Γέροντας Μακάριος: Ει έχεις καρδίαν δύνασαι σωθήναι (video)

“Η σωτηρία είναι τέχνη” είπε μεταξύ άλλων ο Γέροντας του Ιερού Χιλιανδαρινού Κελλιού Γέννησης της Θεοτόκου, Μαρουδά. Η ομιλία έγινε στον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου Αλεξανδρουπόλεως, την Δ΄ Κυριακή των Νηστειών (Ιωάννου της Κλίμακος), 14 Απριλίου 2013.

Αναφέρει λοιπόν ο Γέρων: 

Σήμερα, η Εκκλησία μας γιόρτασε τη μνήμη του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου της Κλίμακος. Είναι και ο Άγιος αυτός ένας από τα μέλη της Εκκλησίας μας που πραγματικά έδωσε την καρδιά του στο Χριστό, αγωνίστηκε, φωτίστηκε, αγιάστηκε και φωτίζει και μας με τις διδαχές του. 
Διδαχές που δεν έχουν να κάνουν μόνο με τους μοναχούς αλλά με όλο το πλήρωμα της Εκκλησίας, γιατί η Εκκλησία μας ουσιαστικά είναι ασκητική.
Η σωτηρία είναι τέχνη και η τέχνη είναι αφαιρετική. Η τέχνη σε βγάζει απ’ την πεζότητα, από την ευμάρεια, από την καλοπέραση, σε ελαφρώνει απ’ το περίσσιο βάρος. Σε κάνει να πετάς, να ανεβαίνεις με ελαφριά καθαρή καρδιά προς τον Ουρανό.

Θα σας πω λίγες σκέψεις με αφορμή έναν λόγο απ’ το Γεροντικό. Ένα απόσπασμα του Οσίου Πατρός ημών Παμβώ: “Ει έχεις καρδίαν δύνασαι σωθήναι”. Αν έχεις καρδιά μπορείς να σωθείς.
Το Γεροντικό είναι ένα βιβλίο, μια συλλογή από αποφθέγματα, λόγια σεμνά, με συστολή ειπωμένα και καταγεγραμμένα χωρίς πολυλογίες, όπως λέει και στις Πράξεις των Αποστόλων: “Καθώς το Πνεύμα εδίδου αυτοίς αποφθέγγεσθαι”. (Πραξ. 21,3). Έχει δε και κάποια ενδεικτικά χαρακτηριστικά από τη ζωή των αγίων της Ερήμου.

Ένα παράδειγμα στο βίο του Αγίου Μακαρίου. Κάποτε ο Άγιος Μακάριος ο Μέγας που ασκήτευε σε κάποια απόσταση από ένα χωριό, και προσποριζόταν τα προς το ζην κάνοντας εργόχειρο ψάθες που έδινε σε κάποιον γνωστό του, που τις πουλούσε και του έφερνε παξιμάδι και χουρμάδες, κατηγορήθηκε από την κόρη του πανδοχέα του χωριού ότι ήλθε σε σαρκική επαφή μαζί της και την άφησε έγκυο. Το χωριό ξεσηκώθηκε εναντίον του. Εκείνος δέχθηκε την συκοφαντία αγόγγυστα και προσφέρθηκε να φροντίσει την κοπέλα δίνοντάς της τα απαραίτητα μέχρι να γεννήσει, εργαζόμενος εκείνος διπλά για να εξοικονομήσει τα χρήματα που χρειαζόταν. (Τότε βέβαια δεν υπήρχαν και οι εξετάσεις του DNA για ν’ αποδείξει την αθωότητά του).

Όταν ήρθε η ώρα του τοκετού, το παιδί δεν έβγαινε, μέχρι που ομολόγησε η κοπέλα ότι ο πατέρας του παιδιού της δεν ήταν ο ασκητής αλλά κάποιος περαστικός στρατιώτης.
Τότε θέλησαν να τον τιμήσουν και να τον δοξάσουν τον Άγιο για τη συκοφαντία που υπέμενε αλλά εκείνος έφυγε μακρυά για να μείνει η καρδιά του δοσμένη στο Θεό και όχι στη δόξα των ανθρώπων.

