Επιστολή απέστειλε στην Ιερά Σύνοδο ο Μητροπολίτης Κυθήρων Σεραφείμ, αναφορικά με το ζήτημα της “εικαζoμένης συναινέσεως” για μεταμοσχεύσεις και δωρεά οργάνων και αναφέρει μεταξύ άλλων πως πουθενά στην Αγία Γραφή δεν υπάρχει “εγκεφαλικός θάνατος”…
Ολόκληρη η επιστολή εχει ως εξής:
Εν Κυθήροις τη 12η Νοεμβρίου 2013
Προς
Την Ιεράν Σύνοδον της Εκκλησίας της Ελλάδος
Ιωάννου Γενναδίου 14
115 21 Αθήνας
Μακαριώτατε άγιε Πρόεδρε,
Σεβασμιώτατοι άγιοι Συνοδικοί Σύνεδροι,
Ευσεβάστως προάγομαι, μετά την λήψιν της υπ΄αριθ.4035/1778/26-9-2013 Σεπτής Εγκυκλίου της Ιεράς ημών Συνόδου«περί του ζητήματος της «εικαζομένης συναινέσεως», συμφώνως τοις Ν.3984/2011 και 4075/2012» δι΄ης κοινοποιείται εις ημάς η εν τη Συνεδρία της 31ης του μηνός Αυγούστου ε.ε. ληφθείσα σχετική Απόφασις της απελθούσης Δ.Ι.Σ., να θέσω υπό την έμφρονα κρίσιν Υμών τους ακολούθους προβληματισμούς επί του συνέχοντος το ημέτερον Ποίμνιον και εν γένει το Ορθόδοξον Χριστεπώνυμον Πλήρωμα λίαν σοβαρού και φλέγοντος θέματος τούτου.
1.Την επίμαχον διάταξιν περί «εικαζομένης συναινέσεως» του Ν.3984/2011 περί των μεταμοσχεύσεων και της δωρεάς οργάνων, αντικαταστήσαντος τον παλαιότερον Ν.2737/1999, διώρθωσεν ο νομοθέτης διά τροπολογίας διά του Ν.4075/2012, εισαχθείσης της εννοίας της οικογενειακής συναινέσεως (αρθρ.55, παρ.4 ΦΕΚ 86, τεύχ.Α΄, 11-4-2012) και προστεθείσης εις την αρχικήν διατύπωσιν του Ν.3984 (αρθρ.9, παρ.2) : «η αφαίρεση ενός η περισσότερων οργάνων από ενήλικο θανόν πρόσωπο πραγματοποιείται εφόσον, όσο ζούσε δεν είχε εκφράσει την αντίθεση του» της περιοριστικής προτάσεως: «και κατόπιν συναίνεσης της οικογένειάς του».
Κατά ταύτα η «εικαζομένη συναίνεσις» ισχύει, εν η περιπτώσει δεν υπάρχει οικογένεια ή οικογενειακόν περιβάλλον εις «το θανόν ενήλικο πρόσωπο», το οποίον εν τη ζωή του δεν είχε εκφράσει την προς τούτο αντίθεσίν του, ή δεν ισχύει, εάν διά τούτο υπάρχη συναίνεσις της οικογενείας του, χωρίς όμως σαφώς να δηλούται εν τη τροπολογία το απαραίτητον και το «ης ουκ άνευ» της οικογενειακής συναινέσεως. Οι δύο ούτοι πολιτειακοί νόμοι προασπίζονται της εικαζομένης συναινέσεως και της οικογενειακής συναινέσεως, αλλά παρακάμπτουν την προσωπικήν συναίνεσιν του ανθρώπου , την οποίαν αείποτε σέβεται, προϋποθέτει και υποστηρίζει ο αιώνιος και αναλλοίωτος Θείος Νόμος της θεοπαραδότου και αμωμήτου ημών Ορθοδόξου Χριστιανικής Πίστεως.
