Του Μητροπολίτη Αργολίδος Νεκταρίου
Η επέλαση του COVID-19, πέρα από την αναστάτωση, τις συμφορές και τις τραγωδίες που δημιούργησε, έφερε στην επιφάνεια και κάτι θετικό, όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς σε άρθρο του την Κυριακή της 12ης Απριλίου.
«Μέσα σε αυτόν τον εφιάλτη η περίπτωση της Ελλάδας έμοιασε έκπληξη. Μια καταφανέστατα παρακμιακή κοινωνία, με θεσμούς και λειτουργίες ολοκληρωτικής υποταγής στη συμφεροντολαγνεία και κομματική αντιμαχία, με πολιτικό προσωπικό ευτελέστατων επιδιώξεων, εγωλαγνείας, κλεπτομανίας, διαπλοκής – αυτή η Ελλάδα εξέπληξε.
Βγήκε στην επιφάνεια και ανέλαβε ηγετικές ευθύνες μια άλλη, διαφορετική, απρόσμενη ανθρώπινη ποιότητα. Μια χούφτα άνθρωποι, σε θέσεις κλειδιά, με κοινό γνώρισμα την πρωτόγνωρη στην εντόπια κοινωνία σοβαρότητα. Καταρτισμένοι, έμπειροι, ευφυείς, διαπρεπείς ο καθένας στην επιστήμη του και στη δουλειά του – τίμιοι Έλληνες » .
Είναι ένα φωτάκι ελπίδας στη μαυρίλα των ημερών. Την ίδια ημέρα όμως συνέβησαν και κάποια γεγονότα που με προβλημάτισαν έντονα και με ανησύχησαν. Μαζί με αυτή την ποιότητα αναδύθηκε και κάτι ακόμα που προκαλεί αποτροπιασμό: Ο χαφιεδισμός, η ρουφιανιά, το κτήνος που κρύβουμε μέσα μας.
Σε τελευταία ανάλυση αναδύεται μια νοοτροπία φασιστική. Για να θυμηθώ τον Πασκάλ, «ο άνθρωπος ούτε άγγελος είναι ούτε κτήνος και η δυστυχία του είναι πως εκείνος που θα έπρεπε να ενεργεί σαν άγγελος, ενεργεί σαν κτήνος» .
Δυστυχώς σε περιόδους κρίσεων (και όχι μόνο) κάποιοι βγάζουν ο,τι καλύτερο έχουν, αυτοθυσία, αγάπη, καλοσύνη, νοιάξιμο για τον άλλον.
Αλλά κάποιοι άλλοι βγάζουν ο,τι χειρότερο έχουν. Και φοβάμαι ο,τι αυτοί είναι οι περισσότεροι. Μια ασύληπτη κακότητα, μίσος, φθόνος, εκδικητικότητα, κακεντρέχεια. Βγάζουν όλο τον πραγματικό σκοτεινό εαυτό τους. Δυστυχώς όσο και να κρυβόμαστε και να υποκρινόμαστε, σε περιόδους κρίσεων – κυρίως, πέφτουν οι μάσκες και εμφανίζεται αυτό που είμαστε.
Με την αναγγελία των περιορισμών από την πολιτεία, ξαναμπήκε στο λεξιλόγιο μας η λέξη «καταγγελία» και ειδικά σε ο,τι αφορά τον εκκλησιαστικό χώρο. (Βεβαίως η πραγματικότητα αυτή θα πρέπει να μας προβληματίσει, όλους τους πιστούς, κληρικούς και λαικούς.
Γιατί τόσο μένος εναντίον της Εκκλησίας και ειδικά των κληρικών; Πόσο ευθυνόμαστε εμείς γι΄ αυτή την κατάσταση και τι μπορούμε να κάνουμε, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα, το οποίο θέλει πολλή και νηφάλια συζήτηση).
Θα αναφερθώ σε τέσσερα μόνο περιστατικά από τα πολλά που έγιναν στον τόπο μας αυτές τις μέρες.
Σε κάποιο χωριό, γινόταν μια κηδεία. Οι άνθρωποι τήρησαν τις επιταγές της πολιτείας και παρέμειναν έξω από την Εκκλησία. Οι περισσότεροι στα σπίτια τους. Απαίτησαν όμως να ανοίξουν τα μεγάφωνα της εκκλησίας.
