Βαρθολομαίος: Η έφεση για εξουσία παραμορφώνει στον άνθρωπο την εικόνα του Θεού

“Η εμπαθής έφεσις διά την ε ξ ο υ σ ι α ν, διά την ματαίαν ανθρωπίνην δόξαν, διά την κ υ ρ ι α ρ χ ι α ν επί των αδελφών και εν γένει επί των του κόσμου τούτου πραγμάτων, παραμορφώνει εις τον άνθρωπον την εικόνα του Θεού”. Αυτό αναφέρει μεταξύ άλλων ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος στην προσφώνησή του κατά την χθεσινή χειροτονία Επισκόπου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. 

Ολόκληρη η ομιλία έχει ως εξής: 

Προσφώνησις
της Α.Θ.Παναγιότητος
του Οικουμενικού Πατριάρχου
κ.κ. Βαρθολομαίου

κατά την εις Επίσκοπον χειροτονίαν του Θεοφιλ.
Εψηφισμένου Αρχιεπισκόπου Ανθηδώνος κυρίου Νεκταρίου

(Φανάριον, Κυριακή της Ορθοδοξίας, 24 Μαρτίου 2013)

Θεοφιλέστατε Εψηφισμένε Αρχιεπίσκοπε Ανθηδώνος κύριε Νεκτάριε,

Μετά χαράς και πνευματικής ευφροσύνης τελούμεν η ημετέρα Μετριότης μετά των περί ημάς Ιερωτάτων αδελφών συλλειτουργών εν τω Πανσέπτω τούτω Ιερώ Ναώ του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου -υπό το όνομα του οποίου τιμώνται και τα τρία Μετόχια του Παναγίου Τάφου εν Κωνσταντινουπόλει-, εν τω Ιερώ τούτω Κέντρω της Ορθοδοξίας, όπου αι πλάκες της Διαθήκης του Μωϋσέως και η Σκηνή του Μαρτυρίου και η Αγία Τράπεζα της Χάριτος από αιώνων εκπέμπουν φως αληθείας, φως σταυρού, φως Αναστάσεως, ιερουργούμεν, λέγομεν, το μυστήριον της εις Επίσκοπον χειροτονίας της υμετέρας αγαπητής Θεοφιλίας, κατόπιν αδελφικής παρακλήσεως της Αυτού Μακαριότητος, του Πατριάρχου Ιεροσολύμων κυρίου Θεοφίλου.

Χαίροντες διά την τιμήν και την εμπιστοσύνην, μετά των οποίων περιέβαλε και ανεγνώρισεν η αδελφή Σιωνίτις Εκκλησία και ο Προκαθήμενος αυτής προσφιλής αδελφός Πατριάρχης κύριος Θεόφιλος μετά της περί αυτόν Ιεράς Συνόδου την επί σειράν ετών διακονίαν σου ενταύθα, ως Επιτρόπου των εν τη Πόλει Ιερών Μετοχίων αυτής, εκ καρδίας από της πρώτης στιγμής της αγαθής αγγελίας εδεήθημεν και προσευχόμεθα όπως η ευλογία, ο φωτισμός και η ενδυνάμωσις του Παναγίου Πνεύματος αεί συνοδεύουν την υμετέραν Θεοφιλίαν εις το αρχόμενον νέον σ τ α δ ι ο ν εκκλησιαστικής διακονίας, ώστε να αναδειχθής αντάξιος της προσγενομένης υψηλής ταύτης τιμής και των προσδοκιών της πρεσβυγενούς Εκκλησίας της Αγίας Σιών και πολύτιμον στήριγμα του έργου αυτής εις την εν μέσω συχνάκις κινδύνων και θλίψεων και πειρασμών ιστορικήν και σύγχρονον πορείαν αυτής.

