Η πύλη «Bogoslov.Ru» προσφέρει στους αναγνώστες την μετάφραση της τελευταίας συνεντεύξης με τον διακεκριμένο Ρουμάνο θεολόγο και πατρολόγο πρωθιερέα Δημήτριο Στανιλοάε.
Αυτή η συζήτηση έλαβε χώρα μόλις ένα μήνα πριν το θάνατό του.
Τον Νοέμβριο του 1993, ο πατέρας Δημήτριος θα συμπλήρωνε 90 χρόνια, αυτή τη συνέντευξη σχεδιάζαμε να δημοσιεύσουμε στο ιωβηλαίο του.
Μη υποθέτοντας ότι αυτή θα είναι η τελευταία συνέντευξη, αποφασίσαμε να πάμε σ’αυτόν αρχες φθινοπώρου για να αποφύγουμε συναντήσεις με πολλούς δημοσιογράφους και θεολόγους πριν από το ιωβηλαίο.Ο πατέρας Δημήτριος μόλις επέστρεψε από το μοναστήρι Τσιγκενέστ, όπου πέρασε αρκετές ημέρες. Φαινόταν κουρασμένος, αδυνάτισε. Μίλησε με δυσκολία, συχνά ασθμαίνοντας και βήχοντας. Αλλά το πνεύμα του ήταν, όπως πάντα, ζωντανό. Παρά την αντίσταση της μοναχής Φιλοθέης που τον φρόντιζε, μιλήσαμε μαζί του σχεδόν μια ώρα. Ο Θεός τον κάλεσε ένα μήνα μετά τη συνομιλία μας. Όλα οσα μου είπε τότε, τώρα εμφανίζονται ύπο ένα νέο φως – υπό το φως των διαθηκών του.
Kostion Nicolescu: Αιδεσιμότατε, ποια ήταν η μεγαλύτερη χαρά στη ζωή σας;
Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε: Δεν ξέρω ποια χαρά ήταν η μεγαλύτερη. Μεγάλη χαρά ήταν ο γάμος με τη γυναίκα μου και η γέννηση της κόρης μου. Η έκδοση του καθενός από τα βιβλία μου ήταν χαρά. Μου έκανε πολλή χαρά ο Μητροπολίτης Νικόλαος Balan, όταν με διόρισε καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας και συντάκτη της εφημερίδας «Ρουμανικός Τηλέγραφος» (Telegraful Roman). Επίσης ήταν μεγάλη χαρά η συνάντηση με τον Νικηφόρο Κράϊνικ,ο οποίος με προσκάλεσε να γράφω για το περιοδικό «Σκέψη» (Gindirea). Μεγάλη χαρά ήταν η σχετικά πρόσφατη εκλογή μου ως μέλος της Ρουμανικής Ακαδημίας και η απονομή σ’εμένα του αξιώματος του διδάκτορα Honoris Causa από το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου.
K.N: Και ποιες ήταν οι μεγαλύτερες απογοητεύσεις;
O.Δ: Απογοήτευση ήταν η εγκαθίδρυση του κομμουνιστικού καθεστώτος στη χώρα. Τότε, το 1947, ορισμένοι από τους συναδέλφους μου, ακολούθησαν την ακροδεξιά, έγιναν κομμουνιστές και πέτυχαν την απόλυσή μου από τα καθήκοντα του πρύτανη της θεολογικής σχολής του Σιμπίου και εκδότη του «Ρουμανικού Τηλεγράφου». Ο Μητροπολίτης Νικόλαος Balan,στη συνέχεια, πήγε στο Βουκουρέστι και επέμεινε για την επανεξέταση της απόφασης, αλλά δεν κατάφερε τίποτα και επέστρεψε στο Σιμπίου με δάκρυα στα μάτια …ο κομμουνισμός ήταν έντονος πόνος!
C.N.: Ποια πιστεύετε ότι ήταν η πιο καρποφόρα περίοδος στη ζωή σας;
Δ.Σ. : Μια καρποφόρα περίοδος της ζωής μου όπου συγκεκριμενοποιήθηκαν κάποιοι κόποι μου ήταν το 1938-1940, τυπώσαμε πολλά βιβλία «Ο βίος και η διδασκαλία του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά»(1938), «Ορθοδοξία και Ρουμάνοι»(1939), «Ο Ιησούς Χριστός ή η ανακαίνιση του ανθρώπου»(1940),… Έπειτα η περίοδος μετά την αποφυλάκισή μου. Συνέχισα μετά το 1970 την μετάφραση της Φιλοκαλίας, που είχα αρχίσει το 1947 στο Σιμπιού. Συνέχισα μέχρι τον 12ο τόμο. Επίσης δημοσίευσα τη «Δογματική» σε τρεις τόμους, την «Ορθόδοξη Πνευματικότητα» και την «Αθάνατη εικόνα του Θεού».