Σε λίγη ώρα έφτασε η αστυνομία γιατί έγινε «καταγγελία»! Κάποιο πρόσωπο, που μισούσε θανάσιμα τον μακαρίτη, για να τον εκδικηθεί ακόμα και μετά θάνατον, έκανε την καταγγελία. Όχι βέβαια γιατί ενδιαφέρθηκε για την υγεία των συγχωριανών της…
Ιερέας σε άλλη Εκκλησία, λειτουργούσε με το προβλεπόμενο προσωπικό, τέσσερα άτομα. Στα μισά της λειτουργίας κατέφθασε η αστυνομία. «Καταγγελία» από γείτονα, που έχει τσακωθεί με έναν επίτροπο: «Στην Εκκλησία έχουν μαζευτεί πάνω από δέκα άτομα!» Έλεγχος, αναστάτωση, τελείωσε και αυτό .
Την Κυριακή επαναλήφθηκε το ίδιο σκηνικό και μάλιστα πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις στον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα. Οι Κερκυραίοι γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνει Κυριακή των Βαίων, όταν τιμάται η θαυματουργική επέμβαση του Αγίου.
Μετά τη Λειτουργία ακολουθεί η μεγαλύτερη λιτανεία του σκηνώματος του που κρατά τρεις ώρες. Αυτή την Κυριακή η λιτάνευση ματαιώθηκε κι έγινε μια μικρή περιφορά μέσα στο Ναό. Κατηγορήθηκε ο Μητροπολίτης, ακόμα και η Δήμαρχος.
Και πάλι «καταγγελία», επέμβαση του Εισαγγελέα κ.λπ. Δεν σχολιάζω τις όποιες νομικές παραβάσεις, αυτά είναι θέματα της Δικαιοσύνης. Μου έκανε όμως εντύπωση μια φράση από τις δηλώσεις της κ. Δημάρχου. «Είμαι έτοιμη να αντιμετωπίσω την μικροκομματική εκμετάλευση που επιχειρούν κάποιοι άλλοι και την στοχοποίησή μου ».
Το αφήνω ασχολίαστο. Ο νοών νοείτω.
Τέλος ένα άλλο γεγονός έκανε κι αυτό το γύρο του διαδικτύου. Κάποιος πατέρας έφερε το παιδί του σε ένα Ναό της πρωτεύουσας, στη νότια θύρα του Ιερού και ο ιερέας το κοινώνησε.
Κάποιος γείτονας προφανώς «σκασμένος» από τον εγκλεισμό, βγήκε στο μπαλκόνι «έβγαλε το όπλο» του, δηλαδή το κινητό και αποθανάτισε τη σκηνή. Σε λίγα λεπτά το γεγονός είχε γίνει πρωτοσέλιδο. Όπως ήταν επόμενο, σε λίγο κατέφθασε και η αστυνομία.
Και πάλι δεν θα σταθώ στη νομική πλευρά του θέματος. Σε αυτήν τοποθετήθηκε ο Μητροπολίτης Πειραιώς που είναι και νομικός.
Η Ιερά Αρχιεπισκοπή ανέλαβε τη διερεύνηση. Το ίδιο και η Δικαιοσύνη. Όμως θα σταθώ στην ηθική πλευρά. Ρωτάω όλους τους καταγγέλοντας και ειδικά τον τελευταίο: Γιατί τόση ευαισθησία και τόση σπουδή να καταγγελθεί αυτό το γεγονός και να δημοσιοποιηθεί;
Πιστεύει… ότι ήταν τόσο επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία; Αν διαθέτει τέτοια ευαισθησία για τη δημόσια υγεία, γιατί δεν ανησυχεί αυτό που γίνεται στις παραλίες μας, στα supermarkets; Είμαι σίγουρος ότι αυτός όπως κι όλοι μας εκεί ψωνίζουμε.
Εκεί θα είχε την ευκαιρία να κάνει πολλές φωτογραφίσεις και μ’ αυτό το πλούσιο φωτογραφικό υλικό να προβεί σε πολλές καταγγελίες… Άλλωστε όλοι το επισημαίνουν ότι ο συγχρωτισμός στα supermarkets είναι πολύ πιο επικίνδυνος και παράνομος, από το να κοινωνήσει ένα παιδάκι, έξω από το ναό.
Κι επειδή κάθε μπαστούνι έχει δύο άκρες, ο καταγγέλων προκάλεσε την αγανάκτηση των γειτόνων. (Ήδη κυκλοφόρησαν εικόνες και βίντεο από τους ένοικους των γειτονικών πολυκατοικιών.)