2.Ατυχώς και σκοπίμως η κειμένη νομοθεσία εκλαμβάνει ως αυτονόητον την προσωπικήν συναίνεσιν, μη εκφρασθείσης εν τω βίω της διά τούτο αντιθέσεως. Όμως τούτο, Μακαριώτατε και άγιοι Συνοδικοί Πατέρες, φαλκιδεύει το θείον δώρον και δικαίωμα του αυτεξουσίου και της ελευθέρας βουλήσεως του ανθρώπου, μεθ΄ου επλάσθη υπό του Θείου Δημιουργού. Έχει το δικαίωμα ο άνθρωπος εν όσω ζη, ποιών χρήσιν του αυτεξουσίου του, να πραγματοποιήση την δωρεάν ενός εκ των διπλών οργάνων του (π.χ. πνευμόνων, νεφρών), εφ΄όσον δεν κινδυνεύει η ζωή του, ή να ορίση αυτοβούλως την έγκαιρον αφαίρεσιν ενός ή περισσοτέρων οργάνων του, εν η περιπτώσει συμβή δι΄απροόπτου περιστατικού ακαριαίως ο θάνατος, ο καρδιακός και όχι ο καλούμενος «εγκεφαλικός» θάνατος, δηλαδή η οριστική διακοπή της ζωής, η οποία συνεπάγεται κατά την ορθόδοξον χριστιανικήν ανθρωπολογικήν θεώρησιν την έξοδον της ψυχής εκ του σώματος, και θα έχη πολλήν παρά Κυρίου ευλογίαν και αμοιβήν, εάν τούτο ελευθέρως και αυτοπροαιρέτως πράξη ή προνοήση περί αυτού, διότι θα καταδειχθή διά του τρόπου αυτού η θεομίμητος και έμπρακτος αγάπη αυτού προς τον πάσχοντα και εμπερίστατον συνάνθρωπόν του.
Θα αναδειχθή ούτω πως άξιος μιμητής του «ώσπερ πελεκάν τετρωμένου την πλευράν Αυτού Λόγου και ζωώσαντος τους Αυτού θανέντας παίδας, επιστάξαντός τε τους ζωτικούς Αυτού κρουνούς» Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, υπό σωτηριολογικήν, βεβαίως, έννοιαν.
Παρά ταύτα δε, από του σημείου αυτού, της ελευθέρας δηλονότι και αβιάστου δόσεως οργάνων του σώματος, μέχρι της αυθαιρέτου, άνευ της εκπεφρασμένης προσωπικής συναινέσεως αφαιρέσεως αυτών, υφίσταται τεραστία και χαώδης διαφορά ˙ το εν του άλλου απέχει «καθ΄όσον απέχουσιν ανατολαί από δυσμών»[1]. Κατά τον Θείον Απόστολον Παύλον «έκαστος καθώς προαιρείται τη καρδία, μη εκ λύπης ή εξ ανάγκης˙ ιλαρόν γαρ δότην αγαπά ο Θεός».[2]
3. Εις τον χριστιανικόν-πνευματικόν χώρον μας, ως γνωστόν, αξίαν, σημασίαν και βαρύτητα έχει η προσωπική συναίνεσις, εκφραζομένη διά του λόγου, της γραφίδος και της καταφάσεως της ζωής μας. «Έστω δε ο λόγος υμών ναί ναί, ου ου ˙ το δε περισσόν τούτων εκ του πονηρού »[3] . Ή συμφωνείς ή δεν συμφωνείς. Η εικαζομένη ή η οικογενειακή συναίνεσις δεν προσμετράται κατά τον ηθικόν και πνευματικόν νόμον διά τον χαρακτηρισμόν της πράξεως ενός ανθρώπου ως αξίας ή απαξίας. Μόνον η εκπεφρασμένη ή δεδηλωμένη προσωπική συναίνεσις υπολογίζεται και αξιολογείται .
Με την ιδίαν λογικήν της εικαζομένης συναινέσεως θα ηδύνατο ποτέ να εκδώση νόμον το κράτος διά να περιέρχεται εις αυτό ή εις ωρισμένα κρατικά Ιδρύματα ολόκληρος η περιουσία ενός νέου ανθρώπου, ο οποίος λόγω τροχαίου ή άλλου τινός εκτάκτου συμβάντος δεν προέφθασε να διαθέση διά νομίμου διαθήκης την περιουσίαν του, παρά την ύπαρξιν συζύγου και τέκνων ή γονέων και αδελφών; Καί εφ΄όσον εις την περίπτωσιν αυτήν προδήλως δεν είναι τούτο δυνατόν να συμβή, πόσω μάλλον εις την άλλην περίπτωσιν αφαιρέσεως ζωτικών οργάνων με συνέπειαν την απώλειαν της ζωής μελλοθανάτου τινός, και όχι απλώς του πλούτου, θα ήτο παντελώς αδύνατον να γίνη.