Η Μήτηρ Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, διετήρησεν ανά τους αιώνας και μέχρι σήμερον ανεφέλους αγαθάς σχέσεις συνεργασίας και συναλληλίας μετά του Πρεσβυγενούς Πατριαρχείου Ιεροσολύμων εν πάσι τοις ζητήμασι, διορθοδόξοις και διαχριστιανικοίς, εν τη διαχρονική διαφυλάξει των Παναγίων Προσκυνημάτων, εν αλληλοπεριχωρήσει πολλάκις, και πάντοτε όμως εν διαφυλάξει ανοθεύτου από οθνείων στοιχείων και ακεραίας της Ορθοδόξου εκκλησιαστικής πράξεως, παραδόσεως και τάξεως, εν τε τοις δόγμασι και εν τη εκκλησιαστική θεωρία και πράξει και ζωή.

Είκοσιν αιώνας παρουσίας και μαρτυρίας έχουσα η Αγιωτάτη Εκκλησία των Ιεροσολύμων, εγνώρισεν ημέρας δυσχειμέρους και ευδίους, ημέρας ανελεήτων διωγμών αλλά και υπερβολικής αυξήσεως του γεωργίου αυτής, εγνώρισεν υποταγήν εις αλλοτρίους της πίστεως εξωτερικούς παράγοντας και άρχοντας, αλλά και ημέρας ανεκφράστου δόξης και αγαλλιάσεως, ως η Ιερά Πορεία του Κυρίου Ιησού, η επί γης διδασκαλία, τα θαύματα, το Πάθος, ο Σταυρός, η Ανάστασις, η επιδημία του Παρακλήτου Πνεύματος, η Θεία Χάρις, η ευφρόσυνος ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού.

Η Ύψωσις του Τιμίου Σταυρού εν Ιεροσολύμοις υπό του Αυτοκράτορος Αγίου Κωνσταντίνου του Μεγάλου και της Αγίας Μητρός αυτού Ελένης, μετά των οποίων εικονίζεται ο Σταυρός εις την Ορθόδοξον Εικονογραφίαν, παραλληλίζεται και ταυτίζεται προς την σήμερον εορταζομένην ημέραν της Αναστηλώσεως των Αγίων και Ιερών Εικόνων, γενομένην εν τη γειτονική πόλει της Νικαίας διά της Αγίας Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου. Κατά τε την Ύψωσιν του Τιμίου Σταυρού και κατά την αναστήλωσιν των Ιερών Εικόνων, η Ορθόδοξος Εκκλησία χαίρει και ευφραίνεται, αποκτήσασα τον πρότερον κ ο σ μ ο ν αυτής, τον Σ τ α υ ρ ο ν και τας αγίας ε ι κ ο ν α ς, υπέρ των οποίων αι μυριάδες των αγίων ομολογητών και το αίμα αυτών εξέχεαν, ίνα μη κατισχύση η ασέβεια, αλλά η ε υ σ ε β ε ι α, η ο ρ θ ο δ ο ξ ι α και η ο ρ θ ο π ρ α ξ ι α. Κατά την σημερινήν ημέραν της αναστηλώσεως των Ιερών Εικόνων, οι Άγγελοι περιχαρώς υπαντούν την πανήγυριν· οι Απόστολοι ομοθυμαδόν συγχορεύουν· και ομού μετ’ αυτών ο χορός των Προφητών· το στίφος των Μαρτύρων και η ομήγυρις πάντων των δικαίων, προεξαρχούσης της Κυρίας Θεομήτορος και ευλογούντος του εν Αγίοις δοξαζομένου Θεού.

Οι πάντες σήμερον χαιρόμεθα, διότι η διά των αγίων εικόνων μεταδιδομένη Χάρις και δύναμις του Θεού κατισχύει της αντικειμένης δυνάμεως, και διότι αισθανόμεθα νοερώς παρισταμένην μετά πάντων ημών, συνιερουργούσαν το Μυστήριον των μυστηρίων, την πληθύν των εν τη Πόλει ταύτη του Κωνσταντίνου, των θρύλων και της παραδόσεως, της καθιερώσεως του δόγματος και της κατισχύσεως της αληθείας επί του ψεύδους, του δικαίου του Θεού επί της ανθρωπίνης αδικίας και ματαιοδοξίας, την πληθύν, λέγομεν, των αγίων ομολογητών, καταστεφομένων με κλέος ουράνιον, καταστολήν δόξης. Σήμερον προσκυνούνται αι ιεραί εικόνες και η του Χριστού ενανθρώπησις εξαγγέλλεται. Σήμερον κατά μεν τους εικονομάχους προσκυνείται το ξύλον των εικόνων, κατά δε τους ορθοδόξως φρονούντας η τιμή αναβαίνει ουχί εις την ύλην την φθειρομένην, το ξύλον, αλλά εις τα εικονιζόμενα αόρατα και συγχρόνως παρόντα, ιερά Πρόσωπα του Κυρίου και της Παναγίας Μητρός Του και των Αγίων, των Μαρτύρων, των Οσίων, των Δικαίων και των Ομολογητών.