Αναρωτιέμαι, πως αισθάνεται ο εν λόγω κύριος όταν από τα άλλα μπαλκόνια τον αποκαλούν «ρουφιάνο», «χαφιέ», «προδότη» κ.λπ. (περιττό βέβαια να τονίσω πως δεν συμφωνώ με κάθε μορφή αντεκδίκησης.)
Όλα αυτά τα περιστατικά και άλλα παρόμοια ήταν που με ανησύχησαν. Και με κάνουν να νιώθω, ότι ο εφιάλτης του COVID-19 θα φέρει μαζί του κι άλλο ένα κακό: Την «ρουφιανιά» με όλες τις μορφές της και από την οποία δύσκολα θα απαλλαγούμε.
Βεβαίως αν ρωτήσει κανείς όλους τους καταγγέλλοντας, ποια είναι τα κίνητρά τους, θα απαντήσουν: η προστασία της υγείας!
Δεν με πείθουν και τους απαντώ: «Θα ντρεπόμασταν για τις καλύτερες πράξεις μας αν γνωρίζαμε τα βαθύτερα κίνητρά μας» (Πιέρ Ντακό).
Σε μια από τις επισκέψεις μου στη Ρωσία, βρέθηκα σε ένα στρατόπεδο του Γκουλάγκ στα Ουράλια. Μετά από μια τετράωρη ξενάγηση, ένιωσα άρρωστος απ’ όσα είδα και άκουσα. Καθήσαμε με τον διευθυντή και άλλους να κουβεντιάσουμε. Σε ερώτησή μου, πως βρέθηκαν σε αυτό το κολαστήριο και βασανίστηκαν ανελέητα τόσες χιλιάδες άνθρωποι. Η απάντησή του ήταν:
-Από τις καταγγελίες. Και το κακό είναι ότι ακόμη και μέσα στο στρατόπεδο ανάμεσα στους καταδίκους, υπήρχαν καταδότες. Στη γλώσσα των κρατουμένων ονομάζονταν «κλώσσες».
Προσπαθούσαν λοιπόν να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους και με τις ευλογίες της διοίκησης παρακολουθούσαν τα πάντα και έδιναν αναφορές.
Ξαναρώτησα:
-Απ’ ο,τι καταλαβαίνω, όλο το σύστημα στηρίχθηκε στον χαφιεδισμό. Γιατί λοιπόν δημοσιοποιήθηκαν τόσα λίγα πράγματα; Στην Ελλάδα, μετά την επτάχρονη δικτατορία, βγήκαν στο φως αμέτρητες ιστορίες βιαιοτήτων, βασανιστηρίων κ.λπ. Δημοσιοποιήθηκαν ντοκουμέντα, μαρτυρίες.
Υπήρξε κάποια έστω αποχουντοποίηση και κάποιοι τιμωρήθηκαν. Και όλα αυτά για μια δικτατορία που κράτησε μόνο επτά χρόνια. Εδώ γιατί δεν συνέβη κάτι τέτοιο;
Ο Διευθυντής χαμογέλασε. Η απάντησή του με άφησε άναυδο.
-Ποιος να τιμωρηθεί απ’ όλους; Αφού όλοι λίγο πολύ ήμασταν χαφιέδες! Όλοι καταγγείλαμε ο ένας τον άλλο για να επιβιώσουμε…..
Τις ίδιες σχεδόν ιστορίες άκουσα και στα ναζιστικά στρατόπεδα του Νταχάου και του Άουσβιτς. Ο χαφιεδισμός δεν έχει σύνορα .
Θυμάμαι τις διηγήσεις των παλαιότερων για τα σκληρά χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου.
Το δέντρο του χαφιεδισμού είχε πάρει τεράστιες διαστάσεις. Οι μεν κατέδιδαν τους δε. Ένα ασταμάτητο δράμα. Μια ατέλειωτη βεντέτα. Αλήθεια έχουμε σκεφτεί πόσες χιλιάδες συμπατριωτών μας εκτελέστηκαν και από τα δύο στρατόπεδα με βάση τις καταγγελίες;
Είχε καταλυθεί κάθε έννοια δικαίου. Η ανθρώπινη ζωή δεν είχε καμία αξία. Δεν χρειαζόταν να είχες κάνει κάτι. Φτάνει ο γείτονας ή ο συγγενής σου με τον οποίο είχες κτηματικές διαφορές για μια σπιθαμή γης, για τριάκοντα αργύρια, να σε καταγγείλει. Φτάνει ο συνάδελφός σου που ένιωθε μειονεκτικά απέναντί σου να σε υπονομεύσει και να σε τελειώσει.
