Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος: Διαβάστε εδώ την ομιλία του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως κ. Ανθίμου, που εκφωνήθηκε στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου Αλεξανδρουπόλεως, κατά τη διάρκεια της Επίσημης Δοξολογίας για τα 200 χρόνια από την έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821.
Άρχοντες τού τόπου μας, Ηγήτορες τού Στρατού μας, Πατέρες τής Εκκλησίας μας, Μαθητές καί
μαθήτριες τών Σχολείων μας!
Μέσα στή σοβούσα πανδημία, συμπληρώνονται εφέτος 200 χρόνια από τήν έκρηξη τής ελληνικής
επαναστάσεως τό 1821. Οι αναφορές στήν επέτειο εκτιμούν τό ιστορικό γεγονός ως: «…τό
σημαντικότερο κεφάλαιο τής νεώτερης ιστορίας τού ελληνικού έθνους». Χωρίς εθνικό κέντρο νά
καθοδηγεί τόν αγώνα, ενάντια στίς μεγάλες αυτοκρατορίες τής εποχής, ένας Δαυίδ όρθωσε τό
ανάστημά του νά αντιμετωπίσει έναν Γολιάθ. Παρά ταύτα, έπειτα από θυσίες αλλά καί αθλιότητες,
έπειτα από ηρωϊσμούς αλλά καί μικρότητες, έπειτα από ολοκαυτώματα αλλά καί εμφύλιες διαμάχες,
μέ ελπίδες καί μέ δάκρυα, ύστερα από επτά χρόνια δημιουργήθηκε μιά κρατική οντότητα, έστω
καχεκτική, τό πρώτο ελληνικό κράτος, ο εθνικός κορμός. Σ αυτόν, μετά από αγώνες άλλων 100 χρόνων
προσαρτήθηκε καί η Θράκη, όταν «ένωσις φυλής συνετελέσθη, τελεσιδίκω αποφάσει Ανωτάτου
Ευρωπαϊκού Αρείου Πάγου, επισήμως αναγνωρίσαντος δίκαιον εθνικής υποθέσεως1». Γι αυτό, λοιπόν,
τό σημαντικότερο κεφάλαιο τής νεώτερης ιστορίας μας, μαζί μέ τόν όπου γής ελληνισμό,
συνεορτάζουμε κι εμείς σήμερα εμβαθύνοντας στίς δύο έννοιες τής λέξεως κεφάλαιο.
Η πρώτη έννοια τής λέξεως, υπονοεί ότι η επανάσταση κεφαλαιοποίησε τήν ελπίδα καί τό όραμα
τών προγόνων μας πού ξεσηκώθηκαν «..κατά τών τυράννων2». Τό κεφάλαιο εκείνο, τών ελπίδων
καί τών οραμάτων, κατετέθη στά τότε χρηματιστήρια τών ανθρωπίνων δικαιωμάτων καί πήραμε τήν
άδεια νά κυκλοφορήσουμε τό πρωτοεμφανισθέν ομόλογο τής ελευθερο-κοινωνίας μας στά fora τής
Δύσεως. Ύστερα από 200 χρόνια οι Έλληνες (όπως δείχνει πρό ημερών δημοσιευθείσα
δημοσκόπηση3) κατασταλάξαμε στό ότι η δική μας επανάσταση ήταν πρωτίστως εθνική καί
θρησκευτική καί βεβαίως διαπνεόταν από κάποια φιλελεύθερα καί κοινωνικά χαρακτηριστικά. Τών
παρερμηνειών, τελικά, υπερίσχυσε ο βιωματικός λόγος τού Γέρου τού Μοριά «…όταν αποφασίσαμεν
νά κάμωμεν τήν επανάστασιν δέν εσυλλογισθήκαμεν ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πώς δέν έχομεν
άρματα… αλλως μία βροχή έπεσεν εις όλους μας η επιθυμία τής ελευθερίας μας καί όλοι, οι
κληρικοί, οι προεστοί, οι καπεταναίοι, οι πεπαιδευμένοι, οι έμποροι, μικροί καί μεγάλοι, όλοι
εσυμφωνήσαμεν εις αυτόν τόν σκοπόν καί εκάμαμεν τήν επανάστασιν…
4».