Αι ιεραί εικόνες, καταυγαζόμεναι υπό των θείων και ακτίστων ενεργειών, ίνα κατά τον Άγιον Γρηγόριον τον Παλαμάν είπωμεν, αποτελούν τμήμα του Ορθοδόξου ημών πολιτισμού, ουχί όμως απλά καλλιτεχνικά έργα, ως θεωρούν αυτάς τινες. Άπαγε της βλασφημίας! Αι εικόνες εκφράζουν πρωτίστως την εσωτερικήν ψυχικήν ωραιότητα των εικονιζομένων προσώπων, και διά του αισθητικού κάλλους των μας μεταφέρουν εις το υπέρ αίσθησιν και έννοιαν κ α λ λ ο ς, αλλά και εμφανίζουν εν χρωστήρι και χρώμασι την ν ε κ ρ ω σ ι ν των εμπαθών αισθήσεων της καρδίας, τον πλούτον των αρετών, την θεολογικήν γνώσιν και εμπειρίαν της Εκκλησίας, αυτήν ταύτην την πίστιν, η οποία “την οικουμένην εκράτυνε” και κρατύνει και συντηρεί μέχρι της συντελείας των αιώνων, ότε ήξει ο δίκαιος κριτής, Όστις και αφανίσει πάσαν αδικίαν από της γης, πρώτον διά των επτά φρικτών Αγγέλων της Αποκαλύψεως, είτα και διά της ιδίας επιφανείας ουχί πλέον ως σωτήρος αγάπης, αλλά ως κριτού δικαιοσύνης. Η ε ι κ ω ν είναι το αρχαίον κ α λ λ ο ς, είναι το “καθ᾿ ομοίωσιν”, προς το οποίον δέον να τείνη “το κατ᾿ εικόνα”.

Θεοφιλέστατε Εψηφισμένε Αρχιεπίσκοπε κύριε Νεκτάριε,

Κατά την λαμπράν και φωταυγή ταύτην ημέραν διά την καθ᾿ ημάς Μητέρα Κωνσταντινουπολίτιδα Εκκλησίαν και διά την παροικούσαν εν Ιεροσολύμοις, μέσα εις την κοινήν ταύτην χαράν της κατισχύσεως της αληθείας επί της πλάνης, τελείται η εις Επίσκοπον χειροτονία σου. Τα μηνύματα πολλά. Αι διαστάσεις του μυστηρίου επεκτείνονται. Η Χάρις και η Αλήθεια ήκασι. Καί η υμετέρα Θεοφιλία καλείται εις τον α γ ω ν α διά να πληροφορήση καλώς την αρχομένην διακονίαν της: “Μακάριος ο τρέχων, τρισμακάριος ο υπομένων, παμμακάριος ο πυρ πυρί της επιθυμίας και αγάπη Θεού ανάπτων εν εαυτώ καθ᾿ εκάστην. Ουκ αποθανείσθε, αλλά ζήσεσθε· ου χωρισθήσεσθε, αλλά συναφθήσεσθε· ουκ ατιμασθήσεσθε, αλλά δοξασθήσεσθε”, εάν την αρχιερατικήν δ ι α κ ο ν ι α ν σας, αδελφέ, “περιζωσάμενος το λέντιον” μέχρι τέλους βεβαίαν και ασφαλή φυλάξητε, ίνα κατά Θεόδωρον τον πολιόν της Μονής του Στουδίου αδελφόν είπωμεν.

