Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Η φωνή από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ήταν ήρεμη και ταυτόχρονα καταιγιστική. Εμεινα εμβρόντητος ακούγοντας τη φράση «όταν οι κληρικοί θυμώνουν, γίνονται άγρια θηρία»…
Και λογικά, ρώτησα με περιέργεια και αφέλεια:
-Δηλαδή, όταν θυμώνουν, μέχρι πού μπορούν να φτάσουν; Μέχρι τα άκρα;
«Φυσικά δεν πρόκειται να αρπάξουν άρματα και φισεκλίκια. Καθόλου. Ομως οι ιθύνοντες πρέπει να γνωρίζουν ότι οι πιέσεις των μητροπολιτών και των δεσποτάδων θα είναι αφόρητες και ότι οι λαϊκοί κληρικοί θα κοινοποιήσουν τα προβλήματά τους στους θεοσεβούμενους όλων των εκκλησιών. Αλλωστε, ό,τι ενδιαφέρει, ενοχλεί και δημιουργεί συνθήκες ανασφάλειας στους κληρικούς επηρεάζει και τους χριστιανούς πολίτες. Η σχέση είναι αρχέγονη, πανίσχυρη και ιστορικά κατοχυρωμένη. Το ποίμνιο και οι κληρικοί λειτουργούν όπως τα συγκοινωνούντα δοχεία».
Με απλά λόγια, σαν να λέει περίπου ότι όποιος κυβερνήτης αποπειραθεί να γκρεμίσει τις υφιστάμενες ισορροπίες, θα βρει Εκκλησία και κοσμικούς απέναντί του. Και για να το απλοποιήσω, πάλι, λέω: «Μάχαιραν έδωκες, μάχαιραν θα λάβεις».
Η φωνή από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ήταν του μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομου. Και σας βεβαιώ ότι καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της μακροσκελούς συνομιλίας ο λόγος του σεβασμιότατου ήταν κρυστάλλινος, αποφασιστικός και συγκροτημένος. Μια συνομιλία που, λόγω αποστάσεως και επικαιρότητας, ήταν αδύνατον να γίνει πρόσωπο με πρόσωπο. Δυστυχώς.
Φυσικά το πεδίο αυτής της κουβέντας ήταν αποκλειστικά αφιερωμένο και κατειλημμένο από τον σεισμό που προκάλεσε η ανακοίνωση της συμφωνίας ανάμεσα στον πρωθυπουργό και τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο. Μια συμφωνία, ένα «μνημόνιο», που στη συνέχεια, λόγω σφοδρών αντιδράσεων, τροποποιήθηκε από την πλευρά του Αρχιεπισκόπου σε «πρόταση συμφωνίας».
«Πού να ξέρω; Μέσα στο κεφάλι του Ιερώνυμου είμαι;»
Κατά τη γνώμη μου; Συμφωνία σικέ και «μαϊμού». Σικέ το διαζύγιο. Σικέ η ετήσια κρατική επιχορήγηση, αφού αυτό το κράτος, από αρχαιοτάτων χρόνων, πάσχει αφόρητα από αφερεγγυότητα και ανυποληψία. Σικέ η εξαγγελία δημιουργίας κοινού ταμείου, πράγμα που έχει συντελεστεί εδώ και αρκετά χρόνια. Και φυσικά σικέ οι ασάφειες στη διατύπωση πολλών σημείων αυτής της συμφωνίας.
Ο μητροπολίτης Χρυσόστομος Σαββάτος λοιπόν, που εκτός των άλλων δραστηριοτήτων είναι και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, χωρίς περιστροφές και πάντα στοχοπροσηλωμένος λέει: «Πρόκειται για μια πρώτη μορφή “μνημονίου”. Για την έναρξη διαλόγου ανάμεσα στην Πολιτεία και την Εκκλησία. Μια μορφή “μνημονίου” που κινείται στη σφαίρα της αβεβαιότητας. Υπάρχουν πολλές ασάφειες που πρέπει να αποσαφηνιστούν με καθαρότητα».
-Οπως;
«Οπως, λόγου χάριν, η φράση “το Ελληνικό Δημόσιο αναλαμβάνει τη μισθοδοσία του κλήρου ως με ευρεία έννοια”. Τι σημαίνει “ως με ευρεία έννοια”;».
-Προφανώς εννοεί ότι το Δημόσιο θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί τη μισθοδοσία του κλήρου.