Η ιστορία επαναλήφθηκε πολλές φορές με μικρές παραλλαγές: καταγγελία, σύλληψη, συνοπτικές διαδικασίες, εκτέλεση.
Με ωμό τρόπο δικαιολογεί αυτή την πρακτική ο Τρότσκυ: «Όποιος επιδιώκει έναν σκοπό, δεν δικαιούται να απαρνιέται τα μέσα για την επίτευξη του». Δηλαδή ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.
Τούτες τις μέρες, στα τροπάρια που ακούμε ακούγεται συχνά η λέξη προδοσία και μαζί, σα να είναι αδέλφια, η λέξη φθόνος .
Συγκρατείστε τη φράση : «φθόνος γαρ ουκ οίδε προτιμάν το συμφέρον. Αυτός εις προδοσίαν εκίνησεν τον Ιούδαν». Όταν ο Πιλάτος, ανέκρινε τον Χριστό, παρόλο που ήταν σκληρός ανελέητος και απάνθρωπος, δεν βρήκε κάποια αιτία για να Τον καταδικάσει και ήθελε να Τον ελευθερώσει.
Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος σχολιάζει : «ήδει γαρ ότι διά φθόνον παρέδωκαν αυτόν».
Φοβάμαι λοιπόν, ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται, το σαράκι του φθόνου δεν αφήνει τον άνθρωπο να ησυχάσει. Έχω την αίσθηση ότι ο ιός του φθόνου είναι πολύ πιο επικίνδυνος από τον κορωνοιό.
Παρεπιπτόντως θα ήθελα να αναφέρω ένα όνομα που βρίσκεται στην επικαιρότητα: Σωτήρης Τσιόδρας. Γενική η αναγνώριση, όχι μόνον για την επιστημονική του κατάρτιση, αλλά και για την σοβαρότητα, την ανθρωπιά, ειδικά για την ποιότητα. Όμως αυτή η ποιότητα είναι επικίνδυνη. Δεν αντέχεται η ποιότητα, προκαλεί το φθόνο
Και η μετριότητα περιμένει στη γωνία το λάθος, το απρόβλεπτο, κάποια παράλειψη για να αρχίσει την υπονόμευση. Γράφει στο ίδιο άρθρο ο Χ. Γιανναράς.
«Φυσικά και ξεκίνησε από τους δημοσιογραφικούς υπονόμους η αποφορά της κακεντρέχειας, της προσπάθειας να μετριαστεί η έκπληξη της κοινής γνώμης. Ο,τι φοβάται πιο πολύ η κατεστημένη στα πλοκάμια της εξουσίας φαυλότητα, είναι η σύγκριση: το ξεγύμνωμα της μετριότητας, ανικανότητας και διαφθοράς από παρουσίες αψεγάδιαστης ποιότητας και ανιδιοτέλειας».
Υπάρχει κι ένα μειονέκτημα στον εν λόγω εξαιρετικό επιστήμονα.
Είναι και δεν το κρύβει, χριστιανός. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορούν να το αντέξουν εύκολα οι γνωστοί κύκλοι των γνωστών κατευθύνσεων.
Όταν ο συνάδελφός του, Άγιος Λουκάς, χειρουργός και κατά σύμπτωση κι αυτός λοιμοξιολόγος, διάσημος και καταξιωμένος επιστήμονας, εκδήλωνε την πίστη του, γινόταν αντικείμενο χλευασμού. Και όταν αποφάσισε να χειροτονηθεί ιερέας, το περιβάλλον του, δεν το άντεξε και έλεγαν: «πως ένας καταξιωμένος επιστήμονας ασχολείται με μία ξεπερασμένη υπόθεση που λέγεται εκκλησία;»
Οι αλλεπάλληλες συλλήψεις, φυλακίσεις και εξορίες, βασίστηκαν δυστυχώς, κυρίως σε καταγγελίες κάποιων συναδέλφων του, που δεν άντεχαν την ποιότητα. Και πάλι ο φθόνος…..
Επανέρχομαι.
Το έχω δηλώσει από την πρώτη στιγμή, ότι παρόλη την θλίψη που νιώθω βλέποντας τις εκκλησίες άδειες, συμφωνώ με τα σκληρά μέτρα που πάρθηκαν και δεν έχω καμία πρόθεση, να έλθω σε αντίθεση με την Ιερά Σύνοδο, την πολιτεία, τους νόμους, την ιατρική κοινότητα.
