Οι στόχοι του Οικουμενικού Πατριαρχείου για τη Σύναξη των Ορθοδόξων

Του Μάνου Χατζηγιάννη

Ο χρόνος μετράει αντίστροφα για την Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Σε λιγότερο από δύο μήνες οι επικεφαλής των Ορθοδόξων Εκκλησιών έχουν κληθεί στο Φανάρι  προκειμένου να ανταλλάξουν απόψεις για τα φλέγοντα ζητήματα που απασχολούν-ή που θα έπρεπε να απασχολούν- την Ορθόδοξη Εκκλησία.

Βασικός σκοπός της Σύναξης είναι να διευκρινισθούν οι κατευθύνσεις και  να οριστεί το χρονοδιάγραμμα για την προπαρασκευαστική επιτροπή της Πανορθόδοξης Συνόδου , που έχει προγραμματιστεί για το 2015 . Μέχρι στιγμής , οι περισσότερες συναντήσεις έχουν ασχοληθεί αποκλειστικά με διαδικαστικά θέματα .

Η σημασία που δίνει ο Οικουμενικός Πατριάρχης στη Σύναξη αυτή είναι τεράστια για πολλούς και διαφόρους λόγους και αυτό φάνηκε με την ανατολή του νέου έτους , αφού στην πρωτοχρονιάτικη ομιλία του στάθηκε ιδιαίτερα σε αυτήν.

“Αποδίδομεν όμως ιδιαιτέραν σημασίαν εις την Σύναξιν των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών υπό την προεδρείαν της ημετέρας Μετριότητος εις το Ιερόν ημών Κέντρον, την Κυριακήν της Ορθοδοξίας, 9ην Μαρτίου 2014, διά το τελικόν στάδιον της προετοιμασίας και συγκλήσεως της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, γεγονός αληθώς πολυσήμαντον και ιστορικόν, το οποίον θα καταδείξη απτώς την ενότητα του παναρμονίου θεσμού της ενιαίας Ορθοδοξίας”  είπε ο κ. Βαρθολομαίος.

Αλλά δεν έμεινε εκεί… Λίγες μέρες αργότερα κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα με αφορμή την έναρξη της ελληνικής προεδρίας στην ΕΕ επανήλθε στο θέμα τόσο στην συνάντησή του με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο όσο και σε αυτήν με τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ…
Κι αν η αναφορά του, σύμφωναμε την οποία “στη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου πρέπει να κάνουμε το επιβαλλόμενο για την ενότητα της Εκκλησίας”, θεωρήθηκε φυσιολογική κατά την παρουσία του στην Αρχιεπισκοπή, εντύπωση εντούτοις προκάλεσε η αντίστοιχη εκτενής κατά την επαφή του με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Στη συνάντηση με τον κ. Τσίπρα ο κ. Βαρθολομαίος έκανε ιδιαίτερη μνεία στη σύναξη των Προκαθημένων, στις αρχές Μαρτίου, “με την ελπίδα ότι θα επιλυθούν δισεπίλυτα έως τώρα προβλήματα, που έχουν ανακύψει στις σχέσεις των Ορθοδόξων Εκκλησιών, όπως μεταξύ των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, καθώς και μεταξύ των Πατριαρχείων Ιεροσολύμων και Ρουμανίας”.

Είναι πασιφανές  λοιπόν πως ο Οικουμενικός Πατριάρχης θεωρεί κομβική την επερχόμενη Σύναξη.
Γιατί όμως; Την απάντηση δίνουν έμπειροι επί των εκκλησιαστικών θεμάτων αναλυτές, αλλά και ο εκ των στενότερων συνεργατών του Πατριάρχου, Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζήζιουλας μιλώντας πρόσφατα σχετικά στην ιστοσελίδα asianews.it , η οποία “μιλά τη γλώσσα του Βατικανού”….

Οι στόχοι

1) Ένας βασικός στόχος του Πατριάρχη Βαρθολομαίου είναι να εμφανιστεί ως ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της Ορθοδοξίας, υπό την σκέπην του οποίου, θα πραγματοποιηθεί και η Σύναξη, ως μοναδική εστία της Μητέρας Εκκλησίας. Η δυναμική που θα έχει μια τέτοια παρουσία είναι άκρως σημαντική σε επίπεδο εντυπώσεων, αλλά και ουσίας, και συνάμα δεν μπορεί παρά να αποτελέσει και έμμεση απάντηση στις πρόσφατες ρωσικές αιτιάσεις περί πρωτείου.
Το ζητούμενο είναι βέβαια πως θα εκπροσωπηθεί η Ρωσική Εκκλησία στη Σύναξη….

2) Ένας δεύτερος εξίσου σοβαρός λόγος που ο κ. Βαρθολομαίος δίνει μεγάλη βαρύτητα στη Σύναξη των Προκαθημένων είναι επειδή αυτή προηγείται της συνάντησης με τον Πάπα Φραγκίσκο στα Ιεροσόλυμα. Ενάμιση μήνα μετά τη Σύναξη, Βαρθολομαίος και Φραγκίσκος θα ανταμώσουν στην ιερή γη των Ιεροσολύμων και προφανέστατα ο Οικουμενικός Πατριάρχης θέλει να έχει τον ξεκάθαρο….αέρα του ηγέτη της Ορθοδοξίας, ο οποίος προσφάτως έχει ηγηθεί της Συνάξεως των υπολοίπων Προκαθημένων. Σημασία έχει και το γεγονός πως η εν λόγω συνάντηση θα προηγηθεί αυτής του Πάπα Φραγκίσκου με τον Πατριάρχη Μόσχας, η οποία δεν έχει ακόμη κανονιστεί τυπικά αλλά και οι δύο πλευρές παραδέχονται πως προετοιμάζεται

