του Θωμά Αναστασιάδη
Στα πλαίσια των ΚΒ΄Παυλείων πραγματοποιήθηκε στις 23-6-16, Ημερίδα για τους Ιερείς της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, που φέτος είχε ως θέμα: «Άγιος Κλήμης Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος: η δράση και η τιμή του», με την ευκαιρία συμπληρώσεως φέτος 1100 χρόνων από της κοιμήσεώς του.
Η εκδήλωση έγινε στο Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο Βεροίας και μεταξύ των ομιλητών, ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος των Στόβων και Τοποτηρητής Στρωμνίτσης, της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος, ανέπτυξε, σε άπταιστα Ελληνικά, την εισήγησή του με θέμα: «Κλήμης Αχρίδος, άγιος της οικουμένης, άγιος της ρωμηοσύνης».
Τροπάρια του Αγίου έψαλε η αδελφότητα της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Σκήτης Βεροίας, υπό τον Καθηγούμενο αρχιμ. Πορφύριο.
Ακολουθεί η ομιλία:
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτη, άγιε Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ.κ. Παντελεήμων, σεβαστοί πατέρες,στις σειρές που ακολουθούν, μέσα από μια αιτιολογημένη και αμερόληπτη προσέγγιση, θα εξετάσουμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο, στην πορεία της ιστορίας, εμφανίζεται μια εξαιρετικά φωτεινή προσωπικότητα, και τέτοια προσωπικότητα ασφαλώς είναι – ο Άγιος Κλήμης της Αχρίδος! Στη συνέχεια, θα συγκρίνουμε εν συντομία τις ιστορικές συνθήκες, της εποχής κατά την οποία ζούσε ο Άγιος, με τις σημερινές, με έναν και μοναδικό στόχο: από τα αναφερόμενα, κάθε λογικός άνθρωπος να είναι σε θέση να καταλήξει ο ίδιος, αβίαστα, στο συμπέρασμα τι είναι ο Άγιος Κλήμης και τι δεν είναι, σύμφωνα με διάφορες επιστημονικές και λιγότερο επιστημονικές προσεγγίσεις, που αναδεικνύουν και μας αποσαφηνίζουν την προσωπικότητα και το έργο του.
Σας είναι γνωστό ότι στη χώρα μας υπάρχει μια σχισματική, και φυσικά για τον Ορθόδοξο κόσμο μη υφιστάμενη εκκλησία, η λεγόμενη «μακεδονική ορθόδοξη εκκλησία», η οποία σε συνδυασμό με ορισμένες πολιτικές δομές, στην εκπαίδευση και το ευρύ κοινό, παρουσιάζει μια διαστρεβλωμένη, συχνά εντελώς παραποιημένη εικόνα της ιστορίας, την οποία προσαρμόζει στα μέτρα της ως έναν τρόπο για να προσδώσει και να αιτιολογήσει κάποια ιστορική συνέχεια της ύπαρξής της.
Είναι ένα εντελώς διαφορετικό πρόβλημα ότι πολλοί που έχουν αποκτήσει επιστημονικά ατεκμηρίωτα δεδομένα, τα οποία θα τα δούμε στη συνέχεια, συγκρούονται με τις σχετικές επιστημονικές αποδείξεις, κάθε φορά που θα βγουν έξω από τα όρια της χώρας τους, και θα έρθουν αντιμέτωποι με τον κόσμο της επιστήμης, όπου η πολιτικά προσαρμοσμένη ιστορία δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Αυτή η ομιλία, σε καμία περίπτωση δεν προορίζεται να προσβάλλει εκείνους που παραμορφώνουν την ιστορία, αλλά μάλλον να παρουσιάσει τα αναμφισβήτητα επιστημονικά στοιχεία που οδηγούν στη γνώση της αλήθειας η οποία ελευθερώνει,[1] και, εάν θέλετε, και να προκαλέσει μια εποικοδομητική συζήτηση, που δεν θα βασίζεται σε ψεύδη και σε αυθαίρετα δεδομένα, αλλά σε προφανείς και έγκυρες αναφορές και αποδείξεις.