Στίς τέσσερεις πρώτες συνταγματικές προβλέψεις5 οι επαναστάτες αυτοπροσδιορίστηκαν ότι «Έλληνες εισίν, όσοι αυτόχθονες κάτοικοι τής Επικρατείας πιστεύουσιν εις Χριστόν».
Η δεύτερη έννοια τής λέξεως κεφάλαιο, είναι τό πώς η παρακαταθήκη τού 1821 θά μπορούσε νά
κεφαλαιοποιηθεί στή σημερινή παγκοσμιοποιημένη Ανατολή καί Δύση. Άν αποφύγουμε καί δέντολμήσουμε αυτήν τήν απόπειρα, η συγκλονιστική εκείνη εποποιΐα τού Γένους μας, πού (σύμφωνα
μέ διπλωματικά έγγραφα τού Βατικανού) «συγκίνησε τήν ανθρωπότητα6», θά μείνει ως θησαυρός
«κεκρυμμένος εν αγρώ7».
Τότε, τά στεγανά ανάμεσα στή Δύση καί στήν Ανατολή ήταν γεωγραφικά καί πολιτισμικά, σήμερα
δέν είναι, καί κανείς σήμερα στήν Πατρίδα μας δέν αμφισβητεί τήν ελληνικότητα τών μή χριστιανών,
όταν μάλιστα μετέχουν στήν ελληνική παιδεία μας8
.
Οπότε, ο κόσμος πού ανοίγεται μπροστά μας, σήμερα, είναι περισσότερο πολύπλοκος, όμως, οφείλω
νά ομολογήσω, ότι είναι καί πιό ωραίος! επειδή ενέχει νωπές εμπειρίες καί δυνατές πνευματικές
προκλήσεις. Τί εννοώ εμπειρίες:
Τή στόχευση, πού απέβλεπε στήν άμβλυνση τών εθνικισμών καί τελικά φόβισε λαούς καί
κυβερνήσεις, αφού οι υπερεθνικές οικονομικές ενώσεις, απογοήτευσαν βαρύγδουπα.
Τήν προσπάθεια, πού επεδίωκε τήν απο-θρησκειοποίηση τών λαών καί τελικά κατέπεσε σάν
χάρτινος πύργος μέ τό πρώτο φονταμενταλιστικό αεράκι.
Καί τήν προφητευθείσα «σύγκρουση τών πολιτισμών» πού δυστυχώς ξαναστοιχειώνει απειλητικά,
αφού είδαμε έξαρση τού θρησκευτικού γονιδιώματος, πού αποτελεί τήν εντελέχεια κάθε πολιτισμού.
Οι παραπάνω εμπειρίες συμποσούνται επικινδυνότερα στή Βαλκανική, όπου ο μέχρι τότε
θρυλούμενος μεγάλος ασθενής εκδήλωσε σοβαρά συμπτώματα καί η ελληνική επανάσταση τού
1821 χτύπησε τό πρώτο καρφί στό φέρετρό του. Όμως, στά εκατό χρόνια πού ακολούθησαν, η
Ευρώπη (πού ανέλαβε τήν μοίρα μας), δέν σεβάστηκε τήν περιοχή, «έπαιξε» μέ τήν ιδιοπροσωπεία
μας, προσέδωσε στά Βαλκάνια τίς κατηγορίες μέ τίς οποίες οι λαοί μας αυτοπροσδιορίστηκαν καί
μάς έδωσε τά ιδεολογικά όπλα -κυρίως μέ τή μορφή τού νεώτερου ρομαντικού εθνικισμού- μέ τά
οποία αυτοκαταστραφήκαμε. Βέβαια, τό αμάρτημά της αυτό, η Ευρώπη, τό πλήρωσε ακριβά καί μέ
τή βασιλοκτονία τού 1914 άρχισε τό πανευρωπαϊκό μακελειό, πού εντέλει κατέστρεψε τήν παλαιά
τάξη τής Γηραιάς Ηπείρου9
.