Διαβάζουμε στους ψαλμούς του Δαυίδ “λύτρωσέ με από συκοφαντίας ανθρώπων και φυλάξω τας εντολάς Σου”. Ο Άγιος Μακάριος είχε καρδιά, καρδιά δοσμένη στο Θεό και μπόρεσε να αντέξει και την συκοφαντία, και σώθηκε, και δοξάζεται εν ουρανώ και επί γης.
Κάτι άλλο που τονίζουν οι πατέρες του Γεροντικού είναι η κοπή του θελήματός μας. Όχι να μην επιθυμούμε. Άνθρωπος χωρίς επιθυμία είναι νεκρός. Αλλά το εγκεφαλικό θέλημα, το πείσμα να γίνει το δικό μας. Και το αποτέλεσμα είναι ολέθριο.

Για τον μοναχό εύκολο είναι να μην έχει γυναίκα και χρήματα αλλά η κοπή του θελήματος είναι που όλοι χωλαίνουμε και γι αυτό ο Μοναχισμός στην εποχή μας είναι αυτό που είναι.
Το ίδιο συμβαίνει και με τον γάμο. Ο καθένας από τους συζύγους θέλει να γίνεται το δικό του θέλημα, κανένας δεν υποχωρεί και στο τέλος φτάνουμε στα διαζύγια. Όποιος υποχωρεί πρώτος κερδίζει και τον άλλον.

Το θέλημα κλείνει την καρδιά. Χωρίς καρδιά δεν ανεχόμαστε τον άλλον αλλά και δεν μπορούμε να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε.
Πριν λίγα χρόνια ήρθε στην Ελλάδα ένας μεγάλος σύγχρονος ψυχολόγος, ο Ίρβινγκ Γιάλομ, για κάποιες διαλέξεις. Τον ρώτησε ένας ακροατής: “Κύριε καθηγητά, ύστερα από 40 χρόνια εμπειρίας στην ψυχανάλυση, τι ιδιαίτερα χαρακτηριστικά έχει ο σύγχρονος άνθρωπος σε σχέση με προηγούμενες εποχές;” Και τι είπε;

“Σήμερα ο άνθρωπος πάσχει από έντονο θέλω, και όσοι μπορούν και ικανοποιούν το θέλω τους οδηγούνται στην κατάθλιψη, όσοι δε, δεν μπορούν να το ικανοποιήσουν γίνονται σχιζοφρενικοί”. Ήρθε ο ψυχολόγος να επικυρώσει αυτό που οι άγιοι πατέρες μας είπαν πριν τόσους αιώνες.
Ο Χριστός μας ήρθε στη γη, έγινε άνθρωπος και το αλλοιώτικο που μας μύνησε είναι η Ανάσταση των νεκρών και η αγάπη.

Για να πιστέψει όμως κανείς στην Ανάσταση πρέπει να έχει καρδιά. Για να αγαπήσει το ίδιο.
Είμαστε Χριστιανοί, βαπτισμένοι, μέλη του Σώματος του Χριστού, ακολουθούμε τις εντολές του Χριστού, τηρούμε τους ιερούς κανόνες της Εκκλησίας μας, αλλά λίγοι έχουμε καρδιά.
Το “δύνασαι σωθήναι ει έχεις καρδίαν”, η σωτηρία της ψυχής, δεν είναι μια μαγική κίνηση εισόδου μας στον Παράδεισο. Σωτηρία σημαίνει γίνομαι σώος, ολόκληρος. Η ολοκλήρωση του ανθρώπου γίνεται μόνο με το ξεπέρασμα του “εγώ”, της κληρονομιάς μας από τον προπάτορα Αδάμ, δια της αγάπης. Και η αγάπη χρειάζεται καρδιά.

Μιλούσαμε κάποτε μ’ έναν ηγούμενο από την πρώην Σοβιετική Ένωση και ανέφερα το ρητό αυτό του Γεροντικού και λέει: “Έπρεπε να λέει ο αββάς Παμβώ για καθαρή καρδιά”. Του απάντησα: “Αν δεν ενεργοποιήσουμε με τη δική μας προαίρεση την καρδιά μας για να αγαπήσει, να καθαριστεί, παραμένει ανενεργός και δεν οδηγούμαστε στη Σωτηρία”.
Νομίζουμε οι περισσότεροι Χριστιανοί ότι σωζόμαστε τηρώντας μόνο τον Νόμο. Καλός ο νόμος του Θεού και ευλογημένος, η εντολή που ήρθε και μας έδωσε ο Χριστός, το συμπλήρωμα του Νόμου είναι η Αγάπη, και η Αγάπη χωρίς καρδιά δεν υπάρχει.
Η αποφυγή της αμαρτίας και η προσπάθεια για ενάρετη ζωή, αν δεν στεφανώνεται, αν δεν στηρίζεται στην Αγάπη, δεν σώζει τον άνθρωπο.

Όσο “ενάρετος” και να είναι ο άνθρωπος, όσο αυστηρός τηρητής του Νόμου, αν δεν μαλακώσει η καρδιά του, αν δεν θυσιάσει το “εγώ” του, αν δεν επικοινωνήσει αληθινά με το Θεό και τους ανθρώπους αποδεχόμενος τον εαυτό του με όλα τα θετικά και αρνητικά στοιχεία του, δεν ολοκληρώνεται, δεν σώζεται.

Βλέπουμε τον Φαρισαίο που έκανε πιο πολλά απ’ όσα προστάζει ο Νόμος, “αποδεκατώ πάντα όσα κτώμαι”, να απορρίπτεται, ενώ ο αμαρτωλός αλλά με ταπεινωμένη καρδιά τελώνης δικαιώνεται από τον Κύριό μας.

Οι χωρίς καρδιά “ενάρετοι” είμαστε σκληροί απέναντι και στον εαυτό μας και απέναντι στους άλλους. Απαιτούμε πολλά, γινόμαστε εγκεφαλικοί, λογαριάζουμε με νομικίστικο τρόπο τη ζωή και αυτή μας αφήνει κενά που σίγουρα δεν μας βοηθούν στην ολοκλήρωση, στην Σωτηρία.
“Ο έχων καρδίαν δύναται σωθήναι”.

Πόσους ενάρετους αυτού του είδους Χριστιανούς βλέπουμε να έχουν χαρά; να χαμογελούν; να είναι ευχάριστοι στις σχέσεις τους; να μπορούν να συγχωρούν; να χωρούν μαζί, αυτό σημαίνει συν-χωρώ.
Είναι αυστηροί κριταί του εαυτού τους και του πλησίον, και πολλές φορές και του Θεού, που από Αγάπη δεν τιμωρεί τους παραβάτες του Νόμου. Άνθρωποι κλεισμένοι, φοβισμένοι, κακομοιριασμένοι πολλές φορές, χωρίς χαρά και αγάπη γιατί μόνο η Αγάπη “έξω βάλλει τον φόβον” και δίνει χαρά.

Φοβούνται να μην μολυνθεί η πίστη, και κατηγορούν επισκόπους, θεολόγους, πνευματικούς οι οποίοι προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τους εκτός της Εκκλησίας μας ανθρώπους, είτε σχισματικούς, είτε αιρετικούς είτε μη Χριστιανούς, λες και την αλήθεια την έχει μόνον η στενή αντίληψη του θρησκευτικού μας club!