Με την ευκαιρία αυτή θα αναφέρω δύο συγκεκριμένες ιστορικές στρεβλώσεις.
Ι. Η πρώτη διαστρέβλωση της ιστορίας είναι ότι η σχισματική και αυτοαποκαλούμενη «μακεδονική ορθόδοξη εκκλησία» είναι, όπως μόνον αυτοί υποστηρίζουν, η ανασυσταθείσα Αρχιεπισκοπή της Αχρίδος, αγιοκλημεντική εκκλησία, δηλ. η εκκλησία του διάσημου Αγίου Κλήμεντος Αρχιεπισκόπου Αχρίδος! Π.χ., ένας σχισματικός ιστορικός, γράφει: «Ο Άγιος Κλήμης έγινε ο πρώτος επίσκοπος και ιδρυτής της μακεδονοσλαβικής εκκλησίας, με έδρα την Αχρίδα».[2] Στο βιβλίο, από το οποίο διδάσκονται οι σχισματικοί θεολόγοι, ένας συνάδελφός του (τα ονόματα και τα έργα τους καταγράφονται στις παραπομπές), έγραψε κατά λέξη επίσης τα ακόλουθα: «Ο Άγιος Κλήμης είναι ιδρυτής της σημερινής μακεδονικής ορθόδοξης εκκλησίας».[3] Με βάση αυτές τις απόψεις, στον Καταστατικό Χάρτη της σχισματικής, λεγόμενης «μακεδονικής ορθόδοξης εκκλησίας» είναι καταγραμμένο ότι «με βάση το ότι οι πρώτες επισκοπές ιδρύθηκαν στις μακεδονικές πόλεις Θεσσαλονίκη, Βέροια κλπ., σύμφωνα με το έργο των Μακεδόνων αποστόλων Γάιου και Αρίσταρχου, σύμφωνα με το έργο του Αγίου Κλήμεντος, επισκόπου της μακεδονικής επισκοπής Βελίτσας, ο οποίος παρέδωσε στον μακεδονικό λαό του βιβλία στην παλαιομακεδονική γλώσσα, κτλ., υιοθετείται ο Καταστατικός Χάρτης της μακεδονικής ορθόδοξη εκκλησίας».[4]
Έχουμε τονίσει αυτές τις αναφορές με σκοπό, το πλήρωμα της Εκκλησίας μας να δει καθαρά την κρίση ταυτότητας των σχισματικών στη χώρα μας, οι οποίοι επιδιώκουν να γίνουν δεκτοί στην Καθολικότητα της Εκκλησίας, χωρίς να επιδείξουν έμπρακτη μετάνοια για την προφανή και μεροληπτική πλαστογραφία της εκκλησιαστικής ιστορίας!
Αλλά σε αυτό το σημείο ας δούμε τι προκύπτει από τα ιστορικά γεγονότα!
