Toυ Βασίλειου Ευσταθίου Δρ. Φυσικού, Θεολόγου, MEd
Η αντιπαράθεση πρωτοπρ. Αναστάσιου Γκοτσόπουλου και Ιερομόναχου Νικήτα
1. Εισαγωγή.
ΟΥΚΡΑΝΙΚΟ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟ: Το ζήτημα της εκκλησιαστικής κατάστασης στην Ουκρανία εξακολουθεί σχεδόν πέντε χρόνια μετά την μονομερή αποκατάσταση των σχισματικών και την απόδοση της αυτοκεφαλίας σε αυτούς να παραμένει χωρίς καμιά απολύτως πρόοδο στην επίλυσή του.
Τόσο η σταθερή αποφυγή αποδοχής και αναγνώρισης της εκ του μηδενός προελθούσης αυτοκέφαλης εκκλησιαστικής δομής από τις δέκα τοπικές Εκκλησίες του ορθόδοξου χριστιανικού κόσμου μέσα στο σύνολο των δεκατεσσάρων, όσο και οι συνεχώς αυξανόμενης έντασης διωγμοί εκ μέρους οργάνων της ουκρανικής κυβέρνησης και μελών της νέας αυτοκέφαλης δομής κατά των πιστών της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που αναγνωρίζει η πλειοψηφία των Ορθοδόξων, μαρτυρεί την πραγματική βάλτωση της δυσχερής αυτής κατάστασης.
Επομένως ουσιαστικά μιλάμε για σοβαρή επιδείνωσή της, καθώς μια πληγή που χρονίζει ανοικτή στο τέλος νομοτελειακά μολύνεται οδηγώντας σε οριστικό ακρωτηριασμό ή και θάνατο. Εκτός βέβαια της περιπτώσεως του θαύματος, το οποίο όμως δεν μπορεί να συμβεί άνευ ζωντανής πίστεως και άδολης αγάπης, που είναι όμως αγαθά σπάνια και δυσεύρετα, ειδικά στον καιρό μας.
2. Τα γεγονότα του Ιουλίου 2023 σχετικά με την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Τον μήνα που διανύουμε, δηλαδή τον Ιούλιο του 2023, μέσα στο πλαίσιο του ολέθριου ρωσοουκρανικού πολέμου, ο οποίος εδώ και ενάμισο χρόνο ταλανίζει δυνατά όχι μόνο της δύο άμεσα εμπλεκόμενες χώρες αλλά και πολλές άλλες έμμεσα εμπλεκόμενες απειλώντας συνεχώς την οικουμένη με πιθανή ανεξέλεγκτη κλιμάκωση και διεύρυνσή του, συνέβησαν κάποια σημαντικά γεγονότα που σηματοδοτούν ίσως μια περαιτέρω κλιμάκωση των διωγμών και της όλης οδυνηρής κατάστασης για την κανονική Εκκλησία υπό
του μαρτυρικού Μητροπολίτη Ονούφριου στην Ουκρανία. Έτσι, στις 6 Ιουλίου οι αρχές καθοδηγούμενες από επιτροπή του Υπουργείου Πολιτισμού εισέβαλαν στο 70ο κτίριο της Λαύρας του Κιέβου μετά από σειρά άλλων
κτιρίων της, το οποίο αποτελεί την κατοικία του Μητροπολίτη Ονούφριου.
Αμέσως μετά στις 8 Ιουλίου έκπληκτος ο ορθόδοξος κόσμος παρακολούθησε τον αρχιεργολάβο των διωγμών, τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι, να προσέρχεται στον Οικουμενικό Πατριάρχη στο Φανάρι και αυτός να τον
υποδέχεται πανηγυρικά, για να συμμετέχει στην συνέχεια ευλαβέστατα (!) μαζί του στην τέλεση τρισάγιου για τα θύματα του πολέμου. Άρα λοιπόν θα λέγαμε και χωρίς να έχει βαπτιστεί έδωσε την δέουσα σοβαρότητα στην αξία του τρισάγιου της Εκκλησίας μας υπέρ αναπαύσεως των ψυχών! Βέβαια, την ίδια σοβαρότητα έδωσε και την επόμενη ημέρα στην λειτουργία των Ρωμαιοκαθολικών που παρευρέθηκε και ποιος ξέρει και … σε πόσες άλλες λατρευτικές συνάξεις ξένες στην Ορθόδοξη Χριστιανική λατρεία έχει πάρει ή παίρνει μέρος.
Όμως η μεγάλη μας απορία δεν είναι το πως είναι δυνατόν κάτι τέτοιο, αφού πολιτικός είναι και μάλιστα πρώην επαγγελματίας ηθοποιός, αλλά το πως την ίδια ώρα που εκδηλώνει την ευλάβειά του (!) στον ορθόδοξο ιερό ναό του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ταυτόχρονα τα όργανά του διώκουν έναν
Ορθόδοξο Προκαθήμενο μέσα στο ίδιο του το σπίτι, που θα έπρεπε τουλάχιστον να σεβαστούν το άσυλο της κατοικίας του. Και εκτός αυτού παίρνουν από τους πιστούς τους ιερούς ναούς τους την ώρα της Θείας
Λειτουργίας, διακόπτοντας αυτήν, χωρίς να σέβονται με άλλα λόγια κανένα ιερό και όσιο, ή σπάνε τις πόρτες των ιερών ναών για να τους πάρουν από τους συμπατριώτες τους που τους έχουν χτίσει με τις οικονομίες του. Τέτοια γεγονότα μαρτυρούνται δεκάδες τον τελευταίο καιρό, αλλά επίσης έγιναν και στις 9 και 10 Ιουλίου αντίστοιχα: στις 9 Ιουλίου διεκόπει η Θεία Λειτουργία στην πόλη Neteshin και κατελήφθει ο ιερός ναός, και στις 10 Ιουλίου στην πόλη Μπίλα Τσέρκβα έσπασαν τις πόρτες με μπαλτάδες και αλυσοπρίονα και κατελήφθει ο ενοριακός ιερός ναός με την τοπικές αρχές να εμποδίζουν τους πιστούς να επέμβουν και να τους απομακρύνουν.
Από την μια λοιπόν ευλαβέστατη προσευχή του Ζελένσκι σε ορθόδοξο ιερό ναό, από την άλλη σπάσιμο πορτών ιερών ναών Ορθοδόξων και βίαια διακοπή των Θείων Λειτουργιών τους από τα όργανά του. Και όλα με την επιβράβευση του χαμογελαστού θερμού καλωσορίσματος του Οικουμενικού Πατριάρχη προς
αυτόν που «τιμάει» τον τόμο αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας του Ιανουάριου 2019, όπως και τον χορηγόν αυτού, με πλήθος σφοδρών διώξεων κατά των Ορθοδόξων Ουκρανών που δεν τον δέχονται.
Όμως «το κερασάκι στην τούρτα» ήρθε 6 ημέρες αργότερα, στις 14 Ιουλίου. Στους διωγμούς προστέθηκαν και οι φυλακίσεις. Και ποιού άλλου, παρά του ηγούμενου Παύλου της ιεράς μονής Λαύρας του Κιέβου, την οποία η ουκρανική κυβέρνηση προσπαθεί «με νύχια και με δόντια», αλλά τηρώντας παράλληλα τα σχετικά προσχήματα για να μην φανούν ως βάρβαροι στην Δύση και χάσουν την εύνοια της που τους στέλνει τα (υποτίθέμενα) τσάμπα όπλα, να την αποσπάσει από τα χέρια της κανονικής Εκκλησίας υπό του Μητροπολίτη Ονούφριου. Δηλαδή από την Εκκλησία που την έχτισε και την διατηρεί χίλια χρόνια τώρα. Με τις κατασκευσμένες κατηγορίες που βασίστηκαν πάνω σε υποκλεμμένες τηλεφωνικές συνομιλίες του ηγούμενου – αφού σε δημόσιες εμφανίσεις του δεν μπορούσαν να βρεθούν κατηγορίες εναντίον του-, οι οποίες υποκλεμμένες συνομιλίες του παρουσιάστηκαν από τον εισαγγελέα αλλοιωμένες μετά από κατάλληλη επεξεργασία τους και χωρίς την παρουσία ως μαρτύρων των άλλων υποτιθέμενων συνομιλητών που
ακούγονταν σε αυτήν, ο ηγούμενος Παύλος προφυλακίστηκε με ύψος εγγύησης περί του ενός εκατομμυρίου δολαρίων. Και αυτό την στιγμή που οι εγγυήσεις για σοβαρά εγκλήματα στην Ουκρανία κυμαίνονται μεταξύ περίπου 3 και 30 χιλιάδων δολαρίων. Ο ηγούμενος προφυλακίστηκε ενώ είναι προχωρημένης ηλικίας και βαριά ασθενής με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την εξέλιξη της υγείας του.
3. Περί του σχετικού κειμένου του π. Αναστάσιου Γκοτσόπουλου.
Μπροστά σε όλες αυτές τις ζοφερές εξελίξεις που αφορούν μια αδελφή τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία και ενώ όλοι όσοι δείχνουν αγνό και ειλικρινό ενδιαφέρον παρακολουθούν εμπόνως άφωνοι αυτές, δημοσιεύτηκε ένα κείμενο του πρωτοπρεσβύτερου Αναστάσιου Γκοτσόπουλου «Ουκρανικό “αυτοκέφαλο”: Ένας αποκαλυπτικός διάλογος». Το κείμενο αυτό παρουσιάζει αποσπάσματα των πρακτικών της Σύναξη των Προκαθημένων των Αυτοκέφαλων Ορθόδοξων Εκκλησιών στο Σαμπεζύ τον Ιανουάριο του 2016 (Τόμος: Γραμματεία επί της Προπαρασκευής της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, Σύναξις των Προκαθημένων των Αγιώτατων Ορθόδοξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, Πρακτικά-Κείμενα, εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα 2021, σσ. 542). Σε αυτό περιέχεται ο διάλογος του σημερινού Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου με τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο σχετικά με το Ουκρανικό ζήτημα.
Ο πρωτοπρεσβύτερος Αναστάσιος προσπαθεί σε αυτό να αναδείξει την ομόφωνη πανορθόδοξη εκκλησιαστική συνείδηση για το ουκρανικό ζήτημα που υπήρχε τότε και την ασπαζόταν και ο ίδιος ο Πατριάρχης μας, σε αντίθεση με την σημερινή στάση του, όπου μετά την αποκατάσταση των σχισματικών (11 Οκτ 2018) και την απόδοση της αυτοκεφαλίας σε αυτούς (6 Ιαν 2018) αγνοεί επιδεικτικά την Εκκλησία υπό του Μητροπολίτη Ονούφριου, την οποία ακόμη αναγνωρίζουν ως κανονική οι δέκα τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες, που αποτελούν την μεγάλη πλειοψηφία των Ορθοδόξων. Αυτή δηλαδή που διώκεται σφοδρά όπως ήδη εξηγήσαμε και περιγράψαμε παραπάνω. Και η αποκορύφωση της στάσης αυτής του Πατριάρχη προς
αυτήν την Εκκλησία μπορούμε να πούμε ότι είναι η συμπροσευχή του προ λίγων ημερών με τον εβραικής καταγωγής διώκτη της Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι.
4. Αλλαγές στάσεων Πατριαρχών και απόδοση ευθυνών για το Ουκρανικό.
Πέρα όμως από αυτό το αναμφισβήτητο για όλους γεγονός, διαφορετικές είναι οι ερμηνείες που δίνονται σε αυτό και οι ευθύνες που αποδίδονται, θεωρώντας άλλοι ότι η πρώτη και κύρια ευθύνη εκπηγάζει από το
Πατριαρχείο Μόσχας, ενώ άλλοι ότι η πρώτη και κύρια ευθύνη προέρχεται από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Το σίγουρο πάντως είναι ότι σε όλη αυτή την θλιβερή περιπέτεια, που ακόμα εκτυλίσσεται και είναι άγνωστο το τέλος της, εμπλέκονται πολλά ανθρώπινα πάθη και αδυναμίες και από τις δύο μεριές. Και έτσι φτάσαμε εδώ που φτάσαμε.
Γιατί από την μια ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως άλλα υποστήριζε, άλλα υποσχόταν, και ξαφνικά και απρόσμενα άλλαξε ριζικά την στάση του, χωρίς να μεσολαβήσει καμιά σημαντική σχετική αλλαγή στο σύγχρονο ιστορικό πλαίσιο, η οποία να είναι αντικειμενικά αδύνατον να παραβλεφθεί και να τον δικαιολογεί σε κάτι τέτοιο. Άλλα και από την άλλη, ο Πατριάρχης Μόσχας ενώ είχε υπογράψει τα προσυνοδικά κείμενα και είχε συμφωνήσει ότι θα παραβρεθεί στην Σύνοδο του Ιουνίου του 2016 στην Κρήτη, λίγες εβδομάδες νωρίτερα πριν από αυτή άρχισε παρομοίως να αλλάζει στάση, αυτοδικαιολογούμενος με ενστάσεις για ελλειπή και ανώριμη προετοιμασία της Συνόδου, όταν όμως ήταν πιά αργά για τέτοιες εντάσεις. Το σίγουρο
πάντως είναι, όπως αποδεικνύεται πλέον εκ των πραγμάτων, ότι αν υπήρχε ένα όντως πολύ μεγάλο και σοβαρό θέμα για να εξεταστεί σε αυτή την Σύνοδο προ επτά ετών και να αποφασιστεί μια για πάντα από κοινού από όλους τους Προκαθήμενους, βοηθώντας πολύ την Ορθόδοξη Εκκλησία στην εποχή μας, είναι το θέμα του τρόπου απόδοσης της Αυτοκεφαλίας.
Αυτό δηλαδή, που κυριολεκτικά στο «παρά πέντε», λίγους μήνες πριν από την προετοιμαζόμενη
Σύνοδο, αφαιρέθηκε από την ατζέντα των θεμάτων που επρόκειτω να εξεταστούν στην Σύνοδο αυτή. Και είναι ακριβώς τα οψώνια αυτής της φοβερής αστοχίας που σήμερα ζούμε στην Εκκλησία μας.
5. Το κείμενο-απάντηση του π. Νικήτα της Ι. Μ. Παντοκράτορος.
Σε αυτό το κείμενο του πρωτοπρεσβύτερου Αναστάσιου Γκοτσόπουλου, που απλά μας παρουσιάζει αυτήν την απροσδόκητη ριζική αλλαγή στάσης του Οικουμενικού Πατριάρχη από αυτή που είχε τουλάχιστον μέχρι την Σύναξη του Ιανουαρίου του 2016 με τις οδυνηρές συνέπειες στην ενότητα της Εκκλησίας που ζούμε στις μέρες μας και στην επιδείνωση του διωγμού κατά της κανονικής Εκκλησία υπό του Μητροπολίτη Ονούφριου στην Ουκρανία, θέλησε να απαντήσει δύο ημέρες αργότερα η ιερομόναχος Νικήτας της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος Αγίου Όρους («Σχόλια στο άρθρο του π. Αναστασίου Γκοτσόπουλου για τα πρακτικά της Σύναξης των Προκαθημένων»).
Αυτό που προσπαθεί να αναδείξει στο κείμενό του είναι η ευθύνη του Πατριάρχου Μόσχας για την ατυχή τροπή των πραγμάτων στο ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα, συγκαλύπτοντας ταυτόχρονα όσο το δυνατόν τον Οικουμενικό Πατριάρχη στο δικό του μερίδιο ευθύνης. Όμως η επιδείνωση της εκκλησιαστικής κατάστασης της Ουκρανίας έγινε μετά την αλλαγή ευνοούμενης πλευράς από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την μονομερή παρέμβαση αυτού στα πράγματα της Ουκρανίας, η οποία έγινε μετά από μια αντιδιαμετρικά διαφορετική στάση λίγο πρωτύτερα κατά την οποία συμφωνούσε με όλες τις άλλες τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίας. Και αυτό ακριβώς είναι που περιγράφει ο πάτερ Αναστάσιος Γκοτσόπουλος. Έτσι ενώ
θα συμφωνήσουμε με την προσπάθεια του ιερομόναχου Νικήτα να προσάψει μερίδιο ευθύνης και στο Πατριαρχείο των Ρώσων, δεν συμμεριζόμαστε την συγκάλυψη αλήθειας που επιχειρεί προς τις βαριές ευθύνες που φέρουν και οι του Φαναρίου μέσα στο γεμάτο ανακρίβειες κείμενό του με πολλές
λανθασμένες πρωτεύουσες πληροφορίες, αλλά και πολύ ασθενή επιχειρηματολογία και καθόλου πηγές.
α) Αιτία Αλλαγής Στάσης. Γράφει λοιπόν ότι ένα γεγονός που οδήγησε στην αλλαγή στάσης του Οικουμενικού Πατριάρχη το 2018 ήταν το αίτημα για αυτοκεφαλία και η έκκλητο προσφυγή των Ουκρανών σχισματικών που έγινε τότε. Μα αιτήματα σαν αυτό είχαν κάνει επανειλημμένα οι σχισματικοί εξ αρχής του σχίσματος πριν τριάντα χρόνια και το Οικουμενικό Πατριαρχείο σταθερά πάντα τα απέρριπτε.
β) Δικαίωμα Εκκλήτου Προσφυγής. Στην συνέχεια αναφέρεται στο δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριάρχη να δέχεται την έκκλητο προσφυγή βάση τωνιερών κανόνων 9 και 17 της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου. Όμως αυτοί οι ιεροί κανόνες δεν μιλούν για έκκλητο προσφυγή μόνο στον Κωνσταντινουπόλεως, αλλά «στον έξαρχο της διοικήσεως ή στον Κωνσταντινουπόλεως», που σημαίνει ότι λόγω του διαζευκτικού «η» ο έξαρχος της διοικήσεως και ο Κωνσταντινουπόλεως αντιμετωπίζονται ισότιμα. Επομένως αν το πρόβλημα
αφορά τον ίδιο τον έξαρχο της διοικήσεως, δηλαδή τον εκάστοτε εγχώριο Πατριάρχη, δεν μπορεί να λυθεί μόνο από τον Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος ναί μεν δύναται να επέμβει σε δεύτερο βαθμό σε εκδικασμένη τοπική υπόθεση και να αλλάξει την σχετική απόφαση αντί του εκεί Πατριάρχη, μόνο όμως όταν δεν έχει εμπλακεί εκείνος.
Στην περίπτωση μιάς τέτοιας εμπλοκής, τότε το αμέσως επόμενο αρμόδιο όργανο για να λύσει το πρόβλημα πλέον μπορεί να είναι μόνο ένα συνοδικό σε επίπεδο πανορθόδοξο, δηλαδή μια Σύναξη Προκαθημένων η μια Πανορθόδοξη Σύνοδο, όπου τότε ο ρόλος και η αρμοδιότητα του Οικουμενικού Πατριάρχη περιορίζεται στο να συγκαλέσει αυτήν (εκτενέσταρα έχουμε ασχοληθεί με την ανάλυση αυτού του κρίσιμου ζητήματος της Εκκλησίας μας της εκκλήτου προσφυγής και την οριοθέτησή της κυρίως από τους ιερούς κανόνες 9 και 17 της Δ’ στην μελέτη μας «Εις τον τύπον των ήλων του ουκρανικού-Ιστορία, Ι. Κανόνες, Λύση», σε συνέχεια
σχετικών με αυτό το ζήτημα δημοσιεύσεων της η Ιεράς Μητρόπολης Πειραιώς).
Άρα ο Οικουμενικός Πατριάρχης θα ήταν αρμόδιος να δεχθεί την έκκλητο προσφυγή των σχισματικών μόνο αν η Ουκρανία υπαγόταν στην δικαιοδοσία του, ωστόσο όμως και ο ίδιος σε πολλές περιπτώσεις, όπως π.χ. τον Ιανουάριο 2016 στην Σύναξη Προκαθημένων, είχε δεχθεί ως τετελεσμένο γεγονός την ενσωμάτωσή αυτής στην δικαιοδοσία της Ρωσικής Εκκλησίας.
γ) Έγκυρο χειροτονιών. Στην συνέχεια ο ιερομόναχος Νικήτας αναφέρεται στο πραγματικά πονεμένο ζήτημα των χειροτονιών των σχισματικών, όπου άλλοι θεωρούνταν έχουν στην ρίζα του δένδρου διαδοχής των χειροτονιών τους κανονική χειροτονία, αλλά είναι καθηρημένοι, ενώ άλλοι θεωρούνταν ότι δεν
υπάρχει ούτε καν τέτοια ρίζα στο δένδρο διαδοχής των χειροτονιών τους και γι’ αυτό αυτοί καλούνται αχειροτόνητοι η αυτοχειροτόνητοι. Είναι παράδοξο ότι ο πατέρας Νικήτας γράφει πως «αχειροτόνητοι στην Εκκλησία της Ουκρανίας όπως έχει πλέον αποδειχθεί δεν υπήρξαν», ενώ όμως παρακάτω στο κείμενό του παραδέχεται ότι ο ίδιος Οικουμενικός Πατριάρχης αποκάλυψε στην Σύναξη του Ιανουαρίου 2016 ότι «το Πατριαρχείο είχε συμφωνήσει με την Εκκλησία της Ρωσίας να εξετάσουν από κοινού μία προς μία κάποιες
περιπτώσεις σχισματικών αρχιερέων ΄διότι ωρισμένοι εξ αυτών είχον χειροτονίαν από κανονικούς αρχιερείς΄,… μήπως βοηθήσωμεν, τουλάχιστον μερικούς εξ αυτών, να επιστρέψουν εις τους κόλπους της κανονικής Εκκλησίας».
Η αλήθεια είναι ότι έγιναν προσπάθειες μέσω πολλών μελετών να υποστηριχθεί η να απορριφθεί η άποψη περί της ύπαρξης των α- ή αυτοχειροτόνητων, του σοβαρού αυτού σκόπελου όσον αφορά την αποκατάσταση της σχισματικής ιεραρχίας υπό του Μακάριου Μαλέτιτς. Γιατί αν δεν υπάρχει καν κανονική χειροτονία στην ρίζα του δένδρου διαδοχής χειροτονιών τους για ποια αποκατάστασή τους στην ιερωσύνη συζητάμε; Θα έπρεπε τότε να χειροτονηθούν όλοι κανονικά, μιλώντας για χειροτονία και όχι για
αναχειροτονία. Υπέρ της ύπαρξής τους συνηγορούν μελέτες, όπως του Μητροπολίτου Ναυπάκτου «Υπάρχουν αυτοχειροτόνητοι», του πρωτοπρ. Αναστάσιου Γκοτσόπουλου «Χωρίς Αποστολική Διαδοχή Μακάριος- Τσεκάλιν» και «Εκκλησιαστικό Ήθος και Σαμοσφιάτοι», του πρωθιερέα Νικόλαου Ντανιλέβιτς «Από τον Μάξιμο τον Κυνικό μέχρι τον Βικέντιο Τσεκάλιν», του πρωτοπρ. Ηλίας Τσιγκλάτζε «Η Κανονικότητα της
Αποστολικής Διαδοχής των Ουκρανών Αυτοκεφαλιστών».
Η κύρια μελέτη που αρνείται την ύπαρξή τους είναι αυτή του αρχιγραμματέα του Οικουμενικού Πατριαρχείου Γρηγορίου Φραγκάκη, η οποία υποβλήθηκε ως μεταπτυχιακή εργασία στο ΑΠΘ: «Περί της θεραπείας του εν Ουκρανία εκκλησιαστικού ζήτηματος υπό της Μητρός Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως (Το ζήτημα των χειροτονιών)».
δ) Η μελέτη του αρχιμανδρίτη Γρηγορίου Φραγκάκη. Όταν έκανε μια τέτοια έρευνα ένας αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου σχεδόν τρία χρόνια μετά την απόδοση της αυτοκεφαλίας σε ένα τέτοιο ακανθώδες και λεπτό ζήτημα τίθεται σοβαρό πρόβλημα αξιοπιστίας και αντικειμενικότητά της.
Πως θα μπορούσε να πιστεύει κανείς σοβαρά ότι αυτή η έρευνα ήταν ποτέ πιθανόν να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ναί υπάρχουν α- η αυτο- χειροτόνητοι στην νέα αυτοκέφαλη Εκκλησία που στο δένδρο διαδοχής χειροτονιών τους δεν υπήρχαν καθόλου κανονικές χειροτονίες επισκόπων, οι οποίοι όμως καταστάθηκαν ιεράρχες της Εκκλησίας μας με μια υπογραφή χωρίς χειροτονία;
Εν πάση περιπτώση, στην ανάλυση που κάνει περί των χειροτονιών του Μακαρίου, ο αρχιμ. Γρηγόριος Φραγκάκης αναφέρεται στις τρεις πηγές τους, τον Ιωάννη Μποντναρτσούκ, τον Φιλάρετο και τον Μιστισλάβ Σκρίπνικ, για να αποδείξει πως η χειροτονία του Μακάριου δεν προέρχεται από τους αυτοχειροτόνητους του Βασίλειου Λιπόφσκι και η εκκλησιαστική δομή του πέρα από το κοινό όνομα με την τότε εκκλησία των αυτοχειροτόνητων «Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία» η οποία τελικά εξαφανίστηκε, δεν έχει με αυτή καμιά άλλη σχέση.
Ειδικά μάλιστα στην περίπτωση του Ιωάννη Μποντναρτσούκ, ο αρχιμ. Γρηγόριος Φραγκάκης κάνει μια ιδιαίτερη προσπάθεια να αντιμετωπίσει χωρίς να το παρακάμψει εντελώς το προφανές πρόβλημα από την εμπλοκή στις χειροτονίες του Βικέντιου Τσεκαλίν, γνωστού πλέον σε όλους για τις απάτες του, εκκλησιαστικές και άλλες, και για την διαταραγμένη παραβατική συμπεριφορά του, ο οποίος μόλις πρόσφατα αποφυλακίστηκε έχοντας καταδικαστεί λόγω απαγωγής ανήλικου και παιδεραστίας (υπάρχει βίντεο μετά την αποφυλάκισή του όπου κάνει δηλώσεις για το έγκυρο της χειροτονίας του Μακαρίου και άλλων χειροτονιών στις οποίες συμμετείχε!). Ισχυρίζεται λοιπόν ο αρχιμ. Γρηγόριος πως ο Τσεκάλιν, αν και παρόν στην χειροτονία δεν ήταν εκείνος που έθεσε την χείρα στην κεφαλή του χειροτονουμένου, στηρίζοντας αυτή την άποψή του σε κάποια αρκετά πιθανά επιχειρήματα.
Τελικά στην συλλογιστική του που αναπτύσσει καταλήγει ότι στην χειρότερη περίπτωση
εμπλέκεται έστω και ένας επίσκοπος στην χειροτονία του Μακάριου που η χειροτονία του ανάγεται στην Αποστολική Διαδοχή. Και αυτό ναί μεν δεν καλύπτεται από τον α’ Αποστολικό Κανόνα και τις Αποστολικές Διαταγές, που απαιτούν τρεις επισκόπους κανονικά, αλλά δέχονται και τους δύο εν οικονομία, ωστόσο εξηγεί ο αρχιμ. Γρηγόριος υπάρχουν στην εκκλησιαστική ιστορία συγκεκριμένες περιπτώσεις που υπήρξαν τέτοιες χειροτονίες επισκόπου από έναν μόνο επίσκοπο, οι οποίες έγιναν αποδεκτές από την
Εκκλησία, και επομένως εν ανάγκη μπορεί να υπάρξει οικονομία.
Βέβαια, όπως ήδη προαναφέραμε, το θέμα των χειροτονιών των σχισματικών, αντί να εξεταστεί εκ των υστέρων, θα έπρεπε να είχε μελετηθεί αντικειμενικά και διαλεκτικά προ της αποκαταστάσεως των σχισματικών, ώστε να αποδειχθεί η πρόθεση της ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου να
αντιμετωπιστεί το ζήτημα ιεροκανονικά και έγκυρα κατά το παράδειγμα της εκκλησιαστικής ιστορίας, εφαρμόζοντας όποιες κατάλληλες θεραπευτικές λύσεις κρίνονταν αναγκαίες. Έτσι θα αποφεύγονταν ο δικαιολογημένος σκανδαλισμός και η εύλογη ανησυχία και θα θριάμβευε η αλήθεια και η αγάπη. Για να μην κτίζουμε έτσι παλάτια χωρίς σχέδιο και μετά φωνάζουμε τον αρχιτέκτονα να μας πεί αν τα χτίσαμε καλά. Τότε ποιος πραγματικά θα δεχθεί να κατοικήσει σε αυτά;
ε) Επιτυχής επανένταξη των σχισματικών. Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε εδώ ότι στην παραπάνω μελέτη του αρχιμ. Γρηγόριου Φραγκάκη είχε απολύτως τεκμηριωμένα ανακοινώσει τις σοβαρές ενστάσεις της η Εκκλησία της Αλβανίας στις 15 Νοεμβρίου 2022, κυρίως συγκεκριμένα όσο αφορά την χορήγηση του Αυτοκεφάλου της το 1937, αλλά και γενικότερα για τις συγκρίσεις με περιπτώσεις άλλων σχισμάτων, που στην πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετικά ως προς το πλαίσιο εμφάνισής τους, και το καθένα χρήζει
την δική του θεραπευτική προσέγγιση. Η Εκκλησία της Αλβανίας πρότεινε ότι στην περίπτωση της Ουκρανίας θα μπορούσε να είχε εφαρμοστεί η ίδια θεραπευτική μέθοδος επανένταξης με την περίπτωση του Μελιτιανού σχίσματος, που αποτελείται από τρία βήματα: α) μετάνοια, β) επίθεση χειρός υπό κανονικού Επισκόπου και ευχή, κατά τη φράση του Μ. Αθανασίου «έδοξεν…τους υπ’ αυτού κατασταθέντας μυστικοτέρα χειροτονία
βεβαιωθέντας κοινωνηθήναι επί τούτοις» (δι’ απλής χειροθεσίας μετ’ ευχής βεβαιωθέντων εκάστων εν τοις οικείοις ιερατικοίς βαθμοίς) και γ) την ειρήνευση με απόφαση Πανορθοδόξου Συνόδου. Τίποτα από αυτά δεν έγινε στην προκειμένη περίπτωση των ημερών μας.
στ) Τρόπος απόδοσης της αυτοκεφαλίας. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε με κανένα τρόπο πως μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία με το συνοδικό πολίτευμα μπορεί να σταθεί αυτό που γράφει ο ιερομόναχος Νικήτας παρακάτω: «ο Τόμος δόθηκε όπως εδόθησαν και όλοι οι άλλοι Τόμοι χωρίς να χρειάζεται συναίνεση από άλλες τοπικές εκκλησίες». Αυτές οι απόψεις είναι πραγματικά που γκρεμίζουν την αγιοπνευματική ενότητα στην Εκκλησία μας, γιατί εισάγουν το παπικό φρόνημα. Δεν διάβασε το προσυνοδικό κείμενο που είχε
ετοιμαστεί για τον τρόπο απόδοσης της αυτοκεφαλίας, αν και τελικά δεν πέρασε στην Σύνοδο του Ιουνίου του 2016 για να επικυρωθεί πανορθόδοξα, λόγω διαφωνίας στον τρόπο υπογραφής του;
ζ) Αίτια του πολέμου – Συνείδηση των Ουκρανών. Παρακάτω αναφέρει: «Το 2016 η Ρωσία είχε ήδη αρπάξει την Κριμαία και διεξήγε πόλεμο εναντίον των Ουκρανών στο Ντονμπάς. Υπήρχε επίσης πόλεμος και στην συνείδηση των Ουκρανών που ήθελαν μεν να ανήκουν σε κανονική εκκλησία, αλλά δεν ήθελαν να έχουν σχέσεις με την Ρωσία». Χωρίς να είναι κατάλληλο τώρα να επεισέλθουμε στα πολιτικά της Ουκρανίας, απλά θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι ο πόλεμος ξεκίνησε μετά το πραξικόπημα κατά της ρωσόφιλης
κυβέρνησης του 2014, και δεν πολέμαγε στο Ντονμπάς η Ρωσία αλλά ρωσόφιλοι αυτονομιστές, απέναντι σε μια κυβέρνηση που ποτέ δεν τήρησε τις συμφωνίες που υπέγραψε στο Μίνσκ και θα έφερναν οπωσδήποτε έστω και πρόσκαιρα ειρήνη στη Ουκρανία.
Αυτό είναι σημαντικό για να καταλάβει αν θέλει κάποιος την αλήθεια ότι όπως υπάρχουν Ουκρανοί που ήθελαν και θέλουν «μεν να ανήκουν στην κανονική εκκλησία, αλλά δεν ήθελαν να έχουν σχέσεις με την Ρωσία», έτσι υπάρχουν και Ουκρανοί που ήθελαν και θέλουν «μεν να ανήκουν στην κανονική εκκλησία, αλλά θέλουν και να έχουν σχέσεις με την Ρωσία». Αυτό πιστοποιούν φωτογραφίες, βίντεο, κείμενα, εγκεκριμένοι Έλληνες δημοσιογράφοι στην Ουκρανία – Ρωσία.
Γι’ αυτό ο ισχυρισμός του πατέρα Νικήτα παρακάτω «το μεγαλύτερο μέρος της Ουκρανίας δεν ήθελε την εκκλησία της Ρωσίας» δεν μπορεί να ευσταθήσει. Χαρακτηριστικά είναι σε αυτό το θέμα, και σε συνέπεια με τα όσα παρακολουθούμε ζωντανά στα βίντεο του διαδικτύου καθημερινά, τα αποτελέσματα σχετικής κοινωνιολογικής έρευνας του «Ουκρανικού Κέντρου Οικονομικών και Πολιτικών Ερευνών Αλεξάντρ Ραζουμκόφ», που παρουσίασε ο πρωθιερέας Νικόλαος Ντανίλεβιτς «για τον αριθμό των πιστών στην Ουκρανία».
η) Οι διωκόμενοι φταίνε; Η πιο απίστευτη πραγματικά άποψη του ιερομόναχου Νικήτα είναι αυτή που αναφέρεται στις διώξεις κατά των πιστών της κανονικής Εκκλησίας υπό του Μητροπολίτη Ονούφριου: «Οι μεταφορές ναών από την εκκλησία της Ρωσίας στην Ουκρανία προς την νέα αυτοκέφαλη εκκλησία γίνονται με δημοκρατικό τρόπο. Οι ίδιοι οι ενορίτες ψηφίζουν με πλειοψηφία για το αν θα μεταφερθούν. Σε πολλές περιπτώσεις όμως, δυστυχώς, έχουμε καταλήψεις ναών (παρά την έκκληση του Οικουμενικού Πατριάρχη) από τους πιστούς του Πατριαρχείου Μόσχας, αφού πρέπει να μεταφερθεί ο ναός, πράγμα που φέρει μερικές φορές κάποιες συγκρούσεις εκατέρωθεν»!!! Απίστευτη διαστρέβλωση της αλήθειας που θα την ζήλευαν
και όσοι δημοσιογράφοι είναι ειδικοί σε αυτήν την «τέχνη».
Είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς ιδίοις όμμασι μέσα από τα πολυάριθμα σχετικά βίντεο των τελευταίων χρόνων την ξεκάθαρη αλήθεια ότι η βία και ταεπεισόδια ασκούνται μονομερώς από τους οπαδούς της νέας αυτοκέφαλης και άλλους άσχετους με την ενοριακή ζωή της Εκκλησίας. Και πράγματι η μετάβαση των ενοριακών ναών από τα χέρια αυτών που τους έχουν χτίσει και καλλωπίσει στα χέρια αυτών που ασκούν την βία τους οποίους προαναφέραμε αποφασίζεται «δημοκρατικότατα», όπως αναφέρει ο πατέρας Νικήτας, αν βέβαια τηρούνται τα προσχήματα και συνέρχονται τοπικά διοικητικά συμβούλια να ψηφίσουν, γιατί μαρτυρούνται και περιπτώσεις που έγιναν μεταβάσεις παντελώς αυθαίρετα. Το σημείο όμως που κάνει μεγάλο λάθος ο πατέρας Νικήτας είναι κατά πόσο στην ψηφοφορία που γίνεται είναι παρόντες οι ενορίτες, γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις ψηφίζουν άλλοι άσχετοι με την κανονική Εκκλησία υπό του Μητροπολίτου Ονούφριου, οι οποίοι είναι μέλη της αυτοκέφαλης ή ακόμα και άνθρωποι άλλου θρησκεύματος ή χωρίς θρήσκευμα. Και η εμπλοκή αυτών των ανθρώπων αποδεικνύεται όχι μόνο από σχετικά στοιχεία που έχουν δημοσιευτεί, αλλά και μέσα στα σχετικά βίντεο των βίαιων μεταβάσεων, από την εμφάνιση και την
συμπεριφορά πολλών από τους επιτιθέμενους. Άρα πράγματι μιλάμε για δημοκρατικότατες διαδικασίες…!
θ) Ο Τόμος της Πολωνίας. Γράφει παρακάτω ο πατέρας Νικήτας άλλη μιασοβαρή ανακρίβεια, που οδηγεί σε λάθος συμπέρασμα: «Σε αυτή την αντικανονική απορρόφηση (σημείωσή μας: δηλαδή της Ουκρανίας στην
δικαιοδοσία της Εκκλησίας της Ρωσίας) γίνεται αναφορά ακόμα και στο Τόμο της Εκκλησίας της Πολωνίας, τον οποίο Τόμο, αναγνώρισε και η Ρωσία τo 1948. Αναγνώρισε λοιπόν ότι είχε πράξει λάθος». Η Εκκλησία της Ρωσίας δεν αναγνώρισε τον τόμο αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Πολωνίας του 1924, στον οποίο γίνεται αναφορά εις βάρος της, αλλά εξέδωσε το 1948, όταν η στάση του καθεστώτος ήταν πιο ανεκτική, δικό της Τόμο Αυτοκεφαλίας για την Εκκλησία της Πολωνίας, αρνούμενη ως σήμερα την νομιμότητα του Τόμου
του 1924, όπως και ότι αυτός βοήθησε στο παραμικρό τους πιστούς που ζούσαν την τότε δυσχερή κατάσταση στην Πολωνία.
6. Επίλογος.
Το πνεύμα που τείνει να επικρατήσει σήμερα το οποίο θέτει τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ως έσχατο κριτή των διενέξεων πόρρω απέχει από το πνεύμα των ιερών κανόνων, όπως τους ιερούς κανόνες 9 και 17 της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου και είναι ασύμβατο με το ορθόδοξο αγιοπατερικό πνεύμα της Εκκλησίας μας και με το συνοδικό πολίτευμα αυτής, εκφράζοντας ένα παπικό φρόνημα που αργά μεν, αλλά σταθερά δε, διεισδύει στην εκκλησιαστική ηγεσία της Εκκλησίας στην εποχή μας. Στην προκειμένη περίπτωση, όπου το εκκλησιαστικό πρόβλημα αφορά μια χώρα με εκατομμύρια πιστούς όπως η Ουκρανία, είναι τελείως άστοχη και καταστροφική η μονομερής προσπάθεια επίλυσής αυτού από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπως εκ των πραγμάτων πλέον εκκωφαντικά αποδεικνύεται.
Εκ του αποτελέσματος του διχασμού και των διωγμών αποκαλύπτεται καθαρά κατά πόσο η απόφαση αποκατάστασης των σχισματικών και απόδοσης τόμου αυτοκεφαλίας σε αυτούς ήταν δίκαια και επιτυχή η
παρερμηνεύουσα τους ειρηνοποιούς, ενοποιητικούς και εν τέλει σωτήριους ιερούς κανόνες, καταλήγοντας σε ένα τραγικό φιάσκο για την εκκλησιαστική ιστορία της Ορθοδοξίας. Καταλήγουμε τελικά ότι μόνο αν καθένας
εμπλεκόμενος αναλάβει τις ευθύνες του με πνεύμα μετανοίας εν αγάπη και αληθεία, χωρίς να μένει σε άγονες συγκαλύψεις των λαθών του με διάφορες προφάσεις, αποδίδοντας στους άλλους τις περισσότερες ευθύνες μέσα στο γνωστό πνεύμα της ηγεσίας του «σκασίλα μου» και του «φίλτατος ο Πλάτων, πάνω από την αλήθεια, γιατί με τον Πλάτων έχουμε το ίδιο αίμα, είναι ο πατέρας μας, πως να το κάνουμε;», αντί να προτιμάται το απολύτως χριστιανικό «φίλος μεν ο Πλάτων, φιλτάτη δ’ η αλήθεια», τότε και μόνο τότε θα μπορέσουμε να ελπίζουμε σε κάποια θετική εξέλιξη για τους πατέρες και αδελφούς στην Ουκρανία και για την ενότητα του πληρώματος της Εκκλησίας του Χριστού. Αμήν.