3) Ένας ακόμη στόχος της Σύναξης είναι να υπενθυμίσει στις αδελφές εκκλησίες πως δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις ενός οικονομικά παγκοσμιοποιημένου, αλλά πνευματικά ανάπηρου πλανήτη – με όλες τις αρνητικές συνέπειες που ακολουθούν για την ανθρώπινη ύπαρξη – χωρίς κοινές πρωτοβουλίες . Ορθόδοξοι κύκλοι διακρίνουν μια προσπάθεια να αφήσει πίσω την αυτο – περιθωριοποίηση, που γεννήθηκε από μια τοπικιστική νοοτροπία, η οποιά σύμφωνα με αρκετούς ξένους αναλυτές, χαρακτηρίζει τις Ορθόδοξες Εκκλησίες στη σύγχρονη εποχή. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν πως δηλαδή ένας εκ των βασικών στόχων του Πατριάρχη είναι να αποτρέψει την εσωστρέφεια του ορθόδοξου κόσμου .

Μητροπολίτης Περγάμου

Σε αυτό το πλαίσιο , ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας , συν-πρόεδρος του οικουμενικού διαλόγου μεταξύ Καθολικών και Ορθοδόξων και επιφανών θεολόγος μιλωντας στο asianews.it έχει πει ότι “ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ορθοδοξία , αλλά και για ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο , δεν είναι αθεϊσμός. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος προέρχεται από την αυτο – περιθωριοποίηση και αυτό συμβαίνει κάθε φορά που ένα κίνημα , μια πνευματική δύναμη αρνείται να αντιμετωπίσει με διάλογο όλα τα κοινωνικά και πνευματικά κινήματα της εποχής . Γιατί πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι η ιστορία δεν είναι μονολιθική”

Ο Μητροπολίτης Περγάμου σημειώνει ακόμη πως:  “Από την αρχή , οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες αφιερώθηκαν σε εποικοδομητικό διάλογο με τον Ιουδαϊσμό και τον ελληνικό κόσμο . Αυτός ο διάλογος έφθασε στο αποκορύφωμά του στη λεγόμενη πατερική περίοδο , κατά την οποία η Εκκλησία τόλμησε να αντιμετωπίσει έναν εποικοδομητικό διάλογο με την κουλτούρα της εποχής σφραγίζοντάς τον με τη δική της αλήθεια . Μόνο στο σύγχρονο κόσμο βρήκε θέση ο λεγόμενος διαχωρισμός μεταξύ ιερού και βέβηλου στον κόσμο του πολιτισμού , κάτι που ώθησε την Εκκλησία έξω από την πολιτισμική και κοινωνική σφαίρα με ολέθριες συνέπειες όχι μόνο για την Εκκλησία , αλλά και για τον ίδιο τον πολιτισμό “

“Ως εκ τούτου” – συνεχίζει ο Μητροπολίτης Περγάμου – “οποιαδήποτε διαφυγή από την ιστορική πραγματικότητα και τη συνεχή αναζήτηση της ταυτότητας αποκλειστικά στο παρελθόν , χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το ιστορικό , κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο στο οποίο έχει αναπτυχθεί η παραδοσιακή ταυτότητα , είναι ισοδύναμη με εξιδανικευμένη περιθωριοποίηση” .

«Είναι πολύ σημαντικό στη συνέχεια, – είπε ο Μητροπολίτης Περγάμου – εμείς οι άνδρες της Εκκλησίας , να εγκαταλείψουμε την ναρκισσιστική αυτο-ικανοποίηση μας, που οδηγεί μόνο σε στείρες αντιπαραθέσεις. Αντ ‘αυτού θα πρέπει να μάθουμε πώς να προσφέρουμε τη δημιουργική αίσθηση της μαρτυρίας του Κυρίου μας» .

Και μετά ο Πάπας

Κι αν όλα πάνε κατ’ ευχήν στη Σύναξη ο Οικουμενικός Πατριάρχης  θα έχει μπροστά του μια άλλου είδους πρόκληση. Ο ίδιος στη συνάντηση με τον κ. Τσίπρα χαρακτήρισε μείζον γεγονός τη συνάντηση που έχει προγραμματιστεί για τις 25 Μαΐου με τον Πάπα στα Ιεροσόλυμα, που προσλαμβάνει κι έναν ξεχωριστό επετειακό χαρακτήρα, ακριβώς 50 χρόνια μετά τη συνάντηση του Πατριάρχη Αθηναγόρα με τον Πάπα Παύλο.
Για αυτήν την συνάντηση ασφαλώς υπάρχουν σφοδρές αντιδράσεις. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης όμως έχει επιχειρήσει-δεν ξέρουμε αν το έχει πετύχει κι όλας- να αμβλύνει τις αρνητικές εντυπώσεις με κινήσεις ή λεγόμενα που στόχο είχαν να ριζωθεί η αίσθηση πως πάνω από όλα έχει την Ορθοδοξία. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Την περίφημη φράση “δεν προδίδομεν την Ορθοδοξία” ή το ταξίδι στο λίκνο της ορθοδοξίας, το Άγιον Όρος;

Οπως και να έχει λοιπόν αναμένομεν  καταρχάς με πολύ ενδιαφέρον την 9η Μαρτίου….Η σύναξη αυτή είναι βέβαιον πως θα έχει άλλη βαρύτητα από τις προηγούμενες. Για την ιστορία η τελευταία συνάντηση των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών πραγματοποιήθηκε το 2008 , επίσης στην Κωνσταντινούπολη….