«Δεν λέει κάτι τέτοιο. Αφήστε τα δικά σας συμπεράσματα. Σημασία έχει το γραπτό κείμενο».
-Δηλαδή εσείς δεν πιστεύετε στην εγκυρότητα του κράτους;
«Ουδεμία σημασία τι πιστεύουμε εγώ κι εσείς. Σημασία έχουν τα γραπτά κείμενα. Ποιες, λόγου χάριν, είναι οι εγγυήσεις που θα εξασφαλίζουν τη χρηματοδότηση για την απρόσκοπτη μισθοδοσία του κλήρου;».
-Μα καλά, ο Αρχιεπίσκοπος, ένας τόσο ευφυής και έμπειρος κληρικός, δεν αντιλήφθηκε αυτές τις ασάφειες που περιέχονται σ’ αυτό το «μνημόνιο»;
«Εγώ πού να ξέρω πώς σκέφτηκε ο Αρχιεπίσκοπος; Μέσα στο κεφάλι του είμαι; Αλλωστε δεν συμμετέχω στη Διαρκή Ιερά Σύνοδο. Επομένως δεν μπορώ να γνωρίζω τα κίνητρα και τις προθέσεις των ανθρώπων που κατέληξαν σ’ αυτή τη συμφωνία».
-Εσείς, στη θέση τους, τι ακριβώς θα είχατε κάνει;
«Μα φυσικά θα έθετα κόκκινες γραμμές. Από αυτές δεν θα είχα μετακινηθεί ούτε μισό πόντο. “Μέχρι εδώ”, θα έλεγα. “Από δω και κάτω δεν κάνω ρούπι”».
-Ποιες είναι αυτές;
«Μα φυσικά η πλήρης και ολόπλευρη εξασφάλιση της απρόσκοπτης μισθοδοσίας των δέκα χιλιάδων κληρικών. Πρώτο αυτό. Υστερα η εξασφάλιση της ιατροφαρμακευτικής και νοσηλευτικής τους περίθαλψης. Και τρίτον, αλλά ισοδύναμο με όλα τα προηγούμενα, η απρόσκοπτη μισθοδοσία των συνταξιούχων. Ολων. Και των υποψήφιων προς συνταξιοδότηση, αλλά και των ήδη συνταξιούχων. Δηλαδή τι θα γίνει, θα τους πετάξουμε στα σκουπίδια;».
«Το φτιάξανε στο πόδι…»
-Μα καλά, μετά τις έντονες και σχεδόν πολεμικές αντιδράσεις μεγάλης μερίδας του κλήρου, δεν θα έπρεπε ο Αρχιεπίσκοπος να συγκαλέσει όλα τα μέλη της Ιεράς Συνόδου;
«Ουδείς γνωρίζει πότε θα γίνει αυτό (σ.σ.: η συνομιλία έγινε το μεσημέρι της περασμένης Πέμπτης). Δεν μπορώ εγώ να προσδιορίσω πότε θα γίνει σύγκληση της Ιεράς Συνόδου. Μέχρι να γίνει αυτό, οι ασάφειες και οι αβεβαιότητες θα δημιουργούν κλίμα καθόλου φιλικό και συναινετικό. Δεν ξέρω πότε θα γίνει. Λόγω του επείγοντος έπρεπε να είχε οριστεί σήμερα κιόλας».
-Προφανώς φοβάστε ότι η κατάσταση θα αλλάξει προς το δυσμενέστερο σχετικά με τη μισθοδοσία των κληρικών.
«Από το 1968 ισχύει το καθεστώς με τη μισθοδοσία από την ενιαία αρχή πληρωμών. Τώρα, λοιπόν, γίνεται λόγος να φύγουμε από αυτή την αρχή. Και τι θα γίνει; Δεν πρέπει να διασφαλιστεί η επιβίωση των ιερωμένων; Αυτή η συμβατική υποχρέωση της Πολιτείας προέκυψε από την ανταλλαγή μέρους της περιουσίας της Εκκλησίας προς το Δημόσιο. Ετσι, ένα μέρος της μισθοδοσίας καλύπτεται από αυτή την ανταλλαγή. Η οποία ταυτόχρονα -κι αυτό είναι ακόμα πιο σοβαρό- καλύπτει τα έξοδα της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης. Δηλαδή έχουμε και λέμε: μισθοδοσία, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και Παιδεία. Σ’ αυτό το “μνημόνιο”, αυτή η υποχρέωση της Παιδείας έχει κακοποιηθεί ως μορφή εκπαίδευσης. Είναι το ίδιο πράγμα; Προφανώς δεν είναι».