Αγωνίζου με αυταπάρνησιν ίνα αρέσης Θεώ και ουχί ανθρώποις και τιμήσης την τιμήν, με την οποίαν σε ετίμησεν ο Κύριος και η Εκκλησία σου του Σταυρού και της Αναστάσεως, η εν Ιερουσαλήμ. Αγωνίζου κατά της φιλαυτίας, διά της οποίας από της πρώτης ημέρας της δημιουργίας του ανθρώπου τα κακά εισήλθον εις τον κόσμον. Διότι ο άνθρωπος ηγάπησεν αντί του Θεού τον εαυτόν του και επίστευσεν ότι θα γίνη ισόθεος και διά τούτο εξέπεσε του ύψους της αγγελικής διαγωγής. Μη φρόντιζε την έξωθεν ευκοσμίαν, αλλά την ένδον θεοτύπωτον σκηνήν, και μη παρόργιζε την φιλανθρωπίαν του Κυρίου, του πλήττοντος συμπαθώς και σπλαγχνιζομένου θερμώς.

Πορεύου καθ᾿ ημέραν εν τοις του Κυρίου μαρτυρίοις και φύλασσε την κατάστασίν σου εν αγιασμώ σωφροσύνης, εγκολπούμενος την ταπείνωσιν και την ταπεινοφροσύνην, ασπαζόμενος την αγάπην και θωρακιζόμενος διά της πίστεως εις την αλήθειαν. Θάρσει πάντοτε∙ ο καλών σε ενίκησε τον κόσμον! Ας μη αλλοιώση το δ ω ρ ο ν της αρχιερωσύνης την στάσιν σου έναντι των αδελφών σου: ίνα μη εις κρίμα σοι γένηται. Η εμπαθής έφεσις διά την ε ξ ο υ σ ι α ν, διά την ματαίαν ανθρωπίνην δόξαν, διά την κ υ ρ ι α ρ χ ι α ν επί των αδελφών και εν γένει επί των του κόσμου τούτου πραγμάτων, παραμορφώνει εις τον άνθρωπον την εικόνα του Θεού και τον κάνη να προσκυνή τον πειραστήν, ειπόντα προς αυτόν τούτον τον κυριεύοντα ζώντων και νεκρών: “Σοί δώσω την εξουσίαν ταύτην άπασαν….εάν πεσών προσκυνήσης μοι” (Ματθ.δ΄,9). Έχε πάντοτε ενώπιον των οφθαλμών σου, εν πάσι τοις έργοις, τοις διανοήμασι, τοις διαλογισμοίς σου, την προτροπήν του Κυρίου: “οίδατε ότι οι άρχοντες των εθνών κατακυριεύουσιν αυτών. Ουχ ούτως έσται εν υμίν, αλλ᾿ ος εάν θέλη εν υμίν μέγας γενέσθαι, έσται υμών διάκονος, και ος εάν θέλη εν υμίν είναι πρώτος, έσται υμών δούλος” (Ματθ. κ΄,25-27). Ο Επίσκοπος, ο προεξάρχων της μυστηριακής ιερουργίας εν τη πληρότητι, δεν είναι ούτε πρώτος, ούτε εξουσία, ούτε κυριότης, ούτε αρχή, ούτε δόξα, αλλά είναι δούλος και διάκονος και α δ ο ξ ι α και τ ι π ο τ ε, παρά μόνον ο μ ε τ ε χ ων και ο μ ε τ α δ ι δ ω ν Χάριν και Ειρήνην, και αυτήν ουχί ιδικήν του, αλλά του Χριστού.