Από τον Βίον του Αγίου Κλήμεντος, τον οποίο έγραψε ο μακάριος Θεοφύλακτος, Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος, είναι γνωστό ότι ο Άγιος Κλήμης συνόδευσε τους Φωτιστές των Σλάβων, τον Άγιο Κύριλλο και τον Άγιο Μεθόδιο, στην ιεραποστολή τους στη Μοραβία. Εξορίστηκε από τη Μοραβία και κατέληξε στον Βούλγαρο τσάρο Βόρη-Μιχαήλ, ο οποίος τον έστειλε ως διδάσκαλο στην Κουτμιτσέβιτσα, προσφέροντάς του χώρους για ανάπαυσή του στην Αχρίδα και τη Γλαβένιτσα.[5] Έτσι, όταν ο τσάρος Βόρης-Μιχαήλ έστειλε στην Κουτμιτσέβιτσα τον Άγιο Κλήμη, ο Άγιος Κλήμης δεν είχε ακόμη χειροτονηθεί Επίσκοπος. Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι μετά από το αίτημα του τσάρου Συμεών, για έναν Αρχιερέα με σλαβική προέλευση, το Οικουμενικό Πατριαρχείο δημιούργησε μια νέα Επισκοπή που ονομάζεται Βελίτσα, και εκεί ως πρώτο Επίσκοπο ανέδειξε τον Άγιο Κλήμη, ο οποίος κατά τη διάρκεια της ζωής του είχε τον τίτλο του Επισκόπου Βελίτσας.[6] Για την εδαφική έκταση της Επισκοπής, καθώς και για την ευρεία πνευματική δικαιοδοσία του Αγίου, υπάρχουν πολλές και ποικίλες έρευνες, αλλά τώρα δεν θα σταθούμε σε αυτό το θέμα. Για εκείνους που ενδιαφέρονται, θα αναφέρω μόνο ότι μια σημαντική μελέτη, η οποία αντιμετωπίζει αυτό το θέμα, είναι σίγουρα το βιβλίο «Ο Άγιος Κλήμης και το ζήτημα της Επισκοπής Βελίτσας» της Αγγελικής Δεληκάρη. Αλλά μπορεί να συμπεράνουμε ότι όλοι σχεδόν οι ερευνητές συμφωνούν ότι τα όρια της δικαιοδοσίας του Αγίου Κλήμεντος θα μπορούσαν να εντοπιστούν σε διάφορες περιοχές, από την βορειοδυτική Ροδόπη, μέχρι και τις αλβανικές ακτἐς.[7]
Όλες όμως οι επιστημονικές μελέτες συμφωνούν ότι ο Άγιος Κλήμης, Επίσκοπος Βελίτσας, εκοιμήθη στις 27 Ιουλίου του έτους 916. Από την άλλη πλευρά, επίσης, αδιαμφισβήτητο επιστημονικό γεγονός είναι ότι η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος ιδρύθηκε το έτος 1018 από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Βασίλειο Β΄ τον Βουλγαροκτόνο, με τρία βασιλικά διατάγματα, και, είναι προφανές ότι η Αρχιεπισκοπή είχε τη δική της αυτονομία στην κανονική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.[8]
Κατά συνέπεια, ο Άγιος Κλήμης, Επίσκοπος Βελίτσας, εκοιμήθη έναν ολόκληρο αιώνα και δύο έτη πριν από την ίδρυση της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος. Ήταν Επίσκοπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και δεν μπορεί να θεωρείται ο ιδρυτής της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος, και, σε καμία περίπτωση να είναι ο ιδρυτής της σχισματικής, αυτοαποκαλούμενης «μακεδονικής ορθόδοξης εκκλησίας», για τους λόγους που έχουμε επισημάνει πιο πάνω, και από το γεγονός ότι ο Άγιος Κλήμης ποτέ δεν ήταν σε σχίσμα με την Εκκλησία, όπως σήμερα είναι σε σχίσμα οι επίσκοποι της σχισματικής και κρατικοχορηγούμενης «μακεδονικής ορθόδοξης εκκλησίας»! Προφανώς, τον τίτλο Αρχιεπίσκοπος της Αχρίδος ο Άγιος Κλήμης τον έλαβε μόνο τιμητικά και πολύ καιρό μετά την κοίμησή του.