Έπειτα ήταν και οι μεταφράσεις από τους Αγ, Πατέρες με πλούσια σχόλια. Αυτή η περίοδος ήταν αρκετά εποικοδομητική, κάθε χρόνο εκδιδόταν από ένα βιβλίο.
K.N: Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της τέλεσης λειτουργίας και της γραφής ενός θεολογικού βιβλίου;
O.Δ: Και οι δύο είναι σημαντικές. Είναι σημαντικό να αισθάνεσαι εν Χριστώ, να προσεύχεσαι σ ‘Αυτόν, για να έρθει κατά την ώρα της Θείας Λειτουργίας,να προσεύχεσαι στον Πατέρα να καταπέμψει το Άγιο Πνεύμα για να μεταβάλει τον άρτον και τον οίνο σε Σώμα και Αίμα του Χριστού, για να προσεύχεσαι μαζί με τους πιστούς στην εκκλησία πάντα συνειδητοποιώντας την εγγύτητα του Ιησού Χριστού. Φυσικά, είναι πολύ σημαντικό γεγονόςκαι η διευκρίνιση ζητημάτων για την Αγία Τριάδα και το Χριστό. Έχω βιώσει και τις δύο αυτές χαρές, τις βίωνα πάντα μαζί. Η μία δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς την άλλη. Όταν είχα δυνάμεις πάντα τελούσα Θεία Λειτουργία τις Κυριακές και τις γιορτές στην πλησιέστερη εκκλησία ή όπου με καλούσαν.
K.N: Από όλους τους ανθρώπους που γνωρίζατε σε ποιον είστε πιο πολύ υπόχρεος;
O.Δ: Στους γονείς μου. Μου έμαθαν να κάνω τον σταυρό μου και τις μετάνοιες, να μην κρίνω τους άλλους, δίδαξαν την καθαρότητα και την ταπεινότητα … ξύπνησαν μέσα μου την επιθυμία να κηρύττω τον Χριστό.
K.N: Ποιο από τα έργα σας θεωρείτε πιο σημαντικό;
O.Δ: Η «Δογματική», ίσως είναι η πιο πλήρης, η πιο πλούσια.Τα πολλά σχόλια στη «Φιλοκαλία» μπορούν να αποτελέσουν μια ξεχωριστή «πνευματική δογματική», αλλά η «Δογματική» είναι η πιο συστηματική.
K.N: Αν είχατε τη δύναμη να καθίσετε και πάλι στο γραφείο σας, τι θα γράφατε;
O.Δ : Θα ήθελα να διερευνήσω λεπτομερώς τις διδασκαλίες για το Χριστό στα Ευαγγέλια, στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου, σε άλλες επιστολές, στους προφήτες … θα ήθελα να αναπτύξω τον πλούτο και τη δύναμη της διδασκαλίας Του. Είναι – το φως που λάμπει τον κόσμο, μας θεοποιεί, Είναι – απεριόριστη αγάπη. Πρέπει να αισθανόμαστε την αγάπη και τον πλούτο Του. Κάθε προσευχή, εάν την κατέχουμε, μας αποκαλύπτει πολλά από τα μυστήρια του Χριστού.
Κ.N.: Ποιες είναι οι κατευθύνσεις, η συνεισφορά του Θεολογικού έργου, που έκαναν τόσα βιβλία σας να μεταφραστούν σε πολλές ξένες γλώσσες, χωρίς εσείς να το επιδιώξετε;
Ο.Δ. :Άγγιξα την καρδιά των δυτικών θεολόγων παρουσιάζοντας το Χριστό ως Εκείνον όπου έρχεται με αγάπη προς εμάς, άγγιξα την ευαίσθητη χορδή τους. Δεν έμεινα σε μια απλή θεωρητική παρουσίαση της Ορθοδοξίας ως μια απλή τελετουργία μεταξύ άλλων.
Εάν δεν έχεις την αποστολική διδασκαλία περί Χριστού και την αποστολική Θεία Λειτουργία, δεν έχεις τον Χριστό ολόκληρο. Η τελετουργία εκφράζει την πίστη, στις ακολουθίες της εκκλησίας εκφράζεις την πίστη στο Χριστό με όλη την πεποίθηση ότι είναι παρών.
Όταν λες «Κύριε ελέησον», πιστεύεις ότι Εκείνος έχει πολύ έλεος, αισθάνεσαι το έλεός Του.¨ Όταν λες «Άγιος ο Θεός» αισθάνεσαι την αγιότητα Του. Την οποία αποκτάς και εσύ. Δηλαδή είναι απαραίτητο να μας αγγίζει και εμάς ό,τι λέμε για το Θεό.
Προσπάθησα να εκφράσω αυτήν την παρουσία του Θεού δια της χάρης Του, των άκτιστων ενεργειών Του και της θυσίας Του.