Σε θέματα προσαρμογής της ποιμαντικής στις ανάγκες που προκύπτουν κατά καιρούς, όπως η δυσκολία της κατανόησης της λειτουργικής μας γλώσσας και η προσπάθεια μετάφρασης κάποιων κειμένων, βρίσκουν αυτούς τους Χριστιανούς “εξοργισμένους”, από το φόβο μήπως αλλοιωθεί η πίστη μας, τα δόγματα της Εκκλησίας μας, που ούτως ή άλλως λίγοι τα κατανοούμε, και συνασπισμένους κατά των “νεωτεριστών” παραμένοντας στην παράδοση-συντήρηση. Και μιλούν για παράδοση συγχέοντας τις έννοιες- παράδοση που σημαίνει παίρνω κάτι, το ζω και το παραδίδω στους επόμενους- και συντήρηση που είναι η κονσέρβα. Και έχουν οι άνθρωποι αυτοί την αίσθηση ότι είναι σουπερορθόδοξοι. Ο Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ, η μεγάλη εκείνη καρδιά έλεγε: “Κανένας μας δεν είναι ορθόδοξος, όλοι έχουμε τις πλάνες μας τις προσωπικές. Ορθόδοξη είναι μόνο η Εκκλησία μας και σωζόμαστε ως μέλη Της”.
Φοβούνται οι άνθρωποι αυτοί τον σκανδαλισμό.

Ένα παράδειγμα: Πριν λίγα χρόνια κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με βίους εναρέτων Χριστιανών. Έχει εκεί και τον βίο ενός ευλαβούς ιερέως που έκαμνε θαύματα. Το βίο αυτόν του παπα-Βασίλη, τον μετέφρασε από τα καραμανλήδικα ένας γνωστός μας ηλικιωμένος ιερέας. Λυπήθηκε ο καημένος ο παπάς όταν είδε στην έκδοση του βίου του παπα-Βασίλη να λείπει ένα θαύμα που έκανε.

Καθόταν κάποτε με άλλους χωριανούς στο καφενείο του χωριού και λένε οι χωριανοί: “Να είχαμε λίγο καπνό!” Λέει ο παπα-Βασίλης: Θα πάω στην Καισάρεια να φέρω”. Σηκώθηκε και σε λίγη ώρα επέστρεψε, φέρνοντας καπνό. Σκέφθηκαν οι άλλοι: “Θα είχε στο σπίτι του καπνό και μας λέει ότι πήγε στην Καισάρεια.” (Δυο-τρεις ώρες δρόμος).

Την άλλη μέρα το πρωί, έρχονται στο χωριό κάποιοι διαβάτες και ρωτάνε αν στο χωριό αυτό υπάρχει ένας παπα-Βασίλης. Τον βρίσκουν και τον παρακάλεσαν να “λύσει” (πνευματικό λύσιμο, όπως διαβάζουμε στους συναξαριστές, που κοκκάλωναν τα χέρια των δημίων και τους έλυναν οι μάρτυρες), τρία άτομα που συνάντησε την προηγούμενη μέρα κοντά σ’ ένα γεφύρι πριν την Καισάρεια, την ώρα που πήγε να φέρει καπνό, γιατί αυτοί τον πείραζαν και ο παπάς τους “έδεσε” και κοκκάλωσαν τόσες ώρες χωρίς να μπορούν να κουνηθούν. Έτσι πιστοποιήθηκε η μετάβαση του παπά στην Καισάρεια, την συγκεκριμένη ώρα.
Κόλλησαν οι εκδότες στον καπνό, να μην σκανδαλίσει το παράδειγμα, και άφησαν ένα τέτοιο θαύμα, που ο Θεός το έκανε, ξεπερνώντας τόπο και χρόνο, για την καλή διάθεση του ποιμένος να ικανοποιήσει και αυτήν την απλή ανάγκη ενοριτών του, φέρνοντάς τους καπνό.
Είμαστε αυστηροί τηρηταί της ηθικής αλλά χωρίς καρδιά!
Κάποτε είμασταν με κάποιους προσκυνητές στον Γερο-Παΐσιο και τον ρώτησε ένας απ’ αυτούς: “Γέροντα, είναι αμαρτία το κάπνισμα;” Και απάντησε με καλοσύνη το Γεροντάκι: “Βρε παιδί, είναι αρετή;”. Ούτε να τον ελέγξει, ούτε να τον μαλώσει. Απλά και ωραία με καλή καρδιά, του έδωσε το μήνυμα.