4.Καί η οικογενειακή συναίνεσις δεν ευρίσκεται εκτός προβλημάτων. Δεν είναι σαφής ο καθορισμός των μελών της οικογενείας υπό του νόμου. Ανήκουν εις αυτήν οι σύζυγοι και τα παιδιά ή συμπεριλαμβάνονται και οι γονείς και τα αδέλφια; Καί εάν υπάρξη διχογνωμία και διχοστασία εις τα μέλη του οικογενειακού περιβάλλοντος, τότε τι γίνεται; Ο θανών ή η θανούσα αφίεται εις το έλεος του Θεού ή εις την μήνιν των ωργισμένων και διαφωνούντων οικείων; Καί όταν, ενδεχομένως, την τελευταίαν ώραν παρουσιάζωνται άσχετοι και αδιάφοροι μέχρι τότε οικογενείς μόνο και μόνον διά να εκδικηθούν ή να εκμεταλλευθούν εμπορικώς τα διάφορα όργανα του οικείου των τότε τι δέον γενέσθαι; Ο δύστηνος αυτός άνθρωπος μένει έρμαιον ανθρωπίνων παθών, αδυναμιών και εκμεταλλεύσεως;
5.Ο «εγκεφαλικός θάνατος» και ο «κλινικά νεκρός» άνθρωπος. Ουδαμού εις την Αγίαν Γραφήν και την Πατερικήν γραμματείαν συναντάται τοιούτος θάνατος και τοιαύτη νέκρωσις. Καί παρότι ενίοτε νεκρούται ο εγκέφαλος υπό σοβαροτάτων εγκεφαλικών επεισοδίων και η μορφή του βαρέως νοσούντος παρέχει την εικόνα του «κλινικά νεκρού», εν τούτοις, παλλομένης της καρδίας, έστω και ασθενώς και αρρύθμως, ο άνθρωπος ζη και έχει πνοήν, ακόμη και με τεχνητήν υποστήριξιν. Η δε ψυχή του σοβαρώς ασθενούντος και διδόντος την εντύπωσιν του «φυτού», ως λέγεται, δεν παύει καθ΄ένα ανεξήγητον τρόπον να κάμνη τας εσωτερικάς διεργασίας της και ανεπαισθήτως να χαρίζη μίαν ψυχικήν ωριμότητα και βελτίωσιν εις τον βαρέως πάσχοντα, ενώ παραλλήλως και το υπόλοιπον σώμα εκτελεί τας λειτουργίας του. Διά τον λόγον αυτόν η κατά πάντα σεβαστή ζωή του ανθρώπου επιβάλλεται να τυγχάνη του απολύτου σεβασμού μέχρι του τελευταίου καρδιακού κτύπου και της υστάτης αναπνοής. Αυτό επισημαίνει και η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.Βαρθολομαίος, πρεσβεύων ότι ο καρδιακός θάνατος σημαίνει τον θάνατον του ανθρώπου και όχι απλώς ο «εγκεφαλικός».
Κατόπιν τούτων αντιλαμβάνεσθε, Μακαριώτατε και Άγιοι Συνοδικοί Πατέρες, ποίος μέγιστος κίνδυνος πρόκειται ημίν, εάν ισχυούσης της εικαζομένης συναινέσεως, μη υφισταμένου ενίοτε στενού οικογενειακού περιβάλλοντος, και της οικογενειακής τοιαύτης και θεωρουμένου ως θανάτου του «εγκεφαλικού θανάτου» και ως θανόντος του «κλινικά νεκρού», ποία και πόσα εγκλήματα ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως δύνανται να πραγματοποιηθούν διά λόγους εμπορευματοποιήσεως και εμπορικής εκμεταλλεύσεως ζωτικών ανθρωπίνων οργάνων, θανατουμένων ούτω πως συνανθρώπων μας, τη μεσολαβήσει ασυνειδήτων τινων και εκμεταλλευτών οικείων και συγγενών, εκμεταλλευομένων όχι σπανίως και την φιλοχρηματίαν θεραπόντων τινων της ιατρικής επιστήμης , οι οποίοι δυστυχώς, όπως και εις την περίπτωσιν των νομιμοποιηθεισών πλέον εκτρώσεων, υιοθετούν τα εντροπής γέμοντα θλιβερά λόγια πολιτικού τινος, λέγοντος ότι: «ο,τι είναι νόμιμον, είναι και ηθικόν». Τα θλιβερά γεγονότα της Κίνας, καθ΄α εφονεύθησαν και φονεύονται πλήθη ανθρώπων διά να πωληθούν τα όργανα τους εις χώρας της Δύσεως είναι ικανά να μας διδάξουν. Όχι άλλο αδίκως και εμπορευματικώς εκχυνόμενον ανθρώπινον αίμα. Δεν αρκούν αι χιλιάδες και τα εκατομμύρια εκτρώσεων εις παγκόσμιον κλίμακα;
Ευτυχώς, που προ ολίγων μόλις ημερών εδόθη η αρνητική απάντησις από την Ελλάδα και όλην την Ευρώπην διά την μη χρησιμοποίησιν-δολοφονίαν των ανθρωπίνων εμβρύων δι΄επιστημονικά πειράματα και την μη χρηματοδότησιν των εκτρώσεων εις την Αφρικανικήν ήπειρον και αλλαχού.