ΙΙ. Η δεύτερη διαστρέβλωση των ιστορικών γεγονότων, η οποία τελευταία είναι παρούσα στη χώρα μας, είναι ότι ο Άγιος Κλήμης δημιούργησε το κυριλλικό αλφάβητο και το ονόμασε έτσι προς τιμήν του διδασκάλου του, του Αγίου Κυρίλλου. Σύμφωνα με το ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα, ήδη στην τρίτη τάξη του δημοτικού, τα παιδιά μαθαίνουν ότι είναι το ίδιο αλφάβητο το οποίο χρησιμοποιείται και σήμερα,[9] αν και το σημερινό αλφάβητο στη χώρα μας άλλαξε σε μεγάλο βαθμό! Π.χ., το έτος 1945 προστέθηκαν έξι εντελώς νέοι χαρακτήρες, δηλαδή νέα γράμματα, και απορρίφθηκαν πολλά αυθεντικά γράμματα του κυριλλικού αλφαβήτου. Επίσης, στο βιβλίο για την έκτη δημοτικού διδάσκεται στα παιδιά ότι ο Άγιος Κλήμης δημιούργησε το δεύτερο σλαβικό αλφάβητο και το ονόμασε κυριλλικό αλφάβητο, και ότι αυτό είναι το «μακεδονικό» αλφάβητο.[10] Η διαστρέβλωση της ιστορίας φτάνει μέχρι του σημείου εκείνου, ώστε, όσον αφορά την γλώσσα του Αγίου Κλήμεντος, ορισμένοι σχισματικοί κύκλοι κατά τη μετάφραση των έργων του, να υποστηρίζουν ότι αυτά έχουν μεταφραστεί από την «παλαιομακεδονική γλώσσα», επιβάλλοντας έτσι στον Άγιο Κλήμη και προσδίδοντάς του ότι μιλούσε και έγραφε στην «παλαιομακεδονική γλώσσα».[11] Τα σχετικά παραδείγματα είναι πολλά! Εδώ παραθέτουμε τις απόψεις δυο μόνο σύγχρονων διαπρεπών μελετητών, αλλά και του Θεοφυλάκτου Αχρίδος, για να παρουσιάσουμε παραστατικά την πλαστογραφία των επιστημονικών ιστορικών γεγονότων. Πραγματικά είναι τραγικό, όταν ένα άτομο αποκτά πολιτικά στρατευμένη εκπαίδευση, η οποία δεν αντιστοιχεί στην επιστημονική πραγματικότητα και την οποία, όπως τονίσαμε, δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει εκτός της χώρας του.
Ως απάντηση σε αυτή την διαστρέβλωση της ιστορικής αλήθειας, επισημαίνουμε ότι ο περίφημος βυζαντινολόγος Δημήτριος Ομπολένσκι υποστηρίζει ότι ο Άγιος Κλήμης χρησιμοποίησε το γλαγολιτικό αλφάβητο, και όχι μόνο αυτό, αλλά λόγω της δραστηριότητας του Αγίου Κλήμεντος, η Αχρίδα παρέμεινε το κύριο κέντρο των γλαγολιτικών σκριπτορίων στα Βαλκάνια.[12] Το γλαγολιτικό αλφάβητο χρησιμοποιείται στη Φιλολογική Σχολή Αχρίδος για ακόμα μερικούς αιώνες μετά την κοίμηση του Αγίου Κλήμεντος. Ο Ομπολένσκι γράφει ότι το κυριλλικό αλφάβητο ήταν πρότυπο για την σχολή της Πρεσλάβας στην ανατολική Βουλγαρία, και ότι δεν υπάρχει καμία τεκμηριωμένη παράδοση η οποία να συνδέει το όνομα του Άγιου Κλήμεντος με το κυριλλικό αλφάβητο, και, επίσης, ότι οι επιστήμονες απορρίπτουν την άποψη ότι ο Άγιος Κλήμης δημιούργησε το κυριλλικό αλφάβητο.