Το καλό το παλικάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι
-Το σκεπτικό σας και οι αντιρρήσεις σας προέρχονται κυρίως από την αβεβαιότητα σχετικά με τη σοβαρότητα και εγκυρότητα της κρατικής μηχανής.
«Μα ακριβώς αυτό. Θα σου πουν: “Σήμερα έχει, αύριο δεν έχει”. Και γιατί δεν έχει; “Επειδή”, θα ισχυριστούν, “υπάρχουν πολλά οικονομικά προβλήματα”. Αλλωστε επιδόματα είναι αυτά και έτσι μπορούν να τα κόβουν όποτε εκείνοι θέλουν και όποτε τους βολεύει. Αντε τότε να βγάλεις άκρη. Και σας τονίζω ξανά. Σε όλο αυτό το κείμενο, καμία αναφορά στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση των κληρικών».
-Μήπως υποπτεύεστε -πράγμα που κι εγώ το ίδιο θα σκεφτόμουν στη θέση σας- ότι πρόκειται για μια καλοστημένη παγίδα εναντίον των κληρικών;
«Δεν μπορώ να ξέρω. Δεν γνωρίζω προθέσεις και σχεδιασμούς. Ομως η Εκκλησία, όλους αυτούς τους αιώνες, απέκτησε την ικανότητα να ξεπερνάει παγίδες και κινδύνους. Το καλό το παλικάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι. Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι αυτό το κείμενο έχει συνταχθεί με επιπολαιότητα, με βιασύνη, στο πόδι».
-Ακόμα και από τον Αρχιεπίσκοπο; Από έναν τόσο έξυπνο άνθρωπο;
«Πώς να το ξέρω εγώ; Επί υποθέσεων δεν μπορώ να τοποθετηθώ. Αλλωστε το θέμα δεν είναι τι θα πω εγώ ή πώς εσείς το ερμηνεύετε. Σημασία έχουν τα κείμενα. Τα γραπτά μένουν».
-Για να καταλάβω καλύτερα την τελική σας θέση. Προφανώς είστε αντίθετος με την αποχώρηση των 10 χιλιάδων κληρικών από την κρατική μισθοδοσία, όπως συμβαίνει με όλους τους δημοσίους υπαλλήλους.
«Αν φύγουμε, το πουλί πέταξε».
-Επειδή έτσι μπορεί να βρεθείτε ξεκρέμαστοι. Και μπορεί ταυτόχρονα η κυβέρνηση να προσλάβει ισάριθμους δημοσίους υπαλλήλους, εξυπηρετώντας έτσι προεκλογικές της ανάγκες.
«Μη μου το λέτε αυτό. Το ξέρω. Δεν μπορεί εις βάρος του κλήρου να εξυπηρετούνται κάποιες σκοπιμότητες. Με αυτή τη διαγραφή των κληρικών μπορούν να ισχυριστούν στην τρόικα ότι ελαφρύνουν το Δημόσιο».
-Μπας και ο λόγος καθυστέρησης για τη σύγκληση της Ιεράς Συνόδου οφείλεται σε τακτική, ώστε έτσι τα πνεύματα να έχουν ηρεμήσει και οι αντιρρήσεις να έχουν εκτονωθεί;
«Οσες ημέρες και εβδομάδες και να περάσουν, οι κληρικοί θα φωνάζουν. Και όταν οι κληρικοί θυμώνουν,γίνονται άγρια θηρία. Δεν πρόκειται να πάρουν τα όπλα. Ομως θα πιέζουν τους μητροπολίτες και ταυτόχρονα θα απευθύνονται στο χριστεπώνυμο πλήρωμα. Αλλά δεν πρέπει να φτάσουμε σε τέτοιες καταστάσεις. Πρέπει να τις αποφύγουμε».
-Ο τελικός στόχος ποιος είναι;
«Μα σας είπα. Να μη φύγουμε από την κρατική μισθοδοσία. Είναι τόσο απλό. Το ετήσιο κομμάτι του Προϋπολογισμού που αφορά στους κληρικούς είναι 210 εκατ. ευρώ. Αλλωστε εμείς δεν είμαστε αντίθετοι να δίνουμε στην Πολιτεία μέρος από τα έσοδα που θα προκύψουν από την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας. Με την προϋπόθεση να μη χάσουμε την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου».