6.Η Ελληνική Πολιτεία εδέχθη σταδιακώς την σιωπηράν συναίνεσιν των οικείων (Ν.2737/1999), την εικαζομένην συναίνεσιν (Ν.3984/2011) και την συναίνεσιν της οικογενείας (Ν.4075/2012), όταν κάποιος δεν έχει δηλώσει εγγράφως εν ζωή την άρνησιν της μετά θάνατον δωρεάς των οργάνων του, διότι αυτομάτως θεωρείται δωρητής. Η Μήτηρ ημών Εκκλησία, όμως, στοιχούσα εις την Ορθόδοξον Χριστιανικήν Ανθρωπολογίαν αυτής και προσβλέπουσα εις το πρόσωπον του ανθρώπου, σεβομένη δε την ελευθερίαν της βουλήσεως, το αυτεξούσιον και το ελευθέρως πράττειν εκείνου, υποστηρίζει και προβάλλει την προσωπικήν του συναίνεσιν, την οποίαν θέλει ελευθέραν, απαραβίαστον και απαράτρωτον. Διά τούτο και θεωρεί ταύτην απαραίτητον και αναντικατάστατον υφ΄ουδεμιάς άλλης εκ των προειρημένων. Δι΄αυτόν και μόνον τον λόγον, ερειδόμενον επί της Αγιογραφικής και Πατερικής διδαχής, δεν δυνάμεθα να επαναπαυθώμεν εις την προσθήκην «και κατόπιν της οικογενειακής συναινέσεως». Το προαπαιτούμενον δι΄ημάς αρμόζει να είναι η εκπεφρασμένη προσωπική συναίνεσις. Αυτής υπαρχούσης να θεωρούμεθα δόται και δωρηταί οργάνων και όχι εάν δεν δηλώσωμεν γραπτώς την περί τούτου άρνησίν μας
και 7. Πέραν όλων των ανωτέρω πρέπει να ληφθή υπ΄όψιν ότι συμφώνως προς το άρθρον 2 του Συντάγματος «ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας». Η δε διάταξις του άρθρου 5 παρ.1 του Συντάγματος ορίζει ότι «καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητα του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη».
Μακαριώτατε άγιε Πρόεδρε,
Άγιοι Συνοδικοί,
Διά του παρόντος προσεπάθησα να προσεγγίσω το πολύ σπουδαίο αυτό θέμα της αφαιρέσεως οργάνων του ανθρωπίνου σώματος από απόψεως Ορθοδόξου Χριστιανικής Ανθρωπολογίας, διότι τούτο έχει εύρος και βάθος μέγα.
Ταπεινώς και ευσεβάστως προτείνω να μη κλείσωμεν το καίριον τούτο ζήτημα μόνον με την κυκλοφορίαν της εν θέματι υπ΄αριθ.4035/1778/26-9-2013 Συνοδικής Εγκυκλίου, αλλά να το ερευνήσωμεν εις βάθος και με τα ως άνω δεδομένα. Παρακαλώ να ανατεθή εις τινα Σεβ.Συνοδικόν Σύνεδρον η σύνταξις τεκμηριωμένης μελέτης με τα δεδομένα της Ορθοδόξου Χριστιανικής Ανθρωπολογίας-διότι αυτή κυρίως μας αφορά ως Εκκλησία-και υπό το πρίσμα αυτής να μελετηθή το θέμα του «εγκεφαλικού θανάτου», το «κλινικά νεκρός», ο καρδιακός θάνατος και το θέμα της αφαιρέσεως ζωτικών οργάνων.
Προσωπικώς ικανοποιήθην τα μέγιστα εκ της προσεγγίσεως των ως άνω θεμάτων υπό της εν Αμαρουσίω «Εστίας Πατερικών Μελετών» και δη εκ της υπό ειδικών επιστημόνων αυτής υποβολής Αιτήσεως-Αναφοράς και Γνωμοδοτήσεως τη Ιερά ημών Συνόδω, εις τα οποία κείμενα τοποθετούνται, ως λέγουν, «επί των εγειρομένων μειζόνων και ανυπερβλήτων ζητημάτων, ου μόνον βιοηθικής, αλλά και νομιμότητος». Καλόν και ωφέλιμον είναι να ακουσθή και αυτή η φωνή των ευσεβών επιστημόνων.
Ταύτα καταθέτων ευλαβώς επί του επικαίρου και σοβαρώς απασχολούντος το Ορθόδοξον Χριστεπώνυμον Πλήρωμα ζητήματος τούτου, παρακαλώ όπως το θέμα τούτο, αφού τύχη της δεούσης επεξεργασίας, τεθή ενώπιον του Σεπτού Σώματος της Ιεραρχίας (ΙΣΙ) διά τα περαιτέρω.
Επί δε τούτοις υποσημειούμενος ευλαβώς διατελώ,
Μετά βαθυτάτου σεβασμού
Ο Μητροπολίτης
†Ο Κυθήρων Σεραφείμ
[1] .Ψαλμ.ρβ΄12.
[2] Β΄Κορ.Θ΄7.
[3] Ματθ.ε΄37.