[13] Επίσης ο διάσημος επιστήμονας και καθηγητής Αντώνιος-Αιμίλιος Ταχιάος γράφει ότι η δημιουργία του αλφαβήτου ανήκει στον Κωνσταντίνο, τον Επίσκοπο Πρεσλάβας, που διετέλεσε επίσης μαθητής του Αγίου Κυρίλλου, και ακριβώς αυτό το αλφάβητο αποτελεί το σύμβολο της διαθήκης, την οποία το Βυζάντιο έδωσε στους Σλάβους δια μέσου μιας κουλτούρας, δια μέσου των επιστημών, οι οποίες προέρχονται από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Κατά συνέπεια, η βυζαντινή κληρονομιά δια μέσου της κυριλλομεθοδιανικής παράδοσης, συμπεριλαμβανομένης και της παράδοσης του Αγίου Κλήμεντος, παραδόθηκε στους Σλάβους όχι ως στατικό, αλλά ως ένα δυναμικό στοιχείο, το οποίο έμελλε να καταστήσει τους Σλάβους λαούς με πλούσιες πνευματικές και πολιτιστικές αξίες, και στους οποίους κάτοχος διαθήκης αναμφίβολα ήταν το Βυζάντιο.[14]
Σχετικά με την καταγωγή του Αγίου Κλήμεντος υπάρχουν διαφορετικές απόψεις. Π.χ. ο καθηγητής Ταχιάος γράφει ότι ο Άγιος είχε σλαβική καταγωγή,[15] αλλά το γεγονός το όποιο τονίζουν πολλοί επιστήμονες είναι ότι ο Άγιος Κλήμης από μικρή ηλικία μιλούσε εξίσου καλά και την σλαβική και την ελληνική γλώσσα. Οπωσδήποτε δεν πρέπει να μας διαφεύγει, ότι για την εποχή, κατά την οποία έζησε ο Άγιος Κλήμης είναι πραγματικά δύσκολο να μιλήσουμε για την «εθνικότητα», όπως την εννοούμε σήμερα, ειδικά έξω από την Εκκλησία!
Το έργο του Αγίου Κλήμεντος εννοείται κυρίως ως ιεραποστολή, είναι ιεραποστολικό έργο, και αναμφίβολα είναι έργο με καθαρά πνευματικό χαρακτήρα. Το μεταφραστικό έργο του Αγίου Κλήμεντος από την ελληνική στην σλαβική γλώσσα διαδόθηκε κυριολεκτικά μεταξύ όλων των Σλάβων ανεξαιρέτως,[16] και δεν είναι σοβαρό ένα τέτοιο έργο να περιοριστεί μέσα στα στενά όρια του εθνοφυλετισμού. Για τον κοινό μας Άγιο, με νόημα και χαρακτηριστικά, ο Δημήτριος Ομπολένσκυ έγραψε ότι: «Ο Άγιος Κλήμης, εκτός από τους διδασκάλους του, τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο, είναι ένας από τους κύριους αρχιτέκτονες της βυζαντινής πολιτιστικής κοινότητας».[17] Δεν είναι μόνο το μεταφραστικό, αλλά το συνολικό έργο του Αγίου Κλήμεντος, το οποίο περιλαμβάνει επίσης και τα αγιογραφικά έργα του, ειδικά τα κηρύγματά του, και, εάν θέλετε, λέει ο Θεοφύλακτος: «Ο Άγιος Κλήμης από την χώρα των Ελλήνων έφερε καλλιεργημένα δέντρα με τα όποια μπόλιασε τα άγρια δέντρα της βουλγαρικής γης».[18] Ως εκ τούτου, το συνολικό έργο του Αγίου Κλήμεντος της Αχρίδος του Θαυματουργού, έχει μια οικουμενική διάσταση και περιέχει ολόκληρο το πλάτος της ρωμιοσύνης μας.
Θα τελειώσω αυτή την σύντομη ομιλία μου με την ακόλουθη διήγηση:
Στον πάτο ενός ξηραμένου πηγαδιού ζούσε ένας βάτραχος, ο οποίος από εκεί κάτω κοίταζε ψηλά προς τον ουρανό.
Ξαφνικά, πάνω από το πηγάδι ήρθε ένας γλάρος, και του είπε:
– «Πόσο υπέροχος είναι ο ουρανός, έτσι δεν είναι;»
Αλλά ο βάτραχος απάντησε με αγένεια:
– «Τι θράσος, εσύ θα μου μιλήσεις για τον ουρανό! Από εδώ που είμαι τον βλέπω πολύ ωραία και ο ίδιος!»