Αυτό άρεσε, κυρίως στους δυτικούς, επειδή αυτοί έχουν απομακρυνθεί από αυτή τη ζωντανή παρουσίαση του Θεού.
Μία φορά, ήρθε ένας βαπτιστής μ’ ένα βιβλίο του Αγ. Κυρίλλου περί χάριτος και μου είπε: «Μου αρέσει που εσείς τονίσατε πιο πολύ στα λόγια σας το Χριστό. Σε μας είναι μόνο λόγια χωρίς περιεχόμενο. Είδα σε σας το περιεχόμενο της σκέψης των Αγίων Πατέρων, μιλήσατε για το Χριστό και προσπαθήσατε να αγγίξετε όλες τις χορδές της ψυχής μας».
Πιστεύω ότι αυτό ήταν.
Κ.N.: Ανάμεσα στους Αγ. Πατέρες υπάρχουν κάποιοι πιο αγαπητοί για σας, πιο κοντινοί, που αισθάνεστε ένα εσωτερικό ταίριασμα?
Δ.Σ. :Κανένας Πατέρας δεν είναι ίδιος με τον άλλο, ο καθένας φέρνει κάτι νέο. Μου αρέσει πολύ ο Αγ. Μάξιμος ο Ομολογητής, επειδή κάνει μια έκθεση της διδασκαλίας του Χριστού. Μου αρέσει ο Αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς επειδή παρουσίασε το μυστήριο της Θείας Χάριτος, έδειξε τι είναι κτιστή ενέργεια και τι άκτιστη ενέργεια. Μου αρέσει ο Αγ. Συμεών,ο Νέος Θεολόγος, επειδή έβαλε έναν τόνο βαθιά ποιητικό, στα συγγράμματα του περί Χριστού.
K.N: Πόσο κοντινή είναι, κατά τη γνώμη σας, η σχέση μεταξύ της πίστης και του έθνους;
O.Δ: Είναι κακό όταν ο λαός δεν έχει μια ενιαία πίστη. Δεν υπάρχει ενότητα σε τίποτα. Έλαβα μια φορά μια ανώνυμη επιστολή στην οποία είχα κατηγορηθεί ότι πάρα πολύ στενά συνδέω την Ορθοδοξία και το έθνος, με το επιχείρημα ότι το έθνος θα πρέπει να είναι δευτερεύον. Πρώτα πρέπει να αγαπούμε τον Θεό και μετα το έθνος. Το έθνος, επίσης, δόθηκε από τον Θεό. Κάθε έθνος με το δικό του τρόπο αντιλαμβάνεται την πνευματικότητα, καθώς και κάθε άνθρωπος. Το έθνος μας ήταν τέτοιο από την αρχή, ήταν Ορθόδοξο Χριστιανικό. Είναι αδύνατο να διαχωρίσουμε αυτές τις δύο πτυχές, τουλάχιστον σ’εμάς …
K.N: Τι νομίζετε, θα φτάσουμε ποτέ μέχρι την ένωση Εκκλησιών;
O.Δ: Είναι δύσκολο, αν σκεφτείς την Αποκάλυψη … Είναι δύσκολο, επειδή υπάρχουν πολλές εγωκεντρικές επιδιώξεις. Ο καθένας θα πρέπει να εκτιμήσει αυτό που βρίσκει σε έναν άλλο, και λίγο περισσότερο να πάρει από τους άλλους. Δεν ξέρω πώς θα γίνει. Είναι ένα πολύ δύσκολο ζήτημα. Οι άνθρωποι έχουν δημιουργηθεί όχι μόνο για τις δικες τους αναγκες, αλλά και να συμπληρώσουν ο ένας τον άλλον, ο καθένας πρέπει να εισαγάγει κάτι πρωτότυπο, να είναι ανοιχτός για τους άλλους. Είναι δύσκολο!
Κ.N.:Με ποιο μέρος αισθάνεστε ποιο δεμένος;
Δ.Σ. : Με το χωριό μου το Βλάντενι. Με επηρέασε πολύ. Την κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων την καταλαβαίνω όπως την έζησα στο χωριό που γεννήθηκα. Τη φύση την ατενίζω υπό το πρίσμα αυτού του ευλογημένου τόπου.
K.N: Αισθάνεστε την παρουσία της συζύγου σας δίπλα σας ;
Ο.Δ: Πολύ συχνά, ναι! Ζήσαμε μαζί μια πολύχρονη ζωή … ήταν καλή, υπομονητικιά …
Κ.N.:Τι επιθυμείτε πιο πολύ τώρα;
Δ.Σ. : Τη σωτηρία μου,για να μην με βασανίζει πολύ ο Θεός με αυτήν την αδυναμία μου και να με βοηθήσει να φτάσω στη σωτηρία. …Να είναι πάντα κοντά μου.
Με τη δύναμη του Σταυρού Σου σώσε μας! Αμήν!
Staniloae Dumitru