Όμως ανησυχώ βαθιά. Μήπως το όλο κλίμα βοηθάει στην αναβίωση μιάς άλλης μορφής ανελέητου φασισμού, χαφιεδισμού και των χειρότερων αντικοινωνικών ενστίκτων των ανθρώπων μας.
Όλοι σήμερα κυκλοφορούμε μ’ ένα κινητό, που χρησιμοποιείται και ως μαγνητόφωνο και ως φωτογραφική μηχανή και ως βίντεο. Που θα φτάσουμε; Σήμερα φοβόμαστε και να χαιρετίσουμε και να πλησιάσουμε τον άλλο, λόγω του ιού.
Ο ιός κάποια στιγμή θα φύγει. Αν όμως εθιστούμε στον ιο της καταγγελίας, της ρουφιανιάς, του φθόνου, τι μέλει γενέσθαι; Να φοβόμαστε ο ένας τον άλλον; Να βλέπουμε όλους με καχυποψία;
Να μετράμε ακόμα και τις λέξεις ή τις κινήσεις; Αν ο καθένας γίνει και ήδη γίνεται, ένας big brother για τον άλλο, που θα οδηγηθούμε; Σε μια νέα μορφή φασισμού; Το κτήνος που κρύβουμε μέσα μας αν δεν τιθασευτεί, θα βρεί διέξοδο κάπου.
Σε ολοκληρωτικές ιδεολογίες και πρακτικές οποιουδήποτε χρώματος. Η ιστορία έχει πάμπολλα παραδείγματα. Όπως πολύ σωστά γράφει ο Άρθουρ Καίστλερ: «Ο φασισμός δεν μπορεί να νικηθεί μόνο στα πεδία της μάχης.
Πρέπει να νικηθεί και μέσα στο μυαλό, στις καρδιές και στους αδένες των ανθρώπων. Γιατί είναι απλώς μια νέα λέξη για μια πολύ παλιά πνευματική κατάσταση». Κι εδώ η νομική επιστήμη σηκώνει τα χέρια. Η αντιμετώπιση του κτήνους που κρύβεται μέσα μας απαιτεί εσωτερικό αγώνα με τη συνέργεια της Θείας Χάρης . Το κτήνος να μεταμορφωθεί σε άγγελο.
Πριν λίγα χρόνια κυκλοφόρησε στα Ελληνικά το εξαιρετικό βιβλίο του Ρουμάνου λογοτέχνη και συγγραφέα Νικολάε Στάινχαρντ, με τον τίτλο «Το ημερολόγιο της ευτυχίας». Ο Στάινχαρντ νέος ακόμα αρνήθηκε τις τιμές, τις υψηλές θέσεις που του πρότεινε το καθεστώς της πατρίδας του, όντας εκ διαμέτρου αντίθετος με οποιαδήποτε ολοκληρωτική ιδεολογία, πράγμα που του στοίχισε πολλές διώξεις και ταλαιπωρίες.
Το 1959 κλήθηκε στο άντρο της SECURITATE και του προτάθηκε να γίνει “συνεργάτης”, δηλαδή χαφιές της μυστικής αστυνομίας.
Του δόθηκε διορία τριών ημερών για να επιλέξει την συνεργασία ή την φυλακή. (Δημοκρατικές διαδικασίες!) Προτίμησε το δεύτερο. Καταδικάστηκε σε 13 χρόνια φυλακή. Τελικά έμεινε έξι χρόνια λόγω γενικής αμνηστίας. Υπέστη αμέτρητες ταπεινώσεις, ξυλοδαρμούς, προσβολές, πείνα, βασανιστήρια.
Εκεί μέσα στον πόνο και στην απέραντη θλίψη, γνωρίζει τον Θεό και βαπτίστηκε κρυφά μέσα στο κελλί. Μετά την αποφυλάκιση αρνείται και πάλι τη συνεργασία με το καθεστώς και εργάζεται ως φορτοεκφορτωτής.
Το 1980 έκανε αυτό που έλεγε η καρδιά του. Έγινε μοναχός. Στο περίφημο βιβλίο του, που είναι και μία αυτοβιογραφία του, γράφει κάτι που θα πρέπει πολύ να μας προβληματίσει, ειδικά στην μετά COVID-19 εποχή.
«Σε τι μπορεί να ελπίζει μια κοινωνία, όταν μετατρέπει την καχυποψία, το μίσος, την καταγγελία σε βασική της αρχή; Είναι σαν να σπέρνεις δηλητήριο και να περιμένεις να φυτρώσουν χόρτα».
Με Αναστάσιμες ευχές
Ο Αργολίδος Νεκτάριος