Πριν λίγες βδομάδες άκουσα κάτι πολύ παρήγορο για την εποχή μας. Υπάρχουν ευτυχώς ποιμένες και στις μέρες μας που θυσιάζουν το πρεστίζ και τη φήμη τους, στα μάτια των “ευσεβών” τηρητών του Νόμου, για την σωτηρία του ποιμνίου. Ποιμένες με καρδιά. Με καρδιά, που αγαπούν και ξεπερνούν τον καθωσπρεπισμό.
Ένας επίσκοπος σε μια ιερατική σύναξη μιλώντας στους εξομολόγους της περιφέρειάς του, τους είπε τα εξής: “Πατέρες, σε όσους περνούν το κατώφλι του εξομολογητηρίου, να μη τους στερείτε τη Θεία Κοινωνία. Να ξεπεράσουμε τα συνταγολόγια της θρησκευτικής ζωής. Εκείνο που χρειάζεται είναι να αγαπάμε αλλήλους, να έχουμε σχέσεις αληθινές μεταξύ μας, σχέση αληθινή με το Θεό.

Λέμε πολλές φορές στα μωρά που είναι αξιολάτρευτα: “Θα σε φάω!” Τι σημαίνει αυτό; είναι μια έκφραση κατ’ εξοχήν αγαπητική-ερωτική. Και ο Θεός, που με τη Θεία Ευχαριστία που μας δίνεται να Τον φάμε, του γυρνάμε την πλάτη γιατί δεν αγαπάμε, γιατί η καρδιά μας δεν είναι ανοικτή να δεχθούμε τον “μανιακό εραστή” των ψυχών μας.

Έχουν βέβαια ελαφρυντικά οι Χριστιανοί γιατί έτσι τους διδάσκουμε. Τους κλείνουμε την καρδιά. Τους αποτρέπουμε από την ουσιαστική σχέση με τον Χριστό, την μετάληψη του Σώματος και του Αίματός Του, βάζοντάς τους εμπόδια στο να ζήσουν τον Χριστό. Πιστεύω πως, επηρεασμένοι από τους δυτικούς, που θέλοντας να δώσουν μεγαλύτερη αξία στους κληρικούς τους, έπαψαν να μεταδίδουν σώμα και αίμα παρά μόνον όστια, και που θεωρώντας απαραίτητη προϋπόθεση την ευλογία του ιερέα πριν τη Θεία Μετάληψη (δια της δήθεν εξομολογήσεως) για τον έλεγχο των πιστών, φθάσαμε και μεις οι ορθόδοξοι να αρνούμαστε την παράδοσή μας- όπως και σε πολλά άλλα- αλλά κυρίως στη συμμετοχή μας στο ποτήριο της Ζωής, γιατί μας βολεύει στη θρησκειοποίηση που καταντήσαμε την πίστη μας.
Εξομολογούμαστε αυτά για τα οποία μετανοούμε και μετάνοια δεν είναι η μεταμέλεια για τα σφάλματά μας. Ο Άγιος Αντώνιος λέει- πάλι στο Γεροντικό- “μη μεταμελήσαι για πράγμα που πέρασε πια”. Και ο χαρισματικός Παπα-Πορφύριος έλεγε: “μην ασχολήσθε με τις αμαρτίες σας αλλά να είστε στραμμένοι στην Αγάπη του Χριστού”.