Οπότε, η πρόκληση ποιά είναι;
Γιά νά μήν ξανασυμβούν ποτέ πιά παρόμοια, χρειάζεται όραμα καί αυτό είναι αποκλειστικά δική μας
ευθύνη, τών Ελλήνων. Επειδή, εμείς είμαστε ο πρωτότοκος βαλκανικός λαός. Γιορτάζουμε τά 200
χρόνια μας, η Τουρκία τού χρόνου θά γιορτάσει τά 100 από τήν ίδρυσή της καί οι υπόλοιποι λαοί τής
Χερσονήσου θά αντιμετωπίσουν σύντομα αυτήν τήν ευθύνη μόλις απαλλαγούν από τά εθνικά
δεκανίκια πού χρειάστηκαν γιά νά ορθοποδήσουν μετά τήν κομμουνιστική τους αφύπνηση. Δέν θά
τούς πάρει πολύ χρόνο, οπότε τότε, αδήριτο καί επιτακτικό θά προβάλλει σέ όλους μας τό ερώτημα:
θά συνεχίσουμε ως «Ανατολικό Ζήτημα10» νά είμαστε η πυριτιδαποθήκη τής Ευρώπης ή θά
συντάξουμε πρόταση ειρηνικής συνύπαρξης μέ σεβασμό όλων τών προδιαγραφών πού θεσπίστηκαν
από διεθνείς συνθήκες καί υπερεθνικούς οργανισμούς; Ο άλλος δρόμος είναι η έσχατη παραφροσύνη
τών ανθρώπων, ο πόλεμος, πού δέν διαθέτει πλέον καμμιά ιδεολογική ή ηθική κάλυψη, είναι σκέτοςπρωτογονισμός. Η ανθρωπότητα δέν έχει περιθώρια γιά τέτοια ξεστρατίσματα, καθώς σμικρύνθηκε σέ
οικουμενικό χωριό καί τελεί πρό τού χείλους μιάς οικολογικής καταστροφής11
.
Η απάντηση κρύβεται στά σπλάχνα τής ελληνικής επαναστάσεως καί μπορεί νά ανασυρθεί ως
πρόταση ζωής γιά τόν 21ο αιώνα.
Είναι ο «Θούριος» καί τό «Σύνταγμα» τού Ρήγα Φεραίου πού τότε απευθύνθηκε στούς κατοίκους τής
Ρούμελης, τής Μ. Ασίας, τών μεσογείων νήσων καί τής Βλαχομπογδανίας12
.
Απευθύνθηκε σέ Ρωμιούς καί Τούρκους, Βουλγάρους, Σλάβους, Σουλιώτες, Μακεδόνες, Μανιώτες,
Αγραφιώτες, Αρβανήτες, Αρμένιους, Λαζούς, Μαυροθαλασσινούς καί Μαυροβουνιώτες, σέ
χριστιανούς καί τούρκους, αράπηδες καί άσπρους…
… «μέ μιά κοινήν ορμή,
ελεύθεροι νά ζώμεν,
στήν πίστιν του καθένας,
αδέλφια εις τήν γή.
Σ ανατολή καί δύσι,
καί νότον καί βοριά,
γιά τήν πατρίδα όλοι,
νάχωμεν μιά καρδιά».
Τό ίδιο όραμα ενσάρκωναν καί οι παραδοσιακοί-πατερικοί κολλυβάδες καί ο Πατροκοσμάς γιά τόν
οποίο, τό «ποθούμενο» οπωσδήποτε δέν ήταν η κατάτμηση τών λαών τής Χερσονήσου τού Αίμου σέ
συμβατικές κρατικο-εθνικές ενότητες, μέ βάση τή γλώσσα13.