Ατυχώς, το “ζιζάνιον” της κατακυριεύσεως, ως το αποκαλεί Αυτός ο Κύριος, και της δόξης -εν τη ουσία αδοξίας- και της απλήστου κατακυριεύσεως του κόσμου -εν τη πραγματικότητι γη ει και εις γην απελεύσει-, εισχωρεί πολλάκις και εις τον χώρον των ποιμένων της Εκκλησίας ή και ολοκλήρων εκκλησιαστικών σωμάτων, και αντικαθιστά την δ ι α κ ο ν ι α ν, διά της οποίας ο άνθρωπος γίνεται “της μελλούσης αποκαλύπτεσθαι δόξης κοινωνός” (Α΄ Πετρ. 5,1).
Ας μη λησμονώμεν άπαντες, ότι εντός του φωτός του Παναγίου Πνεύματος και μόνον δυνάμεθα να γνωρίσωμεν την φύσιν της ψυχής ημών έκαστος. Ας μη λησμονώμεν ακόμη ότι διά να δυνηθή ο άνθρωπος να ίδη καθαρώς τα πράγματα πρέπει να απαλλαγή από τα πάθη αυτού και να κενωθή διά να λάβη την Χάριν του Θεού.

 Μη φοβηθής τας ποικίλας δυσκολίας. Γνώριζε ότι η οδός η απάγουσα εις την ζωήν είναι στενή και τεθλιμμένη. Η καρδία και ο νούς μας αισθάνονται την αδυναμίαν να ακολουθήσωμεν τον Χριστόν εις τον σταυρόν και τα βήματά μας βραδύνουν: “Ην προάγων αυτούς ο Ιησούς, και εθαμβούντο, και ακολουθούντες εφοβούντο (οι απόστολοι)” (Μαρκ. ι’,32). Η σ ο φ ι α του Θεού καλεί· οι άνθρωποι δεν υπακούομεν· εκτείνει λόγους διά των όντων και δεν προσέχομεν· ακυρούμεν τας βουλάς της, διαλογιζόμενοι ανθρωπίνως και δεν προσέχομεν εις τους ελέγχους αυτής. Καί διδάσκει, τέλος, η Σοφία του Θεού:”Εμίσησαν γαρ σοφίαν, τον δε φόβον του Κυρίου ου προείλαντο, ουδέ ήθελον εμαίς προσέχειν βουλαίς εμυκτήριζον δε εμούς ελέγχους” (Παροιμ. 1,29-30). Μη λησμόνει εν όλη τη ζωή σου, εν όλη τη βιοτή σου, εν όλη τη διακονία σου, τους λόγους τούτους της Σοφίας του Θεού, της οποίας αψευδής μάρτυς είναι αυτή αύτη η ανθρωπίνη ζωή, ακατάλυτον δε σύμβολον αυτής ο περιώνυμός ποτε Ναός της, ο Ναός της του Θεού Σοφίας, ομού μετ᾿ εκείνου της Θείας Ειρήνης και της Θείας Δυνάμεως εν τη Πόλει ταύτη. Πορεύου, λοιπόν, εν σοφία, εν ειρήνη, εν δυνάμει. Πορεύου όμως και κυρίως εν αγάπη και μόνον, η οποία έξω βάλλει τον φόβον, την αδικίαν, το πάθος, την δειλίαν. Πορεύου εις τας δυσκολίας και τα εμπόδια με την αίσθησιν ότι “ώσπερ κοινωνός ει των παθημάτων” (πρβλ. Β΄ Κορ. α΄ 7), τοιουτοτρόπως θα γίνης και της παρακλήσεως.

Προσκαλούντες Σε ενώπιον του Ιερού Θυσιαστηρίου της Μεγάλης Εκκλησίας, διά να λάβης εκ των πηλίνων χειρών ημών και των συλλειτουργούντων αδελφών Ιεραρχών την Χάριν της Αρχιερωσύνης, κατακλείομεν διά των προτροπών και παραινέσεων Ορθοδοξίας, Υψώσεως, ταπεινώσεως, ειρήνης, οικτιρμών και ελέους.
Εν τη θεία Αγάπη πρόσελθε, Θεοφιλέστατε Εψηφισμένε, και η Θεία Χάρις είθε να σε οδηγή, ώστε η αγάπη αυτή να είναι το βίωμά σου, διά να λάμπης “πάσι τοις εν τη οικία” (Ματθ. ε΄ 16). Αμήν.