Η θέα του βατράχου προς τον ουρανό από τον πυθμένα του πηγαδιού είναι η άποψη του σχίσματος, η άποψη εκείνων που θέλουν να βάλουν τον ουρανό στο περιορισμένο καλούπι τους, στα στενά ωφελιμιστικά όριά τους.
Η θέα του γλάρου προς το ουρανό είναι η άποψη της Ορθοδοξίας, η άποψη του Αγίου Κλήμεντος της Αχρίδος του Θαυματουργού, η άποψη της πολύτιμης ρωμιοσύνης, στην όποια κάθε άνθρωπος που θέλει να απαλλαγεί από τους περιορισμούς του εθνοφυλετισμού και της φθοράς, καλείται να εκπληρώσει ενεργά την κλήση – να θεοποιήσει την ύπαρξή του μέσα την Еνότητα της Εκκλησίας, όπως αυτό το έκανε πράξη ο Άγιος Κλήμης Αχρίδος.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!
========================================
παραπομπές:
[1] Ιω. 8. 32
[2] Славко Димевски, „Историја на Македонската православна црква“, стр. 5, Македонска книга, Скопје, 1989.
[3] мр Јован Белчовски, „Историските основи за автокефалноста на Македонската православна црква“, стр. 12, Скопје, 1990.
[4] Устав на Македонската православна црква, стр. 3 – 5, Скопје, 1995.
[5] Жития на българските светии, Блажени Теофилакт Охридски: Житие на свети Климент, стр. 205 – 207, Света Гора Атон, Славянобългарски манастир „Св. Вмчк. Георги Зограф“, 2002.
[6] Αγγελική Δεληκάρη, „Η Αρχιεπισκοπή Αχριδών κατά τον Μεσαίωνα“, σελ. 82, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2014.
[7] Angeliki Delikari, „Der Hl. Klemens und die Frage des Bistums von Velitza“, стр. 63. SS Cyril and Methodius center for sultural studies, Thessaloniki, 1997.
[8] Иван Снегаров, „История на Охридската Архиепископия“, Том 1, стр. 52 – 63, Академично издателство Проф. Марин Дринов, София, 1995.
[9] Весна Настоска, Љубица Севдинска, „Македонски јазик за трето одделение, за деветгодишно образование“, стр. 194, Просветно дело, Скопје, 2015.
[10] Снежана Велкова, Соња Јовановска, „Македонски јазик за шесто одделение, за деветгодишно образование“, стр. 73, Просветно дело 2009.
[11] Свети Климент Охридски, „Собрани дела: слова, поуки, житија“, превод од старомакедонски протопрезвитер др Јован Таковски, МПЦ, Скопје, 2012.
[12] Димитри Оболенски, „Шест византиски портрети“, стр. 48, Макавеј, Скопје, 2011.
[13] Βλ. όπ. παρ.
[14] Βλ. Антониос-Емилиос Н. Тахиаос, „Пораката на наследството на Светите Кирил и Методиј кон светот на Словените“, Соборност, бр. 16-18, 2006.
[15] Антоније-Емил Н. Тахиаос, „Солун и свет Словена. Духовно и културно зрачење византијског града“, стр. 31, Међународни центар за православне студије, Универзитет у Нишу – Центар за византијско-словенске студије, Ниш, 2014.
[16] Ιωάννης Χ. Ταρνανίδης, „Ιστορια της Βουλγαρικής Εκκλησίας“, σελ. 38 – 40, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 2005.
[17] Димитри Оболенски, „Шест византиски портрети“, стр. 52, Макавеј, Скопје, 2011.
[18] Жития на българските светии, Блажени Теофилакт Охридски: Житие на свети Климент, стр. 215, Света Гора Атон, Славянобългарски манастир „Св. Вмчк. Георги Зограф“, 2002
πηγή, ιστοσελίδα του Θεοφιλεστάτου κ.Δαυίδ:
David Ninov / Давид Нинов
https://david-ninov.net/
https://david-ninov.net/2016/06/24/klimis-ahridos-agios-tis-oikoumenis/
){kind=link}