«Ο Φίλης πρέπει να καταλάβει πως το ζήτημα είναι ιστορικό, εθνικό, πολιτιστικό»
-Ο κ. Νίκος Φίλης, αντιθέτως, άσκησε κριτική λέγοντας ότι με αυτό το «μνημόνιο» δεν οριστικοποιείται το διαζύγιο κράτους – Εκκλησίας.
«Ο κ. Φίλης δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι το ζήτημα δεν είναι ιδεολογικό. Καθόλου μάλιστα»
-Τι είναι;
«Μα φυσικά ιστορικό, εθνικό, πολιτιστικό. Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει σήμερα τον ιστορικό ρόλο της Εκκλησίας; Οτι δηλαδή, σε κάθε δύσκολη στιγμή του Εθνους η Εκκλησία ήταν παρούσα. Με τους στρατιώτες της και τους αξιωματικούς της. Ποιος; Αυτή είναι η μεγάλη ιδιαιτερότητα της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Αυτό τη διαφοροποιεί από τις υπόλοιπες Εκκλησίες της Ευρώπης. Η ιστορική της προσφορά. Δηλαδή ως προς τον ρόλο που διαδραμάτισε μέσα στην Ιστορία. Πάντα στο πλευρό του λαού και πάντα υπέρ της εθνικής ακεραιότητας».
-Και οι ρόλοι;
«Φυσικά πρέπει να οριοθετηθούν. Οι διακριτοί ρόλοι. Αυτό όμως δεν απαλλάσσει την Πολιτεία από το καθήκον της απέναντι στους κληρικούς».
-Και σήμερα; Με την παρατεταμένη κρίση;
«Η μεγαλύτερη συνέπεια αυτής της οικονομικής κρίσης που διερχόμεθα έχει προκληθεί από την αποδόμηση στη λειτουργία των θεσμών. Ολα και όλοι αξιολογούνται και εκτιμώνται με το κριτήριο του κέρδους. Στη ζωή των ανθρώπων υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούν να αξιολογηθούν με οικονομικά κριτήρια. Στοιχειώδες. Σ’ αυτό ακριβώς το κρίσιμο θέμα αντιστέκεται η Εκκλησία. Ανάλογα πρέπει να αντισταθούν η Παιδεία, η Δικαιοσύνη, η κοινοβουλευτική δημοκρατία. Δεν μπορεί όλοι να παρασύρονται σ’ αυτό τον ορυμαγδό και όλοι να αξιολογούνται με βάση τη δύναμη του χρήματος».
-Πάντως πρέπει κι εσείς να παραδεχτείτε ότι η Εκκλησία βαρύνεται και με πολλές αμαρτίες. Ολοι διαβάζουμε στις εφημερίδες και έντρομοι μαθαίνουμε για τις σεξουαλικές κακοποιήσεις χιλιάδων παιδιών από ιερείς, και μάλιστα ανώτερους ιερείς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Εσείς, της Ορθοδόξου Ελληνικής, έχετε κάνει κάθαρση;
«Μα κοιτάξτε. Είναι ποτέ δυνατόν όλοι οι ιερείς να είναι τέλειοι; Είναι όλοι οι γιατροί τέλειοι; Οι δικηγόροι, οι δημοσιογράφοι, όλοι οι εκπρόσωποι όλων των φορέων και όλων των επαγγελμάτων; Επειδή υπάρχουν, λοιπόν, κάποιοι κακοί γιατροί, αυτό δεν σημαίνει ότι η επιστήμη της Ιατρικής είναι για πέταμα. Επειδή υπάρχουν, αν υπάρχουν, κάποιοι κακοί κληρικοί, δεν σημαίνει ότι η Εκκλησία είναι για πέταμα. Το αντίθετο. Και σας βεβαιώ πως η Εκκλησία γνωρίζει τους τρόπους για την απαλλαγή από αυτές τις αδύνατες πλευρές των κληρικών».
Όταν η τηλεφωνική επικοινωνία ολοκληρώθηκε ένα πράγμα κατάλαβα από τον τόνο της φωνής του μητροπολίτη Μεσσηνίας, ο οποίος προφανώς εκφράζει την πλειοψηφία των κληρικών: ότι μπορεί κάποτε η Συμφωνία των Πρεσπών να χωνευτεί από το πλήθος των μακεδονομάχων, όμως η συμφωνία για τη μισθοδοσία των κληρικών αμφιβάλλω αν θα περάσει. Ποιος δεν φοβάται τα «άγρια θηρία» τους κληρικούς;