Λόγια που είπε και ο Απόστολος των Εθνών: “των όπισθεν επιλανθανώμενοι, τοις δε έμπροσθεν επεκτεινόμενοι”.
Δεν πάμε να εξομολογηθούμε γιατί ήρθε η μεγάλη γιορτή που συνηθίζουμε να κοινωνούμε. Καμιά σχέση το μυστήριο της μετανοίας με τη Θεία Μετάληψη.

Ο Χριστιανός που έχει καρδιά είναι πάντα σε εγρήγορση, σε νήψη. Το πρώτο που παρακαλεί ο ιερεύς μετά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων είναι: “εις νήψιν ψυχής”, νήψις είναι η εγρήγορση, μετά συνεχίζει: “εις άφεσιν αμαρτιών, εις Πνεύματος Αγίου Κοινωνίας,” κτλ.
Η νήψη μας κρατάει την καρδιά ανοικτή στο Χριστό, και ζητούμε συγγνώμη γιατί με τις αμαρτίες μας Τον λυπούμε, χαλάει η σχέση μας με τον Χριστό μας- χωρίς Εκείνος βέβαια να παύει να μας αγαπάει όπως πριν- και η ζωή συνεχίζεται.

Θα εξομολογηθούμε κάποια πράγματα κάπως βαρειά. Δεν χρειάζονται ούτε λεπτομέρειες ούτε ψυχαναλύσεις. Στο Θεό εξομολογούμαστε δια του ιερέως.

Όλοι οι Χριστιανοί που βρίσκονται στη Θεία Λειτουργία πρέπει να κοινωνούν. Όσοι έχουν “κανόνα”, επιτίμιο ακοινωνησίας, ας κάθονται στο νάρθηκα προσκλαίωντας όπως τα παλιά τα χρόνια. Όπως στα πρώτα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστεία ετελείτο μετά τα γεύματα, τις Αγάπες, και όλοι κοινωνούσαν, έτσι πρέπει και τώρα. Αν δεν κοινωνούμε στη Θεία Λειτουργία γιατί παρευρισκόμαστε στην Εκκλησία;

Η εξάρτηση από τη γνώμη των πνευματικών πολλές φορές είναι ανάγκη μας γιατί η καρδιά μας είναι κλειστή στην Αγάπη του Χριστού, και θέλουμε να πάρει κάποιος άλλος την “ευθύνη” μας. Άρρωστες καταστάσεις.
Όλα αυτά βέβαια ίσως φαίνονται εξτρεμιστικά, αλλά “ο έχων καρδίαν…”
Να κλείσω την ομιλία αυτή με κάτι πιο απτό, πιο προσγειωμένο παράδειγμα. Είμασταν με το Δεσπότη μας και λίγους κληρικούς ιερομονάχους στο επισκοπείο στη Σαμοθράκη πριν δυο χρόνια. Μαζί μας και ένας ιερεύς εφημέριος της Μητροπόλεώς μας, με την πρεσβυτέρα του. Μια στιγμή πήγε ο Δεσπότης στο τηλέφωνο και με ρωτάει ο παπάς αυτός: “Πάτερ Μακάριε πως μπορούμε να σωθούμε;” και του απάντησα: “Παπά μου, αν συνεχίσεις να κρατάς το χέρι της παπαδιάς σου με την ίδια τρυφερότητα όπως χθες που βγήκαμε περίπατο, νάσαι σίγουρος ότι ο Θεός σας σώζει”.

Ας ευχηθούμε να λειτουργεί η καρδιά μας και πνευματικά, και όχι μόνο για να στέλνει αίμα στο σώμα μας.
Με υγεία να περάσουμε και το υπόλοιπο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και να γιορτάσουμε την Ανάσταση του Κυρίου μας!
Ευχαριστώ

φωτογραφίες του Σάκη Γαζάλη

   Δείτε το βίντεο: 
    
  
                                              {youtube}T7tY3dHXzog{/youtube}