκαν και αποκεφαλίστηκαν μπροστά στη Μεγάλη Πόρτα του Ρεθύμνου στις 28 Οκτωβρίου 1824. Η μνήμη τους εορτάζεται την ημέρα του μαρτυρίου του, στις 28 Οκτωβρίου.
Από το χωριό Αλικιανός Κυδωνίας κατάγονταν ο νεομάρτυρας Άγιος Γεώργιος ο Κρητικός. Συνελήφθη κατά την επανάσταση της Κρήτης, το 1866, μαζί με άλλους επαναστάτες, από τους Τούρκους. Βασανίστηκε και αποκεφαλίστηκε το 1867. . Η μνήμη του εορτάζεται στις 7 Φεβρουαρίου. Άλλος ένας Σφακιανός Μάρτυρας υπήρξε ο Άγιος Εμμανουήλ. Θανατώθηκε με αποκεφαλισμό στις 15 Μαρτίου 1792. Η μνήμη του εορτάζεται τη ημέρα του μαρτυρίου του, στις 15 Μαρτίου.
Φρικτά βασανιστήρια βίωσε στη Σμύρνη ο Άγιος Μάρκος ο Νεομάρτυρας που κατάγονταν από την Κρήτη. Μετά τα φρικτά βασανιστήρια αποκεφαλίστηκε στις 14 Μαΐου 1643. Η μνήμη του εορτάζεται τη ημέρα του μαρτυρίου του, στις 14 Μαΐου.
Ακόμη έναν Άγιο Μύρωνα έχουμε στο αγιολόγιο των Αγίων της Κρήτης αυτή τη φορά στη Χορεία των Νεομαρτύρων. Μαρτύρησε με απαγχονισμό το 1793. Την ώρα που τον οδηγούσαν στην αγχόνη ο Άγιος έσκυψε και φίλησε τα πόδια του πατέρα του που παρευρίσκονταν στο χώρο του Μαρτυρίου. Η μνήμη του
εορτάζεται στις 20 Μαρτίου.
Καταγράψαμε μερικούς από τους Αγίους της Κρήτης, η αλήθεια όμως είναι ότι υπάρχουν πολλοί τους οποίους δεν γνωρίσαμε και δεν είναι στο αγιολόγιο της Εκκλησίας αλλά βρίσκονται εκεί που επιθυμούσαν, διότι με την απάρνηση τους σε κάθε βιοτική μέριμνα ευαρέστησαν τον Κύριο. Όποιος επισκέπτεται τα Αστερούσια Όρη, τα αποκαλούμενα «Άγιο Όρος της Κρήτης», θα διαπιστώσει ιδίας όμμασι την Αγιότητα του χώρου.
Από την κορυφή του Κόφινα, στα 1231 μέτρα, όπου συναντάμε τον Ιερό Ναό του Τιμίου Σταυρού, μέχρι να φθάσουμε στη θάλασσα του Λιβυκού Πελάγους, συναντάμε, επτά Μοναστήρια με μεγάλη ιστορία, την Ιερά Μονή Παναγίας «Κύριε Ελέησον» όπου σήμερα σώζεται μόνο ο Ιερός Ναός, την Ιερά Μονή Οδηγήτριας, την Ιερά Μονή Παναγίας Κουδουμά, την Ιερά Μονή Αγίου Αντωνίου Απεζανών, την Ιερά Μονή Αγίου Νικήτα και την Ιερά Μονή Τριών Ιεραρχών, στην οποία λειτούργησε και το πρώτο Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, πολλές Εκκλησίες καθώς και πολλά διάσπαρτα ασκηταριά. Από τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού στην Κρήτη οι σπηλιές ήταν το καταφύγιο των ασκητών. Η φήμη των Ασκητών αυτών διαδόθηκε ακόμα και εκτός Ελλάδος, όπως στο Όρος Σινά και σε άλλα ασκητικά κέντρα στην Ανατολή. Αναφέρεται ότι ο Αγιος Γρηγόριος ο Σιναίτης διδάχτηκε εδώ τη νοερή προσευχή από τον ερημίτη Αρσένιο στο Αγιοφάραγγο*, ενώ στη συνέχεια τη
δίδαξε αυτός στους μοναχούς στο Αγιο Ορος.
Οι ερημίτες ζούσαν στα πολυάριθμα σπήλαια των Αστερούσιων μια σκληρή ζωή, στερούμενοι από κάθε
υλικό αγαθό.
Η φτωχική ζωή τους και η μη συμμετοχή τους σε οικονομικές δραστηριότητες, έκανε τους κατακτητές Ενετούς και Τούρκους να τους αφήσουν στην ησυχία τους, αφού δεν υπήρχαν φόροι να εισπράξουν.
Έτσι οι ερημίτες συνέχισαν να λατρεύουν τον Θεό στα πιο δύσβατα σημεία στα Αστερούσια Ορη μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Ωστόσο η λάμψη των Αστερούσιων δεν έσβησε και ούτε φαίνεται να σβήνει γιατί είναι άπλετο το πνευματικό φως που τα σκεπάζει. Αυτό το βλέπουμε και σήμερα, το σωτήριον έτος 2022 που διανύουμε, γιατί άλλος ένας Άγιος που γεννήθηκε στο χωριό Εθιά των Αστερουσίων προστέθηκε στο αγιολόγιο της Εκκλησίας μας. Ο Άγιος Ευμένιος ο Νέος (Σαρiδάκης).
Ο Όσιος Γέροντας Ευμένιος γεννήθηκε στην Εθιά Ηρακλείου Κρήτης των Αστερουσίων και εκάρη Μοναχός στην Ιερά Μονή Αγίου Νικήτα των Αστερουσίων Ο Άγιος Ευμένιος ο Νέος μεγάλωσε σωματικά και πνευματικά στα Άγια χώματα των Αστερουσίων, όπως και οι άλλοι δύο Άγιοι Ευμένιοι που αναφέραμε πιο πάνω.
Η μνήμη του εορτάζεται στις 23 Μαίου.
Μελετώντας κανείς το θέμα του χριστιανισμού στην Κρήτη βρίσκει συνέχεια και νέα στοιχεία για την εδραίωση του στο νησί και βλέπει ότι η αγιότητα στην Κρήτη έχει συνέχεια και στις μέρες μας. Θα αναφερθώ, κλείνοντας, στο νησί της Σπιναλόγκα που πολλοί εκ των ενοίκων του βρίσκονται στη Χορεία των Αγίων στο πλευρό του Χριστού μας. Όλοι αυτοί οι συνάνθρωποί μας είναι στη Χορεία των Αγίων της Εκκλησίας μας διότι άκουσαν το λόγο του Αποστόλου Παύλου: «διότι γέγραπται· άγιοι γίνεσθε, ότι εγὼ άγιος ειμι» (Α΄ Πετρ. 1,16. Μήπως είναι η στιγμή να ακούσουμε και εμείς τον λόγο του Αποστόλου όχι για να γίνουμε Άγιοι αλλά όσο γίνεται καλύτεροι Άνθρωποι.