Άρα γε, σήμερα, μετά καί όσα μεσολάβησαν στή βαλκανική τή δεκαετία τού 90, μήπως ο «Θούριος»
τού Ρήγα είναι μονόδρομος; Τά δοκιμάσαμε όλα, τά υποστήκαμε όλα, από τήν ουτοπική στανική
ομοιο-γενοποίηση τών λαών καί τήν εκτρωματική ιδέα τής ανταλλαγής τών πληθυσμών, μέχρι τό
περιθρίγκωμα σέ σιδηρένια παραπετάσματα καί παιδομαζώματα. Μέχρι τώρα, «σπέρναμε ρόδα καί
φύτρωναν αγκάθια14». Όμως, σήμερα οι πάντες είναι παντού, η παγκοσμιοποίηση, μέ τά καλά καί τά
δύσκολα, είναι πραγματικότητα γύρω μας. Ο Ρήγας τήν είχε ψυχανεμιστεί σάν αναγκαία καί
πνευματική πραγματικότητα.
Μήπως θά έπρεπε νά είναι στόχος γιά τήν πολύπαθη Χερσόνησο τού Αίμου στούς επόμενους
αιώνες;
Μήπως έτσι τό 1821 δέν θά παραμείνει απλή χρυσή σελίδα εποποιΐας αλλά θά συνεχίσει νά
κεφαλαιοποιεί τήν προσφορά του στούς επόμενους αιώνες; Οι Ορθόδοξοι λαοί, πέραν κάθε άλλης
πολιτισμικής ιδιοπροσωπείας, οφείλουμε νά προτάξουμε τό κοινό μας Ποτήριο καί νά μήν
συνεχίσουμε νά σχίζουμε τόν άρραφο χιτώνα τού Κυρίου, πού σεβάστηκαν ακόμα καί οι σταυρωτές
Του. Οι θράκες μουσουλμάνοι, πού τό 1918 μέ τήν επιστολή τών οκτώ βουλευτών τους ζήτησαν, από
τόν γάλλο στρατηγό F.dEsperey καί τόν Βενιζέλο, τήν υπαγωγή τους στήν ελληνική επικράτεια15,πρέπει νά δικαιωθούν ιστορικά, ώστε νά μήν χρειαστεί ξανά νά ζητήσουν τήν διχαστική γιά τήν
προσωπικότητά τους επέμβαση τρίτων στή βαλκανική πατρίδα τους.
Εξάλλου καί ο προσανατολισμός τής Τουρκίας στίς δυτικές αξίες είναι μονόδρομος, όσο καί άν ο
βηματισμός της πρός στιγμήν μετεωρίζεται. Η Ελλάδα, πού μετά τήν εξαγγελία τού Δόγματος Τρούμαν,
ήταν ο μεγαλύτερος κατά κεφαλήν αποδέκτης τής αμερικανικής βοήθειας στόν κόσμο16, αλλά υπήρξε
καί ο πρώτος βαλκανικός Εταίρος τής ΕΕ, έχει τεράστια ευθύνη γιά νά μήν ισοσκελιστεί τό 1821 ποτέ!
Οπότε χρειάζεται μέ μέθοδο αλλά καί υπομονή νά προοδοιπορήσουμε στό χτίσιμο ενός τέτοιου
οράματος. Όλοι μαζί οι βαλκάνιοι, χέρι-χέρι, χωρίς νά αφήσουμε κανέναν πίσω, ξεπερνώντας πικρίες,
κατανοώντας δισταγμούς καί μικρές καθυστερήσεις. Κάποτε, ο Πρόεδρος Johnson τών ΗΠΑ είχε πεί:
«Δέν μπορείς νά παίρνεις ένα πρόσωπο τό οποίο επί χρόνια πεδικλωνόταν από τίς αλυσίδες καί νά τό
απελευθερώνεις, φέρνοντάς το στήν αφετηρία ενός αγώνα καί τότε νά λές είσαι ελεύθερος νά
ανταγωνιστείς μέ όλους τούς άλλους καί νά εξακολουθείς δικαίως νά πιστεύεις ότι υπήρξες απόλυτα
τίμιος. Οπότε, δέν είναι αρκετό νά ανοίξεις απλώς τίς πόρτες τής ευκαιρίας. Όλοι οι πολίτες μας πρέπει
νά έχουν τήν ικανότητα νά περάσουν μέσα από αυτές τίς πόρτες. Δέν αναζητούμε απλώς τήν ισότητα ως
δικαίωμα καί θεωρία, αλλά τήν ισότητα ως ένα γεγονός, τήν ισότητα ως ένα αποτέλεσμα»17.
