Προς το ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ – Υπό του Γέροντος Μαξίμου Ιβηρίτου
ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΙΒΗΡΙΤΗΣ –Βραχύ χρονικόν περί των εν Άθω απειλητικών σεισμών.
Διά της λέξεως «Άθως» νοούνται η ομώνυμος χερσόνησος και το επ’ αυτής περιώνυμον όρος. Γεωλογικώς, η Αθωνική χερσόνησος αποτελείται εκ κρυσταλλοπαγών σχιστολίθων και μαρμάρων. Έχει άφθονα ύδατα και υλομανή βλάστησιν. Γεωπολιτικώς, την χερσόνησον ταύτην αποτελεί η ανατολικωτέρα των τριών χερσονήσων, των από της νοτίου ακτής της Χαλκιδικής προβαλλουσών, ήτις κατά την αρχαιότητα ελέγετο «Ακτή».
Η Αθωνική χερσόνησος εκτείνεται προς το Αιγαίον, εν σχήματι δακτύλου χαλαρώς τεταμένου. Έχει μήκος 60 περίπου χιλιόμετρα και πλάτος 8-10, με ολικήν έκτασιν περί τα 332,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα Το ύψος της οροσειράς άρχεται από μιάς ομαλής μικράς πεδιάδος παρά τον ισθμόν του Ξέρξου, είτα ανέρχεται βαθμηδόν με ανωμάλους κορυφογραμμάς, σχηματίζει μικρά λεκανοπέδια με φυσικούς εν ταις παραλίαις ορμίσκους και απολήγει εις την πυραμοειδή κορυφήν του Άθω, ύψους 2033 μέτρων.
Από κλιματολογικής απόψεως η χερσόνησος αύτη είναι ανωτέρα πάσης άλλης και αυτών εισέτι των Άλπεων. Παρ’ όλα όμως τα πλεονεκτήματα αυτής και τας υπερόχους φυσικάς καλλονάς, τας οποίας διαθέτει εξ απόψεως τοπίων, σχημάτων, χλωρίδος και πανίδος, διαχρονικώς δοκιμάζεται υπό σεισμικών δονήσεων, μεγάλων τε και μικρών, ένεκα του ότι ευρίσκεται εις την ακτίνα δράσεως του επικινδύνου ῥήγματος της Ανατολίας, και απέχει εις ολίγα μόνον χιλιόμετρα εκ του γηίνου φλοιού της γής.
Το βάθος της «θηριωδεστάτης θαλάσσης»+ όπως την αποκαλεί ο Ηρόδοτος, ολίγας εκατοντάδας μέτρα από της υφαλοκρηπίδος της χερσονήσου, φθάνει έως και τα χίλια μέτρα προς την μεσημβρινήν αυτής πλευράν.
Εις την Αθωνικήν Χρονογραφίαν έχουν καταγραφή εις το παρελθόν ισχυρότατοι σεισμοί εις το Άγιον Όρος, οίτινες προεξένησαν μεγάλους φόβους και πλείστας καταστροφάς:
# Το 1583 «ηγουμενεύοντος του οσίου εν ιερομονάχοις κύρ Μητροφάνους, ήλθεν η Λαύρα εις εσχάτην πτωχείαν, ώστε καταπεσείν το πλείστον μέρος των κελλίων και ουδείς εστιν ανοίξαι τους οφθαλμούς αυτού ιδείν την συμφοράν». Κατά τον μεγάλον εκείνον σεισμόν της 18 Ιουνίου του 1583 η Λαύρα «όλη εμαστίχθη και έπεσε μέρος και από τα κελλία και από το
τειχόκαστρον, και ο περιβόητος ναός εσυνετρίβη· όλη η κόβα [= μάλλον ο τρούλος] εσχίσθη και οι δύο χοροί και σχεδόν ειπείν ουκ έμεινε μέρος απλήγωτον εις όλον το μοναστήριον…» (σημείωσις εις τον υπ’ αριθ. Δ 41 (φ 107) κώδικα της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας· βλ. και Ω 47 (φ. 2α) και Ω 147 (πρώτον εξώφυλλον).
# Εις τον υπ’ αριθ. 107 κώδικα της Ιεράς Μονής Κωνσταμονίτου, τον οποίον συνέγραψεν εν μηνί Μαΐω 1844 ο Λέσβιος Μοναχός Δοσίθεος Κωνσταμονίτης, υπάρχει μία ενδιαφέρουσα διήγησις, εις την οποίαν αναφέρονται και τα εξής (σελ.193-216): «… Αλλ’ εδώ πρέπον είναι να ιστορήσωμεν πρώτον τα θεόθεν γεγενημένα σημεία και τέρατα, όσα λέγω, έδειχνεν ο Άγιος Θεός πρό της ερημώσεως του Αγίου Όρους πρό τριάκοντα χρόνους [= από της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821]… Και πρώτον σημείον έχομεν τους φοβερούς εκείνους σεισμούς όπου εγίνοντο όλην την μεγάλην τεσσαρακοστήν εις τους χιλίους επτακοσίους ενενήκοντα (1790) χρόνους από Χριστού, ώστε από τα μεγάλα του Αγίου Όρους Μοναστήρια πολλοί καλόγηροι από τον φόβον των ανεχώρουν και εύγαινον έξω από τα Μοναστήρια και έφευγον εις τα δάση από τον φόβον τον πολύν της απειλής του σεισμού, διότι εσείετο το Όρος ως τον κάλαμον όλην την μεγάλην τεσσαρακοστήν.
< Τότε ο Παναγιώτατος και Σεβασμιώτατος Πατριάρχης Προκόπιος, όστις ησύχαζεν εις την Βασιλικήν Μεγάλην Λαύραν του Βατοπαιδίου επρόσταξε να αναγινώσκουν ικετηρίους κανόνας και κατανυκτικάς ευχάς εις τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, ομοίως και παρακλήσεις εις την Κυρίαν ημών Θεοτόκον, και έλεγεν εις τους καλογήρους όταν τους εδίδασκεν ότι να παύσουν από την κατηραμένην πλεονεξίαν και από τα ξένα πράγματα, και τα μεγάλα Μοναστήρια να μη αδικούν τα πτωχά, και να μη δέχωνται εις τας Συνάξεις των δώρα και χαρίσματα, ώστε διά το μερικόν όφελος να αδικήται το όλον το οποίον είναι αμαρτία μεγάλη, και ταύτα έλεγε κοινώς εις όλους τους καλογήρους του Όρους.
< Ομοίως και ο Πατριάρχης Νεόφυτος, όστις ησύχαζεν εις την ευαγή Μονήν του Κουτλουμουσίου, εσυμβούλευεν όταν ήλθε της πανώλους η νόσος εις το Άγιον Όρος και απέθνησκον πολλοί άνθρωποι από την ασθένειαν αυτήν και οι καλόγηροι από τα κελλία των Καρυών έφευγον εις τα δάση, αφίνοντες έρημα τα κελλία των. Τότε και η Σεβασμία Μονή του Κουτλουμουσίου εκλείσθη από την ασθένειαν αυτήν και όσοι έμειναν μέσα εις το Μοναστήριον απέθανον, ο τε δηλαδή Προηγούμενος Καλλίνικος, Παπά Προκόπιος και άλλοι πολλοί, όπου είναι περιττόν ένα καθ’ ένα να τα γράψωμεν εδώ. Τότε ο Πατριάρχης Νεόφυτος εδιώρισεν εις τους καλογήρους του Όρους να ψάλλουν καθ’ εκάστην ημέραν την Παναγίαν Παράκλησιν, εις δε τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν οι ιερείς να αναγινώσκουν ευχάς και να παύσουν εις το εξής οι προεστώτε των Μοναστηρίων από τας μεταξύ των κακάς και παλαιάς αλληλομαχίας και ξένα πράγματα διά τα οποία εμάχοντο τότε οι καλόγηροι, και ούτως ως εδιορθώθησαν εις ολίγον καιρόν έπαυσε και της πανώλους ο φοβερός εκείνος θάνατος διά της χάριτος του Θεού και με την βοήθειαν της Κυρίας ημών Θεοτόκου…».
# Μέγας σεισμός εγένετο εις τον μεσημβρινόν Άθω την 26 προς 27 Οκτωβρίου 1905. Εκ των δημοσιευθεισών εκθέσεων περί των εξ αυτού ζημιών εν ταις Ιεραίς Μοναίς, κυρίως των Ιβήρων και της Μεγίστης Λαύρας, αι προκληθείσαι ζημίαι υπελογίσθησαν εις το υπέρτερον ποσόν των 20.000 Τουρκικών λιρών, καθώς αναφέρεται και εις την Χρονογραφίαν της εν Άθω Ιεράς Μονής των Ιβήρων (βλ. ανατύπωσις εκ της Εκκλησιαστικής Αληθείας ΚΠόλεως, 5 Ιανουαρίου 1906, σελ. 4).
< Εις την ευρυτέραν περιοχήν της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας μεγάλην καταστροφήν υπέστησαν τότε τα κτίσματα της Λαυριωτικής Σκήτης του Τιμίου Προδρόμου. Εις την τοποθεσίαν επίσης Περδίκι(ον), δυτικώς του Χαϊρίου, εγένετο μεγάλη κατολίσθησις της περιοχής, με αποτέλεσμα να φθάσουν οι καταπεσόντες λίθοι έως της θαλάσσης και να καταποντίσουν μίαν λέμβον μετά τους εν αυτή πέντε επιβατών αλιέων: Μοναχών Χριστοφόρου και Παρθενίου, και τριών λαϊκών εργατών. Εξ αυτών εσώθη κατ’ οικονομίαν Θεού είς εκ των δύο μάλλον Μοναχών, όστις εκρατήθη από δένδρου τινός, μη καταποντισθέντος εις την θάλασσαν. Τότε εδημιουργήθη και η τεραστία σάρα εις τα Καυσοκαλύβια.
< Η Ιερά Μονή των Ιβήρων υπέστη και αύτη μεγάλην καταστροφήν, και ήτο προς τελείαν κατεδάφισιν· πλήν όμως εσώθη κατόπιν ιδιοφυούς κτιριακής επεμβάσεως διά σιδηρών δοκών και συμπληρωματικών τόξων του σπουδαίου Θεσσαλονικέως Αρχιτέκτονος Ξενοφώντος Παιονίδου. Μεγάλην επίσης καταστροφήν υπέστη τότε και η Ιερά Μονή του Αγίου Παύλου, της οποίας μόνον το Καθολικόν έμεινεν ανέπαφον.
<Πολλαί πληροφορίαι περί του ανωτέρω σεισμού περιέχονται εις την ῥηθείσαν Εκκλησιαστικήν Αλήθειαν ΚΠόλεως, φύλ. 25, 1905, σελ. 522-524. Άλλοι δύο πάλιν σεισμοί μικροτέρας εντάσεως, οίτινες προηγήθησαν: ο του 1859 και του 1863, μνημονεύονται υπό του λογίου Λαυριώτου Ευλογίου Κουρίλα εις το περιοδικόν «Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς», αριθ. 6, Θεσσαλονίκη1922, σελ. 513.
# Την νύκτα της 26 Σεπτεμβρίου 1932 ισχυρός σεισμός 7,1 βαθμών της κλίμακος Ῥίχτερ προεκάλεσε τεραστίας καταστροφάς εις την Ιερισσόν και το εγγύς τμήμα της χερσονήσου Χαλκιδικής με πολλά θύματα.
# Το 1981/1982 αλλεπάλληλοι ισχυροί σεισμοί εδημιούργησαν πολλά προβλήματα εις τα κτίσματα του Άθω. Τότε κατέπεσαν και τα 2/3 των
καμινάδων της Ιεράς Μονής των Ιβήρων. Προς εκτίμησιν των καταστροφών επεσκέφθη την Αγιώνυμον Μοναχικήν Πολιτείαν ο τότε υπουργός Μακεδονίας}Θράκης Βασίλειος Ιντζές.
# Πολλοί σεισμοί επηκολούθησαν και κατά τα επόμενα έτη, με κορύφωσιν το τρέχον έτος 2024, όπου επί πέντε σχεδόν μήνας [= από του Θέρους και εντεύθεν] παρατηρείται μία έντονος σεισμική δραστηριότης εις την Αθωνικήν χερσόνησον, προκαλούσα μεγάλην ανησυχίαν. Προς το παρόν ο μεγαλύτερος κατά περιόδους σεισμός των 4, 6 βαθμών της κλίμακος Ῥίχτερ, μικράς και μόνον ζημίας προεκάλεσε. Άς ευχηθώμεν να μη υπάρξη συνέχεια τούτων.
# Ως γνωστόν, η Αγία μας Εκκλησία αντιμετωπίζει το θέμα των σεισμών διά της μετανοίας και των ικετηρίων ευχών κα ί δεήσεων προς τον Ύψιστον, όπως και εις την περίπτωσιν των άλλων συμφορών: λοιμών, λιμών και καταποντισμών. Εις το εόρτιον Συναξάριον του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλύτου, ποιείται και η Ανάμνησις του Γεγονότος μεγάλου και φοβερού σεισμού εν ΚΠόλει, επισυμβάντος «τώ εικοστώ τετάρτω έτει της βασιλείας Λέοντος του Ισαύρου, Ινδικτιώνος ενάτης, εικοστή έκτη μηνός Οκτωβρίου [= ήτοι, περί το έτος 740], όπου και ψάλλεται το κατωτέρω κατανυκτικόν Απολυτίκιον εις ήχον πλ. δ΄:
«Ο επιβλέπων επί την γήν, και ποιών αυτήν τρέμειν, ῥύσαι ημάς της φοβεράς του σεισμού απειλής Χριστέ ο Θεός ημών· και κατάπεμψον ημίν, πλούσια τα ελέη σου, πρεσβείαις της Θεοτόκου μόνε Φιλάνθρωπε».
# Συμφώνως με Αγιορειτικήν τινα παράδοσιν, ο Άθως εν καιρώ θα βεβηλωθή και θα βυθισθή. Τα δε ιερά λείψανα και κειμήλια αυτού θα καταλήξουν εις τον πυθμένα της θαλάσσης: «ίνα μη πέσουν εις χείρας ασεβών και μιανθώσι». Εφεξής, θα διέρχωνται εντεύθεν τα πλεούμενα σκάφη και οι άνθρωποι θα υποδεικνύουν το μέρος, λέγοντες μεταξύ των: «εδώ ήταν κάποτε μία καλογερούπολις». Το πως πρόκειται να συμβούν τα μελλούμενα, είναι άγνωστον. Ωρισμένοι λέγουν ότι ο Άθως θα δεχθή εις το μέλλον βαρβαρικήν επιδρομήν αλλοφύλων· και άλλοι, ότι το μέλλον του θα κριθή εις το ζήτημα της ομολογίας Πίστεως, το οποίον είναι και το πιθανώτερον.
# Ο μακαριστός Πανεπιστημιακός Καθηγητής Παναγιώτης Κ. Χρήστου, σχολιάζων επί το γενικώτερον την παράδοσιν των Πατρίων διά το Άγιον Όρος, γράφει εις το βιβλίον του διά την Αθωνικήν Πολιτείαν (σελ. 28) το εξής σχετικόν: « Φυσικά όμως οι παραδόσεις πρέπει ν’ αφεθούν να λειτουργήσουν σύμφωνα με τους ιδικούς των νόμους και σκοπούς, τα δε πράγματα να τοποθετηθούν στις ιστορικές των τοποθετήσεις».
[Εν Αγίω Όρει του Άθω, 6/19 Δεκ. 2024]