Μοναδικοί κίνδυνοι πού διαμορφώθηκαν σέ άλλες κοινωνίες καί θά μπορούσαν αμείλικτα νά
τορπιλίσουν τήν ισότιμη συμπόρευση τών λαών μας στήν Βαλκανική, είναι δύο· η Ισλαμο-αριστερά18
καί τό κίνημα Πολιτικής Ορθότητος19. Όχι επειδή έχουν απαραίτητα λαθεμένες προθέσεις, αλλά
επειδή τρομάζουν τίς κοινωνίες, όταν άνωθεν νομοθετούν, χωρίς νά έχουν προηγηθεί διεργασίες
πολιτικής παιδείας ή πνευματικής καλλιεργείας. Καί τότε, στήν αντίπερα όχθη συσπειρώνεται οργή
καί πάντοτε κάπου εκκολάπτεται τό αυγό τού φιδιού.
Αγαπητοί μου,
Όσο κι άν κορυβαντιούν οι άλλοι, εμείς ο ελληνισμός, αποτινάζοντας τή βεβαιότητα αλλά καί τή
μοναξιά μας, οφείλουμε «έτι καί έτι» νά ευαγγελιζόμαστε στόν κόσμο προτάσεις ζωής πού σάν
«δερμάτινοι χιτώνες» θά ντύσουν τόν γυμνό καί φοβισμένο άνθρωπο, προκειμένου νά οικοδομηθεί
μέσα του διαλεκτικά η πλήρης αγαπητική καί αναστημένη από τόν θάνατο ύπαρξή του. Η επανάσταση
τού 1821 είναι μιά βαρειά υπόμνηση, ένα ακριβό κεφάλαιο πού χρειάζεται καί πάλι νά
κεφαλαιοποιηθεί. Άν σταλήθεια γιορτάζουμε τήν εφετινή επέτειο, μιά τέτοια ευθύνη δέν μπορούμε
νά τήν παραβλέψουμε.
Όταν οι Έλληνες κάλεσαν επίσημα τόν Ιωάννη Καποδίστρια νά αναλάβει Κυβερνήτης, εκείνος από
τήν Γενεύη τούς απάντησε μέ ένα συγκλονιστικό κείμενο πού κατέληγε ως εξής: «Τελευταίον, κύριοι!
Η ελπίδα μου είναι στό Θεό όπως καί η δική σας. Η θεία Του Πρόνοια, γιά τίς διαφωνίες σας, δέν θά
σάς συγχωρήσει ποτέ, όταν παραδώσετε εκ νέου τήν πατρίδα στόν παντελή όλεθρο ή στόν ξένο
δεσποτισμό. Όχι, κύριοι! εσείς θά σώσετε τήν πατρίδα… η θρησκεία σας, ο ζήλος σας καί η τιμή σας
αυτό εγγυώνται καί οι πανταχού καλοί άνθρωποι δέν αμφιβάλλουν πλέον20».
Χρόνια πολλά, αγαπητοί μου! Η Πατρίδα μας νά είναι καλά καί νά συνεχίσει νά επαναστατεί γιά τήν
«ειρήνη τού σύμπαντος κόσμου». Ο Χριστός νά σκεπάζει τόν κόσμο μας.
Χαίρε Θεοτόκε Παρθένε! Χαίρε, ώ χαίρε λευθεριά!
Ο Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος
